Smakebit frå Lake District

På omslaget på den utgåva eg har av En løgn å tro på står det at dette er den niande boka i serien om Lynley og Havers. Det stemmer ikkje. Dette er faktisk bok nummer 17.

Denne gongen vert Lynley utkommandert på hemmeleg oppdrag. Handlinga er lagt til Cumbria, Lake District, i det nordlege England.

"Landskapet minnet om et lappeteppe med sine innhegninger og beitemarker, som var grønne av kløver og bølget oppover mot høylandsåsene i det fjerne. 

Det hadde begynt å regne, men når regnet det ikke i denne delen av verden? Denne delen av verden var kjent for regnet sitt, og det var også grunnen til den kraftige mosen som vokste på steinmurene, bregnene som skjøt opp fra fjellsprekkene og all laven som vokste under trærne og klatret oppover trestammene."

          (side 31) 

Etter å ha lest halve En løgn å tro på slit eg med motstridande kjensler. På den eine sida er "gjensynet" med Scotland Yard-etterforskarane Lynley og Havers som å møta att gamle kjære vener. På den andre sida finn eg så mange irritasjonsmoment i boka. Eg kosar meg med Elizabeth George sine glimrande miljøskildringar samtidig som eg irriterer meg over skriveleifar, dårleg oversetjing og manglande korrektur. Eg likar det mangfaldige persongalleriet i boka, men tykkjer handlinga (så langt) er lite spennande, treg og stilleståande. Boka er heldigvis ikkje så omfattande som den føregåande Denne dødens kropp (804 sider!) men ei bok på over 600 sider må vera god om lesaren skal halda konsentrasjonen og interessen oppe.

Eg har følgd denne bokserien i 25 år og har lest alle, i kronologisk rekkefølge. Bok nummer 18 er førebels ikkje oversett til norsk medan den nittande boka er planlagt å komma ut i 2015. Eg kjem nok til å lesa desse to også, med tid og stunder. Slik er det med slike gamle "venskap" - ein kan ikkje berre kutta ut.

Er du ute etter inspirasjon og lesetips kan du sikkert finna noko i Smakebit på søndag - denne gongen i bloggen Betraktninger.

Storytel - mi vurdering

Slik ser skjermbiletet ut. Praktisk og enkelt.

Eg har testa ut den nye lydboktenesta og appen Storytel. Dette er ei strømmeteneste som best kan forklarast som "Spotify for bøker." Så langt har eg lytta til to lydbøker, og det fungerte veldig fint; søke-, informasjons- og innsovingsfunksjonane er praktiske og nedlastinga vart gjort på sekundar. På den måten er Storytel mykje betre enn forgjengaren Ordflyt.

Eg er likevel usikker på om eg kjem til å fortsetja abonnementet utover gratisperioden. Lydbøker og ebøker som abonnementsteneste er eit moderne og framtidsretta produkt, og eg helsar tenesta velkommen. Men eg håpar at alle forlaga kan gå saman og samarbeida om ei slik teneste - slik som eigarskapen er no (kun Cappelen Damm og ein del småforlag) er det heile noko uferdig og ufullstendig. 

Prisen er 169 kroner pr. månad - og ein kan lytta "ubegrensa til tusenvis av bøker", heiter det i marknadsføringa. Eg er likevel ikkje nøgd med utvalet, og slett ikkje utvalet som gjeld favorittsjangeren min. Det er også for få nye bøker. Eitt av poenga med appen er at ein skal kunna kombinera lydbok og ebok, men for meg - som har android-telefon - er det kun lydbokvarianten som fungerer. Appen skal oppgraderast og tilpassast ebøker også for android i løpet av hausten, vert det sagt.

Så eg kjem mest truleg til å halda meg på sidelinja inntil vidare når det gjeld denne strømmetenesta. For meg og mitt lesebehov er det biblioteket som er best. Utan tvil. Bibliotektenesta er gratis, har hyggelege, serviceinnstilte og hjelpsame tilsette og eit stort og breidt utval i både papir- og lydbøker og eit stadig betre og større utval når det gjeld ebøker.

Storytel: Terningkast 3
Biblioteket: Terningkast 6

Bokomtale: Sikre tegn på din død av Torkil Damhaug

Cappelen Damm 2013
Speletid: 13 t 18 min
Opplesar: Haakon Strøm
Kjelde: Lydfil via Storytel

Dette er ei bok som burde fått meir merksemd enn det ho har fått. Forfattaren Torkil Damhaug er heller ikkje så kjend som han burde ha vore (men han vart rett nok tildelt Rivertonprisen for Ildmannen). Her har me nemleg ein forfattar med ein annan stil og som utfordrar krimsjangeren meir enn "vanleg". Han er litt annleis enn andre skandinaviske kriminalforfattarar. I Damhaug sine bøker ligg spenninga på eit anna plan enn det reint etterforskingsmessige. Spenninga dreiar seg meir om korleis og kvifor - og om kva som rører seg inne i hovudet på forbrytar, offer og pårørande.

Utgangspunktet for hendingane i denne boka er ein pasient som plutseleg forsvinn frå mottakinga på sjukehuset. Han vert funnen att litt seinare, brutalt drept og gøymt unna i kjellaren. Rettsmedisinar Jennifer Plåterud vert tilkalla - og ho skal bli sterkt involvert i drapet og etterforskinga, på fleire måtar.

I Sikre tegn på din død er det mykje psykologi. Boka er handlingsrik, forteljinga er uforutsigbar og stemninga litt mørk - nesten ubehageleg. To unge menn er sentrale i handlinga; den framgangsrike, men umodne Sigurd og den iranske flyktningen Arash. Bindeleddet mellom desse to er Jennifer Plåterud; ho er mor til Sigurd og ein slags kollega av Arash, sidan han jobbar som portør på sjukehuset der Jennifer og legekjæresten hennar også arbeider. Ein del av handlinga er lagt til Akershus sentralsykehus - Ahus - men boka er på ingen måte ein "legeroman".

Boka skifter stadig forteljarstemme og perspektiv og fører lesaren på fleire "reiser", både til gjengkriminelle i Malmø og krigsskadde flyktningar frå Bosnia. Fleire personar, både dei sentrale og bipersonar, tek feil val når det skjer uforutsette ting. Boka fortel om konsekvensane av slike feil og mistolkingar - og forfattaren skildrar godt kor slitsamt og marerittaktig dette kan verta. Sjølve hovudplottet er godt gøymt i handlinga - ein vert ført hit og dit og att og fram, frå det eine temaet til det andre - men det heile er utført på ein elegant og lesevenleg måte. Denne lesaren vart ganske overraska over avslutninga, - og det tykkjer eg er bra.

Eg anbefalar Torkil Damhaug sine bøker dersom du har sans for psykologisk thriller-sjangeren. Med Sikre tegn på din død har han levert ei ny god bok, men eg vil hevda ho er hakket svakare enn både Ildmannen, Se meg Medusa og Døden ved vann. Eg føler, i alle fall no i ettertid, at dei nemnde bøkene hadde enno meir nerve og snert. Det er ikkje nødvendig å lesa desse bøkene i kronologisk rekkefølge. Dei er frittståande, men enkelte av karakterane "går igjen".

Haustbøker på vent

Boken på vent er fast tysdagstema hos Beathes bokhylle, og her kan ein ofte finna gode og varierte lesetips. Som oftast har deltakarane fokus på nye/kommande bøker. Midt i startgropa til bokhausten er det kanskje ikkje så lett å halda oversikt over alle dei nye bøkene ein ønskjer å få lest snart? Og forresten; alle kan ikkje lesa alt, - kvar enkelt må finna si eiga "hylle" å konsentrera seg om.

Nøkkelmakeren er den aldeles "blodferske" romanen til Gert Nygårdshaug. Boka vart lansert på Engebret der det vart servert genever og rugbrød med fleskepølse, skriv forfattaren på facebook-sida si. Eg likar godt Nygårdshaug sin humor og særeigne skrivestil og kjem til å lesa boka - men ikkje med det fyrste. For etter det eg har fortstått, er Nøkkelmakeren eit slags framhald av Klokkemakeren - og den har eg heller ikkje lest. Men før Klokkemakeren skal eg lesa ferdig Fortellernes marked, som er eit slags framhald av Prost Gotvins geometri, og den har eg lest - og likt. Eg er litt usikker på om kronologi er viktig her - men slik er i alle fall planane min framover når det gjeld akkurat desse bøkene.

Innimellom skal eg lesa (og høyra på) andre bøker, nokre av dei er ferske og norske. Eg gledar meg spesielt til lydbokutgåva av Tore Renberg sin nye roman om Rudi og dei andre figurane me vart kjende med i Vi ses i morgen, Angrep fra alle kanter. Sjølv om eg ikkje pleier å ta imot gratisbøker/leseeksemplar, har eg gjort eit unnatak med denne; eg har bedt om å få tilsendt lydfil/lytte-eksemplar frå Lydbokforlaget.
Av andre kommande bøker eg ser fram til, kan nemnast Gunnar Staalesen si nye Varg Veum-bok Ingen er så trygg i fare og avslutninga av Carl Frode Tiller sitt Innsirklingsprosjekt.

Alt tyder på at det vert ein travel og triveleg lesehaust.

Bokomtale: Ren samvittighet av Jan Mehlum

Lydbokforlaget 2014
Opplesar Helge Winther-Larsen
Speletid: 11 t 40 min
Lånt på biblioteket

Ren samvittighet er bok nummer 14 i serien om den hyggelege men sarkastiske advokaten Svend Foyn. Han er eg-person og forteljarstemma i alle bøkene. Handlinga er som vanleg lagt til Tønsberg og andre stader i austlandsområdet. Foyn får litt av kvart å bryna seg på denne gongen; han vert blanda inn i ei sak på ein, for han sjølv, ubehageleg og personleg måte.

Foyn har ein rufsete og litt sliten stil, men samstundes er han ein samvitsfull og samfunnsengasjert person som gjerne tek på seg uortodokse etterforskingsoppdrag. Han liknar egentleg ganske mykje på Varg Veum.
Ei ung jente møter opp på kontoret hans med bøn om hjelp, men Foyn avviser henne; hennar problem er ikkje ei sak for han. Alt han kan tilby er ein samtale og ein rusletur saman med hunden Hulda. Den same jenta vert ei tid etter funnen død - det ser ut som eit sjølvdrap - og dermed vert advokaten involvert, på fleire plan.

Mehlum set fokus på fleire aktuelle problemstillingar og tema i boka. Det handlar til dømes om seksuelle overgrep, narkotikahandel og barneporno, samt om familiar og enkeltpersonar som har mørke og farlege hemmelegheiter. Han rettar også skarp kritikk mot tabloidjournalistikken generelt og VG spesielt. Svend Foyn er ein solospelar som nyttar kløkt, intuisjon og evne til å tenkja alternativt når han skal løysa innfløkte saker. Han støttar seg også på enkelte kjelder i politiet og har kontaktar i "datanerd-miljøet", om det er noko som heiter det. I tillegg samarbeider han med ein privat etterforskar med eit namn (Gunnar Stranda) som må vera ein gest til kriminalforfattarkollega Kjell Ola Dahl.

Eg har liksom ei kjensle av at eg har lest boka før, - men det har eg ikkje - boka er jo heilt ny i år. Altså - poenget mitt er at handlinga (og oppbygginga av denne) liknar på andre bøker eg har lest tidlegare. Ren samvittighet manglar med andre ord orginalitet. Eg tykte heller ikkje at boka var spesielt spennande og hadde til tider litt problem med å halda konsentrasjonen oppe medan eg lytta til boka. Sjølve avslutninga var på si side god, overraskande og oppklarande - så eg kjem til å lesa fleire Foyn-bøker i framtida. Eg har både Straffen og Din eneste venn liggjande på vent i hylla.

Tidlegare har eg lest Bake kake søte og En god sak. Fjorårets Mehlum-bok Lengsel etter penger (som ikkje handlar om Svend Foyn, men er ei heilt anna type bok - ein psykologisk thriller og ingen tradisjonell kriminalroman) har eg også nettopp lest.

Det går elles litt småtregt både med lesing og blogging for tida. Det skuldast mellom anna travle dagar på jobb, diverse bestemoroppgåver (det er berre kos altså!) og varierande uteaktivitetar. Eg er egentleg mest glad i å sitja heime i godstolen med ei bok når eg har fri, men "tvingar" meg ut i frisk luft og til litt fysisk aktivitet når eg har høve til det. Sykling og symjing er knakande fine måtar å mosjonera på, tykkjer eg - og fyrstnemnde aktivitet kan ein faktisk kombinera med lesing. Rettare sagt lytting. Så forrige veke hadde eg fleire fine sykkelturar "saman med" Helge Winther-Larsen og Svend Foyn.

Bok på vent: Levende og døde i Winsford

Det er lenge sidan eg har delteke i Boken på vent-spalten i Beathes bokhylle, men no eg fekk lyst til å bidra med litt marknadsføring av den nyaste boka til Håkan Nesser. Dette er ein psykologisk thriller, tittelen er Levende og døde i Winsford og ho kjem ut på Gyldendal i oktober.

Håkan Nessers nyeste roman er en fortelling om avskjeder og nye begynnelser. En klassisk Nesser-fortelling der ubehaget ulmer og ingenting er slik det ser ut til å være. En kveld i november ankommer en kvinne byen Winsford på Exmoor i sydvestre England. Hun bosetter seg i et avsidesliggende hus ute på heiene sammen med hunden sin. Hun oppgir ikke sitt egentlige navn, og hvorfor hun har ankommet, er høyst uklart. Hun bruker dagene til å vandre rundt i den tette tåken og snakke med villhester. Hun har bestemt seg for å overleve.hunden sin. Kvinnen har en fortid og en historie. Selvfølgelig har hun det   [...]  

Spørsmålene er mange i Håkan Nessers nyeste roman Levende og døde i Winsford, en fortelling om å flykte fra sitt gamle liv. Om å forsøke å ta et oppgjør. Om kanskje å begynne på nytt igjen til tross for at man ikke lenger er ung og har livet foran seg.

(Presentasjonen har eg henta frå Tanum si nettside) 

Det er berre 4-5 år sidan eg las mi fyrste Håkan Nesser-bok. Tilfeldigvis kjøpte eg då En helt annen historie - og fall pladask for denne forfattaren og måten han skriv på. I ettertid har eg vel lest absolutt alle bøkene han har gitt ut. Nesser har ei heilt spesiell "stemme", eit nydeleg språk, humor og varme, og ikkje minst; sære, men truverdige karakterar. Han er fyrst og fremst kjend for kriminalromanane sine (Van Veeteren-serien og Barbarotti-serien), men er ein forfattar som stadig utfordrar sjangeren - og dermed lesarane sine. Det er ikkje så lett å setja Håkan Nesser i bås eller "rett" kategori/sjanger.

Me har starta på siste halvdel av august, bokhausten er i gang og forlaga presenterer og reklamerer. Mailboksen til ein bokbloggar vert full av tilbod om både bøker og katalogar. Det vert nesten for mykje av det gode - og eg takkar stort sett høfleg nei til leseeksemplar. Eg føler at eg har det friare som bokbloggar/lesar når eg låner eller kjøper dei bøkene eg les. Når ein får ei bok, vert det gjerne forventa av avsendar at ein skal lesa og omtala ho - ganske raskt og med ei positiv vinkling. Slike forventningar passar ikkje meg. Venteboka Levende og døde i Winsford kjem eg truleg til å låna på biblioteket når den tid kjem.

Bunken med uleste bøker veks - sjølv om eg les jamnt og trutt. Stadige besøk til dei to biblioteka "mine" gjer at ventebunken aldri minkar. Og så plukkar ein jo opp ein del lesetips når ein jamnleg er innom andre bokbloggar..

Biografilesesirkel: Stikk i strid

Hausten 2007 kom det ut to ulike biografiar om Einar Førde (1943-2004). Den eine var skriven av Førde sin gode ven, forfattaren Tor Obrestad, den andre av journalisten Frank Rossavik. Eg har no - i samband med Moshonista sin biolesesirkel - lest den sistnemnde sin biografi. Rossavik vart tildelt Brageprisen for boka.

- - - - - - - - - - - - -

Spartacus forlag
373 sider 
Kjelde: Lånt privat

I forordet fortel Frank Rossavik at han ikkje kjende Førde personleg. Likevel klarar han å formidla eit levande, nyansert og nært bilete av mennesket og politikaren. Han har støtta seg på mange kjelder; familie, vener, studiekameratar, politiske kollegaer og mediafolk - i tillegg til mykje skriftleg materiale frå ymse arkiv. Boka inneheld òg mange gamle og interessante bilete.

I boka kan me lesa om oppveksten i industristaden Høyanger, skuletida ved Eidsvoll landsgymnas, studentlivet i Oslo og om dei mange politiske verva Einar Førde etter kvart fekk. Røtene til Høyanger og Sogn stakk djupt og prega han livet ut, men han var berre 15 år då han flytta austover. I ungdommen var han elles eit stort friidrettstalent og vart i si tid norsk juniormester på 1500 meter.

Rossavik går nær inn på personlege og private forhold - men utan å verta altfor grafsande og dyneløftande. At Einar Førde i fleire år hadde eit utanomekteskapeleg forhold til ein partikollega er ein av dei tinga som vert "avslørt" i boka - men no i ettertid vert vel ingen spesielt sjokkerte av ei slik opplysning. Utruskapen var ikkje nemnd med eitt ord i media den gongen på 80-talet. Og som Førde skal ha sagt ein gong: «Det gjeld å skaffe seg eit rykte som er så lurvete at du etterpå slepp unna med kva det skal vere».

Vidare kan ein i boka lesa om det turbulente samarbeidet med Gro Harlem Bruntland og det nære venskapet med Arne Treholt. Einar Førde klatra aldri heilt til topps i Arbeiderpartiet, - han var kanskje for kontroversiell til det. Men som nestleiar, parlamentarisk leiar, stortingsrepresentant og kyrkje- og undervisningsministar var han med på å prega norsk politikk og samfunnsliv i mange år. Mediepolitikk var noko han engasjerte seg i, og då Stortinget debatterte innføringa av fargefjernsynet (dette var faktisk ei svært omdiskutert sak!) rista han på hovudet av motstandarane som meinte at «synda har kome til jorda, men vi vil ikkje ha ho i fargar».
Førde gav seg som politikar i 1989 for å bli kringkastingssjef. Førde sto i spissen for å reformera og modernisera det noko tungrodde NRK-systemet, og "Einar i tre kanalar" vart etter kvart eit kjent slagord.

Eg likte å lesa denne boka - ho er på mange måtar skriven i stil med hovudpersonen - humoristisk og med snert. Einar Førde var ein fargeklatt i det grå politiske miljøet; ein engasjert og karismatisk person. Den frekke kjeften hans gjorde at han vart - på den eine sida - folkeleg og populær - men på den andre sida - arrogant og fjern. Sjølv sa han: «Du veit eg kjem frå den delen av landet kor det ikkje er noko som heiter høvisk tale. Det dreiar seg om grader av sjikane.»

- - - - - - - - - - - - -

Dei siste par ti-åra har det blitt utgitt eit "hav" av politiske biografiar, dokumentarar og memoarar. Eg har vel knapt bladd i desse bøkene, men har lest ein heil del om dei. Eventuelle kontroversielle tema og pikante personlege avsløringar som kjem fram i slike biografiar vert jo som regel plukka opp og omtala i media - og dermed mistar ein gjerne lysta til å lesa meir. Slik har eg det, i alle fall.

Sidan det er nokre år sidan Stikk i strid kom ut, kan ein hevda at denne biografien i dag er "gammalt nytt" og difor utan interesse lenger. Vel - kanskje det, - men Einar Førde var ein annleis politikar - ein humoristisk, kunnskapsrik og rappkjefta samfunnsdebattant - og difor interessant å lesa om. Dessutan var han sogning.

Bokomtale: Når gjøken galer av Robert Galbraith

Cappelen Damm 2014
Speletid: 15:23
Opplesar: Jan Martin Johnsen
Lånt på biblioteket

Eg har stor sans for klassiske britiske detektivforteljingar. Når gjøken galer er ein original og moderne variant av denne undersjangeren innan kriminallitteratur.

Privatdetektiv Cormoran Strike er hovudperson. Han er ein litt sliten antihelt; ein krigsveteran med kunstig bein, dårleg økonomi og ufyseleg eks-kjæreste. Inn i livet hans kjem så kontorvikaren Robin og ein rik oppdragsgjevar med ei utfordrande sak.

Etterforskinga er detaljert, intrikat og omstendeleg - men boka vert på ingen måte stilleståande. Mykje av handlinga er lagt den luksuriøse og dekadente delen av London der kjendisar, modellar, paparazzi'ar, moteskaparar, skodespelarar og journalistar lever av og for kvarandre. Men boka fortel også om kontrastane til dette glamorøse jetset-livet; om dei fattige, dei heimlause og dei narkomane.

Den fantastisk rike, fantastisk populære og fantastisk vakre modellen Lula har tilsynelatande tatt livet av seg ved å hoppa ut frå balkongen i luksusbustaden sin. Eller vart ho dytta - myrda? Sjølv om Lula tilsynelatande hadde "alt", hadde ho på mange måtar ein uklar bakgrunn. Privatetterforskar Strike og medhjelpar Robin prøver iherdig å finna samanhengar og motiv. Og eg avslører vel ikkje for mykje når eg fortel at mordaren - i beste krimlitteratur-tradisjon - vert avslørt og konfrontert med alt - til slutt.

Robert Galbraith er som dei fleste veit pseudonym for J.K. Rowling (som igjen er pseudonym for Joanne Rowling) - og etter mi meining beherskar ho kriminalsjangeren nesten like godt som fantasysjangeren. Eg tykkjer at ho er ein god forteljar og at ho evnar å skapa originale, truverdige og "fleir-dimensjonale" karakterar. I denne boka byr forfattaren også på humor, ironi og bitande karakteristikkar av mote-/modell-miljøet og skakkøyrde samfunnsforhold.
Dette skal vera fyrste bok i ein serie - og eg kjem heilt sikkert til å lesa den neste!

Jan Martin Johnsen gjer ein fabelaktig jobb som opplesar av lydboka. Han er i stand til å formidla særprega til dei ulike stemmene/karakterane.
Alt i alt vart Når gjøken galer ei underhaldande og god leseoppleving.

Bokomtale: Doktor Fredrikis kabinett av Jørgen Brekke

Lydbokforlaget 2014
Speletid: 9 t 44 min
Opplesar: Kim Haugen
Kjelde: Lånt på biblioteket

Jørgen Brekke debuterte i 2011 med Nådens omkrets - ei bok som vart ein stor suksess - og som eg likte veldig godt. Utgangspunktet for handlinga i den boka og i oppfølgjaren Drømmeløs var notida og det sjarmerande etterforskarparet Odd Singsaker og Felicia Stone - men med enkelte trådar og hendingar langt tilbake i tid. Begge er spennande og interessante og ein smule makabre. I Brekke sin tredje kriminalroman, Menneskets natur, er handlinga kun lagt til våre dagar.

Doktor Fredrikis kabinett er bok nummer fire og er ein historisk kriminalroman. Handlinga er lagt til Trondheim og året 1769. Hovudpersonen er politimester Nils Beyer (som me møtte fyrste gong i Drømmeløs), han er ein velutdanna og klok mann som strevar med forholdet til kjæresten og som slit med depresjon, einsemd og alkohol. Altså slike ting som "alle" moderne krimheltar også slit med. Ein finn faktisk mykje av den same tematikken i denne boka som i kriminalforteljingar lagt til notida; organisert kriminalitet, menneskehandel, korrupsjon og prostitusjon.

Det heile startar med at ei ung jente vert funnen drept - og Bayer lovar seg sjølv og andre at han skal finna ut kven som står bak det uforklarlege drapet. Samstundes kjem ein tidlegare kjenning tilbake til Trondheim; den mystiske doktor Fredriki som har med seg eit like mystisk kabinett og ein søvngjengar med profetiske evner. Fleire blodige hendingar finn stad - og Bayer og medarbeidarane hans vert involverte, på fleire plan.

Så vidt eg kan skjønna skildrar forfattaren godt dei historiske tilhøva i byen. Han får godt fram dei store, nesten groteske, skilnadene på folk. På den eine sida dei fattige som levde frå hand til munn - og på den andre sida dei "kondisjonerte" som levde i stor rikdom. 

Doktor Fredrikis kabinett er ei underhaldande, ganske spennande og velskriven forteljing, men eg tykkjer likevel at dette er den svakaste boka til Jørgen Brekke. Handlinga er for enkel og det manglar litt nerve - og så saknar eg Odd Singsaker..

Lydboka er greit opplest av Kim Haugen, han les i eit passe tempo og med brukbar innleving.

Bokomtale: Tørk aldri tårer uten hansker av Jonas Gardell

Del 1 - Kjærligheten - Vigmostad & Bjørke 2013, 286 sider
Del 2 - Sykdommen  - V & B 2013, 284 sider

Del 3 - Døden           - V & B 2014, 290 sider

Trilogien til Jonas Gardell vart slukt i løpet av nokre få dagar i ferien. På førehand hadde eg fått med meg at lesarar og anmeldarar var overbegeistra for både bøkene og TV-serien - det gjorde at eg var skeptisk då eg starta lesinga av del 1 - eg er ofte litt "mot straumen" - men boka tok tak i meg frå fyrste stund.

Dette er nemleg hjerteskjerande og gripande lesing frå fyrste side i fyrste bok til siste side i siste bok. Opningsscenen i bok 1 byrjar på ein måte med slutten: Me møter ein døyande mann i sjukehussenga. Han får aldri besøk. Han har store smerter og dødsangst. Han får lite pleie og omsorg. Sjukepleiarane som passerer dei doble dørane til rommet har strenge restriksjonar om at mannen sine tårer ikkje skal tørkast bort utan beskyttelseshanskar. Hjerterått - men slik var forholda rundt dei hivsmitta og aidssjuke den gongen, midt på 80-talet.

Bøkene fortel om oppveksten til to gutar; Rasmus frå landsbygda og Benjamin frå Jehovas vitne. Dei er begge annleis. Alt frå barndommen føler dei begge at dei ikkje høyrer heime nokon plass. Dei er begge einsame og føler - på kvar sin måte - stor skam for si homofile legning. Når dei møtest, finn dei kvarandre. Dei finn venskap, kjærleik og sin eigen plass i samfunnet. Dei finn ein samanheng - meininga med livet, på ein måte - men opplever etter kvart at venene deira vert sjuke og døyr - og lyt gå i den eine begravelsen etter den andre. Kven blir den neste som blir sjuk? Kven blir den neste som går ein langsam og smertefull død i møte?

Vekslinga mellom det dokumentariske, det sjølvbiografiske og det skjønnlitterære i bøkene er svært verknadsfullt. Gardell ropar ikkje ut bodskapen sin - han fortel på ein stillferdig og sakleg måte - og det har langt større verknad enn om han hadde uttrykt seg meir aggressivt.
Aids-epidemien vart sett på som ein ny pest og i enkelte kristne miljø vart det hevda at det var Gud sin måte å straffa dei homofile på. Det fantest sjukehus som ikkje ville ta inn homofile. Det vart føreslått å tatovera alle hiv-positive og ein diskuterte til og med eigne "konsentrasjonsleirar" for dei smitta. Mange av familiane til dei sjuke og smitta prøvde å skjula sanninga om sjukdommen.

Desse bøkene viser lesaren at det svenske (og norske) samfunnet - og folk flest - har endra synet på homofili dei siste 30 åra. Heldigvis. Det er blitt noko enklare å komma ut av skapet. No er dei fleste meir tolerante og respekterer alternative familie- og samlivsformer; i dag er det vel knapt nokon som bryr seg om to av same kjønn er kjærestar, bur saman eller gifter seg med kvarandre. Men enno er det ein del fordommar og haldningar å ta tak i - særleg i dei eldste aldersgruppene og blant enkelte religiøse folk - og mange ungar brukar gjerne "din homo" som skjellsord fortsatt. 

Tørk aldri tårer uten hansker ga meg - faktisk - klump i halsen. Det er sjeldan ei bok går så inn på meg, så dette måtte bli toppkarakter. Eg følte meg litt utmatta etter at eg hadde lest ut trilogien - og har brukt ein del tid på å fordøya det eg las. Det handlar om livet, kjærleiken og døden. Om nærleik og venskap, einsemd og lengsel. Om fordommar og homofobi, hiv-skrekk og aids-frykt. Om smerte, angst og sorg. Bøkene er som sagt svært gripande, - og alt vert fortalt på ein intens og realistisk måte. Rått og sårt - og veldig lettlest, trass i at det vert hoppa fram og tilbake i tid og at historia vert fortalt frå ulike synsvinklar. Det er på mange måtar trist og vond lesnad, men den lune humoren og ironien til forfattaren er også til stades.

Noko av det som gjorde sterkast inntrykk på meg var nettopp det ekte i forteljinga. Det er ingen tvil om at forfattaren fortel om sitt eige liv, sine eigne vener og elskarar og sine eigne opplevingar. Det er Jonas Gardell sin unge kropp me ser på omslagsbiletet til den fyrste boka - men personen som held rundt han på biletet - han finst ikkje lenger, har forfattaren fortalt. Han har vidare sagt at han har slitt med skuldkjensle fordi han var mellom dei som overlevde.

Jonas Gardell er verkeleg ein forfattar og ein artist som byr på seg sjølv:

Samleinnlegg: Lest og høyrt i ferien

Bloggen har hatt sommarferie og for å kommma ajour kjem her nokre 
mikro-omtalar i kulepunktformat

Saras nøkkel av Tatiana de Rosnay

• Ei opplesarstemme eg ikkje vart "fortruleg med"
• Utgangspunktet for boka er jødeforfølgingane under 2. verdenskrig, - dette er sterk lesing; både spennande og gripande 
• Undervegs vert historia likevel platt, kjedeleg og lite engasjerande
• Parallellhistoria frå notida er dameroman-aktig og "påtatt" dramatisk
• Lite truverdige hovudpersonar
• Irriterande klisjefyllt språk
• Patetisk slutt
• For meg vart dette ei dårleg leseoppleving; Terningkast 2

Kunsten å høre hjerteslag av Jan-Philipp Sendker

• Lydbok, godt opplest av Håkon Strøm og Charlotte Grundt
• Internasjonalt: Tysk forfattar og handling frå Burma og New York
• Romantisk, til tider svært klissete
• Oppskrytt og skuffande
• Langtekkeleg og lite truverdig
• Oppfølgingsboka fristar ikkje
• Falt ikkje i smak hos meg, men vrien på slutten var litt overraskande og berga eit Terningkast 3

 Da duene forsvant av Sofi Oksanen

• Lydbok; Anders Ribu les godt, men litt for "pompøst" for denne type bok
• Historisk frå Estland; eit land og eit folk under tysk og sovjetisk herredømme
• Om storpolitikk sett frå nokre "små" enkeltpersonar sitt perspektiv
• Krigsdrama og familiedrama
• Storslått, utfordrande, detaljert, imponerande research-arbeid
• Alle detaljane, dei mange forteljarstemmer og hopp fram og tilbake i tid gjer boka kaotisk og handlinga uoversiktleg
• Interessant, men ikkje sååå veldig fengande. Terningkast 4

Vann til elefantene av Sara Gruen

• Glimrande lest av Finn Schau
• Underhaldande og sorgmuntert om ein gammal mann som tenkjer tilbake på ungdomstida si på eit omreisande sirkus i USA på 30-talet 
• Dramatisk og romantisk
• Ein hovudperson å bli glad i
• Grei, men forutsigbar avslutning
• Terningkast 4

Sherlock Holmes: Skandale i Bøhmen og andre eventyr av Arthur Conan Doyle

• Seks klassiske krimnoveller skrivne på 1890-talet
• - Skandale i Bøhmen
- De rødhåredes forbund
- Et identitetsproblem
- Mysteriet i Boscombe Valley
- De fem appelsinstenene
- Mannen med den vrengte leppen
• Nils Nordberg si stemme er perfekt for denne type forteljingar
• Novelleformen er perfekt for forteljingane om Sherlock Holmes og Dr. Watson
• Underhaldande og elegant, men litt langsamt; ei leseoppleving til Terningkast 4

Hendelser ved vann av Kerstin Ekman

• Tildelt Nordisk Råds litteraturpris (-94) og Glassnøkkelen (-93)
• Psykologisk thriller
• Mangfaldig, samansett og originalt persongalleri
• Stemningsfulle naturskildringar
• Mørk, dyster og tidvis erotisk stemning
• Stigande og grøssande spenning
• Boka er som ein løk; ein skreller av mange lag undervegs
• Stillferdig, ikkje så drivande handling som forventa
• Litt tunglest, brukte lang tid 
• Men boka er så velskriven og spesiell at eg gir Terningkast 5

Dukkene av Mo Hayder

• Bok nr. 6 om politietterforskar Jack Cafferey (Walking Man-serien)
• Bok nr. 4 om Cafferey og politidykkar Flea Marley - og ein anar omsider ei utvikling i forholdet mellom dei to
• Framhald av Borte og ei bok eg har venta lenge på 
• Bissart, brutalt, spennande, fengande, uhyggeleg
• Ypparleg komponert med korte kapittel og stadig skiftande perspektiv
• Forfattaren syner "vrangsida" av samfunnet og menneskesinnet
• Både hovudpersonar og bipersonar framstår som "ekte" sjølv om dei er oppdikta
• Ikkje så intenst spennande som dei føregåande bøkene i serien, men likevel ei leseoppleving til terningkast 5

Redlight Setesdal av Sigmund Falch

• Som dei andre bøkene til Falch: Gamle bilete kopla saman med meir eller mindre passande tekstar
• Resultatet er overraskande og hysterisk morosamt
• Ei bok "utan meining"; kun for underhaldning og ingenting anna
• Ein god latter forlengar livet og styrkar magemusklane
• For meg er dette heilt topp; terningkast 5

Mørketall av Arne Dahl

• Bok nr. 8 i serien om A-gruppen
• Handlingsrikt og perspektivrikt 
• Dei ulike medlemene i A-gruppen jobbar med ulike saker som til slutt syner seg å henga saman. Ikkje så truverdig, men det vert i alle fall ein actionfylt avslutning
• Gode personskildringar og karakteristikkar
• Aktuellt om den vanskelege jakta på folk som står bak all barnepornoen på internett
• Interessante filosofiske betraktningar
• Svært velskriven - som alltid frå Dahl si side. Terningkast 5

Før snøen kommer av Britt Karin Larsen

• For det fyrste: Heilt "feil" omslag på denne utgåva. Biletet er altfor romantisert. Dessutan er eg litt allergisk mot blurbs. Dette omslaget er betre.
• Dernest: Eit etterlengta gjensyn med Lina, Taneli, Hilda, Jussi og dei andre skogfinnane me har blitt kjent med i dei tre føregåande bøkene i serien. I tillegg vert me kjende med ein ny generasjon og ei ny tid.
• Særeigen forteljarstil; spørjande og undrande
• Nydeleg poetisk språk
• Samstundes hjerteskjerande realistisk
• Må lesast sakte
• Ei bok og ein romanserie som anbefalast varmt. Terningkast 5

- - - - - - - -

Ferielesinga vart som ein kan sjå ganske variert - og leseopplevingane vart også varierande. Ei av bøkene eg starta på vart ikkje fullført; En amerikaner i Italia av John Grisham. Ikkje ein gong Ivar Nergaard si opplesingsstemme klarte å "berga" denne. Amerikansk fotball er fullstendig uinteressant for meg. Eg vel å tru at dette er ei utypisk Grisham-bok og kjem nok til å prøva meg på andre bøker av forfattaren ved seinare høve.

"Rosina i ferielesingspølsa" vart Jonas Gardell sin trilogi Tørk aldri tårer uten hansker. Eg las alle tre; 1. Kjærligheten, 2. Sykdommen og 3. Døden medan eg hadde sommarferie. Desse bøkene gjorde djupt inntrykk på meg (terningkast 6 er sjelden kost på denne bokbloggen) og får ein eigen omtale.

Oppsummering juli

Påbyrja i juni, fullført i juli:
Roy Jacobsen - De usynlige - Norsk roman - Lydbok lånt på biblioteket
Tove Jansson - Sommerboken - Svensk/finsk roman - Papirbok lånt på biblioteket
Kerstin Ekman - Hendelser ved vann - Svensk krim - Papirbok lånt av mor

Lest i juli:
Jan-Philipp Sendker - Kunsten å høre hjerteslag - Tysk roman - Kjøpt lydbok
Sofi Oksanen - Da duene forsvant - Finsk/estisk roman - Lydbok lånt på biblioteket
Jonas Gardell - Tørk aldri tårer uten hansker, 1. Kjærligheten - Svensk roman - Papirbok lånt på biblioteket
Tatiana de Rosnay - Saras nøkkel - Roman - Lydbok lånt på biblioteket
Mo Hayder - Dukkene - Britisk krim - Papirbok lånt på biblioteket
(John Grisham - En amerikaner i Italia - Amerikansk spenning - Lydbok lånt på biblioteket) - Ikkje fullført
Jonas Gardell - Tørk aldri tårer uten hansker, 2. Sykdommen - Svensk roman - Papirbok lånt på biblioteket
Arne Dahl - Mørketall - Svensk krim - Papirbok lånt av mor
Sara Gruen - Vann til elefantene - Roman - Lydbok lånt på biblioteket
Jonas Gardell - Tørk aldri tårer uten hansker, 3. Døden - Svensk roman - Papirbok lånt på biblioteket
Sigmund Falch - Redlight Setesdal - Humor - Ebok lånt på biblioteket

Arthur Conan Doyle - Skandale i Bøhmen - Klassisk britisk krim, noveller - Lydbok lånt på biblioteket

Påbyrja i juli, fullførast i august:
Britt Karin Larsen - Før snøen kommer - Norsk roman - Papirbok lånt av mor
Jan Mehlum - Lengsel etter penger - Norsk krim - Papirbok lånt på biblioteket
Jørgen Brekke - Doktor Fredrikis kabinett - Norsk krim - Lydbok lånt på biblioteket

Mange og varierte lese- og lyttestunder i juli altså - og takk og lov for bibliotektenesta!

Eg tykkjer det har vore veldig godt og riktig med bloggepause ein periode - men no har det byrja å kribla skikkeleg i fingrane etter å ta tastaturet fatt igjen. Eg kjem til å publisera ein samlebloggpost med lest og høyrt i ferien om ein dag eller to.