Oppsummering september

Påbyrja i august, fullført i september:
Kathryn Stocket - Barnepiken - Amerikansk roman - Lånt lydbok, biblioteket
Gert Nygårdshaug - Himmelblomsttreet - Norsk roman - Kjøpt pocket

Lest i september:

Ingebjørg Berg Holm - Stjerner over, mørke under - Norsk historisk krim - Lånt ebok, eBokBib
Gunhild Haugnes - Døtre av Norge - Norsk roman - Lånt lydbok, privat (avbraut)
Kjell Ola Dahl - Kureren - Norsk krim - Lånt ebok, eBokBib
Marte Wexelsen Goksøyr - Jeg vil leve - Debatt/fakta - Lånt papirbok, privat
Jørn Lier Horst - Blindgang - Norsk krim - Lånt lydbok, biblioteket
Viktoria Lindberg - Snart er dette lenge siden - Noveller - Lånt ebok (avbraut)
Dashiell Hammet - Malteserfalken - Amerikansk klassisk krim - Kjøpt pocket
Bjørn Westlie - Fars krig - Krigshistorisk/biografisk - Lånt lydbok

Påbyrja i september, fullførast i oktober:
David Lagercrantz - Det som ikke dreper oss - Svensk krim - Lånt lydbok / lånt papirbok
Ann Cleves - Svart som ravnen - Britisk krim - Lånt papirbok, biblioteket
Morten Øen - Tellemarck - Norsk roman - Lånt ebok

Månadsoversikten syner ein salig blanding av nytt og gammalt lesestoff, av tynne og tjukke bøker, av lyd-, papir- og e-bøker, av skjønnlitteratur og sakprosa - og både debutantar og gamle travarar. Ingen kan vel sei at eg ikkje les variert..!
I likskap med august vart september ein litt annleis lesemånad. Lesetid og -tempo er skrudd ned eit par hakk i høve "normalen".

"Hovudbok" og høgdepunkt i september har vore Himmelblomsttreet. Eg brukte omlag 4 veker på lesinga. Ikkje fordi boka er spesielt tunglest, men fordi eg har lest fleire bøker parallellt - og fordi det er ei bok som fortener å bli lest sakte.
Av andre leste septemberbøker må eg spesielt trekka fram 1001-boka Malteserfalken. Dashiell Hammet sin berømte kriminalroman frå 1930 viste seg å vera omlag så genial og fantastisk som mange hevdar. Årets kriminalromanar Stjerner over, mørke under og Kureren, samt sakprosaboka Fars krig var også gode leseopplevingar. Og etter å ha lytta til (og bladd i) halve Det som ikke dreper oss, er den boka i ferd med å bli ei mektig leseoppleving. Den nye Millennium-boka til David Lagercrantz er skriven på ein måte som også Stieg Larsson ville vore nøgd med. Imponerande!
Blindgang av Jørn Lier Horst derimot - den var skuffande svak og uspennande.

To bøker som eg byrja på i september vart ikkje fullførte. Døtre av Norge kunne vore bra, men inneheld så mange klisjéar og så mykje elendigheit at eg ikkje orka å lesa meir enn halve boka.
Eg avbraut også den ferske novellesamlinga Snart er dette lenge siden. Då eg hadde lest to meiningslause og tåpelege noveller ga eg opp.

Bokomtale: Himmelblomsttreet av Gert Nygårdshaug

Juritzen 2014
582 sider

Gert Nygårdshaug er ein av mine favorittforfattarar. Eg tykkjer han er han ein storarta underhaldar og ein glimrande forteljar. Eg set pris på at han er ein forfattar med særpreg og at han går sin eigen veg; han er i stand til å skriva poetisk og vakkert, brutalt og rått, morosamt og finurleg, fantasifullt og realistisk.
I Himmelblomsttreet brukar han heile dette registeret sitt.
Romanen kom ut fyrste gong i 1995 (som 'Himmelblomsttreets muligheter' på Cappelen Damm) og i likskap med dei andre bøkene i Mino-trilogien, Mengele Zoo og Afrodites basseng, kjem det stadig ut nye opplag. Tematikken med miljø, klima og ei bærekraftig utvikling kontra eit meir og meir brutalt kapitalistisk samfunnssystem er (minst) like aktuelt no i 2015 som for 20 år sidan.

Det ligg altså eit sterkt politisk engasjement og eit djupt alvor bak denne delen av forfattarskapet til Nygårdshaug - men han gir også lesaren mykje anna: Filosofi, vitenskap, mystikk, historie, religion.. og mykje svart humor.

Boka er delt inn i fem hovudkapittel - og dei har alle sin eigen stil. Det fyrste og det siste er skrive i eg-form, dei andre i tredjeperson - men det er "vår mann" Jens Oder Flirum som har forteljarstemma heile vegen. Når me møter hovudpersonen i starten av boka er omgjevnadene eit dystopisk/apokalyptisk samfunn, ein plass i Sør-Europa, ein gong i framtida. Europa er øydelagt av borgarkrigar og rovdrift på naturen. Jens Oder er i knipe - me forstår at han har vendt tilbake til vår verdensdel etter lang tid i Sør-Amerika, med ambisjonar om å få gjennomført Den Store Planen og med ein slags strategi for å redde verda. Eit møte med ein Stephen Hawking-liknande skikkelse og ei kvinne frå fortida fører så til eit tilbakeblikk på Jens Oders liv. Korleis og kvifor har Jens Oder havna i ein så vanskeleg situasjon? Kva har skjedd med det europeiske samfunnet?

I nærast omvendt kronologisk rekkefølge får me vita meir om bakgrunnen til hovudpersonen. Historia vert gradvis rulla opp slik at lesaren forstår meir av det som vert fortalt i byrjinga av boka. I kapittel to har Jens Oder (eller Senhor Yenso, som han vert kalla her) havna hos ei indianerstamme i Amazonas. Denne delen av boka minner om fyrste del av Mengele Zoo - og faktisk så dukkar då også sjølvaste Mino opp! Ein får skildringar av jungelen, naturen, regnskogen, artsmangfaldet - og kjærleiken. Og om dei kreftene som truar alt dette. Miljø- og personskildringar er detaljerte og mangfaldige - nesten pinleg blomstrande, slik som berre Nygårdshaug (og Murakami) kan det. Naturen er såå fantastisk og menneska er såå levande - men heile tida skjønnar ein at det går mot ein gedigen katastrofe..
I neste kapittel er stilen og språkbruken heilt annleis. Forteljarmåten er heseblesande og handlinga føregår i Noreg og er lagt til ungdomstida til Jens Oder. Sytten år gammal vert han dømt og fengsla for eit drap han ikkje har begått - og tida i fengselet vert nytta til å tilegna seg kunnskap om språk, natur, filosofi og litteratur. Gradvis forstår lesaren kva som er Jens Oder sitt motiv for opphaldet i Amazonas.

Tidsperspektivet og tildels manglande kronologi er interessant, - Jens Oder er ungdom på 1980-talet, opphaldet i Sør-Amerika må då finna stad tidleg på 2000-talet, dvs. i nær framtid då boka vart skriven, men i nær fortid for oss no i dag. Når handlinga bevegar seg "forbi notida" og framover i ei ukjend framtid, får ein ei merkeleg kjensle.
Merkeleg og uvant, men også spennande, er innfallsvinklane denne boka gir til dei problema og utfordringane som pregar Europa - og resten av verda - i dag. Himmelblomsttreet er (saman med resten av trilogien) eit engasjert og naudsynt varsel når det gjeld framtidas økologi, økonomi og politikk.

I kapittel fire er me attende i Brasil, der me m.a. møter att Jens Oder og Mino - og i det femte og siste kapittelet føregår handlinga igjen i 'framtids-Europa' og dei to venene er klare for Den Store Planen. Den Europeiske Union er handlingslamma, samfunnet er prega av kaos og mangel på ressursar. Nasjonalistiske grupperingar krigar mot kvarandre - og andre grupper kjempar mot 'det multikulturelle' og innvandring frå Afrika og Asia. Eit møte med ein person som kunne ha stått modell for Anders Behring Breivik på slutten av boka gav meg rett og slett frysningar på ryggen. (Boka er altså skremmande aktuell på mange måtar..)

Eg likte boka veldig godt. Ho er ikkje særleg lettlest, - eg har brukt unormalt lang tid på lesinga og har bladd mykje fram og tilbake. Men - har du kjennskap til Nygårdshaug sin forteljarstil, har sans for eventyr, fantasi og vitenskap, og er bittelitt interessert i framtida for ungane og barnebarna våre, - då er Himmelblomsttreet absolutt boka for deg.

Dette er ei bok til ettertanke. Ho er "tidlaus", har ein spennande forteljarmåte, er uforutsigbar, har ein bodskap og ein agenda, - og er svært underhaldande og spennande. Avslutninga er også spesiell - men denne forteljinga kunne knapt ha enda på ein annan måte.
Himmelblomsttreet får difor toppkarakter frå meg.

- - - - - - - - -

[Reg.kode Blogglisten]
0DE0DBDA-40FC-4D05-973E63527AE3B222-5922316D-7501-4950-B6786AE1461A2548

Bokomtale: Kureren av Kjell Ola Dahl

Gyldendal 2015
386 sider
Kjelde: Lånt ebok (eBokBib)

Eg likar Kjell Ola Dahl sin stødige penn. Anten han skriv om Frølich og Gunnarstranda eller Lindeman og Sachs - eller som i dette tilfellet; kureren Ester: Skildringar av personar og miljø er gode, presise og utan jåleri.

For ei tid tilbake uttalte forfattaren at han skulle legga opp som krimforfattar, men heldigvis har han endra meining. Denne bokhausten bidreg nemleg Dahl med krimthrilleren Kureren - der lesaren vert presentert for eit heilt nytt "univers". Dette er ei spenningsfylt forteljing om kjærleik, svik, hevn og skuggar frå fortida. Både som krimroman og som roman er dette ei god leseoppleving.

Handlinga er lagt til tre ulike tidsplan; 1942-43, 1967 og 2015. Hoppa fram og tilbake i tid er logiske og spenningsskapande. Tidsbileta er teikna opp på ein enkel og lettfatteleg måte, noko som gjer det heile truverdig og gjenkjenneleg.

Hovudperson er den jødiske kureren Ester som i 1942 vert svikta av einkvan medan ho er i gang med illegalt arbeid. Men snarrådig som ho er, bergar ho seg og flyktar til Stockholm. Samstundes med at dette skjer, vert ei venninne av henne funnen drept. Politiet og nazistane mistenker ektemannen for å stå bak ugjerninga, men saka vert ikkje oppklart.
I 1967 dukkar det opp ein person som "alle" trudde var død for lenge sidan. Denne mannen sin agenda er uklar: Er han opptatt av å løyse ei gammal drapsgåte? Er han ute etter hevn? Eller har han eit heilt anna motiv? Spenninga og tempoet stig utover i boka når gamle hendingar gradvis vert avdekka. Kva skjedde - egentleg - den gongen, under krigen? Og kva skjedde i 1967, under den kalde krigen? I 2015, over 70 år etter dei fyrste hendingane, finn det endelege oppgjeret stad.

Kjell Ola Dahl er - fordi han skriv så godt og fordi han er ein god forteljar - ein av favorittane mine innan norsk krim. Kureren har fått ei velfortent god mottaking av lesarar og kritikarar, med høge terningkast og gode anmeldelsar i m.a. Aftenposten, Dagens Næringsliv og Dagsavisen.

Eg kan berre sei meg enig i dei postive omtalane:
Kureren er ein av årets aller beste norske krimbøker. 

Kort om: Stjerner over, mørke under av Ingebjørg B. Holm

Schibsted 2015
233 sider
Kjelde: Lånt ebok (eBokBib)

Mange har rosa Ingebjørg Berg Holm si debutbok opp i skyene og uttalt at dette er ein heilt spesiell kriminalroman. Det gjorde meg veldig nysgjerrig og ganske skeptisk-spent.
Etter å ha fullført lesinga må eg sei meg enig i dei mange positive orda. For dette er ikkje ein vanleg krimroman, men heller ein roman som mellom anna handlar om eit drap. I tillegg får forfattaren fortalt mykje om eit samfunn i endring og om mellommenneskelege forhold.

Men sjølv om denne boka er noko annleis i stilen enn dei fleste andre norske kriminalromanane som vert utgitt no for tida, er det også noko "klassisk" og gjenkjenneleg ved oppbygginga og i måten ting gradvis vert avslørt/oppklart for lesaren. Forfattaren har nok henta inspirasjon frå klassikarar innan krimsjangeren.
Boka er stillferdig og langsam - men eg oppfattar ho likevel ikkje som treg.

Dei mange fine naturskildringane gjer boka stemningsfull. Eg tykkjer også at tittelen er veldig fin - og at boka er akkurat passe lang.

Handlinga er lagt til ein avsidesliggjande gard på Hurumlandet i 1875. Denne tida vert ofte kalla "Det store hamskiftet" - landet vårt endra seg då drastisk, frå bondesamfunn til eit meir industrialisert samfunn. Samstundes var tida prega av ei meir rasjonell og vitenskapeleg tenking - og vekk frå overtru og mystikk. Boka speglar desse overgangane og motsetnadene på ein god måte.

Stjerner over, mørke under var ei overraskande god leseoppleving. Ingebjørg Berg Holm har med denne boka utfordra, fornya og forfriska norsk kriminallitteratur.

Sommarlesing - del 4: Ferielesing og oppsamlingsheat

Piken på toget av Paula Hawkins
Bazar 2015
332 sider (lånt ebok)

Eit enkelt og treffande cover og ein norsk tittel som er litt merkeleg. Det heiter vel jenta på bokmål òg - ikkje piken?? Dessutan er det heller ikkje ei jente det handlar om - men ei vaksen kvinne.

Boka har fått mykje merksemd - og eg er usikker på om det er fortent. Piken på toget er fiffig konstruert, med tre ulike forteljarstemmer og med hopp fram og tilbake i tid. Dermed tek det ei tid før lesaren får tak i samanhengen og det store bildet i denne historia.

Ut frå førehandsomtalar og hype vart eg ein smule skuffa over boka. Eg hadde forventa meir hjertebank og spenning enn det eg fekk. Eg likte boka, men ho er slett ikkje så fantastisk som enkelte hevdar. Avslutninga er grei, men forfattaren trekker det veldig langt ut.. Terningkast 4.

VIP-rommet av Jens Lapidus 
Cappelen Damm 2014
479 sider (lånt ebok)

Knallbra start på ny serie! Velskrive, elegant, overraskande og rått frå mannen bak Stockholm noir-trilogien. Denne er litt annleis i stilen enn dei nemnde tre bøkene, men er vel så god. Stadige scene- og perspektivskift og fram og tilbake i tid gjer lesinga ein smule krevjande, men det skjer noko heile tida - så boka er likevel grei å lesa. Lapidus er spesielt dyktig når det gjeld å byggja opp truverdige karakterar og miljø. Språket er prega av gode og kjappe dialogar.

VIP-rommet handlar om ei kidnappingssak i notid, ei barnepornosak i fortid og eit fengselsopphald i fortid. Korleis desse sakene heng saman er uklart lenge - men så byrjar det å demra for lesaren - og ein må tenkja over det ein har lest tidlegare på nytt, på ein måte. Mot slutten, når ein trur ein har full oversikt, tek handlinga enno ein ny tvist. Herleg!
Eit sterkt terningkast 5.

Høyt henger de av Lene Lauritsen Kjølner 
Schibsted 2014
287 sider (papirbok fått av forfattaren)

Eg var stor i kjeften i eit kommentarfelt for ei tid tilbake då eg skreiv at eg var "allergisk mot kosekrim". Forfattar Kjølner fanga opp denne uttalelsen og sende meg debutboka si. Det var hyggeleg gjort.

Vel - eg kosa meg ikkje så veldig og er ikkje særleg imponert, men det skal bemerkast at eg las denne parallellt med VIP-rommet, boka over - og då datt Høyt henger de sjølvsagt fullstendig igjennom.
Eg kan oppsummera boka med lite spenning, forutsigbar handling og ein uinteressant hovudperson. Plottet er svakt og humoren er tam.
På den positive sida kan nemnast at boka inneheld enkelte fine miljøskildringar og at ho er uhyre lettlest og fortlest.
Eg er snill når eg gir boka terningkast 3.

Din eneste venn av Jan Mehlum
Publicom 2012
345 sider (kjøpt papirbok)

I likskap med Kjølner si bok over, samt den meir kjende Jørn Lier Horst sine bøker om William Wisting, er det Vestfold-kysten som er bakgrunnskulissa for Mehlum sin serie om Svend Foyn. Elles har gjennomgangsfiguren hans mykje til felles med Gunnar Staalesens Varg Veum, tykkjer eg.

Som alltid stødig frå Mehlum, men eg vart av ein eller annan grunn ikkje så engasjert i handlinga som eg pleier å bli av bøkene hans. Eg føler at han vil for mykje når det gjeld Din eneste venn. Ein annan ting som trekker ned leseopplevinga er skriftstorleiken i den hefta utgåva som eg har; den er for liten.

Svend Foyn er ute i hardt ver og får verkeleg køyrt seg i denne boka som m.a. handlar om gamle synder og justismord. Her er gode personskildringar og eit språk som er effektivt og med snert. Terningkast 4.

Ikke ville se av Jan Guillou 
Vigmostad & Bjørke 2014
397 sider (lånt ebok)

Enno ein Jan, denne gongen Jan Guillou og hans 4. avsnitt i prosjektet Det store århundret der han fortel historia om den norsk-svensk-tyske storfamilien Lauritzen. Samstundes er dette historieundervisning frå ei ganske nær fortid.

I Ikke ville se er me komne fram til krigsåra 1940-45. Trass i at Sverige liksom var "nøytrale", og trass i at dei velståande brødrene Lauritz, Oscar og Sverre er busette i landet, får den pågåande verdskrigen store konsekvensar for heile familien. Størstedelen av formuen til den opphaveleg norske familien er knytta til eigedommar i Dresden i Tyskland - og me kjenner vel alle til kva som skjedde med og i den byen..
Spesielt for eldstemann Lauritz vert krigsåra dramatiske på mange måtar - og det er han som "ikkje vil sjå". Han får oppleva store gleder, men også store sorger.
Eg likte boka godt, men ho er litt treg. Terningkast 4.


Lindemans tivoli av Kjell Ola Dahl
Lydbokforlaget 2008
Speletid 14:41 (lånt lydbok)

Frittståande oppfølgjar til Lindeman & Sachs. Me møter att det same miljøet og nokre av dei same personane frå forrige bok. Om oppturar og nedturar i finansmiljø og næringsliv, om vellukka og feilslåtte val, maktspel og intrigar - og den evige jakta etter pengar. Samt om å "mista seg sjølv" i alt dette jaget.
Ikkje fullt så engasjerande som den fyrste boka, men ganske underhaldande og treffande.
Ei midt-på-treet leseoppleving til terningkast 4 minus.

Barnepiken av Kathryn Stockett
Cappelen Damm 2010
Speletid 17:42 (lånt lydbok)

Ei ganske fin forteljing om eit viktig tema og ein spesiell periode i amerikansk historie. Årstalet er 1963, segregeringslovene står framleis sterkt i delstaten Mississippi og menneskeretts-forkjemparane har starta kampen sin.
Tema er hushjelper og fruer, svarte barnepiker og kvite barn, raseskille, klasseskille og fordommar. Boka er grei og forholdsvis underhaldande, men eg tykkjer ho er noko langtekkeleg. Det "dameroman-aktige" i historia har eg heller ikkje så mykje til overs for. Eit svakt terningkast 4.

- - - - - - - - - - - - - - -

Fleire samleinnlegg med sommarlesing:

• Del 1 Krim
• Del 2 Lyd
• Del 3 Ymse