Oppsummering januar 2019

Påbyrja i desember, fullført i januar:
Peter May - Coffin Road - Britisk krim - Lånt ebok eBokBib

Lest i januar:
Eivind Trædal - Hvorfor ytre høyre vinner debatten - Sak/debatt - Lånt ebok eBokBib
Jan Guillou - De som dreper drømmer sover aldri - Svensk roman - Lånt lydbok eBokBib
Lars Lillo-Stenberg - Nini - Biografi - Lånt ebok eBokBib
Kurt Aust og Kin Wessel - Udyr - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket

Påbyrja i januar, fullførast i februar:
Stefan Ahnhem - Atten grader minus - Svensk krim - Papirbok fått i gåve (OTS)
Håkan Nesser - De venstrehendtes forening - Svensk krim - Lånt papirbok biblioteket
Hege Duckert - Summen av små ting - Norsk dokumentar - Lånt ebok eBokBib

2 lydbøker, 3 ebøker
Alle lånt
2 krim/spenning, 1 roman, 1 biografi, 1 sak/debatt
3 norske, 1 svensk, 1 britisk
5 menn, 1 kvinne
"Nye" forfattarar: Trædal, Lillo-Stenberg, Wessel

Talet på leste bøker denne månaden vart langt under normalen. Årsaka er travle og lange dagar på jobb og oppussingsprosjekt i heimen. Eg las faktisk ikkje ut ei einaste papirbok i januar, men er no ved månadsskiftet i gang med to.

Månadens høgdepunkt vart overraskande nok biografien om Nini Stoltenberg, men la meg også ta med ei av dei påbyrja; gjensynet med krimheltane Van Veeteren og Barbarotti. Eg storkosar meg med Håkan Nesser si nye bok!

Eg vart litt skuffa over Coffin Road; her var nok forventningane skrudde for høgt opp etter Lewis-trilogien.
Trædal si bok gir ein grei gjennomgang av dei rasistiske, høgreekstreme og konspiratoriske nettsidene Rights.no, Dokument.no og Resett.no (og tilhøyrande Facebookgrupper og kommentarfelt). Det er til å bli mørkredd av. Undertittelen "og hvordan vi kan stoppe dem" skapar forventningar om at Trædal har løysing på problemet, men har han verkeleg det? Eg kan ikkje sjå at han har det.
Boka om Nini er alt grundig omtalt og Guillou si bok er litt omtalt. May-boka og Aust/Wessel-boka kjem i ein kommande samleomtale.

På grensen til evigheten og Den som dreper drømmer sover aldri

Den svenske forfattaren Jan Guillou og den britiske forfattaren Ken Follett har mykje felles. Dei er nesten jamngamle (fødde i 1944 og 1949), dei har begge jobba som journalistar, og begge har skrive både spionromanar, kriminalromanar og historiske romanar. Begge har vore svært produktive og hatt stor suksess med bøkene sine. Dei er framleis svært så aktive, både med bokprosjekt og i samfunnsdebatten. Guillou meir krass og kritisk enn Follett - og det er litt interessant med tanke på bakgrunnen deira: Jan Guillou vaks opp i priviligerte omgjevnader i Saltsjöbaden i Stockholm, Ken Follett sin oppvekst var i eit typisk arbeidarstrøk i Cardiff, Wales. Guillou held til ytterst på venstresida i politikken, trass i - eller kanskje heller som ein motreaksjon til - den nemnde bakgrunnen. Follett er sosialdemokrat og har vore politisk aktiv i Labour Party.

Opp gjennom åra har eg hatt utallige timar med spennande lesestunder og god underhaldning med Guillou og Follett sine bøker: Carl Hamilton- og Arn-serien, Nålen, Stormenes tid, I all evighet og Kjempenes fall, for å nemna nokre av dei best kjende. Både Guillou og Follett har skrive romanseriar med handling frå middelalderen og dei har begge skildra heile 1900-talet si historie i romanform. No i haust/vinter har eg lest den siste i Ken Follett sin århundre-trilogi og bok nummer 8 i Jan Guillou sin århundre-serie. Bøkene overlappar og utfyller kvarandre når det gjeld enkelte store hendingar frå 1970-talet.

Den som dreper drømmer sover aldri av Jan Guillou

Vigmostad Bjørke 2018
Speletid 12:19
Opplesar Halvard Djupvik, lånt lydbok eBokBib

Når ein har lest alle dei tidlegare bøkene i serien må ein naturlegvis lesa denne óg. Me er altså komne fram til 1970-talet i serien om «Det store århundret» sett gjennom augene til personar i den opphavleg norske familien Lauritzen. Boka er truleg tildels sjølvbiografisk: Det er ganske tydeleg at Guillou brukar sin eigen bakgrunn og eigne erfaringar i boka.

Forfattaren har mykje på hjartet og har inngåande kjennskap til dåtidas politikk, journalistikk, etterretning og rettslege tilhøve. Dermed vert boka detaljrik, truverdig og grundig, men dessverre også oppramsande og kjedeleg. Enkelte avsnitt er dramatiske, andre er meir drøvtygging. For oss som har lest mykje av Guillou tidlegare er det litt artig at me får eit lite gjensyn med Carl Hamilton. Likevel kan eg ikkje gi Den som dreper drømmer sover aldri meir enn terningkast 3.

På grensen til evigheten av Ken Follett

Cappelen Damm 2015
1081 sider
Kjøpt papirbok, Off The Shelf

Follett sin trilogi har eit meir globalt perspektiv og er faktisk enno meir omfattande enn Guillou sin serie i og med at det handlar om fem ulike familiar i fem ulike land. I denne avsluttande delen er handlinga lagt til åra 1961 (då Berlinmuren vart bygd) til 1989 (då muren fall). Det er ei storslagen, interessant, lærerik og underhaldande bok, men som med dei to føregåande: Det er tidvis for detaljert og langdrygt. Eg brukte unormalt lang tid på boka, nesten 4 månader (men eg las sjølvsagt andre bøker samstundes).

I den forrige boka Vinter over verden handla det mykje om 2. verdenskrig. I denne boka er Den kalde krigen sentral. Det vanskelege tilhøvet mellom aust og vest - Jernteppet - gjer tilværet utfordrande for mange av "våre" folk. Enkelte dramatiske hendingar får ein følgja tett; eksempelvis Cubakrisa og drapa på John F. Kennedy og Martin Luther King.

Eg er svært nøgd med at eg har lest heile trilogien. Det har på mange måtar vore fengande og fengslande å følgja familiane gjennom nær hundre år. Eg likar at at ein ser dei same historiske hendingane frå ulike perspektiv og at personane i dei ulike familiane møter kvarandre undervegs. På grensen til evigheten får terningkast 4 av meg. Nokre innstrammingar her og der kunne ha ført til ein ekstra prikk på terningen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Mitt neste "prosjekt" når det gjeld Ken Follett blir Den evige ilden. Eg har skaffa meg pocketutgåva og skal i tillegg støtta meg på lydboka som no er å finna på Storytel. Eg tykkjer det er interessant å lesa om Tudortida og håpar på ei leseoppleving på høgde med Stormenes tid og I all evighet.

Biografi: Nini av Lars Lillo-Stenberg

Gyldendal 2018
372 sider
eBokBib

Nini Stoltenberg døydde i 2014, berre 51 år gammal. Mellom dei som deltok i gravferda var Lars Lillo-Stenberg; den kjende artisten sa nokre minneord om ungdomsvenen sin og framførte ein sang. Eit halvt år etterpå fekk Lillo-Stenberg ein overraskande førespurnad frå Thorvald Stoltenberg:

"Thorvald forteller meg at flere forlag har tatt kontakt for å lage en bok om Nini, men det er uvisst hvem de vil skal skrive den. Han sier han har sittet og lest arket jeg ga ham etter seremonien, med det jeg sa i kirken, og at det har rørt ham i ettertid. Nå har han bestemt seg for å spørre meg om jeg kan tenke meg å skrive en slik bok. 

Jeg blir veldig overrasket, føler meg umiddelbart smigret, og jeg føler meg også umiddelbart nervøs [....] folk tror at jeg har skrevet bøker, men det har jeg jo ikke. Jeg har svært begrenset erfaring med slikt."

Trass i forfattaren sin manglande erfaring er biografien om Nini ei god bok. Eller kanskje vart dette ei så god leseoppleving nettopp fordi han var uerfaren med bokskriving? At han av den grunn tilnærma seg stoffet og innhaldet på ein utradisjonell måte? Det er nemleg ei bok som etter det eg kan forstå vart til medan han skreiv: Lillo-Stenberg deler sine eigne tankar rundt skriveprosessen og researcharbeidet: Han skriv om korleis han opplever intervjusituasjonar og samtalar han har undervegs. Me får vita kvar han er og kva han gjer medan han jobbar med boka. Om personar han kontaktar og som ikkje vil delta i prosjektet, og om andre som villig stiller opp. Han er uhyre bevisst på at Nini sin spesielle bakgrunn og livsløpet hennar gjer at folk er nysgjerrige. Samstundes er det jo eit paradoks at han, som har vore slik ein forkjempar for privatlivets fred, skal vera den som "avslører" det indre livet i Stoltenbergfamilien.

Innleiingsvis fortel forfattaren om sine eigne minner om Nini. Me snakkar om 1970-talet, Oslo vest og Steinerskolen, om ungdommar som prøver grenser og om foreldre som er tilhengarar av fri barneoppdragelse. Det var ikkje berre utanlandske statsrådar og verdenstoppar som vart inviterte til det stoltenbergske frokostbordet; døra var alltid open og alle var velkomne. Unge Lars Lillo-Stenberg var mellom dei som tidvis vanka der. At borna til Thorvald og Karin Stoltenberg hadde det så fritt var eit bevisst val frå foreldra si side. Denne grenselause tilliten må ha hatt positive verknader for dei to eldste, men i etterpåklokskapens lys må det seiast at det ikkje var så heldig for Nini.

Nini Stoltenberg var nok ein heilt spesiell person. Ho var klok, flink, vittig, varm, raus og hadde ei utruleg sterk utstråling. Men ho kunne også vera vanskeleg, sinna og uroleg. "Alle" ville henga med Nini, og i boka fortel vener og kjende om forholda dei hadde til henne. Lillo-Stenberg trur at Nini kunne ha blitt ein utfordrar til Lindmo og Skavlan dersom ho hadde halde fram med TV-jobben ho hadde på 1990-talet.
Men slik skulle det ikkje gå. Rusmisbruket tok overhand.

Thorvald Stoltenberg hadde eit ynskje om at boka skulle visa at Nini var så mykje meir enn ein "riks-narkoman", men det handlar naturlegvis ein del om rusmisbruk og narkotikapolitikk i denne biografien. Forfattaren har tenkt mykje på kva som var årsaka til at ho som hadde "alle mulegheiter" kunne bli narkoman, og han undrar seg over at ho byrja med tyngre narkotiske stoff fyrst då ho nærma seg 30 år. Lillo-Stenberg meiner at både arv og miljø har hatt sitt å sei, men han gir ikkje noko svar på kva som utløyste rusproblema. Han har i det heile ein undrande stil og eit ope sinn både når han skildrar Nini og i samtalane med dei som kjende henne.

Boka om Nini gjorde inntrykk på meg. Det er artig å lesa om kor livleg ho var og rystande å lesa om kor sjuk ho vart. Det er interessant å lesa om familien hennar sidan dei er så kjende. Eg trudde at eg visste "alt" om dei, men her får ein sjå dei frå ei anna og meir sårbar side. Det er sterkt å lesa om korleis søskena Camilla og Jens og foreldra Thorvald og Karin prøvde å hjelpa Nini, på ulike måtar, i mange år. Stoltenberg-familien sto fram og fortalde historia om Nini sitt narkotikamisbruk og om problema dei som pårørande opplevde tidleg på 2000-talet. Eg trur det var viktig. At folk fekk vita at denne ressurssterke familien kunne bli råka av slike problem gjorde noko med narkotikadebatten.

Norsk narkotikapolitikk har aldri vore spesielt vellukka og det er fleire og fleire som meiner at det er på tide å tenkja nytt. Den pågåande rusreforma er truleg eit steg i rett retning. Lars Lillo-Stenberg er merkeleg vag når det gjeld denne problematikken, men det skin gjennom at han er tilhengar av avkriminalisering. Forteljinga om Nini sitt liv viser at folk som vert tekne for bruk og "besittelse" av narkotika må få hjelp, behandling og oppfølgjing - ikkje straff.

Andre bloggmeiningar: Reading Randi, Kleppanrova

Avslutningsvis: Undervegs i lesinga lytta eg til mange deLillos-sangar - og dei passa godt inn i handlinga. 'Min beibi dro avsted', 'Suser avgårde', 'Neste sommer', 'Smak av honning' og 'Livet er en liten dings' la ein ekstra dimensjon til leseopplevinga.

Kort om: Jordmor på jorda - huset under blåhammaren av Edvard Hoem

Lydbokforlaget 2018
Speletid 9:11
Kjøpt lydfil

Dette er forteljinga om "jordmor-Stina", Edvard Hoem si tippoldemor; Martha Kristine Andersdatter Sør-Nesje (1793 - 1877). Ho praktiserte som jordmor i femti år og tok imot over tusen barn. Ho fekk sjølv ti barn og mellom dei; Knut Hansen Nesje - han som danna grunnlaget for hovudkarakteren i Slåttekar i himmelen.

Hoem har hatt stor suksess med dei biografiske/historiske romanane om forfedrane og -mødrene sine. Det er vel fortent. Forteljinga om Marta Kristine er fengande på fleire måtar. Ho må ha vore ei ualminneleg modig, intelligent og målbevisst kvinne - og forfattaren skildrar henne med varme og respekt.

Jordmor på jorda kom ut fyrste gong i 2008 i samband med at Den norske jordmorforening fylte 100 år. Denne boka, Jordmor på jorda - huset under blåhammaren kom ut i fjor og er ei utvida og omarbeida versjon av den fyrste boka. Eg har lest begge versjonane, og vart nesten like gripen av innhaldet denne gongen som sist.

I boka får ein innblikk i korleis vanlege menneske levde og tenkte. Om korleis dei sleit og streva og korleis dei tilpassa seg nye tider og ny kunnskap. Det er ein historisk roman der forfattaren tek utgangspunkt i sine eigne røter, men som alltid i Hoem sine bøker; det er noko velkjent her: Han formidlar det allmenne og det me har felles; mellommenneskelege forhold og kulturarven vår.
Boka har også ei dokumentarisk side og byr på interessante historiske faktaopplysningar. Dette vert fletta fint inn i forteljinga om den driftige og dyktige jordmora, saman med enkelte glimt av forteljaren/tippoldebarnet si stemme.

Jordmor på jorda - huset under blåhammaren kan sjåast på som ein slags opptakt eller "prolog" til dei populære Slåttekar i himmelen, Bror din på prærien, Land ingen har sett og Liv andre har levd. Og dessutan; Mors og fars historie og Heimlandet. Barndom. Dersom du har lest og likt nokre av dei nemnde bøkene bør du få med deg jordmorboka óg. Edvard Hoem har atter ein gong gitt oss ei lærerik og gripande leseoppleving. 

Diktsamling i bokhandlardrama - Akkurat no i Mexico

Tema for Anita sin dikt-lesesirkel i januar er Humor og glede. Det treng me no i mørke januar, seier Anita, og det er eg absolutt enig i. Poesi treng ikkje vera høgtideleg og vanskeleg. Dei dikta eg har plukka ut har ikkje eingong snev av seriøsitet og alvor i seg.

Frå diktsamlinga Den vanskelege andreboka av Jon Hjørnevik:

Diktsamling i bokhandlardrama

Inne i ein bokhandel,
ligg eg – ei bok i frykt,
eg er ei samling dikt
som ikkje har det trygt.

Eg føler meg så utrygg
mellom bøker, tonn på tonn,
fra ekle «Ord om lykke»
til svære leksikon.

Eg er ei bok i redsle,
gøymt inne i ein krok,
bak ein diger dunge
med Kjærstads nye bok.

Eg ropar til ein kunde,
«Kom og redd meg no!»
Folk kjem bort og blar ei stund,
og vel ut Erlend Loe.

Men alt går vel til slutt,
ein kunde gjer meg stolt,
han legg meg inntil Ari Behn,
og oppå Anne Holt.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

Jon Hjørnevik (f. 1970) er vossing, tekstforfattar, diktar, skribent og komikar. Han har forfatta fleire lettbeinte og politisk ukorrekte diktsamlingar, eit tulleleksikon og ei fotballhårbok. Ikkje alt Hjørnevik skriv er hylande morosamt, men humrefaktoren er som regel til stades - slik som i diktet nedanfor:

Sluttprogram

Eg kom til ein vårfest,
men sa tidleg ha det.
Brått stakk eg og ei dame
rett inn på badet.

Eg var i spritrus,
ho vårkåt og fin.
Eg tok ho for meg
oppå ei vaskemaskin.

Det var ikkje tid til
å kle av seg fint,
eg var i ho,
før me fekk klint.

Men så starta maskina,
eg var borti ein knapp,
trommelen spann,
maskina var kjapp.

Men brått sat jenta,
skuffa i hugen,
for me kom for tidleg,
eg og sentrifugen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

"Sluttprogram" fann eg på Jon Hjørnevik si Facebook-side.

Arne Hjeltnes (f. 1963) er ein annan kar frå Voss som skriv humoristiske dikt. Hjeltnes er mest kjent som TV-mann, men han er også næringslivsmann, Høgremann og forfattarmann. Han har m.a. utgitt boka Ein mann å halda i - som ifølge forlaget inneheld "tekstar til ettertanke, til latter, til store høve og til jobbseminar utan meining. Her er sjølvironi, enkle gleder og djupe sanningar." Her er eit eksempel på Hjeltnes sine diktarevner:

Akkurat no i Mexico

Akkurat no, når eg skriv desse orda,
skjer det mykje rart på jorda.

Nokon søv og nokon vakar,
nokon jobbar hardt som bakar.

Fire karar fiskar ål,
ei lita jente kokar kål.

Tenk på alt som her og no
til dømes skjer i Mexico.

Kanskje nett i denne stund,
ligg det ein med smil om munn

på sjukehus og kviler litt,
mens han får vaska stellet sitt.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Bokomtale: Lazarus av Lars Kepler

Cappelen Damm 2018
511 sider
Lånt papirbok privat

Lazarus er den sjuande boka om Joona Linna og er som dei fleste andre i serien; grusomt bra komponert, vanvittig spennande og uhyggeleg velskriven. Alt frå fyrste stund føler ein på ubehaget og skrekken, og denne kjensla kjenner ein på gjennom heile boka. Det er så spennande at ein nesten ikkje orkar å lesa vidare - fordi ein må ha pustepause - men så må ein naturlegvis gjera det. Både pusta og lesa vidare altså.

Forfattarane bak pseudonymet Lars Kepler er dyktige - og dristige. Eg siterer meg sjølv i omtalen av Stalker: "Forfattarane er farleg nær å gå over the top undervegs. Eg ser at det er ein viss fare for at framtidige bøker i serien kan bli ein parodi på seg sjølv. Det kjem til å bli utfordrande for forfattarane; det vert liksom forventa at dei må overgå seg sjølv og sjokkera lesaren i kvar einaste bok." Så når tippar det over til å bli ein parodi? Kor langt kan dei gå i detaljerte skildringar av bestialitetar? Kor mykje kan dei utsetja hovudpersonane Joona Linna og Saga Bauer for - av umenneskelege påkjenningar og ekstreme situasjonar?
Kvar går grensa?

Vel - eg "kjøper" historia i denne boka óg, eg gjer det. Trass i fråveret av realisme, trass i ein antagonist som har stått opp frå dei døde, trass i enkelte logiske bristar og usannsynlege hendingar.

Noko referat av Lazarus er vanskeleg å gi utan å røpa sentrale deler av handlinga, men ein kan i alle fall sei at stemninga er enno mørkare enn tidlegare bøker i serien. Det som fascinerer meg mest med boka er det psykologiske maktspelet som foregår mellom hovudpersonane; Joona Linna på den eine sida og "ein gammal kjenning" på den andre sida. Dei er avhengige av kvarandre, men har høgst ulike motiv. Gjerningspersonen har ekstreme eigenskapar og er særs manipulerande, noko som gjer at han heile tida er i forkant av etterforskinga.

Lars Kepler er som sagt dyktige når det gjeld å konstruera plott og byggja opp spenning. Forfattarparet nyttar ein effektiv forteljarteknikk som gjer det heile levande for lesaren. Her er korte kapittel, skiftande synsvinklar, raske sceneskift og hurtig tempo. Når det gjeld språket er bruk av presens det mest spesielle. Det undrar meg at ikkje fleire krimforfattar nyttar seg av notidsform. Det gjer jo handlinga mykje nærare og meir intens.

Det er absolutt ein fordel at ein har lest dei føregåande bøkene i serien før ein les denne, i alle fall Ildvitnet og Sandmannen sidan enkelte trådar går tilbake til dei bøkene. Gjennom overraskingar og ekstreme hendingar sørgar Kepler-paret for at spenninga og interessa vert halden ved like i kvar einaste bok.
Eg er svært spent på bok nummer åtte.

Leseplanar og lesemål 2019

Godt nytt år til blogglesarar, bokormar og lesehestar! Eg markerer nytt år og blanke ark med nokre små endringar av utsjånaden på bloggen. Eg har funne ein annan mal og i tillegg nytta høvet til å endra bloggtittel til BOKSNAKK OG LESETIPS, men adressa er den same som før: https://bokbloggberit.blogspot.com. Biletet i header'en har eg teke sjølv og viser Lustrafjorden; frå Skjolden med utsikt mot Molden.

Eg hadde nokre heilt konkrete og talfesta lesemål for leseåret 2018. Tanken var at desse lesemåla skulle hjelpa meg sidan eg er ein ganske ustrukturert og impulsiv lesar. Ved årsskiftet viser det seg at kun eitt av dei ti punkta eg hadde sett opp vart nådd. Likevel er eg rimeleg nøgd med resultatet:

Lesemål 2018

1. 94/100 bøker totalt
2. 6/8 mursteinar (over 600 s.)
3. 21/25 norske utgitt 2018
4. 6/12 bøker utgitt før 2000
5. 10/10 biografiar 
6. 6/15 annan sakprosa
7. 2/6 OTS, bokhyllelesing
8. 31/40 bokomtalar 
9. 25/30 "nye" forfattarar 
10. 14/20 bøker frå Storytel

For 2019 vert lesemåla færre og tala lågare, men eg ynskjer å vera like konkret: Tal er greitt å forhalda seg til. Med følgjande delmål for 2019 har eg noko å strekka meg etter utan å vera altfor ambisiøs:

Lesemål 2019

1. 100 bøker totalt
2. 10 mursteinar
3. 10 biografiar
4. 10 annan sakprosa
5. 30 bokomtalar
6. 30 nye forfattarar

Norske utgjevingar av året kuttar eg ut. Eg kjem uansett til å lesa "nok" nye norske. Eg har hatt med dette delmålet dei siste åra for å begrensa meg. Bokhyllelesing er meir eller mindre uaktuelt for meg sidan eg har så få uleste bøker i hyllene mine. Eg tok ikkje imot eit einaste leseeksemplar i fjor, så eg har ikkje noko press på meg når det gjeld slike ting. Eg set heller ikkje opp noko lesemål når det gjeld "gamle" bøker, dvs. frå før år 2000. Storytel-abonnementet mitt kjem eg truleg til å sei opp i nær framtid, dersom det då ikkje skulle dukka opp noko heilt spesielt. Eg satsar heller på bibliotek-tenesta eBokBib som er gratis og som stadig vert utvida.

Eg ynskjer å halda fram med å finna underhaldande, spennande, gode og lærerike forteljingar. Det overordna målet for leseåret 2019 er å kosa meg med bøker og lesing.