Oppsummering mars 22

Påbyrja i februar, fullført i mars:
Tor Åge Bringsværd - Veneziansk spaserstokk med elefant - Div tekstar/Essaysamling - Lånt papirbok biblioteket
Åsa Larsson - Fedrenes misgjerninger - Svensk krim - Lånt papirbok privat

Lest i mars:
Finn Bjelke - Gammel for første gang - Norsk humor - Lånt ebok BookBites
Peter Swanson - Dødelig bekjentskap - Amerikansk thriller - Lyd Storytel
Antti Tuomainen - Mannen som døde - Finsk krim - Lyd Storytel
Arne Dahl - Isløsning - Svensk krim - Kjøpt papirbok 
Nils Johan Stoa - I hine hårde dage - Norsk historisk dokumentar - Lyd Storytel
Gunnar Staalesen - 1900 Morgenrød - Norsk roman - Kjøpt lydfil
Gunnar Staalesen - 1950 High Noon - Norsk roman - Kjøpt lydfil

Påbyrja i mars, fullførast i april:
Jens Henrik Jensen - Frosne flammer - Dansk krim - Lånt papirbok privat
Gunnar Staalesen og Jo Gjerstad - Hundreårsboken - en håndbok til 1900, 1950, 1999 - Norsk dokumentar - Lånt nasjonalbibliotekets nettbibliotek
Gunnar Staalesen - 1999 Aftensang - Norsk roman - Kjøpt lydfil

5 lyd, 3 papir, 1 ebok
3 lånt, 3 abonnement, 3 kjøpt
4 krim, 2 romanar, 1 dokumentar, 1 humor, 1 essaysamling
5 norske, 2 svenske, 1 finsk, 1 amerikansk
8 menn, 1 kvinne
"Nye" forfattarar: Tuomainen

Mars månad kom og gjekk. Plutseleg vår, men framleis kuldegrader om natta og snøflekker rundt om på markene her hos oss.
I løpet av månaden vart også denne bloggaren ramma av korona, noko som heldigvis var raskt overstått og utan at det gjekk vesentleg ut over lese- og skrivelyst.

For tida er eg inne i ei slags "Bergens-boble". Eg er nemleg i ferd med å gjenlesa Gunnar Staalesen sin hundreårstrilogi, inspirert av medbokbloggar Tine, samt mi eiga lesing av 2020 Post festum. Omtale kjem.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

Statistikk etter fyrste kvartal

• 27 bøker, fordelt slik på sjanger:
  - 15 krim-, thriller- og spenningsromanar
  - 3 andre romanar
  - 9 sakprosa
• 13 lydbøker, 7 papirbøker, 7 ebøker
• 13 lånt, 9 Storytel-abonnement, 5 kjøpt

Lesemål 2022

27/100 bøker totalt
5/10 mursteinar (over 500 sider)
0/10 biografiar
9/10 annan sakprosa
5/15 bokomtalar
7/20 nye forfattarar

Bokomtale: Isløsning av Arne Dahl

Cappelen Damm 2022
398 sider
Kjøpt papirbok

Det er med noko bortimot skrekkblanda fryd eg byrjar på ei ny bok i denne serien. For eg veit på førehand at det er mørkt, makabert, skummelt og nervepirrande. 

Isløsning er den femte boka om Berger & Blom, etter 1. Utmarker, 2. Innland, 3. Åpen sjø og 4. Friheten. Bøkene bør lesast kronologisk. Dersom du klikkar deg inn i bokomtalane mine, ser du at eg er veldig begeistra for både serien og forfattaren.
Handlinga tek til ei tid etter den sjokkerande avslutninga i forrige bok. Plottet er også denne gongen av det innfløkte og usannsynlege/urealistiske slaget, men boka er som alltid frå denne forfattaren; velskriven og velkomponert - og med mange overraskingar undervegs.

I Isløsning handlar det nok ein gong om seriedrap, men det er ikkje fullt så bloddryppande som i Friheten. Det er greitt nok, for i forrige bok vart det litt i overkant. 

Tematikken "evig liv", medisinske eksperiment og avansert genforsking er interessant. Tittelen "isløsning" kan spela på vårløysing og opptining. Utan å røpa for mykje kan eg sei at den opptininga som finn stad her er av eit heilt anna slag. 

Forteljarstemmene tilhøyrer vekselvis dei to tidlegare politifolka, no privatetterforskarane, Sam Berger og Molly Blom, samt politikvinna Desiré «Deer» Rosenkvist. Ei anna forteljarstemme i kursiv tilhøyrer ein annan ukjent person. Det er uklart om det er gjerningsperson, offer eller vitne og det er heller ikkje sagt noko om det er notid eller fortid. Kva som er samanhengen her vert gradvis avslørt for lesaren. 

Deer slit med store fysiske (og kanskje psykiske?) skadar etter opplevingane i forrige bok då ho vart utsett for grov vald frå russisk mafia. For Sam og Molly er situasjonen annleis. Dei har etter kvart fått det bortimot normalt, med felles barn og firmaet Båthuset Security som dei driftar i lag. Når Deer kontaktar dei i høve nokre uoppklarte drap tek dei villig på seg nye utfordringar.

Den 5. mars vert ein eldre mann funnen død på ein strandkant i nærleiken av Stockholm. Han er utan tvil drepen; mengder av knivhogg tyder på eit voldsomt raseri. Den døde mannen kan ikkje identifiserast og er ikkje mellom dei som er registrert sakna. Den 5. april skjer eit nytt mord og enno eit mord den 5. mai. Fellesnemnaren, i tillegg til dato, er at dei er uidentifiserbare, har eit merkeleg DNA og at funnstadane er veldig like.
Ingen andre enn Deer ser samanhengen og ho møter motstand frå overordna. Ho vert pålagd å jobba med ei anna sak; eit par tilfeller av øksedrap. I skjul arbeider ho likevel vidare med strandmord-sakene saman med Berger og Blom. Kan det vera snakk om to ulike seriemordarar på same tid i det same området? Vel - lesaren blir ikkje spesielt overraska når det viser seg at det er ein samanheng. Men korleis sakene heng saman vert ei stor overrasking. 

Eg veit ikkje om eg har møtt ein tilsvarande spektakulær og utspekulert antagonist nokon gong tidlegare. Gjerningspersonen (eller -personane?) liksom leikar seg og strør om seg med spor og villspor medan våre folk" - Sam, Molly og Deer - vert meir og meir frustrerte. Puslespelbitane er mange og fleire av brikkene manglar. Eller kanskje det heller er for mange bitar i puslespelet? 

Isløsning er ei kompleks, opprørande og skikkeleg spennande bok, meir thriller enn politikrim.

Som sagt innleiingsvis er ikkje handlinga særleg realistisk og truverdig, så dersom du er ein krimlesar som har høge krav til realisme og logikk vil du kanskje likevel bli skuffa over boka. Har du derimot evne til å sjå vekk frå tilfeldige, overdrevne og usannsynlege hendingar og heller sjå på boka (og serien) som eit slags eventyr - då vil du få ei bra leseoppleving. 

Eg vart reint varm om hjertet heilt mot slutten av boka, for då får me eit overraskande gjensyn med ein kjær gammal kjenning. 

Historisk true crime

Nils Johan Stoa er leiar av statsarkivet på Kongsberg, han er historikar, foredragshaldar og forfattar. Han har skrive lærebok i slektsgranskning, fleire fagartiklar - og bøkene I hine hårde dage og Kjødets lyst. Eg er jo glad i kriminallitteratur, men er også interessert i historie og les ofte om verkelege kriminalsaker. Slik sett er desse to bøkene midt i blinken for interessefelta mine. 

Kriminalsaker fengar - og det har det nok alltid gjort. I våre dagar med krimbøker, krimseriar, tabloide overskrifter og nettklikk. På 15-16-1700-talet ved at publikum møtte opp i fleng ved skafottet, heksebålet og andre henrettingsstader. 

I tidlegare tider var jussen i stor grad bygd på teologien - og straffene var, sett med våre dagars auge, barbariske. Det er ikkje meir enn 200 år sidan avhogde hovud vart sett på stake til "Skræk og Advarsel". Den siste norske henrettinga i Noreg (i fredstid) fann stad i 1876. Kristoffer Svartbækken frå Løten vart dømt for mord og tjuveri og 3000 menneske møtte fram for å sjå på at han vart halshogd. 

I hine hårde dage
- gamle norske kriminalhistorier
Cappelen Damm 2008
Lydbok Storytel

Boka omhandlar kriminalsaker (og straffemetodar) frå slutten av 1500-talet til midten av 1800-talet. Det vert fortalt om mange saker frå ulike deler av landet. Valdskriminaliteten var utvilsamt høg sjølv om dei altså risikerte brutalt harde straffer. 

Fattigdom og klasseskille kan forklara enkelte lovbrot og straffeutmålingar. Heller ikkje rikfolk kunne kjøpa seg fri frå strenge dommar, men dei kunne ofte påverka vitne og hadde gjerne midlar til å få saka si anka til ein høgare rettsinstans. 

Hekseprosessane har eit eige kapittel i boka. Mellom 1570 og 1700 vart over 2000 personar stilte for retten anklaga for trolldom her i landet. Ein fjerdedel av desse vart dømde til døden - dei "heldige" vart halshogne, mange vart brende levande. 

Eit anna kapittel handlar om bøddelen og korleis arbeidet og statusen hans endra seg gjennom tidene. Ei av mange tragiske historiar i boka handlar om korleis bøddelen sine døtre vart beskulda for å stå bak bybrannen i Fredrikstad i 1653. Den eine av dei vart dømd til døden (altså brent på bål), den andre vart forvist. 

Det gjer også inntrykk å lesa om dei kvinnene som vart dømde til døden for spedbarnsdrap. I enkelte høve var det nok snakk om at mødre i fortviling over skamma og livet generelt faktisk tok livet av barnet sitt. Men i mange høve var det i slike saker snakk om både overgrep, spontanabortar og dødfødslar. I hine hårde dage fortel om ein brutal og hjerteskjerande del av norgeshistoria. Det gjer også neste bok:

Kjødets lyst
- fortellinger om synd og straff
Cappelen Damm 2010
Lydbok Storytel

Historiane i denne boka byggjer på same lest som boka over - men her er det sett fokus på "sedelighetsforbrytelser". Altså om kriminelle handlingar og lovbrot av type hor, leiermål, bigami, incest, dyresex og sodomi (homoseksualitet). Alle slike handlingar var forbode og kunne bli hardt straffa. Kyrkja si makt og kyrkja sitt syn på samliv og kjønnsdrift sto sterkt og påverka det gjeldande synet i samfunnet.

Boka fortel også om saker der sex, utruskap og begjær var motiv for ugjerningar. Til dømes drap for å bryta ut av ekteskap og parforhold, samt sjalusidrap og æresdrap. 

Forfattaren har funne mengder med skriftleg materiale og begge desse bøkene er basert på dokument som rettsprotokollar, tingbøker og kyrkjebøker. Gjennom (og bak) alt "det saklege" finn me dramatikk og mystikk, tragiske historiar og gripande enkeltskjebnar. Begge bøkene er interessante - og underhaldande på ein bisarr og grotesk måte. Enno meir interessant ville det blitt om forfattaren hadde drege fleire historiske linjer, - til dagens rettspleie og strafferett. 

Eg har lest begge bøkene som lydbøker. Ivar Nergaard les som vanleg tydeleg og engasjert, så det funkar fint. Men ein går sjølvsagt glipp av ein vesentleg del, nemleg alle bileta og illustrasjonane som visstnok finst i papirutgåvene.

Bokomtale: Fedrenes misgjerninger av Åsa Larsson

Gyldendal 2022
533 sider
Lånt papirbok privat

Eg vart veldig glad då eg oppdaga at det skulle komma ei ny bok i serien om Rebecka Martinsson. Den forrige kom ut i 2013, så denne boka har vore etterlengta. Fedrenes misgjerninger er den sjette og (mest truleg) avsluttande boka i serien. 

Sidan eg likte alle dei tidlegare bøkene i serien så godt hadde eg høge forventningar til denne - men eg trur nok at eg hadde skrudd forventningane mine for høgt. Det er trass alt mange år (og mange bøker!) sidan sist, og eg er sikkert blitt meir kresen med åra. Eg tykkjer boka er for lang/tjukk og at handlinga i enkelte deler av boka er altfor saktegåande.

Når det er sagt: Fedrenes misgjerninger er ei velskriven og gjennomarbeida bok og eit verdig punktum for ein bra serie. Naturskildringane er flotte og karakterane er så "heile" og "ekte" som dei kan få blitt.

Dette er nordkalottkrim, med ei handling lagt til det fascinerande landskapet i og rundt Kiruna. I notidshistoria er det vårvinter, eit begrep som seier mykje om natur og klimatiske forhold. Larsson viser eksempel på korleis endringar i naturen påvirkar menneska. Vidare fortel ho om samiske og finske tradisjonar og kulturinnslag i området. Ho nemner òg dette med sentralisering og sosiale tilhøve, utan å gå altfor djupt inn i slike problemstillingar. For boka er fyrst og fremst ein kriminalroman. 

Ein mann vert funnen død i heimen sin. Dødsårsaka ser ut til å vera rusrelatert, men så vert ein annan mann også funnen død - i frysaren til den fyrste døde mannen. Dermed vert det sett i gang grundigare etterforsking, og det viser seg at liket i frysaren har lege der i lang tid. Rebecka Martinsson vert etter kvart involvert. Det er ikkje heilt uproblematisk sidan mor hennar ein gong var fosterbarn i den eine døde mannen sin familie. 

Så går drapsalarmen på nytt, ikkje langt frå den fyrste funnstaden. Er det ein samanheng? (Sjølvsagt, sidan dette er ein kriminalroman. Men ingen andre enn Rebecka ser ut til å forstå at sakene heng saman..)

Eg hugsa veldig lite frå dei tidlegare bøkene, men mykje - både folk, stader og samfunn - kom tilbake til meg medan eg las. Eg "kjende att" både Anna-Maria, Sivving og Krister. Eg hugsa Rebecka sine problematiske forhold til menneska rundt seg - og det tilsvarande nære forholdet hennar til hundar. Ho tek ofte uforståelege og risikable val, men når me er blitt kjend med ho forstår me kva ho tenkjer og kvifor ho handlar som ho gjer.

Gjennom tilbakeblikk vert me kjende med Börje Ström, om den vanskelege oppveksten hans og om boksekarrieren hans. Tilbakeblikka er tildels nyttige for å forstå enkelte hendingar og handlingar i notid, men eg tykkjer dei tek litt mykje plass. Detaljerte scener frå boksetreningar og -kampar har ei begrensa interesse, for å sei det slik.

Fedrenes misgjerninger er i det heile meir interessant enn spennande. Det handlar mykje om vanskelege familieforhold og andre kompliserte relasjonar, om gammal og ny kjærleik, og om at livet kan by på nye sjansar sjølv når utgangspunktet er mørkt og vanskeleg. 

Dersom boka hadde vore redigert betre, kunne det blitt ein ekstra prikk på terningen.

Oppsummering februar 22

Påbyrja i januar, fullført i februar:
Hans Olav Lahlum - Sneen var ren - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Max Seeck - Heksejakt - Finsk krim - Kjøpt lydfil

Lest i februar:
Anne Spurkland - Frisk nok! - Norsk fakta - Lånt ebok BookBites
Jostein Sand Nielsen, Bente Ailin Svendsen, Helene Uri og Andreas Østby - Fakta faen - Norsk fakta/humor - Lyd Storytel
Mattias Edvardsson - En helt vanlig familie - Svensk krim - Lånt papirbok privat
Hanne Sigbjørnsen (Tegnehanne) - Ikke tenk på meg - Humor/biografisk - Lånt ebok BookBites
David Baldacci - Uslettelig minne - Amerikansk krim - Lyd Storytel
David Baldacci - Siste skanse - Amerikansk krim - Lyd Storytel
Cara Hunter - Ingen utvei - Britisk krim - Kjøpt ebok
Cara Hunter - Alt dette raseriet - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket

Påbyrja i februar, fullførast i mars:
Tor Åge Bringsværd - Veneziansk spaserstokk med elefant - Div. tekstar - Lånt papirbok biblioteket
Åsa Larsson - Fedrenes misgjerninger - Svensk krim - Lånt papirbok privat

4 lyd, 3 papir, 3 ebøker
5 lånt, 3 abonnement, 2 kjøpt
7 krim, 1 fakta, 1 fakta/humor, 1 humor/biografisk
4 norske, 2 britiske, 2 amerikanske, 1 svensk, 1 finsk
5 menn, 5 kvinner
"Nye" forfattarar: Nielsen, Svendsen, Østby, Spurkland, Edvardsson

Mykje skremmande skjer andre plassar i verda, så no om dagane set eg verkeleg pris på at eg har evna til å "flykta" inn i bøkene mine. 

Det vart altså 10 bøker og mange 4'arar i februar. To av bøkene er svært korte; Ikke tenk på meg på 199 sider (og mange illustrasjonar/teikningar) og Fakta faen på berre 76 sider (og heile 4 forfattarar!) For meg vart det 1 time 20 min. lytting, og her gjekk eg glipp av illustrasjonane.
Begge desse bøkene er vanskeleg å sjangerfesta. Begge er innan humorkategorien, men medan Tegnehanne brukar seg sjølv og livet sitt og dermed har gitt eit biografisk preg på si bok, er Fakta faen eit slags banneleksikon med både overraskande faktaopplysningar og artige kuriositetar.

Anne Spurkland si bok Frisk nok! er ei faktabok i ein heilt annan stil og på eit heilt anna nivå. Det er slik sett veldig urettvist å gje denne same terningkast som dei to føregåande, sidan denne er så viktig og så seriøs. Men - så er det jo leseopplevinga totalt sett eg går ut frå når eg set karakter. I alle fall; dette er ei bok som alle alternativarar og vaksinemotstandarar skulle ha blitt tvinga til å lesa. Spurkland er professor i medisin og forskar innanfor autoimmune sjukdommar og molekylær immunologi. Dei siste to åra har ho jamnleg vore i media og forklart vanskelege ting på ein enkel måte for folk flest. Denne formidlinga viser att i denne boka; ho forklarar korleis immunforsvaret virkar og kva som påverkar det; for eksempel søvn, mat, stress og vaksinar.

Adam Fawley-serien til Cara Hunter kan anbefalast og det same gjeld David Baldacci sin serie om Amos Decker. Bøkene er av typen amerikansk underhaldningskrim med alvorlege undertonar. Denne Decker er en ekstraordinær eks-politi/detektiv med ekstraordinære evner. På grunn av ein hjerneskade hugsar han absolutt alt, inkludert ting han helst ville ha gløymt.