Oppsummering mars 2020

Det nærmar seg slutten av den mest spesielle månaden me har hatt nokon gong. Før ei oppsummering av lest og ulest i mars må eg ta med nokre ord om koronasituasjonen - ei krise som har ført til menneskelege, økonomiske og samfunnsmessige omveltningar. Ein usynleg fiende har råka oss alle - eit virus som har ført til sjukdom og død for utallige - og som me ikkje anar dei fulle konsekvensane av enno. Pandemien er nok enno kun i oppstartsfasen. Kven skulle trudd for ein månad sidan at liva våre skulle endrast så drastisk - så raskt?

Samstundes kjenner eg meg takksam. Fyrst og fremst fordi eg bur i eit land med eit godt utbygd helsevesen og med helsemyndigheiter som sette i verk drastiske og naudsynte tiltak. Dernest fordi eg framleis har ein jobb; ein jobb i det offentlege med pålagt heimekontor. Dette siste sparar meg for arbeidsreisetid, men eg saknar kollegaene mine og kvardagane mine. (Eg er óg takksam for at eg slepp å driva med barnepass og heimeundervisning sidan ungane mine er vaksne..)

Mest av alt saknar eg å vera saman med vener og familie. Men dette med å halda avstand og å vera mest muleg heime må bli normalen for oss alle ei god stund framover. Folk flest forstår alvoret og innrettar seg deretter. Som det stadig vekk blir sagt; det er ein dugnad, dette.

Eg tykkjer det er positivt at mange syner solidaritet og kreativitet i ei vanskeleg og uviss tid. På nettet kan ein til dømes finna aktivitetar som digitale byvandringar, konsertar, bokopplesingar og kunstutstillingar. Eg nyttar meg av ein del av desse tilboda, og finn dessutan stadig nye podcastar som er verdt å lytta til. Tv-seriar og filmar derimot, - det er ikkje noko for meg. Biblioteka er stengde, men eg har lagt merke til at det er blitt betre utval av ebøker og lydbøker i BookBites i det siste. Storytel har også eit godt og variert utval til folk med ulik lesesmak.

Heldigvis så likar eg å vera åleine heime og lesa bøker. Eg kjedar meg aldri fordi eg alltid har bøker på vent. Men når det er så mykje som skjer i samfunnet rundt meg og alt er så uvisst gjer det noko med konsentrasjonen. Eg har nesten ikkje blogga og omtrent ikkje lest andre bloggar denne månaden. Eg las ferdig seks bøker i mars:

Påbyrja i februar, fullført i mars:
Tor Bomann-Larsen - Folket (Haakon & Maud bind 2) - Norsk biografi/historisk dokumentar - Lydbok Storytel
C.J. Sansom - Opprør - Britisk historisk krim - Lånt papirbok privat

Lest i mars:
Val McDermid - Under overflaten - Britisk krim - Lydbok Storytel
Jo Nesbø - Flaggermusmannen - Norsk krim - Lydbok Storytel
Gard Sveen - Blod i dans - Norsk krim - Lydbok Storytel
Håkan Nesser - Nortons filosofiske memoarer - Svensk kortroman - Lånt ebok BookBites

Påbyrja i mars, fullførast i april:
John Harvey - Av kjøtt og blod - Britisk krim - Lånt ebok BookBites
Div. forfattarar - Påskekrim 2020 - Krimnoveller - Kjøpt papirbok
Håkan Nesser - Halvmorderen - Svensk krim - Kjøpt lydfil

1 papir, 4 lyd, 1 ebok
2 lånt, 4 abonnement
4 krim, 1 kortroman, 1 biografi/dokumentar
3 norske, 2 britiske, 1 svensk
5 menn, 1 kvinne
"Nye" forfattarar: Ingen.

Marsbøkene mine er av høgst ulik omfang: Opprør av C.J. Sansom er på 789 sider, Nortons filosofiske memoarer på kun 96 sider, inkl. illustrasjonar.

I april skal eg fyrst og fremst lesa ferdig dei påbyrja bøkene. Av dei er det Halvmorderen av favoritten Håkan Nesser eg har størst forventningar til. Dagen før "alt" vart karonastengt henta eg Niklas Natt och Dag sin oppfølgjar av 1793 (som logisk nok har tittelen 1794) på biblioteket. Ei anna bilbiotekbok som ventar er Den stille uke av Sven Petter Næss. Den skal lesast i påskeveka, men eg anar ikkje om det er denne veka det er snakk om i boka. Elles har eg tenkt å halda fram å lesa om Haakon og Maud, lydboka av bind 3 i serien, Vintertronen, er alt lasta ned på telefonen. Andre ventebøker eg gledar meg til er Våroffer av Anders de la Motte (lånt ebok) og X måter å dø på av Stefan Ahnhem (lånt lydbok). Eg håpar på å få tid konsentrasjon nok til å skriva nokre bokmtalar i den kommande månaden.

Eg ynskjer alle god påske og ein god lesemånad i april. Ta vare på kvarandre der ute!

Favorittforfattarar: Y og Ø

Nest siste avsnitt i spalta favorittforfattarar - og litt hurlumhei med alfabetiseringa. Ein del av dei siste bokstavane i alfabetet er sjeldne i samband med (forfattar)førenamn, så dermed vert det her éin forfattar på Y og éin forfattar på Ø.

Yrsa Sigurðardóttir

Foto: Kagge.no

Islandsk krimforfattar f. 1963.

Det er som regel ei heilt eiga stemning i islandsk litteratur - og i islandsk krim. Den mest kjende og produktive islandske krimforfattaren fram til no har vore Arnaldur Indriðason, men det spørs om ikkje Yrsa er i ferd med å bli like kjend og populær. Begge brukar det islandske landskapet som kulissar og stemningsskapar i bøkene sine - men medan Arnaldur ofte har eit melankolsk og nostalgisk skjær i bøkene sine, har Yrsa eit meir aktuelt blikk - og gjerne ein makaber vri.

Yrsa debuterte som barnebokforfattar i 1998 og som krimforfattar i 2005. Nyleg kom den femte boka i serien om Huldar og Freyja ut. Den har tittelen Dukken og skal lesast ved høve.

Foto: Lydbokforlaget.no

Øystein Wiik

Norsk krimforfattar f. 1956.

Her har me eit energisk multitalent av det sjeldne slaget. Når Øystein Wiik ikkje er oppteken med foredrag-, skodespelar- eller sangaroppdrag, syslar han med skriving. Han har funne sin eigen "nisje" innan kriminallitteraturen med sin elleville, actionfylte og eventyrprega serie om Tom Hartmann.

Wiik debuterte som kriminalforfatter i 2012 med romanen Dødelig applaus, ei bok med handling frå operamiljøet og som vart Riverton-nominert. I ettertid har det komme seks bøker til i denne serien, samt ei bok i ein ny serie med ny "helt".

Wiik er ein god skodespelar og dermed ein strålande opplesar av sine eigne bøker. Han byr på seg sjølv og gir lyttaren fantastisk underhaldande lese-/lytteopplevingar.

Oppsummering februar 20

Påbyrja i januar, fullført i februar: 
Ingar Sletten Kolloen - Vi må ikke falle (Under krigen, bind 1) - Norsk krigshistorisk dokumentar - Lånt ebok BookBites
Camilla Grebe - Dvalen - Svensk krim - Lånt papirbok biblioteket

Lest i februar:
Jan Guillou - Den andre dødssynd - Svensk roman - Lånt papirbok biblioteket
Tana French - Utrygg havn - Irsk krim - Lydbok Storytel
Pierre Lemaitre - Rosy & John - Fransk krim - Lånt papirbok biblioteket
Belinda Bauer - Den synske - Britisk krim - Lydbok Storytel
Mick Herron - Sløve hester - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket
Frank Aarebrot - Krigen på 200 sider - Norsk dokumentar - Kjøpt papirbok OTS
Eirik Wekre - Operasjon Snøhvit - Norsk krim - Lydbok Storytel

Påbyrja i februar, fullførast i mars:
Tor Bomann-Larsen - Folket (Haakon & Maud bind 2) - Norsk biografi/historisk dokumentar - Lydbok Storytel
C.J. Sansom - Opprør - Britisk historisk krim - Lånt papirbok privat

5 papir, 3 lyd, 1 ebok
5 lånt, 3 abonnement, 1 kjøpt
6 krim, 2 dokumentar, 1 roman
3 norske, 2 svenske, 2 britiske, 1 irsk, 1 fransk
6 menn, 3 kvinner
"Nye" forfattarar: Herron, Wekre

I januar las eg uvanleg mange terningkast 5-bøker. Det var sjølvsagt for godt til å kunne vara, så februarlesinga er meir "normal". Av februar-bøkene  mine vurderer eg kun Aarebrot si bok til terningkast 5.

I skrivande stund er eg i gang med den nye boka i C.J Sansom sin glitrande historiske krimserie; ei bok som eg har svært store forventningar til og har venta på lenge. Opprør er på nesten 800 sider og veg sine 1,1 kilo, så det er ei upraktisk bok - men eg storkosar meg så langt.

Kort om: Vi må ikke falle og Krigen på 200 sider

Eg har nettopp lest to bøker om andre verdenskrig i Noreg. To høgst ulike bøker med forskjellige tilnærmingar til stoffet.

Vi må ikke falle av Ingar Sletten Kolloen

Gyldendal 2019
492 sider
Lånt ebok BookBites

Dette er fyrste del i ein bokserien Under krigen som kjem til å bli svært omfattande. I denne boka, som er på nesten 500 sider, er me ikkje komne lenger enn til slutten av 1940.

Ingar Sletten Kolloen si bok er av den langsame typen. Her vert det fortalt om kvardagsliv, enkeltepisodar og enkeltpersonar, - utbrodert og gjort greie for til minste detalj. Slett ikkje uinteressant, men etter kvart så omstendeleg at eg vart lei.

Her er ein del nytt og ukjent stoff, andre deler er vel kjende frå tidlegare. Eg tykte at det etter kvart vart så mange personar og hendingar å halda styr på at det vart uoversiktleg.
Mitt tips når det gjeld lesing av denne boka er at ein tek seg god tid, f.eks. ved å lesa eit kapittel eller to pr. dag. Terningkast 4-.

Krigen på 200 sider av Frank Aarebrot

Kagge 2018
202 sider
Kjøpt papirbok

Dersom du er ute etter dei lange linjene, om samanhengar - politiske og historiske - då er dette boka for deg. Nok ein gong er eg full av beundring over kor dyktig formidlar denne mannen var.

Aarebrot skriv enkelt og på ein måte som folk flest kan forstå. Sjølv om det naturleg nok er skrive i ein forenkla og forkorta form er det ikkje overfladisk av den grunn. Han dreg linjene frå krigens dagar fram til vår eiga tid og vår tids utfordringar.

Krigen på 200 sider er systematisk, logisk oppbygd og krydra med anekdotar og personlege vinklingar. Det er ei meiningsfull, underhaldande og lærerik bok.
Terningkast 5.

Bøkene ovanfor tangerer kvarandre og utfyller kvarandre - men også til andre bøker om same tema. For meg vart det mest nærliggjande å samanlikna med Alf R. Jacobsen sin glimrande dokumentarserie Angrepet på Norge; Krysseren Blücher, Kongens nei, Angrep ved daggry og Bitter seier.

- - - - - - - - - - - - - - - - - -

Krigen på 200 sider er óg mitt bidrag til fyrste runde i Bokhyllelesing 2020. Tema for denne runden er nemleg grøn bok. Meir om denne utfordringa på bloggen Boktanker.

Kriminell vinterlesing del 2

Det går unna med lesinga om dagen, men det går det heller trått med skrivinga. Dermed eit nytt skippertakinnlegg. Alle bøkene nedanfor er innan krim-/spenningssjangeren, men er høgst ulike med tanke på forteljarstil, innhald, omfang og tema.

Utrygg havn av Tana French 

Cappelen Damm 2013
Speletid 17:24
Lydbok Storytel

Fyrst til Irland og ein forfattar eg er begeistra for. Eg las den tredje boka i Dublin Squad-serien - Flukt - i januar og følgde opp med Utrygg havn no i februar. Og eg tykte boka var skikkeleg god - lenge. Nesten heilt til slutt faktisk. Men sjølve avslutninga vart ein nedtur for meg; eg tykte boka enda rart og "ope", noko som forringa leseopplevinga mi ein del.

Undervegs likte eg det eg las, sjølv om dette er ei langsam og ordrik bok. French er nemleg veldig dyktig når det gjeld stemningsfulle uhyggestemningar. Skildringa av forholdet og dynamikken mellom den erfarne og dyktige etterforskaren og den unge og ferske "lærlingen" er óg dyktig utført. Det er inga dirrande spenning, men heile vegen kjenner lesaren på ein undertone av mystikk, uhygge og desperasjon, - noko forfattaren formidlar på ein overbevisande måte.

Handlinga er lagt til eit halvferdig/delvis forlatt bustadfelt utanfor Dublin; eit fenomen kalla ghost estate og som er eit problem i Irland. Sjå video der Tana French fortel om boka og bakgrunnen for denne spesielle settinga.
Boka låg lenge an til å få ein femmar på terningen, men den flate avslutninga gjer at eg konkluderer med eit terningkast 4.

Se en annen vei av Torkil Damhaug

Cappelen Damm 2019
366 sider
Papirbok lånt privat

Meir psykologisk uhygge, no frå den norske mesteren innan denne sjangeren; Torkil Damhaug. Se en annen vei er ei interessant, mystisk og trist historie der store deler av handlinga er lagt til Budapest.

Med innleving, kunnskap og perfekt timing mellom scene- og perspektivskift har Damhaug skrive ei mørk og medrivande bok som bør få mange lesarar.

Torkil Damhaug har alt fått to Rivertonprisar, men eg blir ikkje veldig overraska om han skulle få ein tredje. Eg tykkjer handlinga er litt stilleståande til tider, men det er ikkje tvil om at Se en annen vei er ein  thriller av høg kvalitet.
Terningkast 5-.

Dvalen av Camilla Grebe

Gyldendal 2019
472 sider
Papirbok lånt biblioteket


Så over til svensk krim og Camilla Grebe og hennar bøker som vert betre og betre. Dette er den frittståande oppfølgjaren til Husdyret.

Dvalen er velskriven, thrilleraktig og ganske så spennande. Me får følgja tre parallelle historiar frå tre ulike karakterar sine perspektiv. Dei tre ulike historiane heng sjølvsagt saman og det blir ein ganske nervepirrande avslutning.

Eg tykkjer boka er for lang. Ho ville vore enno betre om ho hadde blitt stramma opp ein del. Terningkast 4+.

Rosy & John av Pierre Lemaitre

Aschehoug 2019
151 sider
Papirbok lånt biblioteket

Denne boka er derimot for kort; så kort at eg heller vil karakterisere ho som ei lang novelle og ikkje som krimroman.

Det er ei forunderleg historie og eit originalt plott Lemaitre har skrudd saman denne gongen óg, men eg vart aldri skikkeleg engasjert. I alle fall ikkje dersom eg samanliknar med dei knallsterke tidlegare bøkene Irene, Alex og Camille. Og det er naturleg at ein samanliknar ettersom det handlar om det same universet og den same hovudpersonen.

Camille Verhoeven er heller ikkje heilt i slag i denne forteljinga, sjølv om han naturlegvis ser løysinga før alle andre.
Pluss for mørk og underfundig humor, minus for at historia er så tynn. Terningkast 3.

Den synske av Belinda Bauer 

Cappelen Damm 2016
Speletid 8:39
Lydbok Storytel

Eg hadde aldri starta på ei bok med ein slik tittel dersom ikkje forfattaren hadde vore Belinda Bauer. Såkalla "klarsynte" og deira "tenester" irriterer meg grenselaust. Men kva gjer ein ikkje om ein er desperat? Når du har mista barnet ditt og absolutt ingen, heller ikkje politiet, har spor? Når alt du kan tenkja på og leva for er det forsvunne barnet ditt? Vil du ikkje då klamra deg til det håpet som den synske kan gi deg?

Eg tykkjer Bauer er fabelaktig i å skildra galskap og desperasjon. På den andre sida tykkjer eg at ho dreg det vel langt og at det er i overkant mange tilfeldigheiter her.
Terningkast 4.

Bokomtale: Sovjetistan av Erika Fatland

Kagge 2014
Speletid 16:36
Lydbok Storytel

Undertittel: En reise gjennom Turkmenistan, Kasakhstan, Tadsjikistan, Kirgisistan og Usbekistan.

Erika Fatland har reist mykje. Før ho reiste og gjorde research til (den fabelaktige) boka Grensen var ho på ei anna omfattande reise; til dei fem tidlegare sovjetrepublikkane i sentral-Asia. Til "Langtvekkistan", til "Absurdistan" - eller som Fatland kallar det: til "Sovjetistan". Boka kom ut i 2014, men er framleis aktuell sjølv om det har skjedd enkelte ting i området sidan den tid.

Dei fem sentralasiatiske landa Turkmenistan, Kasakhstan, Tadsjikistan, Kirgisistan og Usbekistan vart sjølvstendige då Sovjetunionen braut saman i 1991. Dei har enkelte fellestrekk, men har ulik økonomi og næringsliv, varierande etnisk samansetning, ulike språk og forskjellige politiske system. Fatland gjer greie for skilnader og likskapar på ein oversiktleg og grei måte.

Reisa startar i Turkemenistan, eit ørkenland rikt på naturressursar, der hovudstaden Asjkabad har breie gater og marmorkledde bygningar. Men turkmenarane flest nyter ikkje spesielt godt av oljeinntektene, og brot på menneskerettane og omfattande korrupsjon er eit stort problem i landet. President Nijazov, som styrte landet sidan det vart sjølvstendig i 1991 og fram til han døydde i 2006, var både diktatorisk og eksentrisk, noko Fatland gir fleire eksempel på. Etterfølgjaren har ikkje vore stort betre.

Ferda går deretter vidare til Kasakhstan; det niande største landet i verda, men med berre 15 millionar innbyggjarar. Her er tilhøva betre når det gjeld levestandard, ytringsfridom og samfunnsforhold, men landet er lite demoratisk sett med våre auge. I Kasakhstan besøkte Fatland både den uttørka Aralsjøen og atomprøvesprengingsbyen Semipalatinsk - begge katastrofeområde når det gjeld natur og miljø.

Tadsjikistan er det fattigaste av dei sentralasiatiske statane. Her besøkte forfattaren m.a. Yagnobdalen, eit vanskeleg tilgjengeleg område der menneska bur i jordhytter og snakkar eit urgammalt språk. Det er tydeleg at dette var spesielt interessant for sosialantropologen Erika Fatland. Kirgisistan er det minste av dei fem landa og har store utfordringar når det gjeld etniske motsetnader, politisk uro og økonomiske vanskar. I fleire område i Kirgisistan er tradisjonen med bruderov vanleg. I Uzbekistan følgde Fatland Silkevegen og ein får høyra om byane Khiva, Bukhara og Samarkand.

Fatland har ein fin forteljarstil, er imponerande språkmektig og har eit ope sinn. Ho har dermed fått god kontakt med dei ho møter på reisene sine.

Sovjetistan er ei lærerik og underhaldande bok som byr på gode reiseskildringar og interessante møter med menneske og stader. I tillegg får ein fakta om kompliserte samfunnsforhold, politiske samanhengar og eit innblikk i lange historiske linjer. Boka kan absolutt anbefalast.


Sovjetistan - eit foredrag

Oppsummering januar 20

Påbyrja i desember, fullført i januar: 
Tor Bomann-Larsen - Roald Amundsen - Biografi - Lyd Storytel
Chris Tvedt - Formildende omstendigheter -Norsk krim - Lånt ebok eBokBib

Lest i januar:
Ane Riel - Slakteren i Liseleje - Dansk krim - Lånt papirbok biblioteket
Mimir Kristjánsson - Mamma er trygda - Norsk biografisk/dokumentarisk - Lånt ebok BookBites
S.J. Bolton - Roser er døde - Britisk krim - Lydbok Storytel
Torkil Damhaug - Se en annen vei - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Tana French - Flukt - Britisk krim - Lydbok Storytel
Erika Fatland - Sovjetistan - Norsk dokumentar - Lydbok Storytel

Påbyrja i januar, fullførast i februar: 
Ingar Sletten Kolloen - Under krigen. Bind 1: Vi må ikke falle - Norsk krigshistorisk dokumentar - Lånt ebok BookBites
Camilla Grebe - Dvalen - Svensk krim - Lånt papirbok biblioteket

2 papir, 4 lyd, 2 ebøker
4 lånt, 4 abonnement
5 krim, 2 dokumentar, 1 biografi
5 norske, 1 dansk, 1 britisk, 1 irsk
4 menn, 4 kvinner
Ingen "nye" forfattarar

Bra start på året; lesing av krim i ulike stilartar og sakprosa med varierande tema. Eg les som regel mange fleire bøker av menn enn av kvinner, men denne månaden er det faktisk fifty-fifty.

Vidare tenkjer eg at eg har vore både heldig og dyktig som har plukka ut bøker som verkeleg har falle i smak. Heile 6 x terningkast 5 i løpet av ein månad er uvanleg. 

Samleomtale: Kriminell vinterlesing

Fire gode krimbøker frå fire dyktige kvinnelege forfattarar.

Roser er døde av S.J. Bolton 

Korall forlag 2016
Speletid 11:52
Lydbok Storytel

Med denne boka stadfestar S.J. Bolton at ho beherskar å bygga opp truverdige karakterar og grøssande plott. Roser er døde er ein frittståande roman og ikkje del av nokon serie.

Boka er dels seriemordar- og etterforskarkrim, og dels psykologisk thriller. Mest det siste. Hovudpersonane er ein kvinneleg advokat og cold crime-forfattar og ein mannleg lege og seriemordar. Sistnemnde hevdar å vera offer for eit justismord. Kan det vera muleg at han er uskuldig når bevisa er så sterke mot han? Kva vert konsekvensane når dei to er i ferd med å få varme kjensler for kvarandre?

Noko av symbolbruken i boka vert borte på vegen frå engelsk til norsk, men det har ikkje så mykje å bety. Roser er døde er uhyggeleg spennande og har ei høgst overraskande avslutning. Opplesar Kristine Rui Slettebakken si stemme er behageleg å lytta til. Terningkast 5.

Flukt av Tana French 

Cappelen Damm 2012
Speletid 12:58
Lydbok Storytel

Bok nummer tre i Dublin Murder Squad-serien har gode miljøskildringar og er svært velskriven. Bøkene i serien (6 stk. hittil, dei to fyrste er Skogen og Lik) er sjølvstendige og har overlappande karakterar og forteljarstemmer. Biperson i bok nummer 1 er hovudperson i bok 2 og biperson i bok 2 er hovudperson i bok 3 osv. Eit uvanleg grep som slett ikkje er dumt.
Forfattaren er irsk og handlinga er lagt til Dublin. Ein politimann, som ikkje har hatt kontakt med familien sin på mange år, vert kontakta av systera si som har uventa og urovekkande nyhende til han. Kan ei uløyst gåte frå fortida omsider få ei oppklaring?

Flukt er ei svært bra bok. Litt langsam, men med ei engasjerande handling og ei sterk skildring av tøffe oppvekstvilkår i ein dysfunksjonell familie. Historia vert godt ivareteke av opplesar Ivar Nergaard. Terningkast 5-.

Slakteren i Liseleje av Ane Riel

Aschehoug 2019
334 sider
Lånt papirbok biblioteket

Ikkje så gjennomført grotesk og morbid som Harpiks, men det blir ganske guffent til slutt i denne historia óg.

Innleiingsvis møter me ei eldre dame; elskeleg på utsida og med drapstankar på innsida. Deretter går handlinga tilbake i tid og me får ei heller rystande, men langtekkeleg, oppvekstskildring. Lesaren forstår at det er ein samanheng, men eg såg verkeleg ikkje denne løysinga komma.

Slakteren i Liseleje er full av svart humor og underlege karakterar og byr på eit utspekulert plott og ei fantasifull forteljing. Det som trekker ned heilskapsinntrykket for meg er det noko trege mellompartiet i boka. Terningkast 4+.

Sølvveien av Stina Jackson

Gyldendal 2019
318 sider
Papirbok fått i julegåve

Overraskande bra krimthriller frå debutant. Fine landskapsskildringar og mørk/melankolsk stemning; så bra at eg faktisk fekk Kerstin Ekman-assosiasjonar medan eg las. Handlinga er då også lagt til  Norrland.

Det handlar om ei ung jente som er forsvunnen - eit "vanleg" tema i krimsamanheng - men denne historia er original og godt samanskrudd.
Både hovudpersonar og bipersonar framstår som "ekte" sjølv om dei er oppdikta. Den djupe sorga og desperasjonen til Lelle er gripande. Det gjer også inntrykk å lesa om unge Meja og hennar lengsel etter eit normalt familieliv.
Boka er stillferdig, men byr på både indre og ytre spenning.
Terningkast 5.

Bokomtale: Roald Amundsen av Tor Bomann-Larsen

Cappelen Damm 1995
Speletid 26:03
Lyd Storytel

Eg veit ikkje om dette er den beste biografien eg har lest nokon gong, men det er i alle fall den grundigaste. Papirutgåva har 574 sider, lydboka varer i 26 timar. Mykje av innhaldet kjende eg til frå før, for eg har lest mange bøker om polarhistorie og polfararar tidlegare. Likevel vart eg ikkje lei; boka er nemleg svært interessant. Det vert fortalt om ukjende sider av Amundsen personleg og det vert kasta nytt lys over hendingar som alt er kjende. Biografien gir dessutan lesaren innsikt i ein viktig epoke i norsk (polar-)historie.

Tor Bomann-Larsen har gjort eit omfattande researcharbeid og hatt tilgang til eit stort kjeldemateriale. Dette materialet - dagboknotatar, private brev, avisartiklar, rapportar osv. - har han omgjort til ei medrivande forteljing om ein heilt spesiell mann. Med eleganse, grundigheit og skråblikk får forfattaren formidla "heile biletet" - både mannen, familien, nasjonen og omverda.

Boka er ikkje ny; fyrsteutgåva kom ut i 1995 og har i ettertid komme ut i fleire utgåver. I 2016 las forfattaren inn boka som lydbok - og det er denne eg har lest no.

I biografien vert det fortalt om dei vel kjende ekspedisjonane Roald Amundsen leia; Gjøa-ekspedisjonen 1903-06 (Nordvestpassasjen), Tredje Framferd 1910-14 (Sydpolen), Maud-ekspedisjonen 1918-25 (Nordaustpassasjen), ekspedisjonen med N24 og N25 i 1925 (87° 43' nord) og Norge-ekspedisjonen i 1926 (over Nordpolen). I tillegg vert det fortalt om andre norske og internasjonale ekspedisjonar i arktiske og antarktiske strøk, om andre meir eller mindre kjende polarheltar, om rivalar og støttespelarar, om personlege og økonomiske opp- og nedturar og om familekonflikter og kvinnehistoriar.

Amundsen sin store helt og førebilete var Fritjof Nansen, men i si samtid nådde han aldri den statusen som Nansen fekk. Etter at han forsvann på mystisk vis i samband med ein leiteaksjon vart han likevel ein nasjonalhelt.

Det er ingen tvil om at Roald Amundsen var ein heilt spesiell person. Han var målbevisst, nysgjerrig og dristig. Men også omsynslaus, kravstor og egoistisk. Ved enkelte høve synte han dårleg dømmekraft og elendig leiarskap; tenk berre på Hjalmar Johansen sin lagnad. Han forlanga absolutt lydigheit sidan han var sjefen og vart fornærma om han ikkje fekk det akkurat slik som han ville. På den andre sida kunne han komma med krypande smiger dersom han meinte at han kunne tena på det. Bomann-Larsen nemner fleire eksempel på at han braut med folk som tidlegare hadde stått han nær; mest oppsiktsvekkjande er uvenskapet med broren Leon. Mot slutten av livet var han heilt klart i mental ubalanse. Dette er noko som óg kjem fram i Monica Kristensen si bok Amundsens siste reise.

Amundsen var sjølvsagt ikkje åleine om planlegging, finansiering og gjennomføring av ekspedisjonane sine. Han hadde dyktige medarbeidarar i alle ledd og knytta kontaktar verda over. For hundre år sidan fantest ikkje begrep som sponsoravtalar, logistikk og medierådgjevar, men desse rollene fylte Leon Amundsen med stø hand gjennom mange år. Mellom ekspedisjonane reiste Roald verda rundt og heldt forestillingar/foredrag for å finansiera i alle fall deler av kostnadene. Men ekspedisjonane var langvarige og dyre - og Roald levde ikkje særleg nøkternt. Han sleit med økonomien i mange år og gjekk til slutt personleg konkurs.

Roald Amundsen var aldri gift og fekk ikkje barn (i alle fall ikkje offisielt. Men truleg gjorde han og mannskapet på Gjøa opptil fleire inuittkvinner gravide under opphaldet i Gjoa haven) Seinare var han i ein periode pleiefar for to sibirske jenter. Desse tok han med heim til Noreg og dei gjekk på norsk skule. Han brydde seg nok verkeleg om desse barna, men det virkar som han vart lei av dei etter ei tid. Dei vart i alle fall sende tilbake til Sibir igjen.
Vidare fortel Bomann-Larsen at Amundsen hadde tre langvarige forhold; til dei tre gifte kvinnene Sigg, Kiss og Bess (sic). Det var ekstremt viktig for både Amundsen og medarbeidarane hans at desse forholda vart halde hemmeleg. I ettertid vart altså det heile kjent og Bomann-Larsen siterer frå ein del av kjærleiksbreva Amundsen sende - og innhaldet er så kleint at det rett og slett er ubehageleg å lesa.

Dette er ein gjennomarbeida og omfattande biografi om ein samansett person som levde på grensa - på fleire måtar. Boka fortel om små og store hendingar i Roald Amundsen sitt liv - og ein får i tillegg dei store linjene og samanhengane. Det er ei bok som får lesaren til å søkja ytterlegare kunnskap. Nettsida polarhistorie.no anbefalast til andre som er interessert i temaet.

Tone har óg lest og likt denne boka.

Lenker til andre polfararbiografiar, -dokumentarar og -romanar på denne bloggen:

Den tredje mann. Beretningen om Hjalmar Johansen av Ragnar Kvam (biografi)
De fire store av Ragnar Kvam (dokumentarisk/biografisk om Amundsen, Nansen, Scott og Shackleton)
Amundsens siste reise av Monica Kristensen (dokumentar)
Amundsen av Espen Ytreberg (biografisk roman)
Aldri rådløs av Per Egil Hegge (biografi om Otto Sverdrup)
Vår glemte polarhelt av David Vogt (biografi om Carsten Borchgrevink)

Norsk krim 2019 del 4 - Advokatkrim

Begge dei to norske advokatkrimforfattarane Jan Mehlum og Chris Tvedt ga ut bøker i fjor, i hhv. Svend Foyn- og Mikael Brenne-serien. Eg har lest og likt dei fleste føregåande bøkene i begge seriane. Og det må seiast; dei har vore betre før, alle saman - både Tvedt og Brenne, Mehlum og Foyn.

Formildende omstendigheter av Chris Tvedt

Gyldendal 2019
359 sider
Lånt ebok eBokBib

Tvedt tek ofte opp etiske og juridiske dilemma i bøkene om forsvarsadvoktat Mikael Brenne. Det gjer han også i Formildende omstendigheter - den 8. boka i serien. Det handlar om nødverge og om retten til sjølvforsvar. Kan det finnast situasjonar der drap er uunngåeleg - og "riktig"?

Boka tek opp ulike interessante synspunkt og er skriven med fagleg tyngde. Brenne sin klient i denne historia meiner at ho ved å drepa eit menneske har gjort at andre menneskeliv er blitt spart. Når klienten beviseleg vert tatt i løgn vert forsvararjobben utfordrande for Brenne.

Det er tydeleg at forfattaren har jobba hardt for å gjera historia spennande, men eg tykkjer at boka manglar nerve. Dessutan gjer Brenne nokre merkelege og irriterande feilvurderingar undervegs, både privat og profesjonelt.
Terningkast 4.

Fornemmelse av skyld av Jan Mehlum

Gyldendal 2019
303 sider
Lånt ebok eBokBib

Så veldig spennande er ikkje denne boka heller. Tvert imot; Fornemmelse av skyld er overraskande kjedeleg og treg. Sjølv om tematikken i utgangspunktet er alvorleg og aktuelt vart eg aldri særleg engasjert.

Dette er bok nummer 18 i serien, og for oss som har følgd Svend Foyn gjennom flesteparten av desse bøkene, er det likevel eit gledeleg gjensyn med hunden Hulda og med alle dei velkjende bipersonane - og med Varg Veum.
Dette siste er jo litt artig, og truleg eit "takk for sist" sidan Gunnar Staalesen lot Varg Veum besøka Svend Foyn i fjorårets Utenfor er hundene.
Terningkast 3.