Oppsummering desember og statistikk for leseåret 2018

Påbyrja i september, fullført i desember:
Ken Follett - På grensen til evigheten - Britisk roman - Kjøpt papirbok og eBokBib

Påbyrja i november, fullført i desember:
Lars Kepler - Lazarus - Svensk krim - Lånt papirbok privat
Gunnar Staalesen - Utenfor er hundene - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket

Lest i desember:
Edvard Hoem - Jordmor på jorda - Norsk historisk roman - Kjøpt lydfil
Camilla Grebe - Husdyret - Svensk krim - Lånt papirbok biblioteket
Levi Henriksen - Alt det som lå meg på hjertet - Julenoveller - Kjøpt lydfil
Samuel Bjørk - Uglen - Norsk krim - Lånt papirbok privat og lydbok Storytel

Påbyrja i desember, fullførast i januar:
Peter May - Coffin Road - Britisk krim - eBokBib

2 papir, 3 lyd, 1 kombinert papir og ebok, 1 kombinert papir og lyd
4 lånt, 3 kjøpt
4 krim/spenning, 2 romanar, 1 noveller
4 norske, 2 svenske, 1 britisk
2 kvinner, 6 menn ("Lars Kepler" er 1 mann og 1 kvinne)
"Nye" forfattarar: Ingen

I skrivande stund er eg ikkje heilt ferdig med På grensen til evigheten (120 sider igjen av 1081 sider), ei bok eg altså byrja med i september(!), men den skal fullførast i løpet av morgondagen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


Så over til årsstatistikken. Som alltid er desse oppsummeringane mest for min eigen del, men eg veit at eg har lesarar som tykkjer at lister, tal og statistikk er gøy, dvs at dei er like nerdete som meg sjølv når det gjeld slike ting.

Lese- og bloggeåret 2018 

(Fjorårets tal i parentes)

Til saman 
- 94 bøker (104)

Sjanger
- 67 krim-, thriller- og spenningsromanar (59)
- 10 andre romanar (19)
- 16 sakprosa (22)
- av desse 10 biografiar (8)
- 4 novellesamlingar (3)

Format
- 39 papirbøker (34)
- 25 ebøker (30)
- 30 lydbøker (40)

Alder
- 44 av bøkene var utgitt i åra 2000 - 2017 (45)
- 42 i 2018 (49)
- av dei 21 norske (31)
- Utgitt før 2000: 6 (6)

Kjelder
- 64 lånt - privat, bibliotek og eBokBib (63)
- 14 Storytel-abonnement (13)
- 16 har eg kjøpt sjølv (9)
- 1 bok fått i gåve (2)
- Lese-/lytteeksemplar: 0 (9)

Terningkast
- Terningkast 6: 1 bok (5)
- Terningkast 5: 31 bøker (31)
- Terningkast 4: 46 (47)
- Terningkast 3: 15 (16)
- Terningkast 2: 0 (4)
- Terningkast 1: 0 (1)
og 1 bok fekk ikkje terningkast 

Forfattarar
25 "nye" forfattarar (37)
Dei forfattarane eg las flest bøker av i 2018 var
- Alexander McCall Smith: 4 bøker
- Gert Nygårdshaug: 3
- Ken Follett: 2
- Levi Henriksen: 2
- Torbjørn Færøvik: 2
- Erika Fatland: 2
- Tove Alsterdal: 2
- Agatha Christie: 2
- Elles 1 av kvar

Kjønn
- 65 bøker skrivne av menn (74)
- 30 av kvinner (31)

Nasjonalitet
- 36 bøker skrivne av norske forfattarar
- 20 av svenske forfattarar
- 16 britiske
- 8 amerikanske
- 6 danske
- 1 finsk
- 1 tysk
- 1 islandsk

Elles:
- 6 av bøkene eg las var på over 600 sider (6)
- Alle var på norsk
- Eg fullførte alle påbyrja bøker

Bloggen
- 71 blogginnlegg (86)
- 31 bokomtalar (45)
- 16 samleomtalar (12)
- Mest leste blogginnlegg: Omtalen av Mørkets blod 

Årets beste

Det er framleis att nokre dagar av året 2018, men kåringar av ymse slag er alt i gang. VG har kåra årets beste bøker - og det inspirerte meg til å gjera det same. Eg har lest kun ei av bøkene VG-anmeldarane plukka ut - men den er då også min favoritt og einaste terningkast 6-bok dette året: Rød mann, sort mann. I samband med VG si kåring har eg notert meg Hvitekrist av Tore Skeie og Krigernes fred av Lasse Gallefoss - både bøker og forfattarar hittil ukjende for meg. Bjørnen (Gard Sveen) har eg ikkje lest fordi eg enno ikkje har fått somla meg til å lesa den føregåande og Kastanjemannen (Søren Sveistrup) ventar eg med fordi den har vore hypa så mykje.

Eg likar ofte publikumsvenlege og populære bøker, men eg prøver likevel å unngå "overhypa" bøker. Difor har eg enno ikkje lest Søsterklokkene og Leksikon om lys og mørke. Heller ikkje fjorårets Blå og Tante Ulrikkes Vei. Det er muleg eg kjem til å lesa dei på eit seinare tidspunkt - men eg er så møkk lei av å lesa om dei. Nokre nye og populære bøker kjem eg aldri til å lesa; her tenkjer eg m.a. på Snøsøsteren (Når ei bok får sååå mykje skryt blir eg kvalm) og Menn i min situasjon (Eg likar rett og slett ikkje bøkene til Per Petterson). Eg bryr meg heller ikkje om Eleanor Oliphant har det fint eller ikkje.

Men - eg les mykje anna: Spenningsromanar, historiske romanar og historiske kriminalromanar. Norsk krim, svensk krim, dansk krim og britisk krim. Samt dokumentarar og biografiar - sjølv om ingen i dei sistnemnde kategoriane havna blant mine 10 på topp for 2018. Kim Leine si forteljing Rød mann, sort mann plasserer eg altså som nummer 1, dei andre rangerer eg ikkje. Men gode leseopplevingar har dei alle vore, kvar på sin måte. Eg har plukka ut 4 norske, 4 svenske, 1 dansk/norsk og 1 britisk. 6 krim/spenning, 2 historiske romanar, 1 annan roman og 1 novellesamling.

Kim Leine: Rød mann, sort mann
 - Historisk roman med handling frå Grønland. Frittståande, men miljøet er det same som i Profetene i Evighetsfjorden. Ei lærerik, velfortalt, gripande, dyster og fengande historie - som stinkar.
Martin Holmén: Clinch
 - Svensk historisk krim med handling frå Stockholm. Den fyrste i trilogi.
Peter May: Lewisbrikkene
 - Britisk krim med handling frå Hebridene. Flott avslutning av ein strålande trilogi.
Gert Nygårdshaug: Zoo Europa
 - Fantasifull, velskriven og dystopisk. Nummer 5 i Mino-serien.
Lars Kepler: Lazarus
 - Adrenalinspennande og brutal svensk krim. Nummer 7 i serie. (Omtale kjem)
Levi Henriksen: Jern & metall
 - Novellesamling. Klokt og varmt om dei nære ting.
Unni Lindell: Dronen
 - Den norske krimdronninga leverer igjen.
Edvard Hoem: Jordmor på jorda - Huset under blåhammaren
 - Fantastisk forteljarkunst og glimrande opplesing av forfattaren sjølv. (Omtale kjem)
Anders Roslund: Tre timer
 - Fascinerande persongalleri og aktuelle problemstillingar.
Arne Dahl: Innland
 - Framhald av Utmarker, uhyggeleg og stemningsfull.

I tillegg til desse ti må Når barnet ditt ikkje vil leve lenger nemnast. Det vart ei leseoppleving heilt utanom det vanlege.

(Også Aftenposten har kåra sine Årets beste, men artikkelen ligg bak betalingsmur. Ut frå illustrasjonsbiletet ser det ut til at Levi Henriksens Jern & metall er blant dei utvalde)

Så - kva tykkjer du? Har bokåret 2018 vore bra? Har favorittane dine innfridd?
Kva har vore dine beste leseopplevingar?

Biolesesirkel: Alt fra Hulken av Bernt Hulsker

Forlaget Nord 2018
182 sider
eBokBib

I dag er Bernt Nikolai Hulsker mest kjent som fast deltakar i VGTV sitt magasin Foppall og den tilhøyrande podcasten. Her får han utfalda seg med engasjement, friske uttalelsar og sleivspark oppover og nedover og hit og dit.

Som aktiv fotballspelar var han også ein friskus. I ungdommen spelte han på fleire ulike lokalklubbar før han vart oppdaga og kjøpt av Molde i 1999. Seinare spelte han for Vålerenga, AIK, Start og til sist var han utlånt til Stabæk. Etter 2010-sesongen la han opp.

Hulsker har skjønt det. Fotball er fyrst og fremst underhaldning. Skal du nå ut til publikum må du by på deg sjølv, i alle fall til ein viss grad. I denne sjølvbiografien fortel Hulsker mange artige historiar frå oppveksten og om ymse hendingar på og utanfor fotballbana. Nokre episodar er utvilsamt pynta på medan andre virkar å vera ganske sanne. Alt om Hulken er ingen djup biografi og heller ikkje noko strålande litterært verk, men som underhaldningsbiografi er boka meir enn OK lesing. Eg har humra og flira meg gjennom dei 182 sidene og landar på terningkast 4. Av og til er det godt å lesa ei bok der ein ikkje treng å tenkja; berre lena seg tilbake og la seg underhalda.

Tema for desemberutgåva av Moshonista sin biolesesirkel er Gretne Gamle Gubber og valet av denne biografien treng difor ein forklaring: Bernt Hulsker er slett ikkje nokon gammal mann (fødd i 1977), men han er i alle fall fotballpensjonist. Han er dessutan smilande og blid på coverbiletet, så difor eit anna bilete der han ser meir gretten ut:

Her har Bernt Hulsker fått raudt kort av dommar Tommy Skjerven.
Han er visst ikkje heilt enig, for å sei det slik.

Foto: Schrøder, Tor Erik/SCANPIX

Kort om: Tre timer av Anders Roslund

Litt merkeleg/feil at Hellström sitt namn står
på omslaget sidan han er død, tykkjer eg..

Cappelen Damm 2018
447 sider
Lånt papirbok biblioteket

Etter Tre sekunder og Tre minutter kom faktisk oppfølgjaren Tre timer. Det var uventa, sidan den eine halvparten av forfattarduoen Roslund & Hellström døydde i fjor. Anders Roslund skriv vidare på denne fantastiske romanserien åleine, og det set eg verkeleg pris på; Ewert Grens-serien er svensk kvalitetskrim på høgt nivå.

I Roslund og Hellström sin debutkrim Udyret (2004) møtte me for fyrste gong Ewert Grens; etterforskaren som er hovudkarakter gjennom heile serien. I Tre sekunder (2009) vart me så presentert for ein ny person; Piet Hoffman. Eg har stor sans for både Grens og Hoffman. Dei er to særdeles interessante karakterar - og samstundes to utradisjonelle krimheltar.

Med Hoffman sitt inntog i serien kom også det internasjonale gjennombrotet for forfattarparet. Mykje av spenninga i dei nemnde "Tre-"bøkene ligg i alt det som må haldast skjult for omverda - det vil sei dobbeltlivet til infiltratøren Piet Hoffman. Han er på den eine sida kjærleg ektemann og ansvarleg familiefar, og på den andre sida; samarbeidspartner med nokre av dei verste forbrytarane som finst.

I Tre timer er oppdraget hans å få innpass i ein organisasjon som driv med menneskehandel og flyktningsmugling. Det vert veksla mellom Ewert og medarbeidarane hans si etterforsking i Sverige og Hoffman sine opplevingar i Afrika. Glimtvis møter me óg eit ungt par på flukt frå krig og naud.
Roslund skriv med engasjement og innleving når han skildrar korleis kyniske bakmenn utnyttar desperate menneske - dei som tenar pengar på overfylte båtar i Middelhavet og låste kontainerar gjennom Europa. Tre timer er ein spennande kriminalroman med ei handling som ligg skremmande nær opptil det som faktisk skjer i den verkelege verda.

Forfattaren har uttalt at han er i gang med enno ei bok - som skal få tittelen 'Tre dagar'. (Og deretter kjem vel 'Tre veker', etterfølgd av 'Tre månader' og 'Tre år', tenkjer eg då..)

Andre bloggmeiningar: Bjørnebok

Norsk krim 2018 del 5

Dei gamle er som kjent eldst - men er dei også best?

Krimforfattarane Jan Mehlum (f. 1945), Gunnar Staalesen (f. 1947) og Chris Tvedt (f. 1954) har alle gitt ut nye bøker i haust. Eg har lest bortimot alt desse tre forfattarane har gitt ut tidlegare og som oftast har bøkene deira vore gode leseopplevingar for meg. Forventningane mine til årets bøker var såleis høge, men eg var også spent:
Er dei i stand til å fornya seg og vera aktuelle? Eller er dei utbrukte og falma på sine gamle dagar? Går alt på rutine og erfaring? Kva med "heltane"; Svend Foyn, Varg Veum og Mikael Brenne - held dei framleis koken? Tek dei til å bli litt slitne etter så lang tid med krevjande etterforsking?

Mehlum, Staalesen og Tvedt har mykje felles. Alle tre brukar kriminallitteratur til å setja søkjelys på aktuelle saker i samfunnsdebatten og dei skriv alle realistisk, truverdig og oppriktig. Bruk av ironi og ein stødig skrivestil er også noko dei har felles. Både Veum og Brenne jobbar og bur i Bergen medan Foyn held til i Tønsberg. Brenne og Foyn er advokatar/ etterforskarar, Veum er privat etterforskar. Alle tre jobbar hovudsakleg åleine i sakene dei vert involverte i.

Årets bøker er nummer 7 i serien om Mikael Brenne, den 17. om Svend Foyn og den 21. i Varg Veum-serien.

Bevisets stilling av Chris Tvedt

Lydbokforlaget 2018
Speletid 8:51
Lånt lydbok biblioteket

Med forsvarsadvokat Mikael Brenne som hovudperson og med eit samfunnsaktuelt bakteppe leverer Chris Tvedt både underhaldning og engasjement. Boka opnar på ein høgdramatisk måte, og spenninga vert til ein viss grad halden ved like gjennom boka. Undervegs er det imidlertid tendens til overforklaringar og omstendelege resonnement. Kritikken mot politi og psykiatri er til dei grader overtydeleg i denne forteljinga, men miljøskildringane er, som alltid hos Tvedt, gode og presise.

Lasse Lindtner si dialekt og stemme passar naturlegvis bra til ein bergensroman som dette, men han overdriv og er liksom for flink. Dette er opplesing av ei lydbok og ikkje teater, Lindtner. Terningkast 4-.

Hvit engel, svart natt av Jan Mehlum

Gyldendal 2018
396 sider
Lånt ebok eBokBib

Mehlum har framleis ein skarp og vittig penn. Bakgrunnen for den syttande Svend Foyn-forteljinga er i høgste grad aktuell: Det handlar om flyktningsituasjonen i Noreg og Europa. Ei dramatisk hending fører til at advokat Foyn får ei sak så og seie rett i fanget, og det viser seg at saka har mange og vide forgreiningar. Etter kvart reiser Foyn til øya Lesbos for om muleg finna ut av flokene. Her lever som kjent tusenvis av asylsøkjarar under vanskelege uhaldbare forhold.

Svend Foyn er ein noko lurvete, men velmeinande og sjarmerande advokat/etterforskar. Dottera hans, Jaguaren hans, hunden Hulda samt overrettssakførar Salvesen og (no eks-)politietterforskar Mørk har som vanleg ein plass i handlinga. Kvar bok i serien er frittståande og ein treng ikkje lesa dei 16 føregåande bøkene for å ha glede av Hvit engel, svart natt. Terningkast 4+.

Utenfor er hundene av Gunnar Staalesen

Lydbokforlaget 2018
Speletid 9:36
Lånt lydbok biblioteket

Handlinga i Utenfor er hundene kan minna om den pågåande Dark Room-saka og dei tragediane og brotsverka som er knytt til den. Boka er eit slags framhald av Ingen er så trygg i fare, der Varg Veum vart trekt inn i ei omfattande overgrepssak.

I boka finn ein truverdige karakterar, gode dialogar og samfunnsaktuelle problemstillingar. Stemninga er mørkare enn vanleg hos Staalesen og stilmessig er det langsamt - på grensa til tregt. Opplesaren av lydboka les også seint og dessutan litt nølande til tider - men har "riktig" dialekt.

Eg har alltid tykt at Varg Veum og Svend Foyn har mykje til felles; begge er velmeinande og hardtarbeidande, dei har trøbbel med autoritetar og dei er begge herleg og syrleg ironiske. Både Veum og Foyn erfarar at den krevjande jobbsituasjonen deira går ut over privatliv og kjæresteforhold. Eg likar begge to - og tenk; i denne boka møtest dei! Ein krimentusiast set verkeleg pris på slike grep.

Gunnar Staalesen er framleis i stand til å skriva engasjerande og tankevekkjande kriminalromanar, men eg vil hevda at han - i likskap med Chris Tvedt og Jan Mehlum - har vore enno betre ved tidlegare høve. Terningkast 4+.

Kort om: Den vakre død av Belinda Bauer

Cappelen Damm 2018
349 sider
Papirbok lånt biblioteket

Dette er ein original, velkomponert og velskriven spenningsroman - rett og slett ein knallkrim! Belinda Bauer veit korleis ho skal forføra lesarane sine. Den vakre død er frittståande og inngår ikkje i nokon serie.

Eve Singer er krimreporter i ein heller luguber TV-kanal. Ho tåler ikkje blod, og det er sjølvsagt eit problem når ho jobbar der det er om å gjera å smi medan liket er varmt. Å vera på plass med mikrofon og kamera før blodet har størkna på asfalten gir som kjent høge sjåartal og reklameinntekter.

Det passar denne seriemordaren bra, for han ynskjer nemleg å ha publikum - noko han har til felles med legendariske Jack the Ripper. Etter kvart får me vita at han har eit heilt spesielt motiv: Han er besatt av det kunstneriske og vakre i døden og danderer lika slik at dei tek seg "best muleg" ut. I forkant av kvart mord heng han opp flygeblad der han annonserer stad og tidspunkt for det som skal skje. Likevel lurer han politietterforskarane trill rundt. Kvifor er det ingen som verkeleg ser denne drapsmannen?

Handlinga er lagt til førjulstida i London og det endelege oppgjeret finn stad på sjølvaste julafta. Spenninga og intensiteten i forteljinga ligg i forholdet mellom protagonisten - journalisten Eve - og antagonisten - kunstnarmordaren. Mordaren er der ein plass, like i helane på henne, noko som er både skremmande og farleg - men etter Eve sitt syn også viktig med tanke på jobb og karriere. Trass i slike haldningar er Eve ein sympatisk hovudperson. Ho har sine eigne kvardagsproblem og private utfordringar å ta omsyn til; ein senil far, ein nysgjerrig nabo og eit spirande forhold til ein kollega.

Belinda Bauer har alltid interessante og sære personar i bøkene sine - og ho skriv godt. Når det gjeld Den vakre død må eg gi pluss også til den mørke humoren, det høge spenningsnivået og den gode avslutninga.

Andre bloggmeiningar: Bjørnebok, I bokhylla, My Criminal Mind, Tine sin blogg

Oppsummering november

Påbyrja i oktober, fullført i november:
Jan Mehlum - Hvit engel, svart natt - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
Jens Henrik Jensen - Hengte hunder - Dansk krim - Lånt lydbok biblioteket

Lest i november:
Knut Røneid - Når barnet ditt ikkje vil leve lenger - Personleg beretning/dokumentar - Kjøpt papirbok
Bernt Hulsker - Alt fra Hulken - Sjølvbiografi/dokumentar - Lånt ebok eBokBib
Anders Roslund - Tre timer - Svensk krim - Lånt papirbok biblioteket
Sigri Sandberg Meløy - Polarheltinner - Norsk dokumentar/biografisk - Lånt papirbok biblioteket
Anne Holt - En grav for to - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket
Alexander McCall Smith - Skrivemaskinkurs for menn - Skotsk/botswansk krim - Lyd Storytel
Belinda Bauer - Den vakre død - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket

Påbyrja i september, fullførast i desember:
Ken Follett - På grensen til evigheten - Britisk roman - Kjøpt papirbok

Påbyrja i november, fullførast i desember:
Lars Kepler - Lazarus - Svensk krim - Lånt ebok eBokBib
Gunnar Staalesen - Utenfor er hundene - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket

4 papir, 3 lyd, 2 ebøker
7 lånt, 1 abonnement, 1 kjøpt
6 krim/spenning, 3 dokumentar/biografisk
5 norske, 1 britisk, 1 dansk, 1 svensk, 1 skotsk-botswansk
3 kvinner, 6 menn
"Nye" forfattarar: Røneid, Sandberg Meløy, Hulsker

Det vart bra med lesing og lite blogging i november. Bror min si bok vart den desidert sterkaste leseopplevinga mi denne månaden. Då eg hadde fordøya den litt måtte eg ha noko lett og lystig lesestoff. Bernt Hulsker innfridde i så måte, medan fjerde del av Alexander McCall Smith sin kosekrimserie frå Afrika var berre middels. Boka om polarkvinnene burde/kunne vore bra, men den var dessverre rotete og overfladisk.

Kriminalromanane Tre timer og Den vakre død er svært gode. Korte omtalar kjem.

Eg håpar å bli ferdig med Ken Follett sin avsluttande del av århundretrilogien før årsskiftet. Eg likar På grensen til evigheten, men det går seint fordi boka er så upraktisk og uhandterlig med sine 1081 sider.

Eg ynskjer alle ei koseleg førjulstid! 

Snart jul igjen

Eg er ikkje særleg "julete" av meg; eg tykkjer det er altfor mykje mas og (kjøpe)press i samband med desember og advent. Ofte har eg mest lyst til å melda meg ut av heile jula og julehysteriet - men så går jo ikkje det heller. Det er eit paradoks at juleførebuingar - som egentleg skal vera så hyggeleg og koseleg - fører til at folk stressar seg forderva.

Samstundes er eg glad me har julemånaden óg, me treng kos og lys og varme i vintermørket. Løysinga er å gjera det beste ut av det; senka skuldrane og å unngå å samanlikna seg med "alle andre". Nokre av oss finn roen med julemusikk, juleforteljingar og juledikt. Kva som skal til for at det skal bli julestemningsfullt er sjølvsagt høgst individuelt, men nedanfor finn du favoritt-julediktet mitt.

Då Arild Nyquist skreiv Nå er det jul igjen i 1972 vart det bråk, - diktet hamna faktisk i Stortinget, der det vart lese opp frå talarstolen "til skrekk og advarsel" over innkjøpsordninga. Det etablerte og seriøse litteratur-Noreg likte ikkje slikt tøys. Dikter Arild døydde i romjula 2005 og han fekk truleg oppleva at diktet vart ein klassikar. (Og apropos: Tema for Anita sin diktlesesirkel for november er klassikarar.)

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Ja, nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Og grauten koker!

Og grauten koker!

Og grauten koker!

Og grauten koker!

Ja nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Og spurven sitter!

I ne-e-e-ket!

Og jæææ-æææii stapper!

Min lange pipe!

Og synger:

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Og bestefar kommer!

Og bestefar kommer!

Og bestefar kommer!

Og han er nisse!

God kveld, du gamle!

God kveld, du gamle!

God kveld, du gamle!

Sett fra deg stokken!

Ta av deg maska!

Her har du flaska!

Ta av deg maska!

Her har du flaska!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Og vi synger salmer!

Under juletrepalmer!

Og vi synger salmer!

Under juletrepalmer!

Og jeg pakker opp skrujernet!

Og jeg pakker opp skrujernet!

Og jeg pakker opp skiskraperen!

Og jeg pakker opp skiskraperen!

Takk onkel Petter!

Takk tante Laura!

Den der var grei den!

Den der var grei den!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Og ribba smaker!

Og her er kaker!

Og ribba smaker!

Og her er kaker!

En liten dram til?

Litt mere sursild?

Litt mere sursild

Litt mere sursild...

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Ja nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Nå er det jul igjen!

Haustlesing - "Nye" krimforfattarar

Eg les mykje krim, og tykkjer difor at det er interessant å få tips om (for meg) ukjende krimforfattarar. Her følgjer ein samleomtale med bøker frå ein tysk, ein britisk og ein dansk krimforfattar: Ein historisk krim, ein politikrim og ein spenningsroman.

Den våte fisken av Volker Kutcher
Bazar 2011
508 sider
Lånt papirbok biblioteket

Handlinga er lagt til mellomkrigstida, nærare bestemt til Weimarrepublikken. Det uvande bakteppet gjer boka interessant. Dette var ei tid med store utfordringar, både politisk og menneskeleg. Hovudpersonen er ein ung politimann i Berlin.

TV-serien Babylon Berlin baserer seg på denne boka. Eg såg nokre få TV-glimt og fekk då eit heilt anna inntrykk av stemninga enn den eg fekk gjennom boka. Medan eg las tenkte eg at det var grått, mørkt og langsamt. TV-bileta var derimot fargesterke og med raske sceneskift. Serieskaparane har lagt vekt på det dekadente og sære, men i boka har ikkje dette noko særleg fokus.

Eg oppfatta fyrste del av Den våte fisken som omstendeleg, uoversiktleg og tunglest. Eg las likevel vidare i håp om at det skulle bli betre etter kvart. Det vart det egentleg ikkje, men eg fullførte då heile boka. Terningkast 3.


Nå ser du meg av S.J. Bolton
Cappelen Damm 2014
Speletid 12:10
Storytel

Det "kryr" av dyktige britiske krimforfattarar og det skal godt gjerast å få med seg alt som blir utgitt. Sharon Bolton, eller S.J. Bolton som ho óg vert kalla, er ein av dei eg ikkje har lest noko av tidlegare.

Nå ser du meg er fyrste bok i serien om politikvinna Lacey Flint. Det er ein politikrim der hovudpersonen vert ualminneleg sterkt involvert i ei pågåande seriemordarsak. Under lesinga fekk eg assosiasjonar til både Mo Hayder, Val McDermid og Minette Walters sine bøker.

Splitter gale seksual-, sadist- og seriemordarar er heldigvis høgst uvanleg, men det finst nokre eksempel på slike monster frå det verkelege. Den mest bestialske, myteomspundne og uoppklarte av dei alle er Jack the Ripper. I Nå ser du meg handlar det om ein som kopierer metodane til den skremmande drapsmannen som terroriserte London på 1880-talet.

Nå ser du meg er ingen kosekrim: Sarte sjeler må vera obs på at boka inneheld nokså blodige skildringar. Terningkast 4.

Hengte hunder av Jens Henrik Jensen
Lydbokforlaget 2018
Speletid 12:22
Lånt lydbok biblioteket

Fyrste del av trilogien Oxen lovar bra. Krigsveteran og eks-elitesoldat Niels Oxen er hovudperson og (anti)helt i ei småspennande krimforteljing frå den danske villmarka. Denne Oxen har meldt seg ut av samfunnet etter traumatiske opplevingar og slått leir i skogen saman med hunden sin. Her (over)lever han av det naturen byr på og det han kan finna på avfallsplassar. Ein dag finn han tilfeldigvis ein hengd hund og ein livlaus person. Offeret viser seg å vera ein så mektig mann at etterretningstenesta vert kobla inn i saka.

Oxen vert fyrst mistenkt for ugjerninga, men saka utviklar seg og han vert delvis mot sin vilje involvert i etterforskinga. Det dukkar nemleg opp fleire døde menn og fleire hengde hundar. Hyppige perspektivskift og ulike forteljarstemmer gjer historia uforutsigbar, men det heile blir vel vidløftig og konspiratorisk til tider. Terningkast 4. 

Bokomtale: Når barnet ditt ikkje vil leve lenger av Knut Røneid

Sjølvpublisert 
176 sider
Kjøpt papirbok

Dette er utan tvil den boka som har gjort sterkast inntrykk på meg - nokon gong. Grunnen er personleg: Forfattaren er min eigen bror. Det handlar om sonen hans Kristoffer som tok sitt eige liv i 2015, 18 år gammal. Knut har i denne boka fortalt historia om korleis han som far har opplevd tida før og etter.

Det er utfordrande å skriva om boka sidan saka er så trist og når ein står forfattaren så nær, men eg har lova bror min å skriva ein ærleg omtale - og det skal han få. Eg gir ikkje terningkast. I dette tilfellet er det meiningslaust. Eg er på ingen måte nokon "nøytral" lesar.

Å mista eit barn er det verste ein forelder kan oppleva, det er det ingen tvil om. Å finna sin eigen son død må vera ei sjokkerande oppleving som ein aldri kjem over. Å få vita at guten tok livet av seg sjølv er hjerteskjerande.

Når barnet ditt ikkje vil leve lenger er ein svært personleg dokumentar. Det handlar likevel lite om private forhold: Dei einaste som vert namngitt er ektefellen Reidun og Kristoffer sjølv. Me som kjenner familien veit godt kva og kven det handlar om. Andre - som ikkje kjenner dei involverte - kan likevel ha stor nytte av boka.

Sjølv om eg var førebudd på mesteparten av innhaldet vart det utruleg sterk lesing; eg brukte lang tid på dei 176 sidene. Ikkje fordi boka er tung og vanskeleg, men fordi det vart så intenst og nært - og eg følte difor behov for pausar. Knut legg ikkje skjul på noko og fortel ope og ærleg om sine eigne kjensler, om familien si enorme sorg og om kor vanskeleg tida etterpå har vore - spesielt høgtider og merkedagar - men også kvardagar. Om tunge tankar og om meiningslause byråkratiske problem. Om kor lite som skal til før sorga set ein ut av spel. Om alle spørsmåla som melde seg i ettertid: Burde me ha skjønt? Burde me ha sett? Og dernest; kvifor? Kva var årsaka til at ein velfungerande og omtenksam ungdom kunne gjera noko slikt mot dei han var glad i?

Boka gir svar på kvifor Kristoffer ikkje orka å leva lenger. Det heile er djupt, djupt tragisk. Knut gjer greie for detaljane i saka - og rettar skarp kritikk mot dei som etter hans meining fortener det.

Mykje av innhaldet er vondt og vanskeleg å lesa om, men boka gir framfor alt eit rørande bilete på sorg og foreldrekjærleik. Knut gir uttrykk for stor takksemd for støtta han og familien har fått frå mange hald; frå bygdefolk og nærmiljø, frå kollegaer og arbeidsgjevar - og trekker spesielt fram organisasjonen LEVE.

LEVE driv informasjonverksemd og arbeider for openheit omkring sjølvmord. Kvart år er det omlag 600 menneske som tek sitt eige liv her i landet, så det er i høgste grad eit samfunnsproblem det er snakk om her. Knut og Reidun valde óg å vera opne om kva som hadde hendt med Kristoffer - fyrst og fremst for at andre skal unngå å oppleva det same som dei. Auka kunnskap og større openheit rundt sjølvmord er eksempel på sjølvmordsførebyggande tiltak.

Det finst elles ingen "rett" måte å sørga på. Eg vil tru at det er like mange måtar å sørga på som det finst sørgande. Sorgarbeid tek i alle fall TID og det går gjerne i bølger. Nokre ser ut til å takla det "fint", det vil altså sei at dei ber sorga inni seg. For Knut har skrivinga av dette bokmanuset og å slita seg ut på sykkel vore rett "medisin".  Livet må gå vidare, som det heiter. Sjølv når alt ser som mørkast ut, finst det lyspunkt.

"Ein kan sørge og sakne i veker, månader og år, men ein MÅ holde ut, fordi det er alltid nokon som treng deg. Kanskje det ikkje kjennest slik ut, men dersom du har eit barn som har begått sjølvmord, så har du alltid nokon andre som treng deg. Du MÅ holde det gåande, enda så vondt det er, fordi nokon andre treng deg."

Ein føler seg gjerne usikker og hjelpelaus i møte med etterlatte etter sjølvmord. Kva kan ein sei liksom? Vel - ein treng ikkje sei så mykje. Eit handtrykk eller ein klem er nok.

Sjølv om Når barnet ditt ikkje vil leve lenger omhandlar ei ufatteleg trist sak, er det ei lettlest og godt komponert bok. Kapitla er korte, logiske og oversiktlege, språket er ganske flytande. Nokre få korrekturleifar finst, men sjølv ein rettskrivingsnazist som meg overser det. Knut er sakleg, fornuftig og forbausande open. Han skriv med snert og formulerer seg godt. Det syner han jamnleg óg på bloggen 1-2, 1-2, testing, testing der han m.a. skriv om sykkelturar og fjellturar, om musikk og film - og om norsk narkotikapolitikk.

Det er ikkje så enkelt å gi ut ei bok for ein amatørforfattar. Knut har teke kontakt med både store og små forlag, men vart avvist. Som kjent er det kun ein brøkdel av dei manusa forlaga får inn som vert tekne inn i varmen og utgitt. Løysinga var å gi ut boka sjølv - og eg meiner det er berre positivt. Ved å gi ut boka sjølv har ho blitt akkurat slik forfattaren har ynskt. Dersom ein forlagsredaktør hadde fått kloa i Knut sitt manus ville nok vedkommande ha bearbeida og omstrukturert ein god del - men eg trur at leseopplevinga dermed ikkje ville ha blitt så bra - så ekte.

Kristoffer var eit stille og snilt barn og ein høfleg og sympatisk ung mann. Eg skulle gjerne sett at det fantest eit bilete av han i boka slik at folk som ikkje kjende han kunne sjå kor flott han var.

Knut har skrive ei leseverdig bok til ettertanke for nokon kvar. Temaet er viktig og dessverre: stadig like aktuelt.

- - - - - - - - - -

Vil du lesa meir om temaet? Har du eller nokon du kjenner opplevd noko liknande? Då er du kanskje interessert i å kjøpa og lesa denne boka. Ta i tilfelle kontakt med underteikna på beroene@gmail.com eller skriv i kommentarfeltet så skal eg formidla kontakt.

Slik ser forfattaren ut. Foto: sognavis.no 

Oppsummering oktober

Påbyrja i september, fullført i oktober:
Gert Nygårdshaug - Zoo Europa - Norsk roman - eBokBib
Chris Tvedt - Bevisets stilling - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket

Lest i oktober:
Marit Reiersgård - Det de døde vet - Norsk krim - eBokBib
S.J. Bolton - Nå ser du meg - Britisk krim - Storytel
Levi Henriksen - Jern & metall - Norsk novellesamling - eBokBib
Karin Fossum - Formørkelsen - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Volker Kutscher - Den våte fisken - Tysk krim - Lånt papirbok biblioteket

Påbyrja i september, fullførast i november:
Ken Follett - På grensen til evigheten - Britisk roman - Kjøpt papirbok

Påbyrja i oktober, fullførast i november:
Jan Mehlum - Hvit engel, svart natt - Norsk krim - eBokBib
Jens Henrik Jensen - Hengte hunder - Dansk krim - Lånt lydbok biblioteket
Knut Røneid - Når barnet ditt ikkje vil leve lenger - Personleg beretning - Kjøpt papirbok

• 2 papir, 2 lyd, 3 ebøker
• 6 lånt, 1 abonnement
• 5 krim/spenning, 1 roman, 1 noveller
• 5 norske, 1 britisk, 1 tysk
• 3 kvinner, 4 menn 
• "Nye" forfattarar: Bolton, Kutscher

Oktober vart ein tilnærma normal månad: Sju ferdigleste og fire påbyrja. Med tanke på bokbloggerprisen har eg pr. 31.10. lest 15 norske 2018-bøker, av dei 13 krim. Dei øvrige to; Zoo Europa (roman) og Jern & metall (noveller, dvs. open klasse) vart lest denne månaden - og begge er veldig bra. 

Smakebit på søndag: Jern & metall av Levi Henriksen

Gyldendal 2018
190 sider
Lånt ebok eBokBib

Levi Henriksen er ein forfattar som verkeleg beherskar novellekunsten. Dei 11 novellene i denne samlinga er alle fine leseopplevingar der ein finn truverdige miljø og overraskande avslutningar.

Novellesamlinga er slett ikkje noko revolusjonært kampskrift sjølv om tittelen Jern & metall gjerne får ein til å tenkja på fagrørsla og klassekamp. Men det handlar mykje om folk på grasrota og på golvet sine liv. Om vanlege folk med vanlege jobbar og vanlege liv. Om at alle desse vanlege folka er unike. Om kor viktig det er for alle å bety noko for andre.

Dei fine person- og miljøskildringane og den sorgmuntre melankolien er gjenkjenneleg frå tidlegare bøker. Landskapet er også denne gongen den fiktive bygda Skogli i nærleiken av Kongsvinger.

Ein kan ikkje sei at Levi Henriksen er ein jålete ordkunstnar, men han leikar seg med formuleringar og gode bilete.

«Jeg kaster et blikk mot åsene, og himmelrendene stirrer like tomme og værgrå tilbake.»

Fire av novellene handlar om jula, og desse har også vore på trykk i diverse julemagasin tidlegare. Har du lest Bare mjuke pakker under treet veit du kva du kan forventa; gripande, vare og såre julerelaterte forteljingar; ikkje utan sentimentalitet, men likevel heilt utan klissete føleri.

«Gjennom snødrevet kan jeg se det blinke i lysene på trærne langs veien, og jeg håper at jeg lot lyset stå på i huset slik at det ikke skal ligge som en nedsnødd gravstøtte i natta.»

Eg set pris på dei tvistane forfattaren ofte legg inn i avslutninga av forteljingane. Novellene handlar om dei nære ting og om store og små utfordringar livet gir. Levi Henriksen skriv klokt og forståeleg og det som slår meg medan eg les er at "det enkle er ofte det beste".

«Det er egentlig bare én ting som er tristere enn å ha bare tre-fire presanger å åpne på julaften, og det er å ikke ha noen å gi gaver til.»

Det vert fortalt om situasjonar og kjensler som me alle møter gjennom livet; om kjærleik og nærleik, om aldring og gløymsel og om sorg og einsemd.

«Ute er det fortsatt mørkt, og det kommer aldri til å bli lyst igjen. Jeg kan kjenne det i hele kroppen, som når man våkner om morgenen med vissheten om at det regner ute. Jeg sier navnet hennes, men den ligger bare kald i min.»

Eg er blitt veldig glad i denne forfattaren; eg føler ofte at han skriv direkte til meg som les. Av nolevande norske forfattarar (som ikkje skriv krim) har eg svært få favorittar. Levi Henriksen er ein av dei få.

«La oss bare si at jeg hadde et visst talent for å få linjer til å henge sammen på en måte som noen ganger kunne få andre mennesker til å nikke ettertenksomt.»

Novellesamlinga Jern & metall anbefalast på det varmaste.

Sidan eg har sitert frå boka, og sidan det no er blitt søndag, har eg lagt inn omtalen som eit Smakebit på søndag-bidrag. Dersom du klikkar deg inn på bloggen Flukten fra virkeligheten finn du fleire smakebitar frå ulike bøker. 

Norsk krim 2018 del 4

Bokhausten 2018 byr på mykje bra krim. Her kjem tre kjappe omtalar av tre gode kriminalromanar frå tre dyktige damer.

Dronen av Unni Lindell

Aschehoug 2018
375 sider, lånt papirbok privat

Lindell har levert nok ei knallbra bok med høg sidevendarfaktor. Det er imponerande at ho held koken og at ho stadig fornyar serien om Cato Isaksen og Marian Dahle. Frå eit lesarsynspunkt er det positivt at fokus i dei to siste bøkene har skifta frå Cato til Marian. Sistnemnde er ein langt meir interessant karakter.

Lindell er særleg dyktig når det gjeld spenningsoppbygging, perspektivskift og timing. Persongalleriet er truverdig og sjølve historia framstår som realistisk. Ein del av handlinga har då også visse likskapar med ei verkeleg kriminalsak. Tittelen Dronen er heilt konkret - men også symbolsk.

Etter dei fyrste femti bittelitt trege og ein smule forvirrande sidene, er det - om ikkje "full gass" - så i alle fall eit voldsomt driv, samt nervepirrande spenning og uklar uhygge resten av boka. Eg gir Dronen terningkast 5.

For meg er det Unni Lindell som er Krimdronninga her i landet, med Karin Fossum som ein klar nummer to:

Formørkelsen av Karin Fossum

Cappelen Damm 2018
332 sider, lånt papirbok privat

Konrad Sejer får ei tragisk og vanskeleg sak på bordet denne gongen. Ein liten gut er død; han har falle eller blitt kasta utfor eit hotellrom i 7. etasje. Dei einaste som opphaldt seg i det aktuelle rommet var foreldra til guten - og dei skuldar på kvarandre. Kva kan få menneske til å begå ei slik uhyrleg handling? Kven snakkar sant? Kven er skuldig? Kven er uskuldig? Er det muleg at ein tredjeperson kan vera med i biletet? Korleis er det muleg å gå vidare i livet etter ei slik tragisk hending? Korleis er det muleg at to som ein gong elska kvarandre blir bitre fiendar?

Desse spørsmåla stiller lesaren seg når ho les Formørkelsen; ei bok som er meir psykologisk thriller enn ein vanleg kriminalroman. Både lesaren og Sejer ser historia og forhistoriar frå begge kantar. Etter kvart vert det avslørt at mor har og har hatt eit alkoholproblem og at far har og har hatt psykiske vanskar. Klarar forhøyrseksperten og menneskekjennaren Konrad Sejer å finna ut av saka?

Eg hadde høge forventningar til Formørkelsen og dei vart stort sett innfridde. Det er ein velskriven thriller som eg gir terningkast 5-. 

Det de døde vet av Marit Reiersgård

Gyldendal 2018
342 sider, lånt ebok eBokBib

Som Lindell og Fossum leverer Reiersgård kvardagsleg uhygge og godt oppkonstruerte plott. Dette er fjerde bok i serien om politietterforskarane Verner Jacobsen og Bitte Røed. Det er sistnemnde som innleiingsvis er i fokus i det dramaet som utspelar seg her. 

I Bitte Røed sitt nabolag har ein familie opplevd ein ufatteleg tragedie; sonen på 18 er død i samband med russefeiring. Under eit ferieopphald i Spania ei tid seinare vert mora meldt sakna. Kva kan ha hendt? Har ho rømt eller er ho utsett for ei kriminell handling? Det kjem fram at ho har vore deprimert og at ho muligens er suicidal. Politiet er halvlunkne til saka medan faren i familien er uklar og oppfører seg merkeleg. Er det sorg og fortviling eller er det ugler i mosen? Bitte Røed granskar saka frå nært hald med hjelp frå Verner Jacobsen som oppheld seg i Spania. Verner gjennomlever her eit anna og heilt personleg drama.

Det de døde vet er ei realistisk og truverdig forteljing. Reiersgård skriv godt og med innleving og brukar både humor og alvor i skildringane sine. Ho er ikkje "så psykologisk" som Fossum, men også her finn ein gjenkjennelege miljø og "normale" menneske. Terningkast 4+. 

Biografiar: Mikael Persbrandt og Samuel Massie

Moshonistas biolesesirkel held fram som vanleg, men denne gongen er eg ikkje deltakar. Oktoberrunden har tema Genderbender Realness - så det handlar om transkjønna og andre former for uklar kjønnsidentitet. For meg vart dette temaet for smalt og spesielt; eg fann rett og slett ikkje nokon biografi som passa inn.

Eg nyttar heller høvet til å skriva om to andre biografiar som eg har lest i det siste. Dei biograferte, Mikael Persbrandt og Samuel Massie, har lite til felles - og bøkene er svært ulike både i stil og form. Persbrandt sin sjølvbiografi er ført i pennen av den dyktige forfattaren Carl-Johan Vallgren, medan Samuel Messie har stått for skrivinga sjølv. Persbrandt er ein berømt 55 år gammal skodespelar, Massie er ein ung eventyrar og TV-personlegheit på 25. Men begge hadde dei ei utfordrande ungdomstid der dei tøygde grenser. Begge er noko høge på seg sjølve, men framstår óg som reflekterte og sympatiske i desse bøkene.

Mikael Persbrandt - Sånn jeg husker det av Carl-Johan Vallgren

Gyldendal 2018
430 sider
Lånt papirbok biblioteket

Han bjudar på, Mikael Persbrandt. Her er det ikkje snakk om å rosemåla verken seg sjølv eller andre.

Det handlar mykje om rusmisbruk i forteljinga om Mikael Persbrandt sitt liv. Alt frå ung alder brukte han alkohol, men etter kvart vart det kokain som vart rusmiddelet han tydde til. At det var psykisk sjukdom som førte til dei voldsomme opp- og nedturane hans vart ikkje klarlagt før det nesten var for seint. Idag er Persbrandt edru og frisk - og kan fortelja - usminka, ope og ærleg - om korleis det var. Tidvis tykkjer eg at det er too much information, men det er litt fascinerande óg, at han byr på seg sjølv på denne måten.

Eg likte boka, men skumma raskt gjennom ein del. Oppramsing av skodespel, skodespelarar og filmar har minimal interesse for meg. Men Beck kjenner eg til - og Persbrandt fekk sitt store gjennombrot som skodespelar som Gunvald Larsson i serien som er basert på Maj Sjöwall og Per Wahlöö sine kriminalromanar. Sjølv om Persbrandt sin Gunvald ikkje ser ut som forfattarane har beskrive han, er det ikkje tvil om at han er ein glimrande Gunvald. Ifølge denne boka var han høg under store deler av innspelinga av Beck-filmane. Til slutt var det ikkje anna råd enn å kvitta seg med "stjerna". I mange mange år heldt Persbrandt ut det harde livet med for mykje og hard jobbing og stort forbruk av rusmidlar, men til sist sa det altså stopp. Han takkar si noverande kone Sanna Lundell for at det trass alt gjekk bra.

Dame- og utruskapshistoriane er mange og detaljerte - og er vel kjende gjennom media. Det er jo slikt stoff som skapar store overskrifter og som får mange klikk på ymse nettstader. At Sanna vart gravid medan han samstundes var sambuar og forlova med Maria Bonnevie og at han var dritfull og ynkeleg då han oppsøkte Maria og Fredrik Skavlan har me vel alle lest/høyrt/sett før.

Min konklusjon på denne leseopplevinga er at Carl-Johan Vallgren har skrive ei leseverdig bok om ein dyktig skodespelar og eit spennande menneske som har levd livet på godt og vondt. I tillegg til papirboka har eg nytta lydbok på Storytel, lest av Mikael Persbrandt sjølv - og dersom du er fortruleg med det svenske språket vil eg absolutt anbefala den varianten. Ein får eit nærare og klårare inntrykk av det som blir fortalt når ein lyttar til den det handlar om.

Hold fast! av Samuel Massie
Spartacus 2014
Speletid 10:21
Storytel

Då Samuel gjekk på vidaregåande fekk han ymse diagnosar som dysleksi og konsentrasjonsvanskar, men etter det eg forstår var han nok heller ein heilt "vanleg" giddalaus og motivasjonslaus ungdom. Eit opphald på folkehøgskule vart vendepunktet. Endeleg fekk han noko til - han opplevde meistring og fekk ei ny innstilling til livet. Og her møtte han Jarle Andhøy, som truleg såg noko ekstra - nokon som likna på han sjølv? - i Samuel. Etter kvart fekk han nemleg tilbod om å bli med "Berserk" til Sørpolen.

Samuel fortel levande om livet ombord, om godt kameratskap, om ansvar og arbeid. Me får vita kor stolt og glad han blir når Jarle bestemmer at nettopp Samuel skal få bli med til polpunktet. På ferda innover dit skjer det som blir enno eit nytt vendepunkt for Samuel. Via satelittelefon frå Noreg får dei vita at "Berserk" er sakna og at det ikkje er meldt om livsteikn frå mannskapet. Å få ein slik sjokkerande beskjed medan ein er utslitt og befinn seg på den mest aude plassen på jorda må ha vore utruleg tøft for ein 17-åring. Samuel er ærleg og beint fram når han fortel om si eiga skuldkjensle og tunge tankar etter Berserk-forliset. Verken båten eller dei tre ombord er blitt funne. (Året etter var Samuel og Jarle attende i Arktarktis for å leita, men det er ei anna og kontroversiell historie)

Hold fast! er overraskande bra. Massie syner vilje og pågangsmot og er engasjert og ivrig når han fortel. Det er fascinerande å lesa om korleis innstillinga hans til livet vart endra. Å få konkrete og praktiske arbeidsoppgåver var akkurat det han trengde. Han tok eit oppgjer med seg sjølv, sette seg nye mål og gjennomførte det.

Har du av og til lurt på korleis det er å gå på do når det er piskande storm og mangfoldige minusgrader? Slike ting vert jo ikkje nemnt i andre polarbiografiar. Men Samuel fortel; detaljert, kleint og morosamt - om korleis det opplevast.

Det er tydeleg at boka ikkje er språkvaska og redigert på i stor grad, noko som i dette tilfellet berre er positivt. Hold fast! er rett og slett Samuel som fortel om Samuel sitt liv så langt.

I samband med lesinga har eg googla Samuel Massie - boka er frå 2014 og eg var ikkje oppdatert på kva han har drive med dei siste åra. Til mi store overrasking har han vore deltekar i TV-programmet "Skal vi danse"; han utfordrar altså seg sjølv på høgst ulike vis. Han har vore gift og blitt skilt og vore programleiar for TV-serien Samuel og bestefar. Han jobbar elles som foredragshaldar, motivator og inspirator.

Haustlesing - Svensk seriekrim

Ein bokbloggar må ikkje skriva om alle bøkene ho les, men for meg er det blitt slik at leseopplevinga ikkje er heilt ferdig før eg har skrive nokre ord om boka. Difor ein ny samleomtale; denne gongen to svenske kvinnelege forfattarar av seriekrim. Det er nokre veker sidan eg las desse bøkene, så dette er kortfatta og noko overfladisk.

Det handlar om forsvunne barn i begge desse bøkene, eit tema som er velbrukt i krimromansamanheng. Og det er vel slik at me alle kan leva oss inn i dei kjenslene som dei involverte i slike saker går gjennom.

Pappas gutt av Emelie Schepp

Lydbokforlaget 2018
Speletid 10:31, lånt lydbok biblioteket

Schepp kom som eit friskt pust med Merket for livet der me vart presentert for ein særdeles interessant hovudperson; Jana Berzelius - profilert jurist og statsadvokat - med ein heilt spesiell bakgrunn.

Pappas gutt er bok nummer fire i serien, og Jana vert stadig påminna om fortida si. Sjølv om barndomsvenen/fienden hennar Danilo sit bak lås og slå er han i stand til å gjera livet surt for andre - og særleg for Jana. Sidan det er så viktig for Jana å halda bakgrunnen sin hemmeleg, vert hennar kamp for å skjula kven ho egentleg er, eit ekstra spenningsmoment i serien. I tillegg til Jana vert me godt kjent med kriminalbetjenten Mia Bolander. Ho er truverdig, har personlegheit og er ein skarp kontrast til Jana. Sjølve kriminalgåta i Pappas gutt er så spennande at det er nesten umuleg å leggja frå seg boka. Lydboka er glimrande lest av Anne Ryg. Terningkast 5.

Heksen av Camilla Läckberg

Gyldendal 2017
649 sider, lånt papirbok privat

I den 10. boka i Fjällbackaserien brukar Läckberg same oppskrift som ho har nytta før. Det er greit nok, for denne oppskrifta har jo gitt henne superstjernestatus og millioninntekter. Det handlar stort sett om at den prektige politimannen Patrick og den nysgjerrige forfattaren Erica løyser meir eller mindre kompliserte saker frå ulike kantar og innfallsvinklar, - samt trivialitetar, småbarnsliv og kvardagspludring.

Slik er det også i denne boka, og for oss som har følgd serien heile vegen vert handlinga i Heksen forutsigbar og kjedeleg. Eg vart aldri skikkeleg engasjert sjølv om dei to ulike sakene (som sjølvsagt heng saman på finurleg vis) egentleg er tragiske og opprørande.

Läckberg er ingen dårleg krimforfattar, og det er klart boka har kvalitetar - men for meg er det negativt at ho gjentek seg sjølv i kvar einaste bok. Denne boka er dessutan altfor lang. Bihistoria frå fortida kunne godt ha vore kutta ut, den har uansett ingen samanheng med sjølve hovudhistoria. Overtydelege spor og hint undervegs er også irritasjonsmoment for meg. Men det som irriterer aller mest er Patrick og Erica og deira kosemoseliv.

Smaken er som baken - og smaken utviklar seg etter kvart og over tid. For nokre år sidan var eg svært begeistra for Camilla Läckberg og Fjällbacka. No er eg lei. Heksen får terningkast 3.

Bokomtale: Zoo Europa av Gert Nygårdshaug

Cappelen Damm 2018
506 sider
Lånt ebok eBokBib

Dette er ei bok som set i gang både positive og negative kjensler - og eg har sett at det finst høgst ulike meiningar om den: Zoo Europa vart regelrett slakta av anmeldaren i Dagens Næringsliv, men fekk ros av NRK og terningkast 5 i VG. Eg er mest enig med sistnemnde som meiner at dette er "en spennende, underholdende og verdig avrunding" av Mino-serien.

Eg trur det er heilt avgjerande at ein har lest dei føregåande bøkene i serien, for i denne boka møter me på nytt "gamle kjende": Mino frå Mengele Zoo, Jens Oder frå Himmelblomsttreet, Jonar frå Afrodites basseng og Karl Iver og Zoe frå Chimera. Eg meiner at dersom ein som lesar er i stand til å leva seg inn i handlinga - og dersom ein er opptatt av klima- og miljøspørsmål, er Zoo Europa ei mektig leseoppleving. Ein vert engasjert i handlinga sjølv om det er ei slags eventyrforteljing - for ein forstår jo at det ligg eit djupt alvor bak. Nygårdshaug er ein forfattar som har eit sterkt politisk engasjement: Han har ein bodskap og han tek stilling. Han bryr seg om samfunn, menneske og natur og han brukar skrivekunsten sin for å formidla det.

Åtvaring: Enkelte spoilers følgjer.

Zoo Europa er ein dystopisk og postapokalyptisk fabel - og lesinga set i gang engasjement og refleksjon. Me befinn oss i året 2053 - og verda slik me kjenner den er totalt forandra. Klima og natur i krise. Olje, gass og bensin finst ikkje meir. Internett og anna informasjonsteknologi fungerer ikkje. Klimaflyktnningar og politiske flyktningar. Det meste er øydelagt: samfunnsstrukturar, økosystem, infrastruktur. Parallelt og som følgje av alt dette: Ekstremisme, anarki og borgarkrigar.
Så skjer katastrofen: Ein vilt- og hurtigveksande skog, tildels menneskeskapt, sprer seg overalt, brutalt og fullstendig øydeleggjande. Skogen forgiftar vatnet og har dermed fatale konsekvensar for menneske. Men den fører også til ein ny start - for nokre få.

Når me møter våre vener (som tilfeldigvis ikkje er råka av hendinga) er det uhyggeleg og umenneskeleg stille:
Karl Iver befinn seg i eit folketomt London. Han sler seg i lag med den rappkjefta baronessa Lillith på vandring i den nesten ugjennomtrengelege skogen mot Eurotunnellen der Jens Oder og Mino oppheld seg. Her har fascistane hatt sin tilhaldsstad og den einaste overlevande av dei er ein annan kjenning (frå Himmelblomsttreet). Denne personen gir seg ikkje til kjenne, - han opererer åleine og er forteljarstemma i kursiv.

I ein tredje handlingstråd møter me Lillith sine søner som befinn seg i eit kloster ved Gardasjøen. Dette er den same staden der Jonar Snefang og sonen oppheldt seg ei tid før dei flaug vidare til Afrika og Sahara (i Afrodites basseng). I Sahara befinn også Karl Iver sin kjæreste Zoe seg, saman med ei lita gruppe frå forskingsstasjonen i Kongo (som me las om i Chimera).

Dette er kort om den ytre handlinga i Zoo Europa. Boka byr på mange vandringar og fleire forteljarstemmer. Det vert fortalt om draumar og telepati, filosofi og vitenskap, samt liksomfilosofi og liksomvitenskap. Ein del fæle og groteske hendingar oppstår undervegs, men stemninga er gjennomgåande munter-melankolsk - merkeleg nok. At folk som opplever at verda har gått til grunne oppfører seg tilnærma normalt er også litt merkeleg - men på den andre sida skal ein ta omsyn til at dette er dikting og fantasi. Dette med den magiske skogen er også fantasifullt, men passar forsåvidt inn i ei forteljing som dette.

Forfattaren viser alltid hjertevarme og omtanke for karakterane sine. Det gjer han også denne gongen. Språket og måten å fortelja på skiftar alt etter kven det er som har forteljarstemme. Nygårdshaug sparkar litt i alle retningar; han er ein samfunnsrefsar som set ting på spissen. Av og til vert det noko overtydeleg medan det andre stader er heller uklart kva han vil fram til. Boka byr på mengder med litterære, kulturelle, filosofiske og politiske referansar. Eg forstår nok ikkje alt av dette, men eg forstår i alle fall sjølve hovudbodskapen som kan oppsummerast slik:
1. at jorda kan stå ovanfor eit fullstendig økologisk, teknologisk og samfunnsmessig samanbrot dersom ikkje noko blir gjort - og 2. at ekstremistisk tankegods og fundamentalistiske haldningar er farlege og må motarbeidast.

Eg har med vilje brukt lang tid på lesinga. Litt fordi eg verkeleg ville nyta språket og stemninga, men også litt fordi dette med kloden si framtid er eit ubehageleg og skremmande tema. Eg er imponert over måten trådar frå dei tidlegare fire bøkene vert samla. Dei slutta alle saman på ein uavklart måte; forfattaren har forklart dette med at han ville trigga lesarane sin fantasi slik at dei kunne dikta vidare på det som var fortalt. Zoo Europa er litt annleis; den sluttar på ein overraskande håpefull og nesten-romantisk måte.
Denne romanen får eit sterkt terningkast 5. For heile serien samla gir eg toppkarakter og terningkast 6.

Alle dei fem bøkene anbefalast varmt. Start med Mengele Zoo og la det gjerne gå litt tid mellom kvar bok slik at du får tid til å fordøya dei. I Zoo Europa finn ein både eksistensielle spørsmål, magi og mystikk, tørr humor og blodig alvor. Det er ein god roman - og ei viktig bok. Miljøvern, klimakrise, overforbruk og sosial urett er noko me alle bør vera opptekne av. Ingen kan sei heilt sikkert kva som skjer i framtida, men eg er ganske så sikker på at Gert Nygårdshaug sin Mino-serie kjem til å bli ståande som eit litterært storverk.

Andre bloggmeiningar:
Skrivehula

Oppsummering september

Påbyrja i august, fullført i september:
Torbjørn Færøvik - Veien til Xanadu - Norsk dokumentar - Storytel
Martin Holmén - Clinch - Svensk krim - eBokBib
Carl-Johan Vallgren og Mikael Persbrandt - Sånn jeg husker det - Svensk biografi - Lånt papirbok biblioteket + Lyd Storytel

Lest i september: 
Tom Egeland - Codex - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Emelie Schepp - Pappas gutt - Svensk krim - Lånt lydbok biblioteket
Gert Nygårdshaug - Chimera - Norsk roman - eBokBib (gjenlesing)
Unni Lindell - Dronen - Norsk krim - Lånt papirbok privat
Samuel Massie - Hold fast! - Dok/bio - Lyd Storytel

Påbyrja i september, fullførast i oktober:
Gert Nygårdshaug - Zoo Europa - Norsk roman - eBokBib
Chris Tvedt - Bevisets stilling - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket
Ken Follett - På grensen til evigheten - Britisk roman - Kjøpt papirbok

• 2 papir, 3 lyd, 2 ebøker, 1 kombinert lyd og papir
• 6 lånt, 2 abonnement
• 4 krim/spenning, 2 biografiar, 1 roman, 1 dokumentar
• 5 norske, 3 svenske
• 2 kvinner, 6 menn 
• "Nye" forfattarar: Holmén, Massie

Ein rein norsk/svensk lesemånad og med leseopplevingar til 4 og 5. Det skal ein sei seg nøgd med. Gjenlesing av Chimera var bra og nyttig, Emilie Schepp og Unni Lindell leverer som forventa og Holmén si historiske krimforteljing var overraskande god. Eg likte begge biografiane; Persbrandt-biografien er sterk og egentleg meir velskriven, men det engasjerte, ekte og enkle hos Massie appellerte til meg. 

Lesemål - oppsummert etter 3. kvartal
71/100 bøker totalt

5/8 mursteinar (over 600 s.)
10/25 norske utgitt 2018
6/12 utgitt før 2000
8/10 biografiar
4/15 annan sakprosa
3/6 bokhyllelesing
24/40 bokomtalar
19/30 "nye" forfattarar
12/20 Storytel

Måla mine for leseåret 2018 var visst overambisiøse. Med kun tre månader att av året ser eg at dette går åt skogen. Det kan vera artig og nyttig å ha talfesta lesemål, men her må det gjerast endringar: Delmål må kuttast ut og tal justerast ned til neste år.

Favorittforfattarar: T

Oppdaga plutseleg at det er lenge sidan eg har oppdatert favorittforfattarspalta mi..
På T har eg plukka ut to av dei beste forfattarane me har her i landet.

Tore Renberg

Norsk forfattar og musikar f. 1972.

Mest kjent for Mannen som elsket Yngve og Kompani Orheim som inngår i serien om Jarle Klepp.

Det vert kanskje feil å sei at ein fall pladask for ein type som denne Jarle - men faktum er at eg gjorde det. Det vil sei; eg fall for Tore Renberg sine karakterar, skrivestilen hans og måten han formidlar kjensler på. Eg har faktisk både ledd høgt og fått klump i halsen av bøkene til Renberg - og det er få bøker/forfattarar som får meg til å føla så mykje.

I tillegg til Jarle Klepp-serien må nemnast bøkene om Teksas-gjengen og den nydelege Du er så lys. Den (førebels) siste Jarle-boka Dette er mine gamle dager er også ein svært god roman.
Eit lite lydboktips: Tore Renberg er ikkje berre ein strålande forfattar, han er også ein fantastisk opplesar av sine eigne bøker.

Torkil Damhaug

Norsk forfattar og lege f. 1958.

Damhaug skriv psykiatri- og psykologi-krim av høg kvalitet. Han skildrar skakkøyrde personar og destruktive familieforhold på ein overbevisande måte. Han skriv intenst og med innsikt og innleving - og er då også blitt tildelt Rivertonprisen to gonger, for Ildmannen i 2011 og En femte årstid i 2016.

I Damhaug sine bøker ligg spenninga på eit anna plan enn det reint etterforskingsmessige. Spenninga dreiar seg meir om korleis og kvifor - om kva som rører seg inne i hovudet på forbrytar, offer og pårørande.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Andre forfattarar på T som eg set pris på er Tom Egeland, Tom Kristensen, Trude Teige og Tor Edvin Dahl. Dokumentarforfattar Torbjørn Færøvik må også nemnast - og salige Thorbjørn Egner.
La meg også leggja til unike Tove Jansson.

Kven er din favoritt på T?

På reise med Torbjørn Færøvik og Agatha Christie

I sommar var eg på to lange reiser saman med Torbjørn Færøvik. Den eine var ei togreise med den berømte Orientekspressen og den andre var ei lang og mangfaldig reise i Marco Polo sine spor. Eg har vore på reise med han tidlegare òg; ved eitt høve var me i Kina og ein annan gong var me i Vietnam, Kambodsja, Thailand og Burma.

Me snakkar naturlegvis om bokreiser her, - om reiseskildringar så levande fortalt at det nesten kjennest som om ein skulle ha vore deltakar sjølv. Gjennom Færøvik sine bøker lærer ein mykje nytt og ein får i tillegg friska opp halvgløymde kunnskapar. Denne forfattaren - som har vunne Bragepris heile tre gonger - er ein kunnskapsrik mann, eit sympatisk reisefølgje og ein eminent reiseskildrar. Orientekspressen - En vårreise er ganske ny (2016) medan Veien til Xanadu kom ut fyrste gong i 2002. Begge er tilgjengelege som (langvarige) lydbøker i Storytel.

Veien til Xanadu

Cappelen Damm
Speletid 18:32
Opplesar Henning A. Nilsen

Utgangspunkt og inspirasjon er Marco Polo si fantastiske og eventyrlege reise i åra 1271-95. Færøvik startar si reise i Marco Polo sin fødeby Venezia og held fram over Middelhavet til Tyrkia, gjennom Iran og Afghanistan, vidare til Gobi-ørkenen, Indre Mongolia og Kina. På turen er me innom landsbyar og millionbyar, gjennom ørkenar, over gigantiske stepper og via fjellpass, og ved hjelp av ulike framkomstmidlar. Overalt får Færøvik kontakt med lokalbefolkninga og han fortel gjerne om nær og fjern historie frå området.

Kvar er egentleg Xanadu? Er det ein myte eller var det ein verkeleg by? Det får ein etter kvart svar på i boka. Veien til Xanadu er ei innhaldsrik og dokumentarisk forteljing om historiske hendingar, politisk historie, kulturhistorie og om kjende og ukjende historiske personar.

Orientekspressen - En vårreise

Cappelen Damm
Speletid 21:45
Opplesar Anders Ribu

Den opprinnelege Orientekspressen (som har hatt fleire ulike ruter, den mest kjende gjekk frå Paris til Istanbul) eksisterer ikkje lenger, men Torbjørn Færøvik har i denne reiseboka teke ei utvida reise inspirert av den berømte togferda. Færøvik startar i London og reiser vidare tvers gjennom Europa og til Asia; heilt til Samarkand i Usbekistan. Torbjørn Færøvik har glimt i auga og ein viss ironisk distanse til det han fortel om. Mange av stadane og mykje av det historiske bakteppet er det same som Erika Fatland skriv om i Grensen.

Dei fleste av oss kjenner vel Orientekspressen best frå Agatha Christies Mord på Orientekspressen. Etter at eg hadde lytta ferdig Færøvik si reise, måtte eg berre lesa den berømte kriminalromanen på nytt.

Mord på Orientekspressen av Agatha Christie

Lydbokforlaget
Speletid 6:38
Opplesar Bjørn Fougner

Orientekspressen var i si tid eit luksuriøst framkomstmiddel. I Agatha Christie si kriminalforteljing frå 1934 reiser me fyrst med Taurusekspressen frå Aleppo til Istanbul og vidare på Orientekspressen i retning Paris - men så langt kjem me ikkje. Veret er nemleg særdeles ufyseleg og toget set seg bom fast i ei snøfonn på Balkan. Undervegs dit skjer eit mord, og Hercule Poirot, som "tilfeldigvis" befinn seg i nabokupéen til den myrda personen, får ei svært vanskeleg sak å finna ut av: Det viser seg at absolutt alle har eit motiv for å drepa vedkommande.

Det er interessant å lesa om denne gruppa av menneske som er fanga på ein avgrensa, nesten klaustrofobisk åstad. Mord på Orientekspressen er ei fiffig kriminalgåte og inneheld gode tidsbilete og fleire overraskande poeng. Boka er ein klassikar og kjem stadig ut i nye opplag. Ho er også filmatisert utallige gonger og finst til og med som dataspel. På omslaget til lydboka ser du bilete frå den nyaste filmatiseringa frå 2017 (med m.a. Johnny Depp og Judi Dench og regi ved Kenneth Branagh).