Oppsummering januar 20

Påbyrja i desember, fullført i januar: 
Tor Bomann-Larsen - Roald Amundsen - Biografi - Lyd Storytel
Chris Tvedt - Formildende omstendigheter -Norsk krim - Lånt ebok eBokBib

Lest i januar:
Ane Riel - Slakteren i Liseleje - Dansk krim - Lånt papirbok biblioteket
Mimir Kristjánsson - Mamma er trygda - Norsk biografisk/dokumentarisk - Lånt ebok BookBites
S.J. Bolton - Roser er døde - Britisk krim - Lydbok Storytel
Torkil Damhaug - Se en annen vei - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Tana French - Flukt - Britisk krim - Lydbok Storytel
Erika Fatland - Sovjetistan - Norsk dokumentar - Lydbok Storytel

Påbyrja i januar, fullførast i februar: 
Ingar Sletten Kolloen - Under krigen. Bind 1: Vi må ikke falle - Norsk krigshistorisk dokumentar - Lånt ebok BookBites
Camilla Grebe - Dvalen - Svensk krim - Lånt papirbok biblioteket

2 papir, 4 lyd, 2 ebøker
4 lånt, 4 abonnement
5 krim, 2 dokumentar, 1 biografi
5 norske, 1 dansk, 1 britisk, 1 irsk
4 menn, 4 kvinner
Ingen "nye" forfattarar

Bra start på året; lesing av krim i ulike stilartar og sakprosa med varierande tema. Eg les som regel mange fleire bøker av menn enn av kvinner, men denne månaden er det faktisk fifty-fifty.

Vidare tenkjer eg at eg har vore både heldig og dyktig som har plukka ut bøker som verkeleg har falle i smak. Heile 6 x terningkast 5 i løpet av ein månad er uvanleg. 

Samleomtale: Kriminell vinterlesing

Fire gode krimbøker frå fire dyktige kvinnelege forfattarar.

Roser er døde av S.J. Bolton 

Korall forlag 2016
Speletid 11:52
Lydbok Storytel

Med denne boka stadfestar S.J. Bolton at ho beherskar å bygga opp truverdige karakterar og grøssande plott. Roser er døde er ein frittståande roman og ikkje del av nokon serie.

Boka er dels seriemordar- og etterforskarkrim, og dels psykologisk thriller. Mest det siste. Hovudpersonane er ein kvinneleg advokat og cold crime-forfattar og ein mannleg lege og seriemordar. Sistnemnde hevdar å vera offer for eit justismord. Kan det vera muleg at han er uskuldig når bevisa er så sterke mot han? Kva vert konsekvensane når dei to er i ferd med å få varme kjensler for kvarandre?

Noko av symbolbruken i boka vert borte på vegen frå engelsk til norsk, men det har ikkje så mykje å bety. Roser er døde er uhyggeleg spennande og har ei høgst overraskande avslutning. Opplesar Kristine Rui Slettebakken si stemme er behageleg å lytta til. Terningkast 5.

Flukt av Tana French 

Cappelen Damm 2012
Speletid 12:58
Lydbok Storytel

Bok nummer tre i Dublin Murder Squad-serien har gode miljøskildringar og er svært velskriven. Bøkene i serien (6 stk. hittil, dei to fyrste er Skogen og Lik) er sjølvstendige og har overlappande karakterar og forteljarstemmer. Biperson i bok nummer 1 er hovudperson i bok 2 og biperson i bok 2 er hovudperson i bok 3 osv. Eit uvanleg grep som slett ikkje er dumt.
Forfattaren er irsk og handlinga er lagt til Dublin. Ein politimann, som ikkje har hatt kontakt med familien sin på mange år, vert kontakta av systera si som har uventa og urovekkande nyhende til han. Kan ei uløyst gåte frå fortida omsider få ei oppklaring?

Flukt er ei svært bra bok. Litt langsam, men med ei engasjerande handling og ei sterk skildring av tøffe oppvekstvilkår i ein dysfunksjonell familie. Historia vert godt ivareteke av opplesar Ivar Nergaard. Terningkast 5-.

Slakteren i Liseleje av Ane Riel

Aschehoug 2019
334 sider
Lånt papirbok biblioteket

Ikkje så gjennomført grotesk og morbid som Harpiks, men det blir ganske guffent til slutt i denne historia óg.

Innleiingsvis møter me ei eldre dame; elskeleg på utsida og med drapstankar på innsida. Deretter går handlinga tilbake i tid og me får ei heller rystande, men langtekkeleg, oppvekstskildring. Lesaren forstår at det er ein samanheng, men eg såg verkeleg ikkje denne løysinga komma.

Slakteren i Liseleje er full av svart humor og underlege karakterar og byr på eit utspekulert plott og ei fantasifull forteljing. Det som trekker ned heilskapsinntrykket for meg er det noko trege mellompartiet i boka. Terningkast 4+.

Sølvveien av Stina Jackson

Gyldendal 2019
318 sider
Papirbok fått i julegåve

Overraskande bra krimthriller frå debutant. Fine landskapsskildringar og mørk/melankolsk stemning; så bra at eg faktisk fekk Kerstin Ekman-assosiasjonar medan eg las. Handlinga er då også lagt til  Norrland.

Det handlar om ei ung jente som er forsvunnen - eit "vanleg" tema i krimsamanheng - men denne historia er original og godt samanskrudd.
Både hovudpersonar og bipersonar framstår som "ekte" sjølv om dei er oppdikta. Den djupe sorga og desperasjonen til Lelle er gripande. Det gjer også inntrykk å lesa om unge Meja og hennar lengsel etter eit normalt familieliv.
Boka er stillferdig, men byr på både indre og ytre spenning.
Terningkast 5.

Bokomtale: Roald Amundsen av Tor Bomann-Larsen

Cappelen Damm 1995
Speletid 26:03
Lyd Storytel

Eg veit ikkje om dette er den beste biografien eg har lest nokon gong, men det er i alle fall den grundigaste. Papirutgåva har 574 sider, lydboka varer i 26 timar. Mykje av innhaldet kjende eg til frå før, for eg har lest mange bøker om polarhistorie og polfararar tidlegare. Likevel vart eg ikkje lei; boka er nemleg svært interessant. Det vert fortalt om ukjende sider av Amundsen personleg og det vert kasta nytt lys over hendingar som alt er kjende. Biografien gir dessutan lesaren innsikt i ein viktig epoke i norsk (polar-)historie.

Tor Bomann-Larsen har gjort eit omfattande researcharbeid og hatt tilgang til eit stort kjeldemateriale. Dette materialet - dagboknotatar, private brev, avisartiklar, rapportar osv. - har han omgjort til ei medrivande forteljing om ein heilt spesiell mann. Med eleganse, grundigheit og skråblikk får forfattaren formidla "heile biletet" - både mannen, familien, nasjonen og omverda.

Boka er ikkje ny; fyrsteutgåva kom ut i 1995 og har i ettertid komme ut i fleire utgåver. I 2016 las forfattaren inn boka som lydbok - og det er denne eg har lest no.

I biografien vert det fortalt om dei vel kjende ekspedisjonane Roald Amundsen leia; Gjøa-ekspedisjonen 1903-06 (Nordvestpassasjen), Tredje Framferd 1910-14 (Sydpolen), Maud-ekspedisjonen 1918-25 (Nordaustpassasjen), ekspedisjonen med N24 og N25 i 1925 (87° 43' nord) og Norge-ekspedisjonen i 1926 (over Nordpolen). I tillegg vert det fortalt om andre norske og internasjonale ekspedisjonar i arktiske og antarktiske strøk, om andre meir eller mindre kjende polarheltar, om rivalar og støttespelarar, om personlege og økonomiske opp- og nedturar og om familekonflikter og kvinnehistoriar.

Amundsen sin store helt og førebilete var Fritjof Nansen, men i si samtid nådde han aldri den statusen som Nansen fekk. Etter at han forsvann på mystisk vis i samband med ein leiteaksjon vart han likevel ein nasjonalhelt.

Det er ingen tvil om at Roald Amundsen var ein heilt spesiell person. Han var målbevisst, nysgjerrig og dristig. Men også omsynslaus, kravstor og egoistisk. Ved enkelte høve synte han dårleg dømmekraft og elendig leiarskap; tenk berre på Hjalmar Johansen sin lagnad. Han forlanga absolutt lydigheit sidan han var sjefen og vart fornærma om han ikkje fekk det akkurat slik som han ville. På den andre sida kunne han komma med krypande smiger dersom han meinte at han kunne tena på det. Bomann-Larsen nemner fleire eksempel på at han braut med folk som tidlegare hadde stått han nær; mest oppsiktsvekkjande er uvenskapet med broren Leon. Mot slutten av livet var han heilt klart i mental ubalanse. Dette er noko som óg kjem fram i Monica Kristensen si bok Amundsens siste reise.

Amundsen var sjølvsagt ikkje åleine om planlegging, finansiering og gjennomføring av ekspedisjonane sine. Han hadde dyktige medarbeidarar i alle ledd og knytta kontaktar verda over. For hundre år sidan fantest ikkje begrep som sponsoravtalar, logistikk og medierådgjevar, men desse rollene fylte Leon Amundsen med stø hand gjennom mange år. Mellom ekspedisjonane reiste Roald verda rundt og heldt forestillingar/foredrag for å finansiera i alle fall deler av kostnadene. Men ekspedisjonane var langvarige og dyre - og Roald levde ikkje særleg nøkternt. Han sleit med økonomien i mange år og gjekk til slutt personleg konkurs.

Roald Amundsen var aldri gift og fekk ikkje barn (i alle fall ikkje offisielt. Men truleg gjorde han og mannskapet på Gjøa opptil fleire inuittkvinner gravide under opphaldet i Gjoa haven) Seinare var han i ein periode pleiefar for to sibirske jenter. Desse tok han med heim til Noreg og dei gjekk på norsk skule. Han brydde seg nok verkeleg om desse barna, men det virkar som han vart lei av dei etter ei tid. Dei vart i alle fall sende tilbake til Sibir igjen.
Vidare fortel Bomann-Larsen at Amundsen hadde tre langvarige forhold; til dei tre gifte kvinnene Sigg, Kiss og Bess (sic). Det var ekstremt viktig for både Amundsen og medarbeidarane hans at desse forholda vart halde hemmeleg. I ettertid vart altså det heile kjent og Bomann-Larsen siterer frå ein del av kjærleiksbreva Amundsen sende - og innhaldet er så kleint at det rett og slett er ubehageleg å lesa.

Dette er ein gjennomarbeida og omfattande biografi om ein samansett person som levde på grensa - på fleire måtar. Boka fortel om små og store hendingar i Roald Amundsen sitt liv - og ein får i tillegg dei store linjene og samanhengane. Det er ei bok som får lesaren til å søkja ytterlegare kunnskap. Nettsida polarhistorie.no anbefalast til andre som er interessert i temaet.

Tone har óg lest og likt denne boka.

Lenker til andre polfararbiografiar, -dokumentarar og -romanar på denne bloggen:

Den tredje mann. Beretningen om Hjalmar Johansen av Ragnar Kvam (biografi)
De fire store av Ragnar Kvam (dokumentarisk/biografisk om Amundsen, Nansen, Scott og Shackleton)
Amundsens siste reise av Monica Kristensen (dokumentar)
Amundsen av Espen Ytreberg (biografisk roman)
Aldri rådløs av Per Egil Hegge (biografi om Otto Sverdrup)
Vår glemte polarhelt av David Vogt (biografi om Carsten Borchgrevink)

Norsk krim 2019 del 4 - Advokatkrim

Begge dei to norske advokatkrimforfattarane Jan Mehlum og Chris Tvedt ga ut bøker i fjor, i hhv. Svend Foyn- og Mikael Brenne-serien. Eg har lest og likt dei fleste føregåande bøkene i begge seriane. Og det må seiast; dei har vore betre før, alle saman - både Tvedt og Brenne, Mehlum og Foyn.

Formildende omstendigheter av Chris Tvedt

Gyldendal 2019
359 sider
Lånt ebok eBokBib

Tvedt tek ofte opp etiske og juridiske dilemma i bøkene om forsvarsadvoktat Mikael Brenne. Det gjer han også i Formildende omstendigheter - den 8. boka i serien. Det handlar om nødverge og om retten til sjølvforsvar. Kan det finnast situasjonar der drap er uunngåeleg - og "riktig"?

Boka tek opp ulike interessante synspunkt og er skriven med fagleg tyngde. Brenne sin klient i denne historia meiner at ho ved å drepa eit menneske har gjort at andre menneskeliv er blitt spart. Når klienten beviseleg vert tatt i løgn vert forsvararjobben utfordrande for Brenne.

Det er tydeleg at forfattaren har jobba hardt for å gjera historia spennande, men eg tykkjer at boka manglar nerve. Dessutan gjer Brenne nokre merkelege og irriterande feilvurderingar undervegs, både privat og profesjonelt.
Terningkast 4.

Fornemmelse av skyld av Jan Mehlum

Gyldendal 2019
303 sider
Lånt ebok eBokBib

Så veldig spennande er ikkje denne boka heller. Tvert imot; Fornemmelse av skyld er overraskande kjedeleg og treg. Sjølv om tematikken i utgangspunktet er alvorleg og aktuelt vart eg aldri særleg engasjert.

Dette er bok nummer 18 i serien, og for oss som har følgd Svend Foyn gjennom flesteparten av desse bøkene, er det likevel eit gledeleg gjensyn med hunden Hulda og med alle dei velkjende bipersonane - og med Varg Veum.
Dette siste er jo litt artig, og truleg eit "takk for sist" sidan Gunnar Staalesen lot Varg Veum besøka Svend Foyn i fjorårets Utenfor er hundene.
Terningkast 3.

Leseåret 2019 og lesemål 2020

Leseåret 2019 kom og gjekk. Slik gjekk det med lesemåla mine:

1. 94/100 bøker totalt
2. 3/10 mursteinar (over 600 sider)
3. 9/10 biografiar
4. 6/10 annan sakprosa
5. 23/30 bokomtalar
6. 25/30 nye forfattarar

Eg har lest etter innfallsmetoden heile året. Innimellom har eg hatt eit blikk på statistikk og lesemål, men eg har altså ikkje nådd nokon av delmåla mine. Likevel er eg ikkje direkte misnøgd med innsatsen, for eg har hatt mange fine leseopplevingar. Her ser du nokre av dei:

Skjermdump frå bokelskere.no

Som vanleg syner årsstatistikken eit overveldande fleirtal av krim. Eg likar best å lesa kriminallitteratur og har ingen planar om å endra fokus i 2020 heller. I tillegg vil eg ha fokus på og vera meir på utkikk etter gode biografiar, dokumentarar og faktabøker. Det er aldri for seint å læra noko nytt.

Det er befriande og inspirerande å starta på eit nytt år. Alt ligg framfor oss; blanke ark, nye planar, uleste bøker. Sjølv om livet er humpete, kvardagen innhaldsrik og jobben travel er det alltid - alltid! - plass til å lesa bøker. Dersom ein vil det.

Eg gjer berre ein bitteliten "kosmetisk" endring når det gjeld talfesta lesemål for dette året. Eg omdefinerer murstein til å bety bøker på over 500 sider.

Lesemål 2020

1. 100 bøker totalt
2. 10 mursteinar (over 500 sider)
3. 10 biografiar
4. 10 annan sakprosa
5. 30 bokomtalar
6. 30 nye forfattarar

Eg ynskjer alle bokormar og lesehestar eit riktig godt nytt leseår!

Oppsummering desember

Påbyrja i november, fullført i desember:
Tor Bomann-Larsen - Kongstanken - Dokumentarisk/historisk/biografisk - Lyd Storytel
Robert Dugoni - Siste åndedrag - Amerikansk krim - Lånt papirbok biblioteket

Lest i desember: 
Jan Mehlum - Fornemmelse av skyld - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
Robert Galbraith - Hvit død - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket
A.J. Kazinski - Miraklenes natt - Dansk krim - Kjøpt lydfil
Agatha Christie - Poirots jul (Guds kvern maler langsomt) - Britisk krim - Lyd Storytel (Svensk) [gjenlesing]
Fred Vargas - Varulven - Fransk krim - Lånt papirbok privat
Levi Henriksen - Bare mjuke pakker under treet - Novellesamling - Kjøpt lydfil [gjenlesing]
Stina Jackson - Sølvveien - Svensk krim - Papirbok fått i julegåve

Påbyrja i desember, fullførast i januar:
Tor Bomann-Larsen - Roald Amundsen - Biografi - Lyd Storytel
Chris Tvedt - Formildende omstendigheter - Chris Tvedt - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib

4 papir, 4 lyd, 1 ebok
4 lånt, 2 kjøpt, 1 fått, 2 abonnement
7 krim, 1 biografi/dokumentar, 1 novellesamling
3 norske, 2 britiske, 1 svensk, 1 dansk, 1 amerikansk, 1 fransk
6 menn, 4 kvinner ("A.J. Kazinski" er to menn, "Robert Galbraith" er kvinne)
"Nye" forfattarar: Jackson

Etter ein slapp november lesemessig sett er eg nøgd med lesemånaden desember. Omsider kom også årets fyrste terningkast 6. Levi Henriksen sine julenoveller trefte meg ekstra denne gongen. Då eg las Bare mjuke pakker under snøen fyrste gong i 2013, ga eg terningkast 4. Etter 2013 har det imidlertid hendt mykje, både reint privat og elles, som gjorde at leseopplevinga vart både sterkare og nærare. Henriksen sine historiar handlar om dei som ikkje taklar jula så godt. Om at alle kjensler, både positive og negative, vert forsterka på denne tida.

Stina Jackson si debutbok 'Sølvveien' er overraskande bra. Jan Mehlum sin nyaste i Svend Foyn-serien er overraskande svak. 'Varulven' er god, men rar. 'Hvit død' er bra, men med sine nesten 700 sider aaaltfor lang. Den over 80 år gamle forteljinga om Poirots jul er Agatha Christie på sitt beste; elegant, smart og finurleg.

Elles har eg verkeleg fått sansen for Tor Bomann-Larsen sine biografiar. Del 1 i Haakon og Maud-serien er ei veldig interessant og velskriven bok. Det same er biografien om Roald Amundsen som eg er i gang med no ved årsskiftet.