Bokomtale: Gravrøys av Johan Theorin

Gyldendal 2014
464 sider
Oversetjar: Kari Bolstad
Originaltittel: Rörgast
Kjelde: Lånt privat

Johan Theorin har fullført "Ölandkvartetten" med stil! Den siste boka Gravrøys er eit verdig punktum for ein svært velskriven og lesverdig serie. Bøkene er frittståande og treng ikkje nødvendigvis lesast kronologisk. Eg anbefalar bøkene sterkt, for det fyrste fordi dei er spennande og dramatiske, men også fordi Theorin skildrar landskap og menneske på ein så god måte; med innsikt, innleving og varme. Dei fire årstidene er effektfulle "rammer" for handlinga i bøkene; i den fyrste, Skumringstimen, er det haust, i Nattefokk er det vinter og handlinga i Blodleie er lagt til våren.

I Gravrøys er handlinga lagt til sommaren 1999; turistane og feriefolket har innteke hytter, hotell, feriehus og campingplassar på Öland. Mellom dei som skal opphalda seg på øya i sommarferien, er 12-åringen Jonas - han er ein av hovudpersonane og den eine forteljarstemma i boka.

"Hovudrolla" i serien og den som bind saman dei ulike forteljingane i Gravrøys - i fortid og notid - er det gamle Gerlof som har. Kroppen hans er skrøpeleg, men i sitt 85. år er Gerlof enno klår i hovudet og kjapp i tankegangen. Han skjønnar instinktivt at Jonas er einsam og har det litt vanskeleg, og tek seg av den unge feriegjesten. Jonas høyrer til den velståande storfamilien Kloss, og Gerlof minnest si eiga ungdomstid og opplevinga han hadde for nesten 70 år sidan då han jobba som kyrkjegardsgravar. Under gravferda til Edvard Kloss, ein slektning av Jonas, høyrde fleire personar, mellom dei den unge Gerlof, bankelydar frå kista. Kista vart opna og sjekka - men mannen var død. Tilbake i "notid", sommaren 1999, grunnar Gerlof framleis på dette. Samstundes vender ein person med sterke og bitre hevntankar tilbake til Öland - nærare bestemt til familien Kloss.

Theorin har lagt vekk mesteparten av dei overnaturlege elementa som han av og til har "krydra" bøkene sine med. Heldigvis. Eg vil helst ha ein rasjonell forklaring på historiar/mysteriar og er ikkje spesielt begeistra for spøkelsar og gjenferd. Spøkelsane skremmer meg ikkje, dei berre irriterer meg..

Gerlof er ein slags mannleg ölandsk versjon av Miss Marple; observant, analytisk og klok. Han er ein "krimhelt" utanom det vanlege, og Theorin sine romanar skil seg då også ut frå vanleg tradisjonell nordisk krim. Forteljarstilen er langsam - men også drivande. Med skiftande perspektiv og hurtige sceneskift vert spenninga bygd opp mot eit dramatisk avsluttande klimaks.

Eg vurderer Gravrøys til terningkast fem pluss!