Bokomtale: Sovjetistan av Erika Fatland

Kagge 2014
Speletid 16:36
Lydbok Storytel

Undertittel: En reise gjennom Turkmenistan, Kasakhstan, Tadsjikistan, Kirgisistan og Usbekistan.

Erika Fatland har reist mykje. Før ho reiste og gjorde research til (den fabelaktige) boka Grensen var ho på ei anna omfattande reise; til dei fem tidlegare sovjetrepublikkane i sentral-Asia. Til "Langtvekkistan", til "Absurdistan" - eller som Fatland kallar det: til "Sovjetistan". Boka kom ut i 2014, men er framleis aktuell sjølv om det har skjedd enkelte ting i området sidan den tid.

Dei fem sentralasiatiske landa Turkmenistan, Kasakhstan, Tadsjikistan, Kirgisistan og Usbekistan vart sjølvstendige då Sovjetunionen braut saman i 1991. Dei har enkelte fellestrekk, men har ulik økonomi og næringsliv, varierande etnisk samansetning, ulike språk og forskjellige politiske system. Fatland gjer greie for skilnader og likskapar på ein oversiktleg og grei måte.

Reisa startar i Turkemenistan, eit ørkenland rikt på naturressursar, der hovudstaden Asjkabad har breie gater og marmorkledde bygningar. Men turkmenarane flest nyter ikkje spesielt godt av oljeinntektene, og brot på menneskerettane og omfattande korrupsjon er eit stort problem i landet. President Nijazov, som styrte landet sidan det vart sjølvstendig i 1991 og fram til han døydde i 2006, var både diktatorisk og eksentrisk, noko Fatland gir fleire eksempel på. Etterfølgjaren har ikkje vore stort betre.

Ferda går deretter vidare til Kasakhstan; det niande største landet i verda, men med berre 15 millionar innbyggjarar. Her er tilhøva betre når det gjeld levestandard, ytringsfridom og samfunnsforhold, men landet er lite demoratisk sett med våre auge. I Kasakhstan besøkte Fatland både den uttørka Aralsjøen og atomprøvesprengingsbyen Semipalatinsk - begge katastrofeområde når det gjeld natur og miljø.

Tadsjikistan er det fattigaste av dei sentralasiatiske statane. Her besøkte forfattaren m.a. Yagnobdalen, eit vanskeleg tilgjengeleg område der menneska bur i jordhytter og snakkar eit urgammalt språk. Det er tydeleg at dette var spesielt interessant for sosialantropologen Erika Fatland. Kirgisistan er det minste av dei fem landa og har store utfordringar når det gjeld etniske motsetnader, politisk uro og økonomiske vanskar. I fleire område i Kirgisistan er tradisjonen med bruderov vanleg. I Uzbekistan følgde Fatland Silkevegen og ein får høyra om byane Khiva, Bukhara og Samarkand.

Fatland har ein fin forteljarstil, er imponerande språkmektig og har eit ope sinn. Ho har dermed fått god kontakt med dei ho møter på reisene sine.

Sovjetistan er ei lærerik og underhaldande bok som byr på gode reiseskildringar og interessante møter med menneske og stader. I tillegg får ein fakta om kompliserte samfunnsforhold, politiske samanhengar og eit innblikk i lange historiske linjer. Boka kan absolutt anbefalast.


Sovjetistan - eit foredrag