Dikt og slikt: Den annsame

Kvifor har me det så travelt heile tida?
Diktet nedanfor handlar om at ein aldri stoppar opp for å kjenna at ein lever og om å ikkje sjå menneska rundt seg. 

Jan-Magnus Bruheim (1914-1988) var frå Skjåk og debuterte i 1941 med diktsamlinga «Stengd dør.» Han ga ut 29 diktbøker og 19 barnebøker i løpet av forfattarskapet sitt.

Bilete henta frå https://www.janmagnusbruheim.no/

 
Den annsame

Han har ikkje stund til å stogge
og ikkje tid til å sjå.
Menneske som han møter,
dei ansar han aldri på.

Det gjeld um å fara fort.
Mykje var det å gjera.
Det auka dess meir han fekk gjort.

Så lid det til endes på dagen.
Han står der, studd over stav
og spør: Kva har livet gjeve
og kvar er det vorte av?

Slik jaga han gjennom livet
utan å få det fatt.
Ei glede sprang etter på vegen
men nådde han aldri att.

Frå samlinga «Årringar» (1987)

SNL om Jan-Magnus Bruheim

Nettsida til vennelaget

Vårlesing: Terningkast 4-bøker

Eit nytt samleinnlegg med korte omtalar/vurderingar.

Skyggeriket av Kim Faber og Janni Pedersen

Aschehoug 2023

410 sider

Lånt ebok BookBites

- Fjerde bok i serien om Martin Juncker.
- Underhaldande, velskriven og ganske spennande.
- Interessant tematikk; klimaterror, kostskular, hemmelege losjar, maktmisbruk, likvideringar.
- God flyt og godt samanskrudd historie.
- Gode personskildringar, ein blir godt kjent med hovudpersonane. Men enkelte av bikarakterane er nokså klisjé-aktige.
- Eg likar den mørke humoren.
- Likevel: Ikkje fullt på høgde med dei tidlegare bøkene, så eit knepp ned frå Kveleren. 
- Terningkast 4+.

Skoddehav av Kristina Ohlsson

Gyldendal 2023

495 sider

Lånt papirbok privat

- Tredje bok i serien om brukthandlaren, bokelskaren og amatøretterforskaren August Strindberg.
- Likskapen med Camilla Läckberg sin Fjällbackaserie er påfallande. 
- Bra underhaldning og veldig lettlest.
- Gjennomtenkt og godt oppbygd plott.
- Tek opp aktuelle tema
- men også ein del unødvendige trivialitetar. Bakekonkurransen og venen Henrik sine damehistoriar kunne godt vore kutta ut.
- Terningkast 4.

Nedtelling av Tina Frennstedt
Vigmostad Bjørke 2021
486 sider
Lånt ebok BookBites

- Andre bok i Cold Case-serien.
- Som den fyrste boka Forsvunnet er handlinga basert på ei verkeleg (kald) sak.
- Har sans for Tess Hjalmarsson, kul og skarp hovudperson.
- Historia går føre seg i "Kurt Wallander-land" (Ystad og omegn i Skåne, kjent frå Henning Mankell sin krimserie) som gjer omgivelsar og landskap gjenkjennbart. 
- Viser kor øydeleggjande uoppklarte drapssaker er, spesielt for dei etterlatte, men ofte óg for heile lokalsamfunn.
- Godt komponert, bra tempo.
- Sakleg, truverdig og realistisk - og kanskje meir interessant enn spennande.
- Terningkast 4+.

Dorthea Bjørk av Bjørn Bottolvs

Liv forlag 2022

215 sider

Lånt papirbok biblioteket

- Ein forfattar som til no "har gått under radaren" for meg.
- Psykologisk thriller av typen "muleg upåliteleg forteljarstemme".
- Å ta del i hovudpersonen Dorthea sine tankar og liv er ganske ubehageleg. På den eine sida får ein medynk og sympati med henne, og på den andre sida forstår ein at ho har gjort noko fælt.

- Fleire uventa hendingar og vendingar.
- Oversiktleg persongalleri, bra framdrift.

- Akkurat passe lang (kort).

- Terningkast 4.

Nine Elms-morderen av Robert Bryndza

Cappelen Damm 2021

Speletid 13:14

Lydbok Storytel

- Fyrste bok i serie, frå endå ein ny forfattar for meg.

- Barskt, bestialsk og tildels grotesk. 
- Likevel ein lovande start på serien, for historia er velskriven og spennande.
- Handlinga får meg til å tenkja på både Hannibal Lecter, Jurek Walther og Jack the Ripper.
- Lite truverdig avslutning og gudskjelov usannsynleg historie.
- Litt for omstendeleg og tidvis dårleg tempo trekker óg ned.
- Terningkast 4.

Dikt og slikt: Løvetannens bønn

Harald Sverdrup (1923-92) var ein såkalla modernistisk lyrikar som i si tid var relativt kontroversiell. Han utfordra gjerne det som vart sett på som korrekt med dei erotiske og satiriske dikta sine. Men Sverdrup var også ein fin naturlyrikar, noko ein kan sjå eksempel på i dette diktet: 

Løvetannens bønn

Blås på meg barn!
Fang mine stigende stjerner
og kikk på min gule sol
- som brenner i gressets grønne himmel
med alle de undrende øyne.

La de små barn komme til meg
for de vet ikke hva ugress er.

Les diktet "Stemmeseddel" (Boktips.no)

Les diktet "Øvelser i hjemlig diskriminering" (Bok365.no)

Wikipedia

Kort om: Bomullsengelen av Susanna Alakoski

Samlaget 2023
Speletid 15:01
Lånt lydbok BookBites

Bomullsengelen er fyrste del av ein planlagt kvartett. Me befinn oss i Finland og serien handlar om kvinneliv og arbeidsliv frå starten av 1900-talet og fram til våre dagar. I Bomullsengelen har forfattaren teke utgangspunkt i si eiga bestemor sitt liv. 

Handlinga tek til med at hovudpersonen Hilda vert fødd i 1905. Fødselen er såpass traumatisk for mor hennar at mora aldri vert seg sjølv igjen. Både far og mor til Hilda er dermed fråverande; mora med si "stiresjuke" og faren som har reist til Amerika. Hilda veks såleis opp med tanter, filleonklar, søskenbarn og gamle Sanna-täti - i det som vel må seiast å vera ein lykkeleg barndom, etter forholda. For forholda er nemleg vanskelege på den finske landsbygda; livet og tilværet prega av fattigdom, uår og krig.

Rett etter konfirmasjonen vert Hilda gravid - med presten. Konsekvens: Hilda må forlata heimplassen og alle ho har blitt knytta til gjennom oppveksten. Ho må starta på nytt, utan pengar og utan nettverk, og får seg jobb på ein annan gard. Her vert ho kjend med Helli som vert ein sentral person i livet hennar framover. Hilda og Helli arbeider hardt for kost og losji og har aldri fri. Kanskje ventar det ei betre framtid på bomullsfabrikken i byen? 

Eg-personen Hilda har forteljarstemma og det meste vert fortalt og skildra frå hennar perspektiv. I tillegg finst det ei allvitande stemme. Når Alakoski viser korleis verdenspolitikken, samfunnsutviklinga og den teknologiske og økonomiske utviklinga påverkar - og endrar - enkeltindivida sine liv, - då er det denne allvitande og meir forklarande stemma som overtek for Hilda.

I boka kan ein lesa om striden mellom dei kvite og dei raude, om fyrste og andre verdenskrig, om arbeidarkamp og kvinnekamp.

Bomullsengelen kunne vore ein mektig roman. Kunne vore, fordi at eg føler at eg "mistar taket" i Hilda undervegs i lesinga. Kunne vore, fordi eg tykkjer det er for detaljert og for repeterande. Kunne vore, fordi framdrifta ikkje er god nok. 

Eg har altså visse innvendingar, men det er ikkje noko dårleg bok. I enkelte sekvensar får eg faktisk assosiasjonar til både Vargskinnet-trilogien (Kerstin Ekman) og Finnskogen-serien (Britt Karin Larsen) - og det seier ikkje lite. Men dessverre så "forsvinn" dei fine skildringane og betraktningane i ulike (unødvendig) detaljrike saksopplysningar. Det virkar som om Alakoski ikkje heilt har funne form og stil enno. 

Om eg kjem til å lesa neste bok? Ja, det trur eg. I den er det Hilda si dotter Greta som er hovudperson. 

Lydboka er veldig bra opplest av Gjertrud Jynge. Ho får fram både det sårbare i Hilda og det fandenivoldske i Helli, og har skikkeleg dreis på finske ord og namn. Det høyrest i alle fall slik ut for meg som ikkje kan finsk.

Andre bloggmeiningar: Lillasjel

Dikt og slikt: Innlegg i debatten om sykemeldinger

Sykkelsesongen er godt i gang, og for ein elsykkel-entusiast som meg er det rein og skjær lykke. Elsykkellykke.

Diktet nedanfor er henta frå (den forlengst nedlagde) bloggen Sykkeldikt og pedalpoesi. Det inneheld ein artig leik med ord og er i kategorien "lettbeint og ironisk" - men ein kan ana eit visst alvor bak.

Tittelen på diktet er altså Innlegg i debatten om sykemeldinger.

Krank

#elsykkellykke

Krankere
Krankest

Nav
Navere
Navest

Syk
Syklere
Syklest

Ikke gi mannen en stav
Når den brekker

Ikke gi pasienten en sykemelding
Når han knekker

Gi ham en sykkel med gir
Slik at han morgenmøtet rekker!

Forfattar er Andrew Kroglund, norsk skribent, samfunnsdebattant og foredragshaldar.
Ifølge Wikipedia har han m.a. jobba i Regnskogfondet, WWF og Forum for utvikling og miljø og vore aktiv i MDG.
Han er no generalsekretær i Besteforeldrenes klimaaksjon.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Faste og observante lesarar har kanskje lagt merke til at eg laga berre to innlegg i "Dikt og slikt" i april. Ei tid framover blir det slik, tenkjer eg, altså to-tre diktinnlegg i månaden. Det er ikkje så mykje "jobb" å laga desse innlegga, men eg har som alltid begrensa med tid og kapasitet. Og eg vil gjerne gjera det skikkeleg når eg fyrst skal presentera dikta/tekstane "mine".

Oppsummering april 23

Påbyrja i mars, fullført i april:
Bernard Minier - Jakten - Fransk krim - Lånt papirbok biblioteket
Jo Nesbø - Rotteøya og andre fortellinger - Noveller - Lyd Storytel

Lest i april:
Paula Hawkins - Langsom ild - Britisk krim - Lyd Storytel
John Kåre Raake - Isen - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Trude Teige - Løgnere - Norsk krim - Lånt lydbok BookBites
Stein P. Aasheim - Trango. Triumf og tragedie - Norsk dokumentar - Lyd Storytel
Hilde Reikrås og Ingunn Røren - Det mørkeste rommet - Norsk dokumentar - Lyd Storytel
Tina Frennstedt - Nedtelling - Svensk krim - Lånt ebok BookBites
Ken Follett - Aldri - Britisk roman - Lyd Storytel
Bjørn Bottolvs - Dorthea Bjørk - Norsk krim - Lånt papirbok biblioteket
Susanna Alakoski - Bomullsengelen - Finsk roman - Lånt lydbok BookBites

Påbyrja i april, fullførast i mai:
Kurt Aust - Kongefrykt - Norsk historisk krim - Lånt ebok BookBites
Robert Bryndza - Nine Elms-morderen - Britisk krim - Lyd Storytel

7 lyd, 2 papir, 2 ebøker
6 lånt, 5 abonnement
6 krim,  2 andre romanar, 2 dokumentarar, 1 krim-novellesamling
6 norske, 2 britiske, 1 svensk, 1 fransk, 1 finsk
6 menn, 6 kvinner
Nye forfattarar: Aasheim, Raake, Reikrås, Røren, Bottolvs, Alakoski

Ekstra ferie-/fridagar førte til at det vart heile 11 fullførte bøker i april. Med vår og brukbare temperaturar vert det naturleg nok meir utandørs aktivitetar, men heldigvis kan mange av desse kombinerast med lydboklytting. 

Dei sterkaste leseopplevingane vart Aldri og Det mørkeste rommet. Den fyrstnemnde fordi me kvar einaste dag, i alle nyhendesendingar, får ei påminning om at verdensfreden er skjør. Den andre fordi det er ei bok som skildrar ei verkelegheit som ein verkeleg skulle ønska ikkje fantest.

Det mørke rommet er historia om politietterforskinga rundt Dark Room, skriven av etterforskingsleiar Hilde Reikrås i samarbeid med journalist Ingunn Røren. I dette rommet er det verkeleg mørkt. Det er ubehageleg og rystande lesing, men som Reikrås seier: «Det finnes barn der ute som må leve med dette, og da er det minste vi voksne kan gjøre å klare å lese om det».

Sidan det er 1. mai i dag er det eit passande høve å nemna arbeidarromanen Bomullsengelen som eg óg las i april. Mykje av handlinga er lagt til bomullsfabrikken i den finske byen Vasa og alt det slitet og arbeidet hovudpersonen Hilda må stri med. Eg har starta på ein kort omtale som truleg vert publisert i nær framtid.

Dikt og slikt: Ungen min

Det er over 30 år sidan eg fann dette fine diktet av Marit Tusvik. Då var det midterste barnet mitt omlag to år. No er "barnet" forlengst vaksen og sjølv far.
Eg tok det til meg den gongen fordi eg kjende meg så godt att i diktet. No - når eg ser på den vesle toåringen som eg er besta til, kjem det attende til meg.

Ungen min

Alt eg vil seie
er kanskje sagt før
av tusen andre mødre

Men eg tenker slik på
dei små armane dine
som du legg rundt halsen min

Profilen din
er kinn og auge
vesle blåbær

«Kom, lille mamma»
seier du og ser på meg
med tusen år gamalt blikk

Ja, hald meg, vesle to-år
hald meg i dei sterke armane dine
Byss meg i søvn


Presentasjon av Marit Tusvik (Forlaget Oktober)
Sigrid Bonde Tusvik deler tante Marit sitt dikt hos Brenner (NRK-podcast)

Bokomtale: Aldri av Ken Follett

Cappelen Damm 2021
Speletid 23:27
Lyd Storytel

"Kongen av historiske mursteinsromanar" er tilbake. Denne gongen med ein samtidsroman i mursteinsformat; papirutgåva har 636 sider, lydboka varer i nesten eit døgn. Men eg vart raskt oppslukt av historia og følte aldri at boka var for lang. 

Aldri er ein atomkrigsthriller: historia om korleis ein global krisesituasjon kan føra til utbrot av tredje verdenskrig. 
Boka kom opprinneleg ut i november 2021, før Russland gjekk til angrep på Ukraina. Etter februar 2022 er verdenssituasjonen meir spent enn på lenge og innhaldet i boka dermed enno meir aktuelt og  skremmande. 

Då Ken Follett gjorde research til Kjempenes fall vart han sjokkert då han innsåg at fyrste verdenskrig var ein krig ingen ville ha. I forkant av krigen tok ulike statsleiarar forholdsvis moderate avgjerder som kvar for seg førte til den meiningslause og fryktelege krigen. Og Follett lurte difor på: Kan det skje igjen?

I kjent Follett-stil vert historia fortalt ut frå fleire ulike personar sitt perspektiv. Me befinn oss vekselvis i USA, Kina og Afrika.
I handlingstråd nummer ein vert me relativt godt kjent med president Pauline Green og staben og familien hennar i USA. I tillegg til å vera statsleiar i verdas mektigaste land har ho også familiære og personlege utfordringar - og ho må handsama pågåande media og ein løgnaktig og narsissistisk politisk motstandar (visse likskapar med ein viss tidlegare president er relativt tydelege).
Ein av president Green sine bekjente er CIA-agenten Tamara som er utstasjonert i Tsjad. Tamara og hennar kollega og hemmelege kjæreste Tab er handlingstråd nummer to.
Tamara har kontakt med den hemmelege agenten Abdul som me følgjer på ei farefull ferd gjennom Sahara. Libanesisk-amerikanske Abdul er på sporet av eit kriminelt nettverk der det handlar om både narkotika-, våpen- og menneskesmugling. Abdul sitt oppdrag og hans møte med flyktningen Kiah og den vesle sonen hennar er den tredje tråden i romanen.
I ein fjerde tråd møter me Chang Kai som er viseminister i den kinesiske utanriksetterretningstenesta. 

I ei hending på grensa mellom Tsjad og Sudan vert ein amerikansk soldat drept. Når det viser seg at det involverte våpenet er frå Nord-Korea, kjem stormaktene Kina og USA på bana - og med det er grunnlaget for eskalerande handlingar og reaksjonar lagt. På omlag same tid har det utvikla seg til eit opprør i Nord-Korea - og opprørarane har tilgang til atomvåpen.

Ingen av partane ynskjer krig, men provokasjonar og opptrappingar frå ulike hald må svarast på. I USA vert beredskapsnivået etter kvart heva til det høgaste nivået; DEFCON1 dvs. "atomkrig er nært foreståande". Alle involverte partar - og heile verda - nærmar seg, steg for steg, det utenkelege...

Aldri er ein politisk spenningsroman som er både urovekkande og tankevekkande, nervepirrande og aktuell. Follett viser korleis små hendingar lett eskalerer til større konfliktar. Han viser kor komplekse og samansette slike konfliktsituasjonar er - og kor sårbar verdensfreden er. Det er dessverre lite som skal til før ting kan gå riktig gale.
Når me kjenner til at enkelte noverande og tidlegare toppleiarar i land som har kjernefysiske våpen ikkje er heilt tilreknelege (Putin, Trump, Kim) - ja, då kan ein bli skikkeleg skremt. 

Andre bloggmeiningar:
I bokhylla, Bokbloggeir

Samleomtale: Påskelesing

Kjappe omtalar/vurderingar av dei som vart mine påskekrimbøker i år.
Ei papirbok, ei ebok, tre lydbøker. Ei fransk, ei britisk, tre norske. Ein 5'ar, ein 3'ar og tre 4'arar.

Jakten av Bernard Minier

Aschehoug 2023

461 sider

Lånt papirbok biblioteket

Den sjuende boka i serien om Martin Servaz er noko annleis enn dei foregåande. Jakten er ikkje så grotesk og heller ikkje så hyperspennande som dei tidlegare bøkene, og kan difor virka litt tam, men ho har andre kvalitetar. Antagonisten i denne boka kan heller ikkje samanliknast med ravande gale og utspekulerte Julian Hirtmann, og Martin sjølv har gått vidare i livet sitt, som det heiter.

Jakten er ein blanding av thriller og politikrim og inneheld dessutan ein heil del samfunnsaktuelle kommentarar til dagens uro i Frankrike. Historia blir stadig meir fengslande og spenninga meir intens utover i boka. Sjølve mordgåta er bisarr og mystisk og oppklaringa skal visa seg å bli krevjande for alle involverte.

For meir informasjon: Les Tine sin omtale av boka.
Terningkast 5-.

Rotteøya og andre fortellinger av Jo Nesbø

Aschehoug 2021

Speletid 10:22

Lyd Storytel

Ei bok eg i utgangspunktet var noko skeptisk til. Eg er nemleg  ikkje så glad i dystopiske forteljingar, men sanneleg vart eg positivt overraska denne gongen.

Jo Nesbø er jo ein fenomenal forteljar og beherskar også novellekunsten. Min favoritt blant forteljingane er tittelnovella Rotteøya. Det er ei lang novelle - nærast ein miniroman - mørk og dyster, men også med eit ørlite håp. 
Det er fleire ulike opplesarar av lydboka, mellom dei forfattaren sjølv.

Terningkast 4+.

Langsom ild av Paula Hawkins

Cappelen Damm 2021

Speletid 8:12

Lyd Storytel

Britisk langsam krim, men ikkje av det tradisjonelle slaget, sjølv om me finn nokre Miss Marple-typar her. Langsom ild er vel så bra som den meir berømte (og overhypa) Piken på toget av same forfattar. 
Om familiehemmelegheiter, løgner og svik. Det viser seg at det er fleire som har mykje å skjula og som dermed kan ha hatt drapsmotiv. 
Godt komponert, mange overraskingar og fleire interessante forteljarstemmer. 
Terningkast 4+.

Løgnere av Trude Teige

Aschehoug 2022

Speletid 6:10

Lånt lydbok BookBites

Nummer 7 i Kaisa Koren-serien stadfestar at Teige er både dyktig og aktuell. Her snakkar me om skikkeleg handverk, realistisk handling og truverdige karakterar. Tema er overgrep og kva konsekvensar slike opplevingar kan gjera med eit menneske, på kort og lang sikt.

Lettlest med enkel handling, passar dermed utmerket som lydbok. 

Terningkast 4.

Isen av John Kåre Raake

Gyldendal 2019

367 sider

Lånt ebok BookBites

Eg har hatt nokre negative leseopplevingar når det gjeld debutantkrimmar i det siste, men gir ikkje opp. Kunne Isen falla i smak tru? Joda, ikkje så verst. Kulissane er i alle fall originale og interessante nok. Me befinn oss nemleg på Nordpolen. 

Raake brukar alle verktøya i krim-verktøyskrinet: Korte kapittel, stadige overraskingar, hurtige sceneskift, cliffhangers. Men - også ein god del krim-klisjéar. 
 
Etter kvart blir det "for mykje av alt" og altfor mange tilfeldigheiter. Både historia og karakterane blir liksom mindre og mindre truverdige. Samstundes får eg ei kjensle av å ha "lest det før": deler av handlinga minner sterkt om Iskaldt bedrag av Dan Brown. 
Terningkast 3.

Dikt og slikt: Vårherres klinkekule

Erik Bye (1926-2004) var reportar, journalist, samfunnsdebattant, programleiar, forfattar og visesangar.
Han lot etter seg ei mengd flotte tekstar som i dag er kjende og kjære for mange. Mellom anna denne.

Vårherres klinkekule

Jeg drømte at vår Herre var en pode

med reven brok og skrubbsår på hver legg

Jeg så ham klinke kule med vår klode

i muntre sprett mot universets vegg

Han klinket han var glad og det var sommer

og solen tente lyn i farget glass.

Og tusen kloder rislet fra han lommer,

for i vår Herres lommer er det plass.

Og klodene fikk danse, sveve, trille

til glede for hans hjerte og hans syn.

Så ble han distrahert, og glemte spillet

En sommerfugl strøk vingen mot hans bryn!

Åh, for en dag å fange sommerfugler!

Det vakreste av alt han hadde skapt.

På marken lå Vårherres klinkekuler

og følte seg alene og fortapt.

Omsider kom han trett, som alle poder,

når det er kveld og leken har vært sen.

Han lå på kne og samlet sine kloder.

Da så han at han hadde mistet en

“Den lille blå! Den minste av dem alle!

Han lette under gress og sten og hekk.

“Og den som var så blank i solefallet!”

Men mørket kom, og kulen den var vekk.

Det var vår egen Jord som var blitt borte,

og marken lå der nattekald og våt.

Og Gud gikk hjem og hutret i sin skjorte.

Men jeg kan ikke huske om han gråt.

Og vi som av den lille jord en båren

og tror at intet teller uten den,

vi får drømme at Han leter mer i morgen

og håpe at Han finner oss igjen.

                                               Utgitt fyrste gong på albumet Gammel er min fjord (1974)

Biletet fann eg på nettet her

Sjå og høyr Erik Bye framføra Vårherres klinkekule