Favorittforfattarar: Å

Det har gått nesten eitt år sidan forrige avsnitt av Favorittforfattarar. Men betre seint enn aldri heiter det - så her kjem siste del - og ein liten oppsummering.

Foto: Gyldendal.no

Åsa Larsson

Svensk krimforfattar og jurist f. 1966.

Debuterte med Solstorm i 2003 og har etter det skrive ytterlegare 4 kriminalromanar med handling frå Kiruna-distriktet. Hovudperson i serien er Rebecka Martinson, som i likskap med forfattaren, er jurist.

Larsson skriv gode skildringar av både natur, kultur og menneskesinn, så gode at ho har fått tildelt heile tre prisar for dei fem bøkene sine. 

Den forrige boka kom ut i 2012, på norsk i 2013, så eg tippar at det er mange lesarar som ventar på at det skal komma eit framhald av serien. 

Foto: Kagge.no

Åsne Seierstad

Norsk forfattar og journalist f. 1970.

Veldig dyktig sakprosaforfattar som etter kvart har fått mange lesarar. 

Mest kjent for Bokhandleren i Kabul, som fekk mykje merksemd på godt og vondt. Vart tildelt Brageprisen for beste sakprosa for To søstre.

Den av bøkene hennar som har gjort mest inntrykk på meg er likevel En av oss, der ho gjer greie for det som hende før, under og etter terroraksjonane den 22. juli 2011.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Då har eg gått gjennom favorittforfattararane mine på alfabetisk vis og det er på tide med ein oppsummering og ein slags evaluering. Det var bloggen Boktanker som inspirerte meg til å setja meg i gang med dette "prosjektet" som har vore artig, men nokså veldig langvarig. Eg starta opp med bokstaven A i august 2016 med ambisjonar om ein presentasjon i månaden. Den tidsplanen heldt ikkje, men eg kom meg då i mål til slutt.

Fem av bokstavane var vanskelege; eg fann ikkje passande forfattarar på verken Q, X, W, Z og Æ. For bokstavane N, O, U, V, Y og Ø fann eg berre èin. Dermed vart det tilsaman 42 forfattarar som fekk ein liten presentasjon. 17 av dei er kvinner og 26 er menn. Den eine forfattaren (Lars Kepler) er pseudonym for ei kvinne og ein mann.

19 av dei er norske, 9 er svenske, 7 er britiske, 3 amerikanske, 1 fransk, 1 islandsk, 1 dansk-norsk.
32 av dei er nolevande, 10 er døde.

Sidan eg hadde sett ei "grense" på førehand om at eg skulle plukka ut ein og to pr. bokstav vart det ein heil del bra forfattarar som ikkje vart nemnde, men dei utplukka er likevel representative for leseinteressa mi.

A	Arne Dahl Agatha Christie	B	Britt Karin Larsen Börge Hellström	C	Chelsea Cain C. J. Sansom
D	Dorothy Sayers Dan Brown	E	Edvard Hoem Elizabeth George	F	Frode Grytten Frode Øverli
G	Gunnar Staalesen Gert Nygårdshaug	H	Henning Mankell Håkan Nesser	I	Ingvar Ambjørnsen Inger Hagerup
J	J.K. Rowling Jo Nesbø	K	Ken Follett Kim Leine	L	Lars Kepler Levi Henriksen
M	Maj Sjöwall Mo Hayder	N	Nils Nordberg	O	Olav H. Hauge
P	Pierre Lemaitre PD James	R	­Richard Herrmann Ragnar Kvam jr.	S	Stieg Larsson Sigrid Undset
T	Tore Renberg Torkil Damhaug	U	Unni Lindell	V	Vera Henriksen
Y	Yrsa Sigurdardottir	Ø	Øystein Wiik	Å	Åsa Larsson Åsne Seierstad

Oppsummering februar 21

Påbyrja i januar, fullført i februar:
Emelie Schepp - Broder Jacob - Svensk krim - Kjøpt pocket [OTS]
Sharon Bolton - Dødsdømt - Britisk krim - Lyd Storytel

Lest i februar:
Harlan Coben - Ikke gi slipp - Amerikansk krim - Lyd Storytel
Knut Faldbakken - Stammeren - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Div. forfattarar - Ete fysst - Noveller og andre tekstar - Papirbok fått i gåve
Thor Gotaas - Josef Elvebakken - Norsk biografi - Lyd Storytel
Delia Owens - Der krepsene synger - Amerikansk roman - Lånt papirbok biblioteket
David Baldacci - King og Maxwell - Amerikansk krim - Lyd Storytel
Torbjørn Færøvik - Kina på 200 sider - Norsk dokumentar - Lånt papirbok biblioteket
Lone Theils - Jentene fra englandsbåten - Dansk krim - Lyd Storytel

Påbyrja i februar, fullførast i mars:
Peter Swanson - Alle disse vakre løgnene - Amerikansk krim - Lyd Storytel
Cara Hunter - Hjemmets lune rede - Britisk krim - Lånt ebok BookBites

5 lyd, 4 papir, 1 ebok
5 abonnement, 3 lånt, 1 fått, 1 kjøpt
6 krim, 1 roman, 1 dokumentar, 1 biografi, 1 noveller (+ andre tekstar)
4 norske, 3 amerikanske, 1 britisk, 1 svensk, 1 dansk
5 menn, 4 kvinner, 1 begge
"Nye" forfattarar: Owens, Theils

Februar vart ein grei lesemånad. 10 bøker er etter mitt syn bra, og med unntak av Jentene fra englandsbåten kan eg anbefala alle saman. Den som gjorde størst inntrykk var forteljinga/biografien om Josef Elvebakken. Sjå gjerne innslag om hovudpersonen i programmet Brenner og bøkene på NRK. Når det gjeld krimbøkene viser eg til samleomtalen. 

Ete fysst er ei samling forteljingar av forfattarar frå eller med tilknytning til Sunnfjord. Her har 18 skribentar fått stikkordet "Sunnfjord" og blitt utfordra til å skriva ein personleg tekst. Resultatet er veldig bra. Mellom bidragsytarane finn me Ronny Brede Aase, Gunnar Staalesen, Rune Timberlid, Agnete Haaland og Eldrid Lunden - for å nemna dei som truleg er mest kjent for eit breiare publikum.

Kina på 200 sider er ei grei innføring i Kina sin historie, men eg anbefalar heller Torbjørn Færøvik sine meir omfattande reiseskildringar frå landet. 

Der krepsene synger er ei bok som har fått mykje merksemd rundt omkring. For meg vart det ei blanda leseoppleving, og terningkast 4 er svakt og på grensa til ein 3'ar. Noko er fint og interessant, men eg tykte det vart for tregt og at "det lyriske" tok for stor plass. Og slutten er rett og slett ikkje bra. Dessutan trur eg at eg aldri har lest ei bok med så mange korrekturfeil. Pinleg!

Vinterlesing: Diverse krim

Her kjem eit nytt samleinnlegg med korte omtalar/vurderingar i stikkordformat; ei slags rundreise i krim. Det er interessant at det finst så mange ulike stilartar og krimtradisjonar rundt omkring. Kvaliteten er òg ganske varierande, og ingen av desse vart innertiarar for meg. Det er muleg at eg er for kresen og/eller har for høge forventningar.

Den øverste her kan passa inn i 1. runde av leseutfordringa Bokhyllelesing på bloggen Boktanker. Tema for januar var nemleg "bok med blått omslag".

Eg startar rundreisa i Sverige denne gongen. 

Broder Jacob av Emelie Schepp

Gyldendal 2019

397 sider

Kjøpt pocket, Bokhyllelesing: Blå bok

- Femte bok i serien om Jana Berzelius, statsadvokat med bakgrunn som barnesoldat.

- Gjennomgåande og eit ekstra spenningsmoment i serien at Jana ynskjer å halda bakgrunnen sin hemmeleg.

- Godt plott, mange spenningstoppar.

- Bisarre drap: Kvinner med samansydde føtter, funne i sjøen - slik at dei skal likna på havfruer.

- Etter kvart veldig urealistiske og usannsynlege hendingar, men spenninga vert halden ved like.

- Terningkast 4+.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Så reiser me vidare til Danmark..

Vinterland av Kim Faber og Janni Pedersen 

Aschehoug 2020

573 sider

Lånt papirbok privat

- Fyrste bok i serien om Martin Juncker.
- Svært lovande, svært bra. Gler meg til neste.
- Finurleg plott og aktuell tematikk.
- Vêrforhold som står i stil med handlinga; iskaldt og uframkommeleg.
- Sympatiske hovudpersonar med menneskelege og allsidige trekk.
- Boka er litt for lang og litt for omstendeleg. Hadde gitt ein prikk ekstra på terningen om det hadde blitt stramma opp ein del.
- Terningkast 4.

Jentene fra englandsbåten av Lone Theils

Cappelen Damm 2019

Speletid 10:54

Lyd Storytel

- Fyrste bok i serien om Nora Sand. Kun utgitt på lyd.
- Nysgjerrig journalist, mykje dyktigare i etterforskingsarbeid enn politiet og rotar seg inn i farlege situasjonar: Jepp, har lest det før. (Egholm, Läckberg, Schulman, Yndestad, Teige m.fl.)
- Handling frå England og litt frå Danmark.
- Bra plott, dårleg stil.
- Damekrim på sitt verste, med romantikk og fjolleri. Neste bok fristar ikkje i det heile tatt.
- Terningkast 3-.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

England og britisk krim er neste stopp..

Dødsdømt av S.J. Bolton

Cappelen Damm 2018

Speletid 10:58

Lyd Storytel

- Sjølvstendig bok, ikkje del av serie.
- Uhyggeleg og marerittaktig start, dyktig utført.
- Katt og mus-leik: Desperat flukt kontra desperat jakt. 
- Kamp mot klokka, veldig intenst.
- Innimellom tilbakeblikk i roleg tempo.
- Urealistisk, men likevel engasjerande og frykteleg spennande.
- Litt for mange krumspring og litt for mange trådar å halda styr på når ein brukar lydbok.
- Terningkast 4+.

Gullungen av C.J. Tudor

Cappelen Damm 2018

Speletid 10:16

Lyd Storytel

- Sjølvstendig bok.
- Ikkje så bra som Krittmannen.
- Meir thriller enn krim.
- Krampaktig, kunstig stemning.
- Frisk skrivestil.
- Men den sarkastiske forteljarstemma vert slitsam i lengden.
- Overraskande slutt.
- Terningkast 3+.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Kva er greia med desse forfattarinitialane (i dette tilfellet S.J. og C.J.) egentleg? For å gjera forfattaren sitt kjønn uklart? Litt sånn mystisk, som J.K. Rowling var, før ho vart "avslørt"?
(For ordens skuld: Både Bolton og Tudor er kvinner. Og Bolton brukar, som ein ser på omslaget, av og til sitt heile/verkelege namn.)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Til slutt går ferda til USA..

Myrkongens datter av Karen Dionne

Pioner 2019

Speletid 9:00

Lyd Storytel

- Villmarksthriller 
- Flotte skildringar frå marsklandskapet i Upper Peninsula, Michigan.
- Kidnapping, årelangt fangenskap, skuld, lojalitet.
- Urealistisk, ulogisk, lite truverdig.
- Men miljøskildringane berga eit
- terningkast 4-.

Den sjette mannen av David Baldacci

Cappelen Damm 2017

Speletid 10:39

Lyd Storytel

- Femte bok i serien om eks Secret Service agentane, no privatetterforskarane, Sean Maxwell og Michelle Maxwell.

- Actionfylt og eventyraktig.

- Stødig og sjølvsikker stil.

- Stadig nye moment og overraskingar.

- Terningkast 4.

King og Maxwell av David Baldacci

Cappelen Damm 2017

Speletid 11:15

Lyd Storytel

- Sjette og førebels siste i serien.

- Veldig mykje "tilfeldig" som skjer.

- Hovudpersonane vert utsette for store utfordringar, vil dei klara å ordna opp denne gongen òg?

- Grei underhaldning.

- Terningkast 4.

Ikke gi slipp av Harlan Coben

Cappelen Damm 2021

Speletid 9:58

Lyd Storytel

- Populær, verdenskjent og produktiv krimforfattarar
- Sjølvstendig bok, ikkje del av serie.
- Men ein gammal "kjenning", Myron Bolitar, dukkar opp i ei birolle.
- Veldig amerikansk og typisk Coben; gjenkjenneleg stil, miljø og tema.
- Truverdige karakterar, stadige overraskingar.
- Terningkast 4+.

Vinterlesing: Norsk krim 2020 del 3

Heilt kort og i stikkordformat, men saman med terningkasta seier desse "mikroomtalane" kva eg meiner om bøkene nedanfor. Eg har lest det meste desse forfattarane har gitt ut tidlegare, og har stort sett sett pris på det dei har levert. 

Stammeren av Knut Faldbakken
Gyldendal 2020

371 sider

Lånt ebok BookBites

- Bok nummer 10 i serien om Jonfinn Valmann, men kan godt lesast åleine.

- Kult at 79-årige Faldbakken er så oppdatert på aktuelle ting.

- Småbykrim (Hamar), politikrim.

- Eit forferdeleg omslagsbilete.

- Ein forfattar som har erfaring med stamming og veit kor hemmande det kan vera.

- Handling: Eit likfunn i notid og ei forsvinningssak i fortid, tilfeldig eller ikkje?

- Truverdige karakterar, lite realistisk handling.

- Ikkje spesielt spennande, men brukbart engasjerande.

- Terningkast 4.

Lillemann ildebrann av Merete Junker
Liv forlag 2020

240 sider

Lånt papirbok biblioteket

- Heilt grei, lettlest småbykrim (Grenland).

- Bok nummer 2 med Eline Torp i hovudrolla, kan lesast for seg sjølv.

- Korte kapittel, cliffhangers, raske perspektivskift

- Enkel handling, bygger systematisk opp til ein dramatisk, men noko forutsigbar avslutning

- Pluss for at boka er passe lang (kort).

- Terningkast 4.

Lang tids reise av Jan Mehlum
Gyldendal 2020

299 sider

Lånt ebok BookBites

- Svend Foyn-roman nummer 19. Imponerande! Kan lesast åleine.

- Handlar om eit velbrukt tema i krimromansamanheng: eit forsvunne barn.

- Hulda og jaguaren er som vanleg med

- og som alltid aktuelle problemstillingar.

- Elegant og stødig språkføring

- med ironisk snert og spark til fleire kantar.

- Eit muleg justismord, vanskeleg å vita kva som er etisk riktig.

- Overraskande hendingar undervegs, truverdig oppklaring.

- Terningkast 4+.

Mandela-effekten av Anne Holt
Gyldendal 2020

378 sider

Lånt papirbok biblioteket

- Selma Falck-bok nummer 3, bør lesast kronoligisk.

- Denne er svakare enn dei føregåande.

- Originalt etterforskarpar i Selma og Einar.

- Til ein viss grad underhaldande og godt oppbygd

- men etter kvart veldig langtekkeleg.

- Litt unødvendig komplisert.

- Forventningane mine vart ikkje innfridde denne gongen.

- Terningkast 3.

Bokomtale: Speilet og lyset av Hilary Mantel

Press forlag 2020
818 sider
Lånt papirbok biblioteket

Omsider kom den tredje og avsluttande boka i trilogien om Thomas Cromwell ut. Speilet og lyset har vore etterlengta av mange, ikkje berre fordi det har gått så lang tid sidan forrige bok, men også fordi Hilary Mantel vart tildelt Bookerprisen for begge dei to føregåande romanane Ulvetid (2009) og Falkejakt (2012).
Lista var såleis lagt høgt og forventningane tilsvarande høge då eg starta på boka i romjula. Etter omlag fire veker(!) kunne eg leggja boka frå meg; tilfreds, imponert og litt utmatta. Det er krevjande å "opphalda seg" så lenge og så nært ein slik hovudperson,  utfordrande med alle detaljane og tidvis forvirrande med alle bipersonane.
Samstundes er det komplekse og all detaljrikdommen med på å gjera boka til ei så god leseoppleving.

Den mest sentrale karakteren i boka er Cromwell sjølv, men den ubereknelege, sjølvopptekne og maktglade kong Henrik ruvar liksom i bakgrunnen heile tida.

Speilet og lyset omhandlar dei fire siste åra av Cromwell sitt liv. Handlinga tek til i mai 1536, umiddelbart etter at dronning Anne (Boleyn, Henrik VIII si andre kone) er død. Thomas Cromwell, lojal mot monarken, arbeidde i si tid for at kongen sitt fyrste ekteskap (med Katarina av Aragon) kunne annullerast slik at Henrik kunne bli gift med Anne, Katarina si hoffdame. No har Cromwell fullført eit nytt oppdrag; nemleg å samla nok bevis for at Anne har drive med utruskap, incest og forræderi - og dermed henrettast. Ti dagar etter henrettinga gifter Kong Henrik seg for tredje gong, no med Anne si hoffdame, Jane Seymour.

Som takk for innsatsen vert "han, Cromwell" forfremja og adla og vert "han, lord Cromwell". Forteljarstemma Thomas Cromwell,  aka "Cremuel", aka "Crumb", aka "han" er svært spesiell og liknar ikkje på noko eg har lest i andre bøker. Det er som om lesaren sit på skuldra til Cromwell og ser samfunnet og hendingane rundt han på same måte som han sjølv gjer. Men av og til vert liksom perspektivet utvida; det vert zooma utover slik at ein ser heile biletet - frå oversida. (Eg veit ikkje om det er slik det er meint frå forfattaren si side, men som lesar opplever eg det på denne måten.) 

Mark Rylance som Thomas Cromwell
i BBC-serien Wolf Hall

Det er interessant å sjå kor ulikt Thomas Cromwell vert framstilt forskjellige plassar. I C.J. Sansoms "tudorkrimromanar" (Shardlake-serien) er Thomas Cromwell ein viktig biperson i dei fyrste bøkene. Der er Cromwell framstilt som ein skummel person som står bak ymse intrigar. Mantel framstiller Cromwell med meir menneskelege og forsonlege trekk enn det C.J. Sansom gjer. 

Når ein ser på måleriet av Hans Holbein som er gjengitt på omslaget, ser han ikkje spesielt sympatisk ut. Ettermælet hans var heller ikkje positivt; det var han som sto bak (riktignok etter ordre frå kongen og i samband med reformasjonen) oppløysinga av klostra og alt det medførte av tapte kulturminner og øydelagde menneske.

Eg skjønnar godt at Hilary Mantel - og andre - ser på Thomas Cromwell som ein fascinerande historisk person. Cromwell var ein mann med mange talent og evner; han var språkmektig og diplomatisk og skaffa seg dyktige støttespelarar. Frå enkle kår og ein valdeleg far reiste unge Cromwell ut i verda og tilegna seg kunnskapar og erfaringar som skulle komma godt med då han vende tilbake til England som jurist, politikar og etter kvart som kongeleg sekretær og rådgjevar. I Speilet og lyset får Cromwell - og lesaren - jamvel tilgang til dei inste gemakkane i kongen sitt hoff. Etter kvart vert Cromwell den nest mektigaste mannen i landet, men han bør passa seg: Som den "oppkomlingen" han er, får han også fiendar. 

Ekteskap, graviditetar og barnefødslar var storpolitikk i kongelege og adelege kretsar på 1500-talet. Gjennom avtalar om framtidige ekteskap vart det skapt grunnlag for alliansar, og tilsvarande kunne alliansane bli brotne dersom avtalane vart endra. For kong Henrik var det å få ein mannleg arving viktigare enn noko anna. Han såg ikkje på døtrene han hadde fått med Katarina og Anne (hhv. Maria og Elizabeth) som arvtakarar til trona, og lukka var stor då Jane fødde ein son (den framtidige Edward VI). Men berre nokre dagar seinare døyr dronning Jane, og Henrik må, etter ei høveleg sørgetid, sjå seg om etter ei ny kone.

Cromwell får i oppdrag å leita etter aktuelle kandidatar på kontinentet, for på den måten å skaffa England ein alliert. Som sagt; ekteskap var politikk. Sidan Cromwell er tilhengar av internasjonalt samarbeid og religiøse reformer ser han mot dei protestantiske tyske fyrstedømma. Dette vert starten på Cromwell sitt fall. Anna av Kleve fell nemleg ikkje i smak hos kongen og ekteskapet vert annullert fordi det ikkje vert "fullbyrda", som det heiter. Det er uklart om den manglande fullbyrdinga skuldast Anna sin utsjånad eller Henrik sine evner.

Boka varierer fint reint stilmessig; frå lange, nærast poetiske tankerekker, via detaljerte og oppramsande hendingar, til røffe og brutale skildringar og skarpe karakteristikkar. Mantel skriv det meste i presensform, noko som gjer at ein som lesar er "nær" det som vert fortalt sjølv om det skjedde i ei fjern fortid. Boka er som sagt innleiingsvis veldig detaljert på alle måtar - og det er svært mange karakterar å forhalda seg til. Personoversikten fremst i boka hjelper lesaren med å halda ein viss oversikt. Oversikten syner óg at dei aller fleste er verkelege historiske personar.

Mot slutten av boka tenkjer Cromwell tilbake til barndommen og på opplevingar han har hatt og menneske han har møtt. Når han skjønnar at det går mot slutten av hans eige liv reflekterer han over det han har sett og gjort, men han angrar ikkje på noko. Han har trass alt handla ut frå ordre og etter det han til ei kvar tid har meint har vore best for landet. 

Wolf Hall-trilogien - Ulvetid, Falkejakt og Speilet og lyset - er ei stor litterær tidsreise og eit imponerande stykke arbeid. 

For å ha glede av bøkene bør ein nok ha eit "grunnlag"; ei viss interesse for historie generelt og Tudortida spesielt. Ei slik interesse må ha vore heilt fråverande hos VG sin anmeldar som hevdar at Speilet og lyset er "så kjedelig at anmelderen jukset". Les då heller bokmeldinga til NRKs Marta Norheim: "Shakespeare møter «Game of Thrones», mens Brexit vinkar i det fjerne". 
Også Aftenbladet og Dagbladet har omtalt boka i rosande vendingar.

Eg har ikkje funne omtalar på andre norske bokbloggar enno, men her er nokre svenske bloggmeiningar: Och dagarna går, Fiktiviteter

Oppsummering januar 21

Påbyrja i desember, fullført i januar:
Hilary Mantel - Speilet og lyset - Britisk historisk roman - Lånt papirbok biblioteket

Lest i januar:

David Baldacci - Den sjette mannen - Amerikansk krim - Lyd Storytel

Karen Dionne - Myrkongens datter - Amerikansk thriller - Lyd Storytel

Vegard Tenold Aase - Alt du elsker skal brenne - Norsk dokumentar - Lyd Storytel

J.D. Vance - Hillbillyens klagesang - Amerikansk biografi/dokumentar - Lyd Storytel

Kim Faber og Janni Pedersen - Vinterland - Dansk krim - Lånt papirbok privat

Tor Åge Bringsværd - Mens jeg har dere her - Norsk biografisk/filosofisk - Lyd Storytel

Påbyrja i januar, fullførast i februar:
Emelie Schepp - Broder Jacob - Svensk krim - Kjøpt pocket
Sharon Bolton - Dødsdømt - Britisk krim - Lyd Storytel

5 lyd, 2 papir
5 abonnement, 2 lånt
3 krim, 1 historisk roman, 1 dokumentar, 2 biografiske
2 norske, 3 amerikanske, 1 britisk, 1 dansk
5 menn, 3 kvinner
"Nye" forfattarar: Dionne, Tenold Aase, Vance, Faber, Pedersen

Her på bloggen har det vore veldig stille i det siste. Eg er tilbake på heimekontor om dagane, så eg prøver å vera så sosial og aktiv som muleg på fritida - då sjølvsagt innan dei begrensingane koronasituasjonen/-restriksjonane/-anbefalingane set. Men eg les som vanleg også ein heil del, og eit par blogginnlegg er undervegs.

I januar las eg lite krim (til denne lesaren å vera) og fleire bøker frå (for meg) nye forfattarar. Av dei nye merkar eg meg spesielt det danske krimforfattarparet Faber/Pedersen. Sjølv om Vinterland er minst 100 sider for lang, er det ei svært lovande bok - og eg vil gjerne ha meir frå desse forfattarane. Ein annan ny forfattar er Karen Dionne. Hennar Myrkongens datter byr på fine naturskildringar frå eit (for meg, til no) ukjent geografisk område; Upper Peninsula i staten Michigan, USA. Boka er òg interessant med tanke på kor lojale barn kan vera, uansett kva dei vert utsette for. 

Tor Åge Bringsværd si bok Mens jeg har dere her har undertittel "om det å bli gammel" og er ei sjarmerande, filosofisk og underhaldande erindringsbok som eg kan anbefala på det sterkaste. "Det var aldri lett å hoppe etter Wirkola, men det er enda vanskeligere å dø etter Per Fugelli", skriv Bringsværd. Han har ein leiken penn og skriv med både humor og alvor.

Lesemånaden kan elles oppsummerast med stikkorda "britisk historie" og "amerikansk samtid". Avslutninga av Wolf Hall-trilogien, Speilet og lyset, er ei fenomenal bok; interessant, lærerik og gripande. Men boka er, med sine 814 sider, i overkant detaljert, tidvis langsam og ganske komplisert. Likevel konkluderer eg med terningkast 5, fordi eg - trass alt - er veldig imponert. Ein omtale er på veg.

USA har vore i hovudfokus i dei fleste nyhendesendingar denne månaden. Då den rasande mobben frå den ytste høgresida i politikken storma Kongressbygningen i Washington DC den 6. januar, følgde heile verda med på det som skjedde. Storminga skjedde etter ei (meir eller mindre) direkte oppfordring frå presidenten og me såg alle saman at USA er eit svært splitta samfunn i djup krise. 

Medan dette skjedde las eg Den sjette mannen av David Baldacci, og eg tenkte at "hadde berre King og Maxwell vore der, då hadde dei ordna opp!" Deretter las eg Alt du elsker skal brenne av Vegard Tenold Aase - ein dokumentar frå innsida av ulike høgreekstreme amerikanske grupper; informativ og skremmande lesnad. Familiebiografien Hillbillyens klagesang derimot, den trefte meg berre til ein viss grad. Forsåvidt interessant om ein white trash-storfamilie, men eg tykkjer forfattaren er ubehageleg utleverande om sine eigne.

Eg var nok ikkje den einaste som pusta letta ut då Joe Biden avla eden og den løgnaktige, narsissistiske og rasistiske presidenten forsvann. No er ikkje Biden heller nokon raddis akkurat, men han er i alle fall totalt annleis enn forgjengaren. Han har noko forsonande og velmeinande ved seg som kan komma vel med i arbeidet framover. Så - til slutt, dei avsluttande linjene frå Amanda Gorman sitt dikt "The Hill We Climb", som ho framførde på ein så framifrå måte under presidentinnsetjinga.

there is always light,
if only we're brave enough to see it;
if only we're brave enough to be it.

Oppsummering desember 20

Påbyrja i november, fullført i desember:
Val McDermid - Myrgraven - Britisk krim - Lyd Storytel
Jan Mehlum - Lang tids reise - Norsk krim - Lånt papirbok biblioteket

Lest i desember:
Lars Kepler - Speilmannen - Svensk krim - Lånt lydbok BookBites
Edvard Hoem - Felemakaren - Norsk roman - Lånt ebok BookBites
Anne Holt - Mandelaeffekten - Norsk krim - Lånt papirbok biblioteket
C.J. Tudor - Gullungen - Britisk krim - Lyd Storytel
David Baldacci - Presidentfamilien - Amerikansk krim - Lyd Storytel
Sigmund Falch - Største boxern i Horten - Norsk humor - Lånt papirbok privat
Merete Junker - Lillemann ildebrann - Norsk krim - Lånt papirbok bilioteket
Levi Henriksen - Snø vil falle over snø som har falt - Norsk roman - Lyd Storytel [gjenlesing]

Påbyrja i desember, fullførast i januar:
Hilary Mantel - Speilet og lyset

Desember 2020

5 lyd, 4 papir, 1 ebok
6 lånt, 4 abonnement
7 krim, 2 romanar, 1 humor
6 norske, 2 britiske, 1 amerikansk, 1 svensk
6 menn, 5 kvinner (Kepler er 1 kvinne og 1 mann)
"Nye" forfattarar: Ingen

Årsstatistikken er alt fullført, men eg må óg ta det vanlege oppsummeringsinnlegget for den siste månaden i 2020. 

Avslutninga av bokåret vart bra. Dei tre som eg ga terningkast 5 i desember er svært gode bøker. Siste bok ut i 2020 vart gjenlesing av Levi Henriksen sin debutroman frå 2004 - ei svært positiv leseoppleving. Eg las Snø vil falle over snø som har falt fyrste gong i 2013, det vil sei at det er "mange bøker sidan", så eg hugsa ikkje noko av handlinga. Her på bloggen skreiv eg den gongen berre eit ventebok-innlegg og ga boka terningkast 4 på bokelskere.no. Denne gongen vart eg nok mykje meir gripen av forteljinga. Noko skuldast vel det som kan kallast livserfaring, men eg var også meir heldig med timinga no, sidan mykje av handlinga føregår ved juletider. Fyrste gong las eg boka sjølv, no brukte eg lydbok. Opplesar Fridtjof Såheim les med både innleving, varme, med "korrekt" dialekt og i eit passe tempo.
Når det gjeld Felemakaren og Speilmannen viser eg til omtalane.

Mehlum, Junker, Baldacci og McDermid sine bøker er også bra, om enn ikkje på Speilmannen-nivå. Gullungen vart eg berre passe begeistra for og Mandela-effekten var heller skuffande. Om tida strekk til skal eg grunngje dette nærare i ein kommande samleomtale. 

Eg startar 2021 med ei bok eg har store forventningar til; den etterlengta Speilet og lyset av Hilary Mantel. Eg er sjeldan særleg begeistra for prisvinnande forfattarar, men Mantel er eit herleg unntak. Dei to føregåande Ulvetid og Falkejakt var midt i blinken for meg som er så interessert i Tudor-tida. Dessutan skriv ho på ein spesiell måte og krev ein del av lesaren. Eg ser fram til å bryna meg på 818 sider med Thomas Cromwell.

Årsstatistikk 2020

No er det rare og spesielle annus horribilis 2020 snart slutt. Koronapandemien har overskygga det meste dette året, og me kryssar fingrane for at 2021 vert betre.
I 2020 fekk me nye ord som koronasveis, karantenehotell og kohort inn i daglegtalen vår. I 2020 slutta me å handhelsa på folk, men me lærte å delta på digitale møte. I starten av året var corona kun ein øltype, men no betyr det pandemi. 

Bloggeåret 2020 har vore heller labert, men dette er faktisk blogginnlegg nr. 39 i år. Det er ikkje så aller verst tykkjer eg, når ein tenkjer på at alt i samfunnet rundt har vore så annleis.

Leseåret 2020 kan samanfattast med fem stikkord: 
Nytt. Krim. Menn. Norsk. Lyd.

Det vil altså sei veldig mange 2020-bøker (29% av alle eg las), ein overveldande andel krimromanar (68%), ubegripeleg mange mannlege forfattarar (78%), ein stor andel norske forfattarar (57%) og ein ganske klar overvekt av lydbøker (47%).
Detaljane følgjer nedanfor.

Leseåret 2020 
(Fjorårets tal i parentes)

Fullstendig oversikt
Fjorårets statistikk

Til saman 
  108 bøker (94)
    - 16 av dei på over 500 sider

Sjanger
  74  krim-, thriller- og spenningsromanar (61)
  12  andre romanar (12)
  20  sakprosa (15)
    - av desse 10 biografiar (9)
  2 novellesamlingar (4)

Format
 34  papirbøker (38)
 23  ebøker (18)
 51  lydbøker (38)

Alder
 73 av bøkene var utgitt i åra 2000 - 2019 (53)
 32  i 2020 (38)
  - av dei 20 norske (17)
 Utgitt før 2000: 3 (7)

Kjelder
 52 lånt - privat, bibliotek og BookBites (55)
 44 Storytel-abonnement (25)
 11  kjøpt sjølv (12)
 1 bok fått i gåve (3)
 Lese-/lytteeksemplar: 0 (0)

Terningkast
 Terningkast 6: 1 bok (1)
 Terningkast 5: 36 bøker (31)
 Terningkast 4: 56 (43)
 Terningkast 3: 14 (14)
 Terningkast 2: 0 (0)
 Terningkast 1: 0 (0)

Forfattarar
19 "nye" forfattarar (25)

Kjønn
 81 bøker skrivne av menn (68)
 29 av kvinner (28)

Nasjonalitet
 62 bøker skrivne av norske forfattarar (48)
 18 av svenske forfattarar (19)
 13 britiske (11)
 2 danske (5)
 3 franske (4)
 4 amerikanske (3)
 4 irske (0)
 1 islandsk (2)
 1 australsk (0)

I 2020 las eg flest bøker av
 Tor Bomann-Larsen: 8
 M. J. Arlidge: 5
 Tana French: 4
 David Baldacci: 4
 John Harvey: 3
 Gard Sveen: 3
 Håkan Nesser: 3
 Dei øvrige: 1 og 2 av kvar

Lesemål 2020
108/100 bøker totalt
16/10 mursteinar (over 500 sider)
10/10 biografiar
10/10 annan sakprosa
12/30 bokomtalar
19/30 nye forfattarar

Dei to fyrste måla vart nådd utan at eg behøvde å anstrenga meg det minste. At eg nådde akkurat presis når det gjeld bioar og dokumentarar er dels målretta lesing og dels flaks. 

Det vart av ulike (men naturlege) årsaker færre bokomtalar enn ønska/forventa, men eg har kompensert ved å omtala ganske mange av bøkene mine i ulike mini-/samleomtalar. Å finna heile 30 nye forfattarar i løpet av eit år vart uoppnåeleg. 

Så dermed:

Lesemål for 2021 vert dei same som for 2020, med unnatak av punktet om nye forfattarar. Her går eg ned til 20.

Forutan desse "retningslinjene" skal eg ha mest fokus på lystlesing, også i 2021. 

I høgre kolonne ser du eit lite utval av det eg las i 2020.

Fortsatt god romjul og
ha eit strålande nytt leseår, alle saman!

Bokomtale: Felemakaren av Edvard Hoem

Oktober 2020
350 sider
Lånt ebok BookBites

Edvard Hoem har hatt stor suksess med slektsromanane sine. No er han ute med ein ny roman basert på historiske personar (sine eigne slektningar) og verkelege hendingar. Dette er den femte boka i serien om familien i Rekneslia, men denne gongen tek han eit langt steg bakover i tid. Hovudperson er Lars Olsen Hoem (1782 - 1852). Han var grandonkel til Serianna, gift med Knut Hansen Nesje, sjølvaste Slåttekar i himmelen og forfattaren sin oldefar.

Ei hending i 1792 får stor innverknad på livet til Lars. Tenestejenta Guri, som Lars er så glad i, vert vekke. Den siste som såg henne var Lars sin halvbror Pe - han som er far til barnet Guri ventar. Pe vert mistenkt for å ha teke livet av Guri, men vert frifunnen. Lars klarar likevel aldri å kvitta seg med mistanken - og dei to brørne er ikkje på talefot lenger. Forteljinga/sagnet/mysteriet om Guri som forsvann har følgd familien i generasjonar, og har tydeleg også gjort inntrykk på forfattaren.

I Noreg var "folk flest" fattige rundt år 1800. På kontinentet herja Napoleonskrigane, og Danmark-Noreg, som i byrjinga var nøytralt, kom etter kvart på Frankrike si side. Eit av verkemidlane i krigen var gjensidige blokadar som førte til kornmangel og hungersnaud. (ref. Terje Vigen)

Lars vert uroleg, taus og inneslutta etter hendinga med Guri og lengtar vekk og ut. Av eigenskapar kan nemnast at han er skuleflink, musikalsk, netthendt, sterk og som alle andre unggutar på kysten på den tida; flink til å ro. Desse ro-ferdigheitene gjer at han vert beordra til Det romsdalske Compagnie. Saman med 50 andre marsjerer Lars i fleire veker gjennom Noreg og Sverige mot København for å bidra i kampen mot fienden England. Slik hamnar Lars Hoem midt i det blodige slaget på Københavns Red i 1801.

Når Lars vender heim finn han framleis ikkje roa. Han reiser til sjøs, men skipet han er ombord i - galeasen Christina Maria - vert kapra. Det vert starten på fem år i engelsk krigsfangenskap. Forfattaren skildrar tilværet på fangeskipet Brave på ein levande måte; ein føler på kroppen kor uhygienisk, kummerleg og trøysteslaust det er og kor svoltne og utmatta fangane er. Samstundes forstår ein at det vart lagt opp til ei heilt usedvanleg kunstnerisk og kulturell fridom på Brave. Ein av medfangane er ein fransk felebyggar og Lars vert etter kvart handtlangaren hans. 

Vel ute av prisonen er Lars sin utferdstrang stagga, men heime hjå mor og far ser han ingen framtid. Draumen om å segla eiga skute er lagt i grus for alltid, men kanskje han ein dag kan få råd til å kjøpa utstyr til å laga feler? I Kristiansund møter han Gunhild; ho som har venta på han lenge sjølv om ho aldri har sett han. Dei flyttar saman der i klippfiskbyen og med tida gifter dei seg og får heile sju døtre. Det er vel heller tvilsamt om dei "levde lukkelege alle sine dagar", - til det var det nok for mange bekymringar og for mykje slit og strev. Men slik som Edvard Hoem framstiller det, fann dei kjærleiken. Den flittige og grublande Lars og den meir pragmatiske Gunhild passa godt saman. 

Lars laga opp gjennom åra mange feler, men det var vanskeleg å leva av felemakeriet. For å spe på inntekta og for å metta alle munnar måtte både Lars og Gunhild ta seg arbeid der det var å få. Det gjer spesielt stort inntrykk å lesa om kvinnene som hadde den harde jobben med å vaska saltfisk i samband med produksjon av klippfisk. 

Eg likte boka veldig veldig godt! Edvard Hoem har atter ein gong gitt oss ei lærerik og gripande leseoppleving.

Det dokumentariske vert fletta "saumlaust" inn i det diktariske. Forfattaren viser til det som finst av dokumentasjon på felemakaren sitt liv; kyrkjebøker, arkiv, militærrullar og fangeprotokollar. Der det ikkje finst kjelder, har forfattaren dikta fram truverdig hendingar.

Det er ikkje gitt noko hint, men eg anar at det kan komma fleire bøker basert på Hoemske forfedre og -mødre. Kanskje vert ein av døtrene til Lars og Gunhild hovudperson i neste bok? 

Andre bloggmeiningar: Tine sin blogg, Kleppanrova, Øystein Hauge

Kort om: Speilmannen av Lars Kepler

Cappelen Damm 2020
Speletid 14:05
Lånt lydbok BookBites

Eg har venta lenge på Speilmannen, og hadde ganske høge forventningar på førehand. Og eg fekk det eg forventa; ein uhyre spennande og mørk pageturner, fullspekka med vald, blod, tortur, bestialitetar og brutalitetar. Undervegs lurer eg nesten på om det er noko gale med meg, som kan finna ei bok med ei slik rå handling - underhaldande. 

Men eg er ikkje åleine om å ha det slik. Lars Kepler - altså ekteparet Ahndoril - har med bokserien om Joona Linna fått mange begeistra lesarar rundt omkring. Hovudårsakene til denne begeistringa ligg nok i at dei er så dyktige på spenningsoppbygging og i at dei er råare enn dei fleste. Dessutan skriv dei sabla bra, har originale plott og ein hovudperson som er både sympatisk og gåtefull.

Jurek Walter, antagonisten i fleire av dei tidlegare bøkene, er av gode grunnar fråverande i denne åttande boka i serien. Det er likevel ingen grunn til å slappa av, for karakterane Cæsar og Farmor er minst like onde, men kanskje ikkje fullt så smarte. Me møter dessutan igjen legen og hypnotisøren som hadde ei så sentral rolle i fyrste bok - Erik Maria Bark. Joona Linna sin kollega Saga Bauer er (mellombels) "ute av drift" i Speilmannen.

Eg skal ikkje sei noko særleg om handlinga, men kan i alle fall "røpa" at her vert lesaren invitert inn i dei aller mørkaste avkrokane i menneskesinnet. Her er psykologisk skrekk, grove valds- og overgrepsscener og meir "normal" etterforsking. Boka inneheld eit ganske omfattande persongalleri og mange ulike forteljarstemmer. Ein kan lesa om hendingar som vert opplevd som spegelvendt og forvrengt og som har fatale konsekvensar. Det er nervepirrande, ubehageleg og - må eg innrømma - fascinerande. Kepler-paret har etter mi meining skrive ei ny kjempespennande bok - men ein skal vera obs på at det er ei bok som ikkje passar for svake magar og sarte sjeler. 

Kred til Håkon Strøm som opplesar av lydboka. Eg veit ikkje kor gammal denne Strøm er, men han har i alle fall ei "ung og troskyldig" stemme, noko som er ein effektfull kontrast til det barske innhaldet.

Om boka har svakare sider? Jo, for all del. Eg vart til dømes ikkje overraska i det heile tatt når identiteten til Cæsar vart avslørt. I denne serien forventar ein det uventa - og det var akkurat det som skjedde. Ein må vidare "godta" ein haug tilfeldigheiter og ein slump lite truverdige hendingar, samt ein del "overnaturleg" psykoterapi.  Poenget er å sjå forbi det som er lite sannsynleg og urealistisk. Ein må ta boka for akkurat det ho er; eit "eventyr for vaksne". 

Cliffhangeren på slutten tyder på at det kjem eit nytt og overraskande eventyr neste gong. 

Andre bloggmeiningar: Tine sin blogg, Hverdagsnett, Henningbokhylle