6. desember 2024

Dikt og slikt: Stjernesludd

Så var det den tida på året igjen. På kjøpesenter og i radiokanalar strøymer dei ut og inn i øyregangane våre, den eine klissete julesangen etter den andre. 

Men enkelte julesangar skil seg ut, og det er dei eg har mest sans for. Som Christmascard From a Hooker in Minneapolis og Fairytale of New York. Og så denne:

Stjernesludd 

November har vært her,
lagt igjen sludd,
ser solen går ned i svarthvitt.
Gatene her har bare brente broer,
i kveld blinker byen som et mareritt. 
 
Året så langt har vært bare myke pakker,
er redd det er for sent å ta det pent.
Glorien falmet før bladene falt,
grenene hvisket jeg fikk som fortjent.
Det er ikke alt jeg har sagt som er bull,
hadde jeg gods skulle du fått gull.

For i natt,
når snøen laver ned,
lager vi engler,
og vi er i himmelen.

Alle snille barn er kjøpt og betalt,
på skjermen har sjarmen gått tom.
Gatens løse fugler er lagt under tre,
herberget er lagt ned så ingen har rom. 
 
Jeg trenger noen svar,
så jeg ringer en svarer,
stemmen lyder kjent,
så lenge det varer.

I natt,
når snøen laver ned,
lager vi engler,
og vi er i himmelen.


Stjernesludd er skriven av bassisten i DumDum Boys, Aslak Dørum.
Singelen vart utgitt i 1997 og er også med på samlealbumet Schlägers frå 2001. Seinare har låta blitt covra av mange andre artistar, og spesielt Kurt Nilsen sin glatte versjon blir (forunderleg nok) mykje brukt. 

Aller best likar eg originalen, men nedanfor kan du sjå og høyra ein annan veldig fin versjon; Tuva Syvertsen saman med DumDum Boys.

 


1. desember 2024

Oppsummering november 24

Påbyrja i oktober, fullført i november:
Abid Raja - Vår ære og vår frykt - Debatt/personleg beretning - Lånt papirbok privat
Ørjan N. Karlsson - Stille som snø (Jakob Weber #3) - Norsk krim - Lånt lydbok BookBites

Lese i november:
Kim Leine - Karolines krig (Karoline Blicher #3) - Dansk-norsk roman - Lånt ebok BookBites
Torbjørn Færøvik - Maos rike. En lidelseshistorie - Norsk dokumentar - Lydbok Storytel
Gard Sveen - Messe for en morder (Agnete Ness & Ulf Sommer #2) - Norsk krim - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Lars Kepler - Søvngjengeren (Joona Linna #10) - Svensk krim - Lånt lydbok BookBites

Påbyrja i november, fullførast i desember:
Robert Galbraith - Det beksvarte hjertet (Cormoran Strike #6) - Britisk krim - Lånt ebok BookBites
Jan Guillou - Tempelridderen (Arn Magnusson #2) - Svensk historisk roman - Lyd Storytel



3 lyd, 1 papir, 2 ebøker
5 lånt, 1 abonnement
3 krim, 1 roman, 1 dokumentar, 1 debatt
4 norske, 1 dansknorsk, 1 svensk
Nye forfattarar: Ingen

Eg tykkjer eg har lese mykje i november, men det vart faktisk ikkje meir enn seks bøker. Men fleire av dei er ganske omfattande, så eg vil tru at om ein reknar om til sidetal er det som ein normal månad (8-9 bøker).
Boka eg les no, Det beksvarte hjertet, er ekstra omfangsrik; 1072 sider. Eg må innrømma at eg har vore på nippet til å avbryta, men i skrivande stund er eg kommen til side 520. Det vil sei at alt no tyder på at eg kjem til å fullføra, for eg likar jo egentleg godt å lesa om Strike og Robin og om dei besyndarlege sakene dei etterforskar. Men ei krimbok på over 1000 sider - det er for mykje. Det blr for komplisert og litt utmattande frå Robert Galbraith (J.K. Rawlins) denne gongen.

Begge dei to sakprosabøkene eg las er veldig bra bøker. Abid Raja set dagsorden (også) med den nye boka si. I Vår ære og vår frykt tek han utgangspunkt i sitt eige liv og eige opphav og set søkelys på korleis ulike europeiske nasjonar har handtert innvandring og integrering. Ei svært viktig bok!
Torbjørn Færøvik si bok Maos rike handlar, som tittelen tilseier, om Kina, Mao og om korleis det kinesiske folket har lidd. Boka er rystande, lærerik og interessant om korleis (det som skulle bli) ein folkerepublikk blei eit diktatur.  

Kim Leine har no fullført bøkene om Karoline Blicher, og han avsluttar med det som er den beste boka i trilogien. Karolines krig er veldig spennande, skremmande realistisk og nesten dagsaktuell. Handlinga er nemleg lagt til oktober 2024.

Dei to norske krimbøkene er bra og her viser eg til samleomtalen.

Eg las (lytta) ferdig Søvngjengeren i natt, og eg er framleis andpusten. Atter ein gong har det svenske forfattarparet laga ei velkomponert og kjempespennande historie. Boka er nifs, bestialsk og urealistisk - men altså; dei skriv veldig bra. 

25. november 2024

Haustlesing: Norsk krim 2024

Som vanleg er eg bakpå når det gjeld omtalar, så her kjem eit skippertakinnlegg. 

Som eit eksperiment, og for å vera effektiv, har eg for fyrste gong (i bloggsamanheng) teke i bruk kunstig intelligens. Eg har naturlegvis kvalitetssikra og bearbeida innhaldet slik at eg kan stå for det som står skrive, men det er kanskje blitt litt annleis enn om eg ikkje hadde brukt KI.
Reaksjonar/kommentarar nokon?


Den ingen ser av Terje Bjøranger
Cappelen Damm 2024
379 sider
Lånt ebok BookBites

Forfattaren tek opp fleire aktuelle og vanskelege tema i denne boka. Stikkord er tvangsekteskap, æreskriminalitet og gjengkriminalitet, og me møter fleire uskuldige menneske som vert utsette for grove truslar og vald.

"Dei som ikkje blir sett" er to jenter som lir under det som kan kallast æreskultur. Bjøranger har sjølv jobba med temaet i fleire år, så handlinga framstår som truverdig og realistisk. 

Bok nummer 5 i serien om Charlie Robertsen er ein viktig og engasjerande roman som tek opp alvorlege tema. Historia er sterk og fascinerande og gir eit truverdig bilete av eit aktuelt samfunnsproblem.
Terningkast 5.


Blind hevn av Bjørn Bakken
Lind & co 2024
Speletid 7:14
Lånt lydbok BookBites

Bjørn Bakken, for oss bokbloggarar kanskje mest kjent som bokbloggkollega Bjørnebok, er ute med si tredje bok i Sørlandskrim-serien. Bloggen hans blir ikkje lenger oppdatert noko særleg, og sjølv om det er litt trist, så kan ein forstå det. No er det nok skriving av eigen krimserie som gjeld, og ikkje andre sine bøker.

Det er ein fordel å lesa bøkene i rett rekkefølge, men elles blir tidlegare hendingar forklart og repetert i starten av Blind hevn. Som dei to føregåande er dette ei ganske spennande og underhaldande bok, med bra framdrift og eit stødig språk. 

Lydbøkene i serien er blitt veldig populære - og det forstår eg godt. Ivar Nergaard si innlesing tilfører leseopplevinga noko ekstra - og gjer at eg legg til eit plussteikn:
Terningkast 4+.


Det blinde vitnet av Jørgen Brekke
Gyldendal 2024
302 sider
Lånt ebok BookBites

Nestenpensjonist Odd Singsaker er tilbake - med ei siste sak? Dette er bok nummer 8 i serien, men ho kan fint lesast som ei frittståande bok. Eg har lese og likt alle dei føregåande og hadde difor høge forventningar - som i stor grad vart innfridde. 

Historia startar med ei uvanleg hending: ei blind kvinne hevdar å ha sett (!) eit drap i naboleilegheita si. Kort tid etter vert den blinde kvinna funnen død. Dermed vert ei komplisert etterforsking sett i gang. 
Kan svaret ligga i fortida til kvinna? Kva har ho gjort, kvar har ho vore, kven har ho kjent? Dette får lesaren vita litt om undervegs via nokre dagboknotatar. 

Boka er ikkje så lang, men etter mi meining kunne deler av handlinga vore utkutta. Eg tykkjer t.d. at det er forstyrrande og irrelevant å lesa om bruk av tarotkort. Når forfattaren skal gjera det ekstra mystisk reagerer eg visst stikk motsett av det som truleg har vore føremålet. 
Terningkast 4.


I begynnelsen var mørket av Karin Fossum
Cappelen Damm 2024
285 sider
Lånt papirbok privat

Som alltid skriv Karin Fossum drivande godt, og som alltid er karakterane hennar heilt unike. Dette er fjerde bok i Eddie Feber-serien.

Tittelen gir bibelske assosiasjonar, og omslagsbiletet får ein til å tenkja på Hamlet - utan at eg kan sjå at det har relevans til handlinga i boka. 

Det er ingen tradisjonell krim og det handlar lite om vanleg politietterforsking. Men her skjer fleire brutale drap, og det handlar mykje om psykologi og vitneåtferd - og aller mest handlar det om kva utanforskap og einsemd kan føra til.

I begynnelsen var mørket er ei bra bok, men Fossum har vore betre før. Så dermed "berre": Terningkast 4+.

Svikere av Espen Skjerven
Liv forlag 2024
325 sider
Lånt ebok BookBites

Dette er fjerde bok i serien om Tom Greyston, sjølv har eg kun lese den tredje (Kleptokratiet) tidlegare. Det er kanskje årsaka til at eg ikkje er fullt så begeistra for boka som "alle" andre

Ikkje for det; det er ei velskriven og velkomponert bok, men for meg vart karakterane, også hovudpersonane, uklare og vage. Eg er ikkje blitt kjent med dei og forstår ikkje kva dei tenkjer og kvifor dei reagerer som dei gjer.
Til tider er det også noko overforklarande.

Plottet er originalt og innleiinga "passe ekkel". Stikkord for handlinga elles er likskjendingar, korrupsjon, konspirasjonsteoriar, miljøkriminalitet og miljøekstremisme. 
Terningkast 4.


Stille som snø av Ørjan N. Karlsson
Gyldendal 2024
Speletid
Lånt lydbok BookBites

I den tredje boka i Jakob Weber-serien er handlinga lagt til Bodø og Lofoten, og forfattaren skildrar natur og omgjevnader på ein bra måte.
Det er ei trist og opprørande historie som blir fortalt, og det vert elles teke opp ulike aktuelle tema. 
Etterforskarane sine privatliv tek litt stor plass i handlinga, men utan at det går noko særleg ut over framdrifta. Weber sjølv er ein sympatisk protagonist som har nokre utfordringar og som slit med å strekka til på ulike område. 

Også denne boka har tendensar til overforklaringar, og eg oppfattar forteljarmåten som omstendeleg. Men etter ei noko saktegåande midtparti aukar spenninga og tempoet mot slutten.
Terningkast 4.


Messe for en morder av Gard Sveen
Cappelen Damm 2024
383 sider
Lånt ebok BookBites

Andre bok i serien om politietterforskarane Ulf Sommer og Agnete Ness handlar om to saker som alt frå start av (truleg) har ein samanheng. Det handlar om ein farleg fange som har rømt og om eit forsvunne barn. Barnet er fangen si dotter. 

Sakene er skikkeleg utfordrande og med stigande spenning får lesaren følgja dei ulike etterforskingsstega og sjå korleis det utviklar seg. Det er sjølvsagt lagt ut både spor og villspor og dei ulike vitna er ofte upålitelege og/eller løgnaktige. 

Boka er ein type puslespelkrim som er både velskriven og velplotta, og for denne lesar framstår innhaldet som ganske realistisk. 
Terningkast 4+.

- - - - - - - - - - - - - -

Fleire omtalar av årets norske krimbøker (mine terningkast i parentes)

12. november 2024

Dikt og slikt: Kulturuke

Forunderleg nok har diktet nedanfor funne sin sjølvsagde plass i norsk litteraturhistorie - og framleis vert folk fascinerte av det. 

Eg likar ironiske og rare dikt - og dette er vel noko av det raraste som er laga nokon gong. Sjølv ser eg på det som ein leik med ord og bokstavar, ein form for anagramleik. 
Eg har óg sett at enkelte har prøvd å analysera og tolka det. Vel, dei om det. Eg tenkjer at enkelte gonger kan ein ikkje ta ting så seriøst.

Diktet er frå samlinga Kykelipi (1969). 

Kulturuke 
ulturkuke
tulkuruke
ultkuruke
ukturulke
tlukuruke
ukturkule
urtukulke
turlukuke
kulrukute
ultrukuke
kuleturuk
rulekukur
tulekukur
luretukuk
kukutelur
ruktukule
lurekuktu
luekuktur
kuktulure
rukletuku
tuklekuru
urukekult
kuruketul

3. november 2024

Oppsummering oktober 24

Påbyrja i september, fullført i oktober:
Tore Skeie - Alv Erlingsson. Fortellingen om en adelsmanns undergang - Norsk historisk/biografisk dokumentar - Lydbok Storytel
Jussi Adler-Olsen - Sju m2 med lås (Avdeling Q #10) - Dansk krim - Lånt papirbok privat

Lese i oktober:
Anders Roslund - Stol på meg (Ewert Grens #11, Piet Hoffman #6) - Svensk krim - Lyd Storytel
Cara Hunter - Den som hvisker lyver (Adam Fawley #6) - Britisk krim - Lånt ebok BookBites
Karin Fossum - I begynnelsen var mørket (Eddie Feber #4) - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Kim Faber og Janni Pedersen - Løgner (Martin Juncker #5) - Dansk krim - Lånt lydbok BookBites
Espen Skjerven - Svikere (Tom Greyston #4) - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Jan Guillou - Veien til Jerusalem (Arn Magnusson #1) - Svensk historisk roman - Lyd Storytel

Påbyrja i oktober, fullførast i november:
Abid Raja - Vår ære og vår frykt - Debatt/personleg beretning - Lånt papirbok privat
Ørjan N. Karlsson - Stille som snø (Jakob Weber #3) - Norsk krim - Lånt lydbok BookBites


4 lyd, 2 papir, 2 ebøker
5 lånt, 3 abonnement
6 krim, 1 historisk roman, 1 dokumentar/biografi
3 norske, 2 danske, 2 svenske, 1 britisk
Nye forfattarar: Ingen

Oktober vart ein bra lesemånad. Talet på bøker er som normalt og eg held meg "innafor skjema". Det vil sei at eg truleg kjem til å lesa omlag 100 bøker også dette året.

Inspirert av ein del middelalderlesing, har eg starta på eit nytt gjenlesingsprosjekt; Jan Guillou sin trilogi om Arn Magnusson. Det er alltid spennande korleis (og om) bøker som eg ein gong var veldig begeistra for, vert oppfatta/opplevd etter ein del tid. 
Veien til Jerusalem vart på nytt ei god leseoppleving, men eg har ei kjensle av at ho kunne vore betre. For det vart faktisk litt nedtur med Arn, i alle fall med denne fyrste boka. Forrige gong eg las ho (vel 20 år sidan) vart eg veldig betatt av personane og deira liv og opplevingar. Denne gongen er eg nok meir interessert i det historiske bakteppet. 

Alle krimbøkene eg las i oktober kan anbefalast. Tanken er å få laga til ein samleomtale med det fyrste. 

24. oktober 2024

Bokomtale: Sju m2 med lås

Aschehoug 2024
492 sider
Lånt papirbok privat

I den 10. og siste boka om Avdeling Q er det tid for oppsummering, avslutning og samling av trådar. Forfattaren har sidan starten vore klar på at bokserien skulle omfatta 10 bøker - og no må me ta farvel med Carl, Assad, Rose og Gordon, ein gjeng fiktive menneske som mange lesarar er blitt oppriktig glad i gjennom serien.
I den siste boka møter me igjen gamle kjenningar frå tidlegare bøker - og ringen vert på ein måte slutta. Har du ikkje lese serien vil eg rå til å lesa bøkene i kronologisk rekkefølge. Eg trur ikkje det gir nokon meining i å lesa Sju m2 med lås om du ikkje har lese dei foregåande.

Jussi Adler-Olsen skriv for å underhalda lesarane sine, og det har han hatt stor suksess med. Han er mellom dei mestseljande og aller mest popuære forfattarane, både i Danmark, Noreg og mange andre land. Han skriv gode forteljingar og er god på vekslingar: veksling mellom humor og alvor - og veksling mellom medkjensle med enkeltvindivid og kritikk av samfunnstilhøve. 

I Avdeling Q jobbar dei med gamle saker, som oftast saker som er spesielt vanskelege og spesielt valdelege, og ofte med internasjonale forgreiningar. Etterforskingsmetodane er gjerne utradisjonelle og på kanten av det som er lovleg og akseptert.
Bok nummer 9 slutta med at Carl vart pågripen i samband med at det er funne ein koffert på loftet i bustaden hans. Carl er - sjokkerande og ubegripeleg for både han sjølv og folk rundt han - mistenkt for drap og korrupsjon i samband med den gamle boltepistolsaka, - saka som me har fått små glimt av gjennom heile serien. I bok 10 får me løysinga, men før det skjer skal både Carl og mange andre gjennomgå mykje.
Den formelle leiaren leiaren for Avdeling Q, som Carl har hatt eit OK forhold til, gjer ingen ting for å hjelpa han. Rose, Assad og Gordon får beskjed om å ikkje blanda seg inn - noko dei sjølvsagt gjer likevel. Carl er då også heilt avhengig av assistanse utanfor fengselet, for han er på ingen måte trygg der. Mektige bakmenn har utlova ein raus dusør til den som klarar å ta livet av Carl. 

Nokre bøker i serien har hatt litt dårleg framdrift, men det gjeld ikkje denne. Nesten 500 sider kan virka avskrekkande for enkelte, men eg tykte ikkje at boka er for omfattande. Det er gjort plass til eit stort persongalleri, mange bihistoriar og fleire interessante handlingstrådar. Me møter lovbrytarar av mange typar og på mange nivå, og me møter folk som gjer sitt ytterste for å løysa ei særs vanskeleg sak. 

Eg tykkjer at Adler-Olsen har fått til ei verdig avslutning av Avdeling Q-prosjektet sitt. Sju m2 med lås er ei bok med mange spenningstoppar og der det flatar noko ut mot slutten. Slik må det vel bli når det er mange ulike trådar som skal nøstast opp i. Slutten kunne fort blitt klissete og sentimental, men eg oppfattar han ikkje som det. Avslutninga er oppsummerande, oppklarande og rett og slett fin.

                              - - - - - - - - - - - - - - - - - -

(Eg tenkte eg skulle ha avslutta med "andre bloggmeiningar" her, men eg har faktisk ikkje funne andre bloggomtalar så langt)

15. oktober 2024

Samleinnlegg: Middelalderen

I denne samleomtalen skal det handla om høgmiddelalderen; i norsk historie rekna som perioden frå ca. år 1130 til ca. 1350; med andre ord frå då vikingtida tok slutt og til svartedauden kom. Bøkene nedanfor er veldig interessante og fortel mykje om denne dramatiske tida. I "mitt system" har eg kategorisert dei som historisk/biografiske dokumentarar. For meg fører lesing av slike bøker alltid til ein del nettsøk; eg vil gjerne lesa meir om personane og den historiske perioden. Dersom du som les dette også er interessert i vidare lesing har eg lagt inn ein del lenker.

Det handlar om følgjande historiske personar:
 - Ingerid Ragnvaldsdotter - norsk dronning, fødd ca 1108, død ca 1170
 - Magnus 6. Håkonson (Lagabøte) - norsk konge, fødd 1238, død 1280
 - Alv Erlingsson - norsk adelsmann, fødselsår ukjent, død 1290
 - Ingeborg Håkonsdotter - norsk kongsdotter og svensk hertuginne, fødd 1301, død ca 1361

Ingen av bøkene er "reine" biografiar, det handlar meir om tida dei levde i og om samfunnet rundt dei.  Hovudpersonane er likevel den raude tråden i kvar enkelt bok. 


Dronning Ingerids land av Mona Ringvej
Spartacus 2023
318 sider
Papirbok fått i gåve

I 1130 døydde kong Sigurd Jorsalfare, og i tida etter var landet prega av uro, konflikt og strid om kongemakta. Striden om makta hadde blodige og bisarre utslag og som dronning hamna Ingerid midt oppe i arvestrider og maktkampar. 
Ekteskap innan dei kongelege kretsane var storpolitikk den gongen - og Ingerid (som var av svensk kongsslekt) vart gifta bort alt som 12-åring. Gjennom ekteskap nummer to, med kong Harald Gille, vart ho norsk dronning. Då han vart myrda vart dei mindreårige sønene hans kongar, både "den ekte" som han hadde med Ingerid og "den uekte" som han hadde med frilla si. Barnekongane fekk seinare tilnamna Inge Krokrygg og Sigurd Munn. Kjeldene nemner ikkje Ingerid si rolle i samband med formyndarstyre, men forfattaren meiner at kongsmora må ha hatt ein svært sentral plass i styringa. Alt tyder på at ho var ei kvinne som hadde og søkte makt. Ingerid var gift fire gonger og fekk minst 10 barn, både i og utanfor ekteskap. 

Mona Ringvej har ein open og undrande skrivestil og fortel kva som er sannsynleg - og ho filosoferer over kva sagalitteraturen (Heimskringla, Fagrskinna, Morkinnnskinna, Sverressoga m.fl.) ikkje fortel om. Ringvej gir kvinnene ein plass i historia og gir oss eit anna syn enn det sagalitteraturen formidlar. Det er også interessant at forfattaren ruskar litt i ettermælet til kong Sverre og birkebeinarane.


Kongen, lova og landet av Jørn Øyrehagen Sunde
Kagge 2023
Speletid 9:00
Lyd Storytel

Undertittel: Kong Magnus Lagabøter, landslova av 1274 og det landet han skapte. 
Me skal nokre generasjonar fram i tid frå dronning Ingerid - og til den einaste kongen i denne perioden som ikkje førte krig. I staden bygde han landet på fredeleg vis med lover. Landslova av 1274 var den fyrste riksdekkande lova for Noreg og dessutan den fyrste som var skriftleg. 
Magnus skal ha fått utdanninga si av fransiskanarane i Bergen, og landslova syner at folk skulle ha ei viss omsorg for dei fattige. For eksempel vart grusomme skikkar som ordinga med gravgangsmenn fjerna. 
«Kongen, lova og landet» er både rettshistorie, politisk historie og kulturhistorie. Forfattaren skriv om eit samfunn som var prega av 100 år med borgarkrigar og politisk dragkamp mellom kongemakt og kyrkjemakt. Vidare skildrar han ein framsynt konge og gjer grundig greie for sjølve lovgjevingsprosjektet. 
Far til Magnus, den mektige Håkon 4. Håkonsson (han som vart frakta over fjellet som lite barn), førte ein aggressiv utanrikspolitikk og regjerte då Noregsveldet var på det største. Kong Magnus hadde andre ambisjonar og interesser, for å sei det slik. Rikspolitikken og utanrikspolitikken endra seg då også raskt etter at kong Magnus døydde av sjukdom i 1280. 

Kong Magnus var gift med Ingeborg Eiriksdotter, den fyrste dronninga som vart krona i Noreg. Henne får me lesa meir om i neste bok: 


Alv Erlingsson av Tore Skeie
Cappelen Damm 2010
Speletid 9:32
Lyd Storytel 
(ikkje lenger tilgjengeleg)

Undertittel: Fortellingen om en adelsmanns undergang.
Enkedronning Ingeborg fekk (eller tok?), som dronning Ingerid over, ei sentral rolle som rådgjevar for sønene Eirik og Håkon, som begge vart kongar. Ein av støttespelarane hennar var Alv Erlingsson.
Alv tilhøyrde ein mektig adelsfamilie og var ein mektig mann, så fallet hans var skikkeleg brutalt. Han enda opp som sjørøvar og vart lyst fredlaus - og til slutt henretta ved steile og hjul

Forfattaren og historikaren Tore Skeie skriv med innleving og kunnskap. Det er ei svært godt fortalt bok, ei bok som egentleg handlar meir om politikken, samfunnsstrukturen og tida hovudpersonen levde i - enn Alv sjølv. Borgarkrigstida var på dette tidspunktet over, men forholda til nabolanda Sverige og Danmark var utfordrande, og med stadig skiftande alliansar. 

Mykje av innhaldet i denne boka overlappar boka om Magnus Lagabøte over - og det same gjeld også for boka nedanfor. 
Kongelege og adelege arrangerte ekteskap var eit slags våpen i danninga av politiske, strategiske og militære alliansar. Det gjer inntrykk å lesa om at små barn - særleg døtre - vart brukte som eit middel for å oppnå slik makt.
"På samme måte som kongene giftet sine døtre inn i utenlandske kongehus, giftet de norske aristokratene seg inn i hverandres slekter. Strategiske ekteskap var den viktigste framgangsmåten for å bygge allianser med andre toneangivende familier, livsviktig for å holde seg innflytelsesrike i et urolig og stadig skiftende politisk landskap."
Meir om slik alliansebygging også i neste bok:

Jomfruen fra Norge av Tore Skeie
Cappelen Damm 2015
Lyd Storytel (ikkje lenger tilgjengeleg)

Boka er ein oppfølgar av Alv Erlingsson-boka, men er sjølvstendig og ei litt anna type bok. Dei mest sentrale personane i boka er kong Magnus Lagabøte og dronning Ingeborg sine søner Eirik 2. Magnusson og Håkon 5. Magnusson. I tillegg får me lesa om maktspel, intrigar og skiftande alliansar i og mellom dei norske, danske og svenske kongehusa. Konflikta mellom svenske kong Birger, hertug Erik og hertug Valdemar er heilt grotesk

Jomfrua som tittelen viser til er kong Håkon 5. og dronning Eufemia si dotter - som også heitte Ingeborg (og av og til Ingebjørg) - det same som farmora. Alt som liten baby vart Ingeborg Håkonsdotter lova bort til den svenske hertugen Erik Magnusson som då var rundt 20. Ho vart gift som 12-åring og fekk fyrste barnet då ho var 15. Ganske groteske greier det òg. 

Men Ingeborg var ikkje berre ei brikke og ei fødemaskin. Då både faren og ektemannen døydde vart den vesle sonen hennar (3 år) konge - både i Noreg og i Sverige. Hertuginne Ingeborg deltok heilt sikkert både i rådgjeving og styring, men kjeldene er noko uklare på dette punktet. Det ein veit er at då Ingeborg gifte seg på nytt med ein dansk hertug, vart det sett på som ein tryggleikspolitisk trussel. Dermed mista ho mykje personleg gods og vart fråteken politisk kontroll og makt.

Når ein lyttar til lydbok går ein gjerne litt i surr i alle Håkon'ane, Erik'ane, Magnus'ane og Ingeborg'ane. Eg tykkjer likevel at forfattaren gjer forteljinga om denne kaotiske og dramatiske tida i skandinavisk historie både levande, spennande og forholdsvis oversiktleg. 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

I samband med desse bøkene må eg i tillegg anbefala podkasten Kongerekka med Are Sende Osen. Her fortel programskaparen alternativt og humoristisk om norsk historie - men han får liksom fram essensen likevel. 

Lenke til podkast-episoden om Håkon 5

30. september 2024

Oppsummering september 24

Påbyrja i august, fullført i september:
Eystein Hanssen - Konkong (Nora Wold #2) - Norsk krim - Lyd Storytel
Terje Bjøranger - Den ingen ser (Charlie Robertsen #5) - Norsk krim - Lånt ebok BookBites

Lese i september:
Bjørn Bakken - Forklarelsens øyeblikk (Sørlandskrim #2) - Norsk krim - Lyd Storytel
Bjørn Bakken - Blind hevn (Sørlandskrim #3) - Norsk krim - Lånt lydbok BookBites
Unni Lindell - Dukken i tauet (Snø #3) - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Jørn Øyrehagen Sunde - Kongen, lova og landet - Norsk historisk/biografisk dokumentar - Lyd Storytel
Jørgen Brekke - Det blinde vitnet (Odd Singsaker #8) - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Tore Skeie - Jomfruen fra Norge - Norsk historisk/biografisk dokumentar - Lydbok Storytel

Påbyrja i september, fullførast i oktober:
Tore Skeie - Alv Erlingsson. Fortellingen om en adelsmanns undergang - Norsk historisk/biografisk dokumentar - Lydbok Storytel
Jussi Adler-Olsen - Sju m2 med lås (Avdeling Q #10) - Dansk krim - Lånt papirbok privat


5 lydbøker, 3 ebøker
4 lånt, 4 abonnement
6 krim, 2 sakprosa
8 norske 
Nye forfattarar: Øyrehagen Sunde

Fyrst no i oppsummeringa oppdaga eg at det vart kun norske bøker i september. Det er uvanleg, og heilt tilfeldig. Det som derimot er heilt vanleg er at det vart mykje krim.

Dessutan har eg vendt tilbake til middelalderen. I samband med den nasjonale feiringa av at landslova er 750 år i år har det blitt publisert ein heil del stoff om lovgivaren Magnus Lagabøte og om sjølve lova. Jørn Øyrehagen Sunde si bok handlar, som tittelen på boka indikerer; både om rettshistorie generelt og om tida denne kongen levde spesielt. Boka er interessant på ein nerdete måte og vert opplest av ein tydeleg engasjert og kunnskapsrik forfattar.
Tore Skeie er ein annan kunnskapsrik og strålande formidlar av norsk historie, og eg anbefalar bøkene hans på det varmaste. 

Så over til krimmen. Eg likte alle dei seks bøkene, men Lindell og Bjøranger sine skil seg ut som ekstra bra. Eystein Hansen si Kokong vart for meg eit knepp ned i høve Svart landskap og Jørgen Brekke har også vore betre før. Elles er eg imponert over kva Bjørn Bakken har fått til med Sørlandskrimmen sin. Bøkene er underhaldande og velskrivne og inneheld aktuell tematikk. Han gjer det kanskje litt vanskeleg både for seg sjølv og for lesaren når han undervegs legg inn ekstra mange overraskingar og twistar. Men altså - har du ikkje lese bøkene til Bjørnebok, tykkjer eg at du bør gi dei ein sjanse.

25. september 2024

Kort om: Dukken i tauet av Unni Lindell

Bonnier norsk forlag 2024
381 sider
Lånt ebok BookBites

Unni Lindell er ein favorittforfattar og eg gler meg alltid til å lesa bøkene hennar. Nesten utan unntak blir forventningane mine innfridde - og det vart dei også med årets bok.
Eg har lese mange bøker av Lindell; barnesitatbøker, antologiar, julehefter, - men for meg er ho fyrst og fremst ein dyktig kriminalforfattar.

Cato Isaksen, Marian Dahle og Lydia "Snø" Winther er, gjennom 15 bøker, blitt kjende og kjære karakterar. Dette er tredje bok i Snø-serien, og sidan Marian Dahle (tidvis) er leiaren hennar, vert det gamle krimuniverset til Unni Lindell "halde levande". Samstundes tek ho i denne boka opp nyare tematikk som kunstig intelligens, gaming og gentesting.

Ei lita jente, Lucy, forsvinn frå barnehagen der ho går. Politi, tilsette og frivillige leitar desperat etter henne, men spor manglar og det er få vitne. Når det blir funne ei dokke opphengt i eit tre vert det slått full alarm. Ei liknande dokke med tilsvarande kjenneteikn vart nemleg funne då to andre i den same familien forsvann utan andre spor for omlag 30 år sidan. For etterforskarane handlar det no om å grava i den kalde saka og samanlikna med denne nye. Kva er samanhengen? Kven kjenner til alle detaljar frå den gamle saka?

Lesaren får vita at Lucy er blitt kidnappa av ein noko ustabil person, men at ho blir teken vare på, - i alle fall inntil vidare. For kven veit kva denne kidnapparen kan finna på sidan vedkommande lever i ei slags alternativ verd. 

Boka handlar om "fedrenes synder", om relasjonar og familieforhold, om gener og arv. Eg hadde faktisk rett i mistanken min om kven kidnapparen kunne vera. Likevel vart løysinga overraskande, for eg såg aldri korleis og kvifor. 

Eg la merke til at anmeldaren i VG saknar meir driv. Eg er litt enig, men tenkjer at den noko langsame starten gjer lesaren meir nysgjerrig på og interessert i karakterane. Drivet og spenninga tek seg då også kraftig opp utover i boka. Dukken i tauet er ei velskriven, velplotta og velkomponert historie som eg anbefalar.

Andre bloggmeiningar: Artemisias verden, Den kriminelle bokverden, Hverdagsnett

2. september 2024

Oppsummering august 24

Påbyrja i juli, fullført i august:
Arne Dahl - Himmeløyet (A-gruppen #10) - Svensk krim - Lyd Storytel
Emma Viskic - Den skyldige (Caleb Zelic #1) - Australsk krim - Lånt ebok BookBites

Lese i august: 
Arne Dahl - Elleve (A-gruppen #11) - Svensk krim - Lyd Storytel
Jørgen Jæger - Skjebnedøgn (Ole Vik #14) - Norsk krim - Lyd Storytel
Robert Galbraith - Lange skygger (Cormoran Strike #5) - Britisk krim - Kjøpt ebok
Thomas Bagger - Stamina (Task Force 14 #3) - Dansk krim - Lånt lydbok BookBites
Eystein Hanssen - Svart landskap (Nora Wold #1) - Norsk krim - Lyd Storytel

Påbyrja i august, fullførast i september:
Eystein Hanssen - Konkong (Nora Wold #2) - Norsk krim - Lyd Storytel
Terje Bjøranger - Den ingen ser (Charlie Robertsen #5) - Norsk krim - Lånt ebok BookBites


5 lydbøker, 2 ebøker
2 lånt, 4 abonnement, 1 kjøpt
7 krim
2 norske, 2 svenske, 1 dansk, 1 britisk, 1 australsk
Nye forfattarar: Viskic

Det vart fleire gode leseopplevingar i august, for øvrig ein månad der eg ikkje las ei einaste papirbok. 

Den siste boka om A-gruppen Himmeløyet er fantastisk, epilogen Elleve sådär. Australske Emma Viskic si debutbok Den skyldige er overraskande god, det same gjeld Eystein Hanssen og hans Svart landskap. I Stamina held Thomas Bagger fram med sterke skildringar av grove og brutale handlingar, så sterke at det nesten tippar over i parodi. Men berre nesten.
Jørgen Jæger si 14. bok om Ole Vik, Skjebnedøgn, er ikkje dårleg, men boka blir for enkel samanlikna med Dahl, Bagger, Hanssen - og Galbraith.

Lange skygger er femte bok i serien om privatetterforskarane Cormoran Strike og Robin Ellacott av Robert Galbraith (pseudonym for J.K. Rawlins). Bokserien vert presentert som "klassisk krim med moderne vri", noko som er veldig presist og dekkande for innhaldet. Boka er på 924 sider, har eit stort og fargerikt persongalleri, fleire sidehistoriar og ei særdeles kompleks forsvinningsgåte. Her er humor og alvor, sorger og gleder, hat og kjærleik - frå ein forfattar heilt utanom det vanlege. Det som trekker ned for meg er omfanget; det hadde ikkje gjort noko om eit par av bihstoriane var blitt kutta ut. (Som for Harry Potter-serien blir bøkene også i denne serien tjukkare og tjukkare. Den aller nyaste boka - som kjem ut i desse dagar faktisk - er på 1070 sider)

Det vart berre (serie)krim i august, og mykje tyder på at det blir sameleis i september. Er så vidt i gang med Terje Bjøranger si nye bok, og eg har den avsluttande boka i Avdeling Q-serien (Jussi Adler-Olsen) på vent. Dessutan veit eg at både Karin Fossum og Unni Lindell kjem med nytt i løpet av månaden og at den siste boka til Anders Roslund blir tilgjengeleg på Storytel om kort tid.