Bokomtale: Etter åndemaneren av Kim Leine

Cappelen Damm 2021
844 sider
Lånt papirbok privat + lånt ebok BookBites

Eg byrja leseåret 2022 med ein skikkeleg murstein - og for ei leseoppleving! Avslutninga på Kim Leine sin grønlandstrilogi vart like storarta som forventa. 

Dei som kjenner meg og lesesmaken min veit at eg les mykje krim og trivst med det. Men dei bøkene som gir meg mest er svære historiske romanar fylt med interessante karakterar og dramatisk handling. Slik som denne boka.

Det er ein trilogi dette, men den er ukronologisk og bøkene heng berre lauseleg saman. Ein treng altså ikkje å lesa Profetene i Evighetsfjorden og Rød mann/sort mann før denne.
Etter åndemaneren er ikkje (fullt) så stinkande rå og brutal som dei to nemnde bøkene. Ho kan dermed framstå som litt "tam", men det er sanneleg rikeleg med ubehagelege scener også i denne boka. Ho har dessutan andre kvalitetar; levande skildringar, fargerike personar, truverdig handling og mørk humor.

Handlinga er lagt til Grønland og Danmark på 1880-talet. Danskar busette på Grønland såg nok framleis på seg sjølve som "siviliserte" og på grønlendarane som "ville hedningar" på den tida, men enkelte fekk etter kvart ei noko anna haldning til urbefolkninga. Mykje hadde endra seg sidan Egede starta misjoneringa si på 1720-talet. 

Slutten av det 19. hundreåret var óg tida for dei store polarekspedisjonane, og i denne boka får me lesa mykje om ein heilt spesiell ekspedisjon som fann stad på Grønland i 1883-85; Gustav Holm sin konebåt-ekspedisjon. Målet med forskingsreisa var å finna ut meir om natur, geografi, kultur og levemåte, på den til då uutforska austkysten av øya. Det vart ein vellukka ekspedisjon; faktisk kom fleire tilbake enn det reiste ut. Ekspedisjonen vart godt dokumentert for ettertida, både av ekspedisjonsleiaren sjølv og av "blandingen" Hanseeraq; han som leia grønlendarane (flest kvinner) som deltok. Denne dokumentasjonen er utgangspunkt for ein av handlingstrådane i Etter åndemaneren.

Dei mange "blandingane" rundt om på koloniane på Grønland var ei følgje av at mange barn vart fødde utanfor ekteskap (av grønlandsk mor og dansk far, aldri omvendt - og faktisk registrerte som "blanding" i folketeljingane) og desse folka vart gjerne sett ned på av begge partar. Ein av dei er altså Hanseeraq - ein verkeleg historisk person som er ein av forteljarstemmene i boka. Trass i at han (også) har eit dansk namn ser han på seg sjølv som rein grønlendar og nektar t.d. å snakka dansk sjølv om han faktisk kan språket.

Usikre farskap og uklare søskenforhold er eit gjennomgåande tema i boka. To andre forteljarstemmer tilhøyrer Jens - Hanseeraq sin nevø - og Sara - Hanseeraq si dotter. Begge desse er fiktive, og for begge sin del handlar det mykje om å finna sin eigen identitet og dei kampane dei må ta i samband med det. Jens dreg til København for å finna far sin. Saman med to andre har faren nemleg funne gull på Grønland, og det er muleg at gullet er oppbevart i København. Med sin  blandingsbakgrunn finn ikkje Jens seg til rette i Danmark. Ikkje finn han noko gull og ikkje finn han far sin heller. Han får heller ikkje ordentlege vener, men den einsame unge mannen vert dregen inn i det dekadente homsemiljøet rundt diktaren Herman Bang. Dette skal føra til både vanskelege forhold og dramatiske hendingar - og det skal gå lang tid før han får venda tilbake til Grønland. 

Forfattaren dreg også ein tråd framover nesten mot "vår eiga tid", i alle fall til året 1953 då Grønland fekk status som amt og dermed vart ein likeverdig del av den danske nasjonen. Åndemanaren Aappaluttoq, som me også "traff" i forrige bok er "med", men tek ikkje altfor mykje plass. Den mystiske gullbehaldninga er elles det som knyter handlingstrådane saman.

Det var kort oppsummert og noko overfladisk om litt av handlinga i den siste delen av Grønlandstrilogien. Etter åndemaneren er jo veldig omfattande med sine 844 sider, og lesinga tek si tid. Det er ei "bredt anlagt" forteljing om store kulturmotsetnader og voldsomme naturkrefter. Det handlar om galskap og ondskap, overgrep og incest, og om skam, skuld og anger. Likevel er boka ganske lettlest - og veldig interessant.

Boka kryp liksom under huda på deg, ho gjer deg opprørt og sjokkert, men er samstundes underhaldande og spennande. Det er ei bok som spelar på mange ulike kjensler - og sjølv måtte eg ta enkelte pausar undervegs. 

Kim Leine er norsk og busett i Danmark. Han skriv på dansk, overset/gjendiktar til norsk og utgir bøkene parallellt. På den måten skjønnar me at bøkene hans er uvanleg grundig gjennomarbeida. I tillegg må han ha hatt ein svær jobb med bakgrunnstoff og research. Grønlandstrilogien er på alle måtar eit stort verk og ein gedigen litterær prestasjon. 

Eg er ufatteleg "gjerrig" med 6'arane mine. I fjor ga eg kun èi bok dette terningkastet.
Men eg har gitt alle bøkene i denne trilogien terningkast 6.
Det seier sitt!
Anbefalast på det sterkaste!

Eg lånte og las papirboka i starten, men undervegs og tilfeldigvis vart eboka ledig i BookBites, så eg fekk fullført boka på iPad'en. Det var bra - ei papirbok i denne storleiken er veldig upraktisk.