Årsoppsummering og statistikk 2017

Det er tid for gjennomgang og oppsummering av bokåret 2017, og før eg går gjennom lesemål for dette året og planlegg for neste år må eg sjå på statistikken for i år.

Før me skriv 2018 kjem eg til å ha fullført lesinga av 104 bøker. Dette er 2 færre enn i 2016 og 6 færre enn årets målsetjing på 110.

Når eg samanliknar tal frå 2016 og 2017 ser eg at lesemønsteret mitt er omlag uendra. Eg har lest fleire krimbøker (+10) enn i fjor og færre andre romanar (-10). Talet på sakprosa er omlag det same.
Eg har fortsatt ein svært skeiv fordeling når det gjeld kjønn på forfattarar. Eg er meir bevisst på dette no, men eg les likevel mange fleire bøker av menn enn kvinner. Dette har vel samanheng med den "maskuline" lesesmaken min.

Årets beste leseopplevingar: 

Desse fekk terningkast 6 - og dei kan vanskeleg rangerast, ulike som dei er:

• Vera Henriksen sine middelaldrerromanar med handling frå Lom - del 1 og del 2
• C.J. Sansom si førebels siste i den historiske kriminalserien om Matthew Shardlake - Klagesang
• Den fyrste boka i Arne Dahl sin nye krimserie - Utmarker
• Avsluttande del av Edvard Hoem sin familiekrønike - Liv andre har levd

Andre gode bøker eg las i 2017 er sterke femmarar som:

• Åsne Seierstad sine dokumentarar To søstre og En av oss
• Dokumentarromanen Dette livet eller det neste 
• Britt Karin Larsen sin erindringsroman Av lys er du kommet
• Monika Kristensen sin dokumentar om Amundsens siste reise
• Timbuktu sin sjølvbiografi En dråpe midnatt
• Dei franske kriminalromanane Neptuns tenner, Camille og Etter styrten
• Dei svenske kriminalromanane Kaninjegeren, Leon og Tre minutter
• Dei norske kriminalromanane Glasshjerte, Ulvefellen og Tørst
• Peter May sin eminente Svarthuset
• Ken Follett sin murstein Kjempenes fall

Her er leseåret 2017 i tal:

Sjanger

- 59 krim-, thriller- og spenningsromanar
- 19 romanar inkl. erindringsromanar og dokumentarromanar
- 22 sakprosa,
- av desse 8 biografiar
- 3 novellesamlingar
- 1 diktsamling

Format
- 34 papirbøker
- 30 ebøker
- 40 lydbøker

Alder
- 47 av bøkene var utgitt i åra 2000 - 2016
- 49 i 2017,
- av dei 31 norske
- Eg las berre 8 bøker utgitt før 2000.

Kjelder
- 69 av bøkene eg las var lånebøker; lånt privat, bibliotek og eBokBib
- 13 bøker via Storytel-abonnement
- 13 har eg fått, anten i gåve eller som lese-/lytteeksemplar
- 9 har eg kjøpt sjølv

Forfattarar
Veldig variert dette året og 37 "nye" forfattarar. Det er eit tal eg er særs nøgd med.
Dei forfattarane eg las flest bøker av i 2017 var
- Vera Henriksen: 3 store verk, tilsaman 7 bøker
- Fred Vargas: 3
- Richard Herrmann: 3
- Åsne Seierstad: 2
- C.J. Sansom: 2
- Ann Cleeves: 2
- Elles 1 av kvar

Kjønn
- 74 bøker skrivne av menn
- 31 av kvinner
(1 bok har både mannlege og kvinnelege forfattarar)

Terningkast
- Terningkast 6: 5 bøker
- Terningkast 5: 31 bøker
- Terningkast 4: 47
- Terningkast 3: 16
- Terningkast 2: 4
- Terningkast 1: 1

Nasjonalitet
- 64 bøker skrivne av norske forfattarar
- 13 av britiske forfattarar
- 10 svenske
- 5 franske
- 4 amerikanske (dvs. frå USA)
- 3 danske
- 2 islandske
- 1 afghansk-amerikansk
- 1 sveitsisk
- 1 kanadisk

Elles:
- 6 av bøkene eg las var på over 600 sider
- Alle var på norsk
- Eg avbraut lesinga av 1 bok

Bloggen
- 86 blogginnlegg (17 fleire enn i fjor)
- 45 bokomtalar (11 fleire enn i fjor)
- 12 samleomtalar
- Mest leste blogginnlegg: Omtalen av Max, Mischa og Tetoffensiven

Eg har skrive om nesten alle bøkene eg las, omlag halvparten av dei i samleinnlegg. Dei desemberbøkene eg ikkje har omtalt enno skal eg skriva om på nyåret. Trur eg. Så då gjenstår berre tre uomtalte bøker - som får ein "mikrosamleomtale" nedanfor.


Oppsamlingsheat 2017

Catherine Blaavinge Bjørnevog - Um sakne springe blome
Norsk lyrikk, kortlista til bokbloggerprisen 2016 og framsnakka til dei grader av enkelte bokbloggarar. Dette er ei bok eg slett ikkje burde lest, for ho gav meg absolutt ingenting. Forfattaren nyttar sitt eige ubegripelege språk og for meg var dikta berre irriterande og uforståelege. Terningkast 1.


Knut Nærum (Red.) - Sommerkrim 2017
Ei samling med nyskrivne krimnoveller. Varierande kvalitet, men stort sett bra. Her bidreg forfattarar som Chris Tvedt, Monika Kristensen, Torkil Damhaug, Marit Reiersgård og Hans Olav Lahlum. Terningkast 4.

Khaled Hosseini - Og fjellene ga gjenlyd
Eg vart veldig betatt av Tusen strålende soler og Drageløperen frå same forfattar og hadde difor skyhøge forventningar. Dette er også ei svært bra bok og ei lærerik og fascinerande forteljing, men ho gjorde ikkje fullt så sterkt inntrykk som dei foregåande. Terningkast 4.

Ynskjer alle ei fortsatt god romjul og eit godt nytt leseår i 2018!

Bokomtale: Liv andre har levd av Edvard Hoem

Lydbokforlaget 2017
Speletid: 13:01
Opplesar: Edvard Hoem
Kjelde: Kjøpt lydfil

Dette vert truleg årets siste bokomtale på denne bloggen - og det er hyggeleg då å kunna avslutta bokomtaleåret med det som for meg vart årets beste norske roman.

Liv andre har levd må også seiast å vera ei verdig avslutning av bokserien som starta med Slåttekar frå himmelen og heldt fram med Bror din på prærien og Land ingen har sett.
Samstundes har forfattaren fullført det han starta på med Heimlandet. Barndom som handla om hans eiga oppvekst og Mors og fars historie som omhandla forfattaren sine foreldre. Eg har også lyst til å nemna den vesle boka Jordmor på jorda som på ein måte er ein prolog til "Slåttekar-kvartetten". Den handlar om Knut Nesje (slåttekaren/oldefaren) si mor og dermed forfattaren si tippoldemor.

I desse "Hvem tror du at du er-tider" er det mange som har fatta interesse for slektsgransking og familiehistorie. Hoem-slekta er så heldig at dei har ein dyktig forfattar mellom seg - ein som kan gi liv og sjel til forfedrane og formødrene - og ikkje berre tørre dokument, namn og årstal. Dei fleste av oss nordmenn har vel ein del fjerne slektningar i Amerika. Slik er det også med meg, men eg har ærleg talt ikkje noko interesse i å ha/ta kontakt med dei. Men takka vere Edvard Hoem sine skildringar av Eilert sitt liv over there har eg tenkt mykje på dei i slekta mi som utvandra den gongen for mange år sidan. Var det like strevsamt og vanskeleg for dei? Vart dei jamnleg råka av tungsinn og melankoli? Ga dei etter kvart slepp på det norske og tilpassa seg det nye samfunnet dei var blitt ein del av? Eg trur ein kan svara ja på dei spørsmåla.

Forteljinga om Knut Nesje og etterkommarane hans er såleis ein familiekrønike som er allmenngyldig og gjenkjenneleg. Her ligg noko av styrken i desse bøkene: Hoem fortel om sin eigen familie samstundes som han fortel om "alle andre". Alle finn noko dei kjenner att eller har høyrt om i det han skriv. Og som forlaget formulerer det i sin presentasjon av boka: "Kor mykje bestemmer eit menneske si livsreise med eigen innsats, og kor mykje blir avgjort av krefter som vi ikkje kan gjera noko med?" Dette er tankar me alle kan reflektera over.

Hovudpersonane er framleis brørne Eilert og Anton Edvard, to av sønene til slåttekaren. Anton Edvard er han som mot sin vilje måtte flytta heimefrå 7 år gammal og som var forfattaren sin bestefar. Liv andre har levd startar med at Eilert vitjar gamlelandet. Han er blitt enkemann og er tynga av sorg og sakn. Årstalet er 1927 og det har gått 34 år sidan han utvandra. Foreldra, slåttekaren Knut og kona Serianna, har også gått bort, og gjensynet med søsken og andre slektningar fyller Eilert med blanda kjensler. Nevøen Lars Hoem, Anton Edvard sin 16 år gamle son, vert med Eilert tilbake til Canada. Ein forstår at alt ikkje er som det skal vera med Lars, han er både uroleg og tungsindig. Foreldra håpar at reisa skal gjera han godt, men slik skal det ikkje gå. Lars sin lagnad er noko av det som gjer sterkast inntrykk i denne boka.

Livet på Albertaprærien er på ingen måte nokon dans på roser. Det er økonomiske nedgangstider og Eilert har åleineansvar for åtte born, mellom dei ei dotter som har downs. Det er ein hard kamp for å overleva som farmar sidan han får vanskar med å betala inn gjelda si i tillegg til skattar og avgifter. Og enno verre skal det bli. Utover på 1930-talet vert regionen stadig utsett for øydeleggjande naturtilhøve og avlingssvikt. Det handlar om tørke, kulde, stormar og grashoppesvermar - og dermed lite utkomme. Men Eilert står oppreist. Han MÅ stå oppreist og livet MÅ gå vidare. Han skriv lange utgreiande brev til departementet og finn trøyst i Bibelen og kristent arbeid - og dessutan finn han kjærleiken på nytt.

Som i dei foregåande bøkene vekslar det fint mellom Eilert og familien sitt liv i Canada og det som Anton Edvard, Beret Anna og deira etterkommarar opplever. Hoem fortel om korleis konjunkturar, krig og storpolitikk rundt omkring i verda verkar inn på kvardagslivet til folka "våre". Etter kvart vert borna vaksne og fleire av dei stiftar eigne familiar - slik at det vert ganske folksamt i denne boka til slutt. Enkelte får me bli godt kjende med og andre vert nemnde ganske kort. Slik må det berre bli; forfattaren kan ikkje gå like djupt inn i alle hendingar og livshistoriar. Me får fleire glimt av Edvard Hoem sjølv som eit lite barn, og dermed er då ringen slutta; noko av handlinga her overlappar romanen Heimlandet. Barndom.

Boka er godt komponert og har eit flytande og enkelt språk. Det er lite utbroderingar, men vert av og til vel pompøst. For ein forfattar av Edvard Hoem sitt kaliber er det akseptabelt, tenkjer eg. Dei siste kapitla i denne boka er meir refererande og oppramsande, men det vert aldri likesælt eller lettvint. Liv andre har levd har dessutan tidvis meir dokumentarpreg enn dei par fyrste bøkene. Det er naturleg; me befinn oss nærare vår eiga tid og dermed lettare tilgang til dokumentasjon. For Slåttekar i himmelen var det annleis; Det fantest svært lite skriftlege kjelder som omhandla Knut Nesje, og oldebarnet måtte difor "dikta han fram", som han seier. Enkelte familehistoriar og -hendingar har sikkert blitt fortalt rundt kjøkkenbordet i barndomsheimen, men ikkje alt kunne snakkast om; det vart t.d. truleg aldri fortalt om onkelen Lars sin alvorlege psykiske sjukdom.

Forfattaren må ha lagt ned mykje arbeid med research før han tok fatt på skrivinga av denne serien. Han har reist, snakka med folk, studert kyrkjebøker og gravstader, dokument og brev. Han har sett seg inn i tidlegare tiders jordbruksreidskapar og arbeidsmetodar, matkultur, skikkar og andre tradisjonar, samt det som no i dag heiter kommunikasjonsmåtar og infrastruktur. Edvard Hoem er ein strålande forteljar og han har ei stødig hand over det omfattande persongalleriet. Viktigast av alt er at han handsamar absolutt alle med forståing og respekt.

Dette er røyndomslitteratur av beste slag og eg anbefalar desse bøkene så varmt eg kan. Ved å velja lydbok kan ein lytta til Edvard Hoem si behagelege stemme og høyra boka slik ho er meint å bli lesen.
Liv andre har levd er lærerik og stemningsfull, rørande kvardagsleg, men også dramatisk og høgtideleg. Eg tykkjer det blir vel mykje bibelsitat og salmesitat innimellom, men skjønnar også at det må vera slik. For denne familien har kristendommen vore særs viktig - og trua må ha vore sjølve bærebjelken i livet til både Eilert og Anton Edvard. At Eilert mot slutten av livet tok til å tvila på Gud må ha vore vondt for han. Men etter det eg kan forstå fann han til slutt fred med Vårherre.

Eilert vart ein gammal mann og var heime i Noreg på vitjing for siste gong på slutten av 1950-talet, då forfattaren var gutunge. Grandonkelen gjorde inntrykk på unge Hoem då han og søskena hans fekk kvar sin tikroneseddel, ei heilt ufatteleg gåve den gongen.

Andre bloggmeiningar: Førebels berre Kleppanrova og Rose-Marie det eg kan sjå, men eg vonar at riktig mange, både bokbloggarar og andre, set opp Liv andre har levd på leseplanen sin for det kommande året. Eg vil tru at boka har lege under mange juletre i år.

GOD JUL

Eg les Kjell Aukrust sine julehistoriar - og er omsider kommen i julestemning. Lydboka Vinter og jul med Kjell Aukrust er samansett av tekstar frå 'Je og'n Solan', 'Ludvigs jul' og 'Gurin med reverompa'. Opplesar er Toralv Maurstad, han som var Ludvig si stemme i Flåklypa-filmen.

I Aukrust si verd er det godt å vera: Her er enkle gleder, hjertevarme og lun humor. Her er nostalgi utan sentimentalitet. Her er Solan Gundersen med friske innfall og ståpåvilje og Ludvig med melankoli og undring. Her er Gurin og her er Simen, Bonden og Bror min.

I boka finn ein den vesle historia Adventslys:

En kveld vi brente adventslys med en ørliten "Løiten" attåt, kom Solan rent i stemning. Han satt fóra opp med puter og nådde glaset over bordkanten. 

- Sjuogtredve mil nordover, litt øst og oppover, akkurat der månen går opp i Bellingmoskaret,- akkurat der, så Solan for seg ei lita julefortelling, bare han knepte att aua: 

- Kveldstill' og nedsnødd gard, blafrende gardslampe med snøfjon i lyskjegla, og svart katte på kalde poter mot gangdøra og ovnskroken - 

Solan ruget på en ting tel. 

- Det er nå ingenting i verden som arbeider så stille som et talj-lys lell, sa'n. 

Han var inne på noe der. Holdt vi pusten begge to, sto flammen urørlig og rett til værs. Men ellers var den vár for andedrag og dørtrekk... 

Vi var begge enige om det.

Med dette ynskjer eg alle blogglesarar, bokormar og lesehestar ei riktig god jul!

Biolesesirkel: Stein Østbø om Ronni Le Tekrø

Då kategorien "hårete" vart lansert som kategori i Moshonista sin biolesesirkel, var min fyrste tanke å lesa/skriva om ein av desse gamle, hårete og skjeggete polarfararane. Eg har nemleg hatt stor glede av å lesa om polarhistorie i samband med biosirkelen. No fann eg imidlertid ingen polarbio'ar som kunne høva og eg måtte tenkja nytt - og hamna såleis innan eit anna tema som eg tykkjer er interessant; musikk.

Nærare bestemt puddelrock - eller hair metal, beslekta med både powerpop, glam-metal, heavy metal og glamrock. Puddelrocken var særleg populær på 1980-talet, då moten for både menn og kvinner var masse, høgt, krøllete og gjerne tupert hår. Me som var unge den gongen kan hugsa tilbake til den tida der ein jamnleg/ofte tok permanent og gjerne brukte opp ein heil boks hårspray når ein skulle på fest.. I dag ser slike hårsveisar heilt idiotisk/harry ut, men den gongen var det skikkeleg stilig!

Puddelrock er melodiøs rock, ofte med fengande refreng og røffe gitarriff. Dei smaklause videoane ein laga på den tida er heldisvis utdaterte på alle måtar, men er ein del av "rockekulturen" og tidsbiletet. Eg elskar denne musikken og blir nostalgisk og i godt humør når eg høyrer på 80-tals hits frå band som er typiske innan sjangeren: Bon Jovi, Def Leppard, Whitesnake, Cinderella, Dokken, Skid Row og Mötley Crüe - samt svenske Europe og norske Stage Dolls og TNT.

Og - no nærmar eg meg poenget her; i samband med biorunden har eg lest om TNT sin frontfigur og gitarist Ronnie Le Tekrø. Eg fann boka på Storytel og ho er ikkje spesielt ny; ho vart skriven i 2007 og kom ut på lyd i 2016. Forfattaren Stein Østbø er mest kjend som musikkanmeldar i VG. Han har også skrive ei bok om Bruce Springsteen og ei om Elias Akselsen.


Hekta. Ronni Le Tekrø - Et liv i rock
Cappelen Damm 2016
Speletid 6:03
Opplesar Bjørn Eivind Aasland
Lydbok Storytel

Rolf Ågrim Tekrø heiter han egentleg, og dette er historia om vegen frå guterommet til internasjonalt kjende konsertscener. Det er også historia om TNT, Noreg sitt største tungrockband gjennom tidene. Og det er ei stadfesting av at mytene om sex, drugs & rock'n'roll har ein del sanning i seg. Eg tykkjer bakgrunnsstoffet er fascinerande og at Ronni Le Tekrø er ein sympatisk kar og ein fantastisk gitarist, men denne boka er ikkje særleg god.

Østbø hoppar att og fram i tid og vil gjerne fortelja alt på ein gong. Eg tykkjer det er usystematisk og forvirrande at det verken vert fortalt kronologisk eller tematisk. Boka inneheld gjentakingar og oppramsingar, noko som gjer lesinga/lyttinga treg og kjedeleg. Dessutan er det lite nytt. Både konfliktane med Tony Harnell, samarbeidet med Terje Rypdal og Tekrø sin eigen hasjbruk - alt dette er kjent frå tidlegare. At han har fem barn med tre ulike kvinner visste eg ikkje frå før, men det er ærleg talt heller ikkje så interessant.

Å lesa om barndommen og oppveksten hans er derimot litt interessant. Ronni var eit barn som gjerne vart hekta på ting, og då han fekk gitar som 12-åring sat han inne og øvde, øvde og øvde. Han var "fødd med eit rockeimage" og hadde eit stort talent - og berre 14 år gammal starta han eige band. Han vart oppdaga av Morten "Diesel" Dahl og Dag Ingebriktsen i samband med eit nytt rockeprosjekt i 1982 - og resten er historie, som det heiter.

Dersom du vil lesa om TNT og Ronni Le Tekrø - bruk heller Google og Youtube - då finn du det meste, både gammalt og nyare stoff. Du finn t.d. bilete som tyder på at Ronni er like langhåra den dag i dag. Og i motsetnad til dei fleste andre mannfolk på 50+, kler han å vera såpass hårete. I alle fall; denne boka kan du glatt hoppa over.  Terningkast 2.

Hårete ja! Coveret på det mest kjende TNT-albumet; Tell no tales frå 1987.
Plata fekk Spellemannprisen og inneheld m.a. superhiten 10000 Lovers (in one).
Frå venstre: Morten "Diesel" Dahl, Tony Harnell, Ronnie Le Tekrø og Morty "Black" Skaget.

Bokomtale: Nøkken av Nathan Hill

Lydbokforlaget 2017
Speletid: 23:48
Opplesar: Kim Haugen

Då eg nyleg avslutta lyttinga av Nøkken var eg fyrst og fremst nøgd med å endeleg vera ferdig med ein slik mastodont, men eg har hatt ei på alle måtar stor leseoppleving.

Eg innrømmer at eg var skeptisk i utgangspunktet; det er eg ofte til bøker som vert hypa slik som denne vart då ho kom ut. Eg var også skeptisk/negativ til lengden; papirboka har 686 sider og lydboka varer i nesten 24 timar. For å vera sikker på at eg ikkje "kasta vekk tid" las eg ein del om boka på førehand. Kunne Nøkken passa ein lesar som meg? Etter det eg las av omtalar fann eg ut at eg ville gi boka ein sjanse - og det er eg glad for. Etter mi meining er ho er både morosam, tankevekkjande, satirisk og rørande.

Sentralt i handlinga er Samuel Andresen-Anderson (sic). Han er i tredve-åra, professor i litteratur, mislykka forfattar og lever eit heller meiningslaust liv nesten utan sosial omgang. Han hatar jobben, foraktar studentane sine og koblar av med dataspel. Mor hans, Faye, forlot han og faren då Samuel var barn og dette har han aldri fått nokon forklaring på. Han er sterkt prega av dette som han ser på dette som eit svik.

Det skal gå nesten tjue år før han høyrer noko om mor si igjen. Då havnar ho plutseleg i alle kanalar fordi ho har kasta småstein på den kommande (Donald Trump-liknande) republikanske presidentkandidaten. Saka vekkjer stor merksemd og Faye vert kalla "pensjonistterroristen" og det vert hevda at ho har ei fortid som yrkesdemonstrant og prostituert. Samstundes vert Samuel sett under press frå forleggaren sin. Han har aldri levert inn manus til ein roman som han har fått forskotsbetalt. I dette høvet får Samuel det for seg at han skal skriva ei bok om Faye sitt liv og bakgrunn. Han kan nemleg ikkje kjenna igjen det mediaskapte biletet av mora - og bestemmer seg for å grava djupt i familiehistoria for å finna fram til sanninga. Noko av forklaringa på mora sine handlingar er å finna tilbake tid; i 1968 då Faye var ein del av det radikale studentmiljøet i Chicago.

Dette er noko av bakgrunnen for denne forteljinga - men boka har mange handlingstrådar. Ein får kjennskap til politiske utfordringar og samfunnsmessige endringar, ein får barne- og ungdomsskildringar, mellommenneskelege relasjonar, generasjonsmotsetningar, vittige hendingar og originale karakterar. Her er beisk humor, sår lengsel og varm nostalgi. Her kan ein lesa om vonde barndomsopplevingar, pinlege situasjonar og overraskande vendingar. Her er store tankar, umulege draumar, ung kjærleik og brotne lovnader. Ein finn ganske tydeleg media- og samfunnskritikk i boka; forfattaren set m.a. søkelys på dagens nyhendesamfunn, det amerikanske utdanningssystemet og USA sin involvering i krigar og militære aksjonar.

Nøkken er naturlegvis altfor lang, men eg likte boka likevel. Forfattaren skal ha brukt ti år på skrivinga, og han har ikkje brukt tida på å skjera vekk stoff, for å sei det slik. Forteljinga er på ingen måte effektiv og har mange lag, sidespor og digresjonar. Det kan opplevast som irriterande at det går så utruleg lang tid før ein kjem fram til "løysinga", men på den andre sida er det alle desse sidespranga og krumspringa som gjer boka særleg fengande. Me får t.d. høyra om Samuel sin bestefar som kom frå Nord-Noreg. I denne settingen vert det norske svært så eksotisk og spesielt - og her er også forklaringa på Samuel sitt uvanlege dobbelt-etternamn.

Nøkken er ein roman der det meste blir sett på med skråblikk. Boka er fyrst og fremst underhaldande, men bak alt det tragikomiske og absurde finn ein mykje alvor. Det er svært detaljrikt, handlingsrikt og ordrikt. Handlingane går i ring, hoppar frå det eine tidsplanet til det andre og vert sett på frå ulike perspektiv.

Særleg i starten var det uklart kva som er meininga med alle bihistoriane; forfattaren berre pøser på med den eine absurde historia etter den andre og presenterer den eine sprø karakteren etter den andre. Etter kvart vert biletet klårare og dei ulike historiane og forteljarstemmene vert fletta saman slik at det heile vert logisk og forståeleg for lesaren.

Eg anbefalar lydboka. Kim Haugen gjer ein formidabel innsats som formidlar av alle dei meir eller mindre dramatiske hendingane. Han får fram humoren og satiren på ein overbevisande måte.

Andre bloggmeiningar:
Den andre Berit, Rose-Marie, Tine sin blogg, Kleppanrova

Førjulslesing: Britisk krim

Tre ulike kriminalromanar med handling frå tre forskjellige stader i Storbrittania. Det dei har felles er stemningsfulle skildringar av landskap, natur og miljø samt at interessante historiske fakta er lagt inn som er ein del av handlinga. I desse tre bøkene er me langt frå det urbane og støyande storbymiljøet.

Ildbarnet av S.K. Tremayne
Lydbokforlaget 2017
Speletid 10:18, lånt på biblioteket

Innleiingskapittelet i denne boka minner mest om noko som Victoria Holt kunne ha skrive då ho var aktiv. Eg las massevis av Holt-bøker i ungdommen, men har forlengst "vokst frå" slik litteratur - så fyrsteinntrykket av Ildbarnet var.. sånn passe.
Her møter ein Rachel, ei ung kvinne som nettopp har gifta seg med den rike enkemannen David etter kort tids bekjentskap. David har eit digert gammalt hus, eit vakkert men litt merkeleg barn og ei gammal skrullete mor. Han har også eit travelt og aktivt yrkesliv i London medan Rachel er stuck på herregården utan å ha noko fornuftig å ta seg til.

Eg likar ikkje det dameromanaktige og det overnaturlege i denne boka, men overraskande nok går forteljinga seg til; det er ein stigande spenningskurve og det vert ganske så intenst mot slutten. Etter ei tid oppdagar Rachel merkelege, mystiske og skremmande ting - og mykje av dette har å gjera med at David si tidlegare kone døydde under uklare omstendigheiter. Ho skal ha falle ned i ei gruvesjakt, men kroppen hennar vart aldri funnen. Stesonen Jamie er "synsk" - eller er i ferd med å bli alvorleg psykisk sjuk - og ein byrjar etter kvart å lura på kva David held skjult for Rachel. Det viser seg at også Rachel har grunnar til å halda visse ting frå sin bakgrunn hemmeleg.

Det eg likar best med boka er sjølve bakgrunnskulissane; grevskapet Cornwall med sitt særeigne landskap og den korniske kulturen med sine eigne tradisjonar. I dette distriktet finst rike naturressursar og massevis av gamle gruvegangar, undersjøiske gruvesjakter, samt skumle ruinar og mystiske herregardar. Utvinning av tinn og kopar byrja i Cornwall alt i forhistorisk tid og gruvedrift er såleis ein vesentleg del av historia i området. I forordet gjer forfattaren greie for litt av den korniske bergverkshistoria - og det er veldig interessant å lesa om.

Ildbarnet er ikkje nokon ekstraordinær thriller, men er grei nok om ein klarar å sjå vekk frå logiske bristar og dei deler av handlinga som er irriterande og usannsynlege. Terningkast 4-.

Blått lyn av Ann Cleeves
Vigmostad & Bjørke 2011
320 sider, lånt på biblioteket

Bok nummer fire i Shetlandserien har handling frå den fascinerande øya Fair Isle. Øya høyrer til Skottland og ligg midt mellom Orknøyane og Shetland. Fair Isle og er også heimstaden til Jimmy Perez, krimhelten i denne serien. I Blått lyn tek han med seg kjæresten Fran til øya slik at ho kan få helsa på foreldra hans og dessutan få oppleva det unike landskapet der.

Besøket på øya vert ikkje berre familiehygge då det skjer eit mord på den lokale fuglestasjonen. Talet på mistenkte er svært begrensa, men det vert likevel utfordrande for Perez å etterforska saka. Det skuldast isolasjon pga. vind og uver og at folk ikkje fortel det dei veit. Etter kvart skjønnar Perez at til og med hans eigen far held tilbake fakta som har betydning for etterforskinga.

Eg likar denne serien, spesielt likar eg skildringa av den spesielle naturen og omgjevnadene. Øya Fair Isle har sine særeigne kulturtradisjonar, ein særprega natur, eit rikt fugleliv og ei interessant historie - og alt det vert fletta elegant inn i boka. Forteljinga er noko saktegåande, men Cleeves skriv godt. Avslutninga av Blått lyn er overraskande - ja, faktisk ganske sjokkerande - og eg veit ikkje om eg likar akkurat det. Truleg har forfattaren ei meining med å gjera det så brutalt. Eg trudde (feilaktig) at dette var siste og avsluttande del av Shetlandserien, men det finst enno to bøker. Heldigvis. Terningkast 4+.

Svarthuset av Peter May
Goliat 2017
436 sider, kjøpt pocket

Me skal halda oss på dei skotske øyane; Svarthuset har handling frå Isle of Lewis i Ytre Hebridene. Dette er også ein stad med rike tradisjonar og eldgamle kulturminner - og me befinn oss verkeleg i utkanten av storsamfunnet her. Men samanlikna med bittelille Fair Isle (i Ann Cleeves sin roman) er Lewis ei kjempeøy.

Dette er fyrste bok i ein trilogi - og la det vera sagt med ein gong; dette lovar bra. Forteljinga er stemningsfull og tok tak i meg umiddelbart; protagonisten er sympatisk, mordetterforskinga er interessant og handlinga er fengande. Miljøet er spesielt og karakterane er truverdige og ekte.

Handlinga i Svarthuset går føre seg på fleire tidsplan og boka er like mykje ei oppvekstskildring som ein kriminalroman. Det handlar om at etterforskaren Fin Macleod vert beordra til Lewis i samband med eit bestialsk mord. Drapet ser ut til å ha same modus operandi som ei tidlegare drapssak og Fin må finna ut om dette stemmer. Fin er sjølv oppvaksen på Lewis og gjensyn med stader og personar frå fortida gjer at etterforskinga også vert ei reise tilbake til den vanskelege barne- og ungdomstida hans. Fin er i djup sorg etter å ha blitt råka av ein stor tragedie, og me får gradvis kjennskap til at han har opplevd litt av kvart tidlegare i livet óg. Ein forstår at alle negative opplevingar, den strenge og mørke religiøse oppdragelsen, den gæliske kulturarven samt det ville og vakre landskapet har prega livet hans. Parallelt med ei krevjande etterforsking må Fin ta stilling til kor han vil vidare i livet sitt.

Sentralt i handlinga er ein heilt spesiell og eldgammal jakttradisjon på Hebridene; fangst av havsuler. På ei klippeøy langt ute i havet har ein sidan 1500-talet drive med gugajakt (guga er havsule på gælisk). Denne jakta har fyrst og fremst vore for matauken sin del, men har også vore ein slags manndomsprøve. May skildrar denne tradisjonen på ein svært levande måte.

Svarthuset er ein velskriven og mollstemt kriminalroman som omsider har fått ei viss merksemd også her i landet. Eg ser verkeleg fram til å lesa dei neste to bøkene. Terningkast 5.

Bokomtale: Lasaruseffekten av Tom Egeland

Aschehoug 2017
548 sider

Papirbok lånt privat

Tom Egeland er den fremste me har her i landet innan det som kan kallast kodekrim. Bøkene om Bjørn Beltø vert ofte samanlikna med Dan Brown sine spenningsromanar om Robert Langdon, og det er forståeleg. Tematikken er ofte lik og dei les nok gjerne dei same bøkene og brukar ofte dei same kjeldene. Det var spesielt tydeleg med DaVinci-koden og Sirkelens ende der handlinga baserer seg på nøyaktig dei same teoriane og hypotesane. Men medan DaVinci-koden er ei heseblesande og sprudlande spenningsforteljing er Sirkelens ende lågmælt og saktegåande. Dei påfølgjande bøkene om Bjørn Beltø har eit høgare tempo.

Som Robert Langdon er Bjørn Beltø skarpare enn dei fleste og får stadig nye oppdrag når det gjeld å finna gamle gjenstandar og mystiske dokument. Medan Langdon er ein superheltfigur; ein slags krysning av James Bond, Indiana Jones og MacGyver, brukar Beltø mest sine små grå - samt flaks - når han skal løysa innfløkte saker. Men han glimtar til med litt actiontakter innimellom.

Bjørn Beltø sitt fremste kjenneteikn er at han er bleik - bokstaveleg talt. Han er albino, noko som gjer det vanskeleg for han å stikka seg vekk. Dernest er han klossete og naiv og nokså ironisk. Han er ein nerdete og lettare nevrotisk arkeolog med sans for kodeknekking, oldtidshistorie og gamle manuskript. Slett ingen tradisjonell superhelt - men ein svært sjarmerande krimhelt.

I denne sjuande boka i serien får han i oppdrag å finna De dødes bok; eit eldgammalt manuskript av babylonsk og egyptisk opphav. Oppdragsgjevaren er villig til å betala godt for opplysningar om denne boka. Han er ikkje er den einaste som er ute etter manuskriptet - og det viser seg ganske snart at enkelte gjer kva som helst for å hindra at De dødes bok vert funnen. Etter kvart vert det heile ganske så internasjonalt; Bjørn Beltø reiser fram og tilbake mellom Europa og USA og kjem borti både Big Pharma, amerikansk etterretningsteneste, hemmelege jødiske arkiv og skumle katolske brorskap. Her er altså mykje snadder for einkvar konspirasjonsteoretikar.

Tittelen Lasaruseffekten viser til bibelforteljinga om då Jesus vekte opp Lasarus frå dei døde. I denne boka handlar det ikkje akkurat om gjenoppliving, men om sjelevandring. Det vert vist til at forsking skal ha vist at kroppen til eit menneske vert bittelitt lettare etter døden, noko som kan forklarast med at sjelen forlet kroppen i det øyeblikket ein døyr. (Dette er også tema i Søvnen og døden av A.J. Kazinski) 
Kvar vert i såfall denne sjelen av? Svevande avgarde i det uendelege - eller kanskje den finn seg ein ny kropp? Fleire religionar og somme alternativarar trur jo faktisk på reinkarnasjon - og i denne boka vert det fortalt om medisinske forskarar som er i ferd med å gjera eksperiment som gjeld akkurat dette.

Boka er godt komponert med tanke på spenningsoppbygging og driv; det virkar som om Egeland har lært av Dan Brown at mange korte kapittel og cliffhangers er effektfullt.
Men - det er eit men.
Det er for mange og lange innslag av faktaopplysningar og informasjon. Eg føler at alle desse "forelesningane" går ut over framdrifta i forteljinga. Sidan det ikkje er så enkelt for ein forfattar å kutta ut stoff som ein har jobba hardt for å få tak i, burde kanskje ein redaktør ha sett ei grense for kva som er relevant å ta med i ei bok som dette?

Tidvis er Lasaruseffekten både interessant, fornøyeleg og underhaldande. Men sidan eg verken trur på noko gudommeleg eller på at sjelen lever vidare etter at me døyr, tykkjer eg mykje av handlingane i Lasaruseffekten er vel fantasifulle og nokså underlege - så eg datt litt av lasset undervegs. Eg er heller ikkje særleg begeistra for den uklare avslutninga. Det kan ikkje bli toppkarakter på Egeland og Beltø denne gongen.

Det må nemnast at den fysiske boka er uvanleg pen. Omslaget er kunstferdig og forseggjort, boka har tydelege avsnitt, fine illustrasjonar og det er brukt forskjellige fontar på ulike tekstar og forteljarstemmer. Det er ikkje så ofte ein kriminalroman vert så påkosta som denne må ha blitt. Så: Då er det litt dumt at det finst korrekturfeil. Eg tenkjer dette er heilt feil bruk av ressursar; forlaget burde ha spara på bokdesignutgiftene og heller lagt meir arbeid i korrekturlesing.

Oppsummering november

Påbyrja i september, fullført i november:
Vera Henriksen - Beretningen om Jon Bentsson: Klangen av en lutt/ Ildens sang - Historisk roman - Lånt papirbok privat

Påbyrja i oktober, fullført i november:
Ann Cleeves - Blått lyn - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket
Matt Wesolowski - Seks historier - Britisk krim - Lytteeksemplar

Lest i november:
Katrine Sele - Jølster hotell - historier frå eit asylmottak - Dokumentar - eBokBib
Tom Egeland - Lasaruseffekten - Norsk krim - Lånt papirbok privat
S.K. Tremayne - Ildbarnet - Britisk krim - Lånt lydbok biblioteket
Peter May - Svarthuset - Britisk krim - Kjøpt papirbok

Påbyrja i november, fullførast i desember:
Nathan Hill - Nøkken - Amerikansk roman - Lånt lydbok biblioteket
Jørgen Jæger - Guden - Norsk krim - Kjøpt papirbok

Påbyrja i november, utsett til eit seinare høve:
Yuval Noah Harari - Sapiens. En kort historie om menneskeheten - Israelsk - Populærvitenskap/dokumentar - eBokBib

• 4 papir, 2 lyd, 1 ebok 
• 5 lånt, 1 kjøpt, 1 fått 
• 5 krim, 1 historisk roman, 1 dokumentar
• 3 norske, 4 britiske
• 3 kvinner, 4 menn 
• "Nye" forfattarar: Wesolowski, Tremayne, May, Sele

Pr. 30.11. har eg lest 95 bøker, så det ser ut til at eg skal nå 100 bøker dette året òg. 

Favorittforfattarar: M

Eg var aldri i tvil om kven eg skulle presentera som favorittforfattarar på bokstaven M. Det måtte berre bli to damer denne gongen - to kvinner frå kvar sin generasjon - to dyktige forfattarar innan kriminallitteratur. Den fyrste har betydd svært mykje for meg og leseinteressa mi.

Foto: Aftonbladet.se

Maj Sjöwall

Svensk krimforfattar og oversetjar f. 1935.

Dette er sjølvaste Deckardrottningen med stor D. Saman med ektemannen Per Wahlöö skreiv ho dei ti bøkene om politietterforskaren Martin Beck. Bøkene kom ut i tidsrommet 1965 - 1975 og har alle undertittel "roman om en forbrytelse". Dette er politiromanar som inneheld ganske så skarp samfunnskritikk: Dei handlar ofte om korleis kriminaliteten endrar seg i takt med samfunnsendringar og dessutan om korleis samfunnet skapar taparar - og dermed grunnlag for kriminelle handlingar.

Då bøkene kom ut var dei banebrytande; ein kan sei at serien er grunnpillaren for den svenske krimsuksessen me har sett i ettertid. Bøkene er politiske, realistiske og velskrivne - og er blitt klassikarar. Me hadde vel neppe fått begrepet Nordic Noir utan forfattarpartet Sjöwall & Wahlöö. Bokserien har handling frå ei tid utan DNA-spor, internett, datamaskiner og mobiltelefonar. Likevel vil eg påstå at bøkene framleis er aktuelle: Skildringa av kampen mellom det gode og det onde er tidlaus.

Karakterane Martin Beck og Gunvald Larsson er velkjende for dei fleste av oss gjennom fleire filmar og TV-seriar.

Per Wahlöö døydde i 1975. Etter det vart det ikkje fleire kriminalromanar frå Maj Sjöwall, men ho har halde seg innan bransjen: Ho har m.a. oversatt Anne Holt sine bøker til svensk.

Mo Hayder

Britisk forfattar f. 1962.

Denne dama skriv råare - og betre - enn dei fleste. Den fyrste boka eg las av henne, Fuglemannen, har verdens eklaste plott - det er eg ganske sikker på. Korleis er det muleg å finna på noko så sjukt!? Og kvifor - kvifor! - vart eg så fascinert av det?

Jo; fordi Mo Hayder skriv så godt. Ho er ekstremt dyktig på spenningsoppbygging og overraskande vendingar og skildrar gjerne tabubelagte tema. Karakterane hennar er truverdige og framstår som ekte, med både sterke og svake sider.

For meg er det motsetningane mellom det fråstøytande og det tiltrekkande som gjer Mo Hayder til ein favorittforfattar. Det er klart at ho utfordrar lesaren når ho skriv på den måten ho gjer - og bøkene hennar passar slett ikkje for alle lesarar. Er du av den sensible og nærtakande typen som gjerne får mareritt av skrekk og gru; styr unna Mo Hayder!

Eg har lest alle bøkene i Jack Caffery-/Walking Man-serien og ser fram til å lesa Ulven som no endeleg er blitt tilgjengeleg på norsk.

Elles må nemnast den frittståande spenningsromanen Tokyo som er ei fabelaktig bok: Ekstremt spennande, usedvanleg interessant og uhyggeleg grotesk. Heilt topp, med andre ord.

Redigert 2022:
Mo Hayder døydde i august 2021 etter kort tids sjukdom.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Andre M'ar verdt å nemna er dei svenske krimforfattarane Mons Kallentoft og Markus Luttemann og dei norske krimforfattarane Monika Yndestad, Merete Junker og Marit Reiersgård.
Enkelte vil kanskje halda fram serieromanforfattarane May Grete Lerum og Margit Sandemo. Andre forfattarar som har mange tilhengarar/lesarar er Maria Parr, Margaret Skjelbred og Maja Lunde.
Kven er din favoritt på M?

Smakebit på søndag frå Jølster hotell

Samlaget 2017
175 sider
Lånt ebok eBokBib

Så enkelt - og så bra - kan det gjerast. Katrine Sele har skrive ei god bok om flyktningsituasjonen og flyktningpolitikken og om menneske som er råka av krig og konflikt. Det er ei bok som inneheld sterke historiar og som gir oss eit innblikk i kvardagen til personane som sit i mottak og ventar.

Jølster hotell er ein staseleg, men noko nedsliten, bygning i Vassenden i Jølster kommune. Bygget er (delvis) i sveitserstil og det ser imponerande ut med dei vakre utskjeringane på fasaden. Sidan 1880-talet har det vore hotelldrift her på denne staden som er eit trafikknutepunktet i Sogn og Fjordane. Hotellet vart mottak i 2010 og har husa mange asylsøkjarar frå mange ulike land og kulturar. I februar 2017 vart mottaket nedlagt.

Forfattaren er sjølv busett i Jølster. Ho har oppsøkt asylmottaket, blitt kjend med bebuarane der og fått dei i tale. Ho har følgd personane i boka i ein lengre periode, også etter at dei "vart busette", som det heiter.

Jølster hotell - Historier frå eit asylmottak er basert på Sele sine møte med ni flyktningar frå Syria, Sudan, Etiopia, Somalia og Eritrea, samt nokre av personalet på mottaket. Sele skriv enkelt og nøkternt, men også med innleving. Ho byr på seg sjølv og brukar eigne opplevingar og erfaringar for å prøva å setja seg inn i flyktningane sin situasjon. Ho innleiar boka på denne måten:

"Dei reiste ifrå liva sine. Dei reiste ifrå mødrer og fedrar, ektefellar, kjærastar, barn. Ikkje alle visste om dei ville sjå sine kjære att. Dei reiste ifrå eit hus i Daraa, eit hus i Aleppo, farens villa i Raqqa, ei stråhytte på landsbygda nær Jijiga, ei leiligheit delt med broren i Damaskus, moras hus i Khartoum. Ei tid var dei alle på asylmottaket i gamle Jølster hotell: Bassel, Hayat, Malik, Milka, Moayad, Najma, Shaban, Tblets og Yamen. Dette er historia deira."

Forfattaren vart slått av kor stusseleg det var i mottaket. Fellesområda var påfallande lite brukte; folk budde, sov, laga mat og åt på romma sine. Alle dei ni menneska me møter hadde livet sitt på vent. Venting på avklaring, venting på vedtak, venting på familiemedlemer. Ingen av dei ni kan seiast å vera lykkejegerar og snyltarar - som det frå enkelte hald vert hevda at dei fleste asylsøkjarar er. Den lange sakshandsamingstida slit voldsomt på dei som bur i mottak; dei mistar gjerne gnisten når dei berre vert gåande å venta. Dagane vert prega av uro, passivitet og motløyse.

Det er tydeleg at Sele vart opprørt av det ho såg og høyrde på mottaket. Ho fekk innsikt i sakn og uvisse, vonde opplevingar og tunge lagnader. Ho har klart å formidla denne innsikta til lesaren på ein varm og opplysande måte. Boka inneheld også sakleg informasjon og opplysningar om dagens flyktningsituasjon, samt nokre tankar om våre haldningar til flyktningar og asylsøkjarar.

Eg anbefalar Jølster hotell - Historier frå eit asylmottak. Dette er ei bok å bli klok av.

Utfordringa Smakebit på søndag er no å finna på bloggen Betraktninger. 

Omtale: Beretningen om Jon Bentsson av Vera Henriksen

Aschehoug 2004
843 sider
Papirbok lånt privat

Beretningen om Jon Bentsson er ein dobbeltroman; Klangen av en lutt frå 2001 og Ildens sang som kom ut fyrste gong i 2002. Forteljinga er framhald av den meir kjende Beretningen om Bent Jonsson (Trollsteinen, Pilegrimsferd, Blåbreen, Staupet og Skjærsild) som eg med stor glede gjenlas tidlegare i år.

Henriksen tek føre seg den same tematikken i begge desse store bokverka. Det handlar kort sagt om sosiale og religiøse motsetningar i tida etter reformasjonen og dei konsekvensane det hadde for samfunnet og for enkeltmenneske.

Men medan eg storkosa meg gjennom den fyrste bokserien, vart dette ei heilt anna leseoppleving. Misforstå meg ikkje - det er Vera Henriksen det er snakk om her, så boka er sjølvsagt ikkje dårleg - men ho er tidvis veldig tung og treg. Eg skal prøva å gjera greie for kvifor eg ga Beretningen om Bent Jonsson (heretter kalla Bent-bøkene) terningkast 6 og Beretningen om Jon Bentsson (heretter kalla Jon-bøkene) "berre" terningkast 4.

Opplevinga av at Jon-bøkene er tungt lesestoff skuldast fyrst og fremst at dei historiske detaljane er så overveldande. For Vera Henriksen var det svært viktig at fakta rundt historiske hendingar, personar og stader var så korrekte som muleg. Det er jo egentleg positivt, men tidvis i desse bøkene har dei historiske opplysningane og kjeldematerialet fått for stor plass. Det har rett og slett gått på bekostning av sjølve historia. I Bent-bøkene balanserte forfattaren fint mellom det menneskelege, det dramatiske og det historiske. I Jon-bøkene er det etter mi meining for mykje faktainformasjon. For å sei det litt fleipete: Hadde Vera Henriksen så uendeleg med bakgrunnsstoff frå Bent-bøkene at ho prøvde å skvisa inn mest muleg av dette inn i Jon-bøkene?

Eg har brukt to månader på lesinga av denne siste boka, noko som er uvanleg lenge. Av dei vel 840 sidene er omlag 100 sider forklaringar, kjeldehenvisingar og andre opplysningar frå forfattaren. Det er altså enno meir informasjon å henta for den som måtte ha interesse for det..

Handlinga er lagt til byrjinga av 1600-talet; ei uroleg tid der den katolske kyrkja kjempa hardt mot protestantismen. Ei gruppe som var sterkt engasjert i motreformasjonen var jesuittane. Hovudperson i Klangen av en lutt og Ildens sang er jesuitten Jon. Han er dessutan luttspelar, teolog og spion.

Faren Bent er blitt ein gammal mann når Jon vender tilbake til Lom etter 25 år. Han har sett og opplevd mykje rundt omkring i Europa. Han er på flukt og fryktar at han er forfølgd av mektige og farlege motstandarar, men får etter kvart slått seg til ro. Jon fortel om det han har opplevd på vandringane sine til far sin og syster si - og det er nettopp Jon sine opplevingar som tek mest plass i boka. Jon skjulte spionasjeoppdraga sine ved å ta musikaroppdrag rundt omkring i fleire fyrste- og kongehus. Slik fekk han eit omfattande kontaktnett - men ikkje alle var til å stola på.

Parallelt får ein vita kva som skjer i lokalsamfunnet og i familien, forholdet mellom far og son og etter ei tid; forholdet mellom Jon og den unge enka Hilde. Dette med giftarmål vert problematisk i og med at Jon egentleg er bunden til ordensløfter om lydigheit og sølibati. Som jesuitt og katolsk prest kan han ikkje inngå ekteskap, men heime på Lom må han halda den katolske delen av livet sitt hemmeleg. Kva vert konsekvensane for han sjølv og ein eventuell familie med tanke på det omflakkande og utfordrande livet han har levd? Kjem Jon til å bryta med dei prinsippa som han alltid har stått for og trudd på? Kan han starta på nytt og leva eit enkelt og vanleg liv? Slik han ser det har han alt gjort seg skuldig i fleire dødssynder - og han har sett grusomme hendingar som heksebrenning og tortur, noko som har gjort han til ein tvilar.

Slik kan innhaldet i Jon-bøkene samanfattast, men det handlar om mykje mykje meir. Skildringane av 1600-talets Europa og menneska som levde den gongen er interessant å lesa om, men som sagt over; det er veldig detaljert, omfattande og overveldande. Persongalleriet er så rikt at det kjennest uoverkommeleg, enkelte personar (som hovudpersonen sjølv) er fiktive, men veldig mange er historiske.

Det eg tykte var spesielt fint med Bent-bøkene var det tidlause og det allmenngyldige i forteljinga. Desse aspekta er mindre til stades i Jon-bøkene. Mine tidlegare svært positive leseopplevingar med Vera Henriksen sine historiske romanar gjorde at forventningane mine var skyhøge i høve Jon-bøkene. Vurderinga mi avspeglar at desse forventningane ikkje vart innfridde fullt ut.

Eg likar forteljarmåten og komposisjonen og er glad for at eg omsider fekk lest forteljinga om Jon - og at eg fekk vita korleis det gjekk med Bent og dei andre i familien.

Avslutninga er litt spesiell sidan forfattaren "blandar seg inn" i romanen og presenterer to alternativ for lesaren. Det eine alternativet er at Jon slår seg til ro i Lom for all framtid. Det andre alternativet er at Jon etter ei opprivande hending reiser tilbake til det katolske Sør-Europa for å ta eit oppgjer med fortida. Dette alternativet er dramatisk - og djupt tragisk.

Favorittforfattarar: L

Foto: Cappelen Damm

Lars Kepler

Svensk forfattarpar, pseudonym for Alexandra Coelho Ahndoril (f.1966) og Alexander Ahndoril (f. 1967)

Kvar for seg hadde ekteparet Ahndoril skrive fleire romanar og teaterstykke før dei slo seg saman og ga ut Hypnotisøren, ein særdeles mørk, brutal og adrenalinspennande krimthriller. Den fyrste boka om Joona Linna var omdiskutert, men like fullt ein enorm suksess. Paret har skrive ytterlegare fem bøker i serien samt ein frittståande thriller som Lars Kepler.

Eg har hatt store leseopplevingar med alle bøkene i Joona Linna-serien; Hypnotisøren, Paganinikontrakten, Ildvitnet, Sandmannen, Stalker og Kaninjegeren, - så Lars Kepler er ein (dvs. to) av mine desiderte favorittar.

På nettsida si fortel forfattarane om bakgrunnen til namnet Lars Kepler. Lars er ein hyllest til Stieg Larsson og Kepler kjem frå den tyske vitenskapsmannen Johannes Kepler.

Foto: Gyldendal

Levi Henriksen

Norsk forfattar f. 1964.

Romandebuterte i 2004 med Snø vil falle over snø som har falt. Den boka fekk gode kritikkar, mange lesarar og vart tildelt bokhandlerprisen. Her vert me introdusert for den fiktive bygda Skogli for fyrste gong. På forfattaren si nettside er det høve til å bla i boka.

Ein finn visse særtrekk i Henriksen sine bøker; den sorgmuntre melankolien, den lune humoren, dei spesielle karakterane og den slentrande stilen. Eg tykkjer denne stilen er både sjarmerande og befriande. Henriksen er god på å få fram kontrastar; han skildrar det finurlege og det naive, det tragiske og det latterlege. Julenovellene til Levi Henriksen er spesielt leseverdige, tykkjer eg.

Henriksen er aktuell denne hausten med den biografiske romanen Her hos de levende. Her viser han ei mørkare side av seg sjølv enn det han har synt før.

Levi Henriksen er også kjend som musikar og låtskrivar. Bandet hans Babylon Badlands er kalla opp etter ein av Henriksen sine romanar.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Andre forfattarar på bokstaven L som eg likar er Liza Marklund, Leif GW Persson, Lars Mæhle og Lene Kaaberbøl.

Favorittforfattarar etter alfabetet

Kort om: Seks historier av Matt Wesolowski

Lydbokforlaget 2017
Speletid 8:16
Lytteeksemplar

Seks historier er ein heller tradisjonell whodonnit-krim - i ein moderne innpakning. Boka er lagt opp som ein podcast og er ganske sikkert inspirert av det populære "true crime"-showet Serial.

15 år gamle Tom Jeffries forsvinn medan han deltek på ei utflukt saman med ei gruppe ungdommar i 1996. Fyrst året etter vert liket av guten funne i eit myrlendt og naturskjønt villmarksområde i Nord-England. Tjue år etter dette igjen prøver ein journalist å bruka podcasten sin for å grava i saka. Gjennom seks intervju med seks ulike personar prøver han å finna ut kva som verkeleg skjedde den gongen guten døydde.

Var det ei ulykke? Vart han drept? Tok han sitt eige liv?

Det handlar mykje om korleis dynamikken i ungdomsgruppa endrar seg når gruppa får eit nytt medlem. Den nye deltakaren - Tom Jeffries - viser seg å vera ein skikkeleg drittsekk. Det er truleg fleire som kan ha hatt motiv for å rydda han or vegen.

Måten historia er fortalt på er interessant og forfriskande original, men eg tykkjer sjølve krimgåta er kjedeleg. Det går uendeleg sakte sidan den same historia, med berre bittesmå variantar, vert fortalt fleire gonger. I tillegg gjentek hovudforteljaren og podcastjournalisten det meste mellom intervjua av dei seks. Det kan vera greit med oppklaringar undervegs, men her finst unødvendige overforklaringar og gjentakingar.

Forsvinningssaka/dødsfallet vert også knytta opp mot gamle segner og eventyr om spøkelsar, uhyre og monster. Desse innslaga skal sikkert gjera historia skummel og spennande, men for meg vart det motsatt; å blanda inn slike "overnaturlege" element i forteljinga er berre irriterande og dumt. Den desidert mest engasjerande delen var siste "episode" og det som der blir avslørt. Her kjem ei vending som snur mykje av det som inntil då var blitt fortalt fullstendig på hovudet. Eg likte dette grepet - men i og med at eg var kommen så langt i lyttinga vart det for seint.

Ei bok som kjeda meg nesten heile tida fortener ingen toppkarakter. Avslutninga var likevel såpass stilig at det "reddar" eit terningkast 3.

For å avspegla at dette liksom er ein podkast, er det brukt fleire ulike opplesarar av lydboka. Slik får ein verkeleg fram mangfaldet av perspektiv og forteljarstemmer. Halvveges lydbok og halvveges radioteater på ein måte - og det fungerer ganske greit.

Eg registrerer at Ingvar Ambjørnsen i Dagbladet gir Seks historier terningkast 4. Artikkelen er bak betalingsmur så eg har ikkje lest grunngjevinga hans; men overskrifta lyder "Den kommende filmen blir nok bedre enn boka" - og det kan eg vera enig i. Med den rette regissøren, dei rette skodespelarane og dei rette effektane kan nok dette bli ein OK film.

Andre bloggmeiningar: Artemisias verden, Bentebing, Elise-Cathrin, My Criminal Mind, Tine sin blogg - som alle likar boka betre enn meg..

Bokomtale: Glasshjerte av Torkil Damhaug

Cappelen Damm 2017
416 sider
Papirbok lånt privat

Glasshjerte er ein psykokrimthriller som er spennande på fleire plan. Alt frå fyrste side skjønnar ein at dette kjem til å bli ei nervepirrande lesestund. Boka byr på det som kan kallast indre psykologisk spenning og i tillegg; ytre konkret spenning.

Det er ikkje utan grunn at Damhaug er blitt tildelt Rivertonprisen - to gonger. Han er ein stilsikker forfattar som flettar dei enkelte forteljarstemmene elegant saman slik at lesaren får akkurat passe med informasjon til einkvar tid. På det viset vert spenninga og intensiteten halden oppe - og det gjer boka til ein sidevendar.

Når det er sagt: Eg tykkjer likevel ikkje at Glasshjerte er like god som fjorårets En femte årstid eller dei tidlegare Ildmannen og Se meg Medusa. Etter mi meining har alle desse bøkene enno meir nerve, driv og snert - og framfor alt; betre avslutningar. Så har du ikkje lest dei enno; løp og lån! - og få gode og stemningsfulle leseopplevingar.

Tilbake til Glasshjerte - der me altså møter fleire forteljarar. Den mest sentrale er 19-åringen Mikkel som hamnar oppi eit mareritt når kusina hans Amina vert funnen voldtatt og drept - og han sjølv vert mistenkt for å ha noko med saka å gjera. Lesaren skjønnar at dette umuleg kan stemma, men Mikkel har sine grunnar til å ikkje fortelja alt han veit og har sett. Han møter opptil fleire dilemma når han vil beskytta dei han bryr seg om. Det gjeld både mora, faren, den psykisk utviklingshemma broren Robin og den nye kjæresten Inga.

Me får óg følgja saka frå Inga sitt perspektiv der ho driv med ei alternativ og velmeinande etterforsking i reine Frøken Detektiv-stil. Mikkel sin forsvarar, ein advokat med dødsangst og helseangst, er ein annan interessant karakter. Det same er eks-advokaten Rivers som vert hyra inn som ein slags konsulent i saka. Denne Rivers har sona åtte år i fengsel for eit drap han ikkje kan hugsa å ha begått. (Og akkurat her steilar eg litt - fordi eg har lest fleire bøker i det siste der dette med hukommelsetap er eit sentralt poeng..)

Av bikarakterar kan nemnast drapsofferet sin muslimske familie, eit mystisk nabopar, Mikkel sine kunstnarforeldre og særleg; den mystiske jenta Boel som Mikkel har - eller har hatt - eit heilt spesielt forhold til. Det er i det heile mange personar og hendingar å halda styr på i denne boka, men Damhaug har ei stødig hand over dei fleste og det meste.

I psykologisk thriller-sjangeren er miljøskildringane spesielt viktige. Handlinga i Glasshjerte er lagt til månaden november - og dermed alt det denne månaden byr på av mørke, kulde og tåke. Legg så til eit mystisk vatn, ein dyster kyrkjegard og ein skummel skog - og du skjønnar at kulissane er ganske så "perfekte". Damhaug dreg ikkje dette altfor langt - han berre antydar og skildrar ganske vagt, - og så vert det lagt til lesaren sin fantasi å gjera det uhyggeleg.

Etter kvart skal også fleire av personane me har møtt syna seg frå ei heller uhyggeleg side. Personskildingane er svært gode og karakterane framstår difor som ekte og truverdige. Det same gjeld dialogane; dei er naturlege og truverdige og bidreg til å gjera personane enno meir levande. Eg er òg imponert over måten Damhaug framstiller Mikkel sin tilbakeståande bror og korleis han får formidla kjenslene hans. Robin manglar nemleg eit forståeleg språk - han berre gjentek det som vert sagt rundt han og til han. Når det etter kvart blir klart at Robin må ha vore vitne til at Amina vart drept, vert det utfordrande for etterforskarar og familie å tyda kva Robin veit.

Glasshjerte er ein gjennomarbeida og velskriven roman av høg kvalitet. Eg tykkjer forteljinga dett litt saman avslutningsvis, men meiner óg at dette ikkje har altfor stor betydning for leseopplevinga samla sett.
Boka handlar om det som blir sagt og alt det som ikkje blir sagt, om misforståingar og mistydingar, om lojalitet og illojalitet, om tiltru og mistru. Det handlar om unge menneske som strevar med å finna sin plass i samfunnet og framfor alt handlar det om å ikkje sjå kva som er i ferd med å skje - ikkje eingong når teikna er ganske tydelege.
Glasshjerte er perfekt lesestoff til dei mørke novemberkveldane som no ligg framfor oss.

Andre bloggmeiningar: Bjørnebok, Boksnakk

Oppsummering oktober

Påbyrja i september, fullført i oktober:
Roy Jacobsen - Rigels øyne - Norsk roman - eBokBib
Bruce Springsteen - Born to run - Sjølvbiografi - Storytel

Lest i oktober:
Rune Timberlid - Blodhemn - Norsk krim - Papirbok, meldareksemplar
Tore Renberg - Skada gods - Norsk roman - Lytteeksemplar
Torkil Damhaug - Glasshjerte - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Noah Hawley - De som faller - Amerikansk krim - Lånt lydbok biblioteket

Påbyrja i september, fullførast i november:
Vera Henriksen - Beretningen om Jon Bentsson: Klangen av en lutt/ Ildens sang - Historisk roman - Lånt papirbok privat

Påbyrja i oktober, fullførast i november:
Ann Cleeves - Blått lyn - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket
Matt Wesolowski - Seks historier - Britisk krim - Lytteeksemplar

• 2 papir, 3 lyd, 1 ebok 
• 3 lånt, 1 abonnement, 2 fått 
• 3 krim, 2 romanar, 1 biografi 
• 4 norske, 2 amerikanske 
• 0 kvinner, 6 menn 
• "Nye" forfattarar: Springsteen, Hawley 

I tillegg til dei seks fullførte bøkene har eg lest omlag halvparten av Vera Henriksen sin dobbeltroman i oktober. Beretningen om Jon Bentson er overraskande tung og treg. Det er skuffande, for eg hadde så høge forventningar til den.

Månadens høgdepunkt vart Skada gods og Tore Renberg si entusiastiske opplesing av si eiga bok.

Kort om: De som faller av Noah Hawley

Lydbokforlaget 2017
Speletid: 13:31
Kjelde: Lånt på biblioteket

I vår kom det ut to bøker som handlar om flystyrt: Den eine Etter styrten las eg for ei tid tilbake og den andre De som faller no nyleg. For ein person som ikkje er altfor glad i å fly er det ikkje så morosamt å lesa om fly som ramlar ned - så eg ville ikkje lesa bøkene rett etter kvarandre.
Likevel - eg likte begge. Dei er heilt ulike i form og innhald, men begge er innan spenningssjangeren og begge har altså ei flyulykke som utgangspunkt for handlinga.

I Etter styrten overlever (kanskje) ein person, i De som faller er det to personar som bergar livet. Sistnemnde bok har tittelen Before the fall på originalspråket - og den tittelen passar betre til innhaldet. Mykje av det som vert fortalt foregår nettopp før fallet/flystyrten.

Det nemnde flyet er ein privatjet tilhøyrande ein svært rik familie. Ein tåkete kveld skal familien på fire fly heim frå Martha's Vineyard til New York. Vertskapet har invitert med seg kunstnaren Scott og eit vennepar til å bli med på turen. Ombord er også tre besetningsmedlemer og ein livvakt. Etter 18 minuttars flyging skjer det fatale: Flyet styrtar i havet. Berre Scott og ein fire år gammal gut kjem frå ulykka i live. Scott må symja 16 kilometer - med hjernerystelse, skulder ut av ledd og med fireåringen på ryggen, i storm, i mørket. Utruleg? Jepp. Og såpass heltemodig at Scott, mot sin vilje, blir ein mediasensasjon.

Handlinga i boka vekslar så mellom Scott sine opplevingar i etterkant av ulykka (og redninga) samt det som var opptakten til hendinga. Me får kvar og ein av dei som oppheldt seg i flyet sine livshistoriar, korleis dei møttest og kva dei sa og gjorde på den korte tida flyturen varte. Alt dette er forsåvidt interessant, men når ein får så mange perspektiv vert det litt rotete og gjentakande - og det går ut over framdrifta av forteljinga. At hovudpersonen har hukommelsetap er på sett og vis eit velkjent og utbrukt forteljargrep.

Det sentrale spørsmålet i boka er korleis flyulykka kunne skje; om det var teknisk feil, menneskeleg svikt, sabotasje eller andre ting. Etter kvart lanserer enkelte media konspiratoriske teoriar om at Scott, som overlevande, må ha hatt ein finger med i spelet. Sidan han ikkje hugsar noko om det som skjedde er det vanskeleg for han å argumentera imot. Svaret på gåta vert å finna når den svarte boksen og taleregistratoren vert funnen.

Ifølge marknadsføringa er De som faller ein intens thriller. Tja til det. Eg tykkjer ikkje det er så himla intenst - men eg kan vera enig i at det er ei velkomponert og fascinerande historie.
Eg forsto egentleg ganske tidleg korleis det heile måtte henga saman. Sjølve avslutninga og løysinga på mysteriet er omlag som forventa og har ei "naturleg" forklaring.

Opplesar av lydboka Espen Klouman Høiner er eit nytt namn for meg. Han er veldig flink.

Andre bloggmeiningar: Bjørnebok, Min bok- og maleblogg, Tine sin blogg

Bokomtale: Skada gods av Tore Renberg

Lydbokforlaget 2017
Speletid: 14:57
Opplesar: Tore Renberg

Handlinga i den tredje boka i Teksas-serien er lagt til førjulsdagane 2012. Det startar med ei tilsynelatande gledeleg hending sidan leiaren av Hillevågsgjengen Jan Inge "giftar seg". Det skal komma til å bli ei heilt spesiell feiring - og bryllaupsnatta vert berre til ein viss grad slik som Jan Inge hadde tenkt seg på førehand. Faktisk vert sjølve stammen i gjengen splitta denne natta; Rudi vert bokstaveleg frosen ut og Chessi bestemmer seg for å forlata dei alle. Ho flyttar ut - med ambisjonar om å klara seg sjølv. Korleis skal det gå - ho som er gravid med tvillingar og som aldri har opplevd eit normalt familieliv nokon gong?
Både dei eldre og dei unge i Hillevågsgjengen går i det heile store utfordringar i møte før julefreden kan senka seg over desse som i fleire tydingar befinn seg i utkanten av verdens rikaste by.

Dette er opptakten til ei ellevill, grotesk, vakker og spennande historie - og stort meir vil eg ikkje røpa av sjølve handlinga. Men tru meg: Det er morosamt og fælt, fascinerande og energisk, frekt og frodig, trist og sjarmerande, viltert og engasjerande. Forfattaren spelar på heile kjensleregisteret til lesaren - og eg har verkeleg kosa meg gjennom nesten femten timar med lytting. Eg har både grøssa og humra - og jammen var det like før det vart felt ei tåre óg. Sjølv om mykje virkar håplaust og hjelpelaust, skimtar ein også glimt av framtidstru og optimisme.

Forutan hovudpersonane som me har blitt kjende med i Vi ses i morgen og Angrep fra alle kanter, vert me presentert for fleire nye karakterar. Renberg handsamar alle med omsorg og forståing - og med snert og ironi. Han framstiller dei som fargerike og sårbare. Kontrastane mellom medlemene av Hillevågsgjengen og samfunnet rundt dei er klår og tydeleg - spesielt sidan "folk flest" er opptatt av adventstid og juleforventningar.

"Ikkje gløm kjærligheden, for det e den så e sjefen", seier Rudi. Og dette er eit sentralt bodskap i boka: Å ta vare på kvarandre, på venskapet og kjærleiken. Men dette er sjølvsagt vanskeleg når alt buttar imot. Når grunnlaget for eit normalt liv aldri har eksistert og når alle planar for framtida vert lagt i grus - kva då? Jo - då snur ein seg rundt og skiftar fokus. Boka handlar om vald, misbruk og sosial inkompetanse og om lengsel etter det som gjerne vert kalla "eit vanleg liv". Men det handlar altså framfor alt om kjærleik og omtanke mellom menneske som står kvarandre nær.

Perspektiva skiftar stadig gjennom boka, og det gjer også språket. Renberg skildrar t.d. Rudi og Jani sine ulike personlegdomar gjennom måten dei snakkar på. Rudi med si babling, banning og bruk av tabuord - og Jan Inge med sin bruk av nyoppdaga framandord og liksomintellektuelle uttrykk. I eit glimt av sjølvforståing seier han at han og systera er "skada gods". For Chessi sin del handlar det nok også om "mindre håndbagasje", men for dei begge gjeld det at bagasjen/godset er blitt påført skader i ung alder og gjennom lang tid.

Eg er blitt veldig glad i Jani, Rudi, Cecilie, Rikki, Ben og dei andre me er blitt kjende med gjennom desse tre bøkene. Trass i at mykje av det dei står for og gjer "normalt sett" er umoralsk, forkasteleg og ulovleg. Forfattaren utfordrar lesaren til å tenkja over kva som er rett/galt, moralsk/umoralsk og normalt/unormalt.

Skada gods inneheld rikeleg med musikk-, film- og litteraturreferansar. Eg trur ikkje alt dette er like tilgjengeleg for lesarar flest, men det er med på å krydra leseopplevinga. Renberg er ein eminent forfattar som framfor alt syner ei enorm forteljarglede. At forteljinga er ispedd ein stor porsjon samfunnskritikk oppi all galskapen gjer det heile meir meiningsfullt.

Skada gods er ingen kriminalroman, men her finst element som ein kjenner frå denne sjangeren. Forteljinga har stort sett bra framdrift og byr på opptil fleire vendingar og overraskingar. Stemninga er jamnt over noko mørkare enn i dei føregåande bøkene.
Som sagt over likte eg boka veldig godt, og det låg lenge an til toppkarakter og terningkast 6 her. Men sidan det er eit par ting i avslutninga som skurrar for meg - t.d. at forfattaren sjølv blandar seg inn i historia - landar eg på ein 5'ar.

Eg rår til - så sterkt eg kan - å lesa Skada gods som lydbok. Tore Renberg er ein heilt fantastisk opplesar av sine eigne bøker.

Andre bloggmeiningar: ebokhylla

PS:
Då eg byrja på denne omtalen i går kom eg i skade for å klikka på publiseringsknappen før eg var klar. Eg oppdaga det ganske kjapt og fekk gjort om bloggposten til eit utkast igjen, men eg ser at eg har etterlate meg "spor" på andre bloggar. Beklagar dette.