Vinterlesing: Norsk 2017-krim

Guden av Jørgen Jæger
Juritzen 2017
493 sider, kjøpt (signert!) papirbok

Eg var så heldig å få sjå og høyra Jørgen Jæger prata om denne boka og resten av forfattarskapet sitt i eit arrangement tidlegare i haust. Det var veldig kjekt å møta forfattaren, - faktisk så kjekt at eg kjøpte boka trass i at eg egentleg var lei av Ole Vik-serien.

Vel - det er kan hende ikkje så dumt med ein pause - for dette var ei grei krimbok, tykte eg. Eg var ikkje oppdatert på alt som hadde skjedd Ole og Cecilie sidan sist (dvs. for eit par-tre bøker sidan), men det har ingenting å sei for leseopplevinga.

Det er antagonisten i denne forteljinga som vert kalla Guden. Denne personen, som står bak nokre dramatiske hendingar i Fjellberghavn, får ein ikkje vita identiteten til før heilt på slutten. Avsløringa var ganske overraskande - men sett i ettertid skjønnar eg ikkje at eg ikkje skjønte det..

Jæger er god på plott, driv, komposisjon og skildring av realistisk etterforskingsarbeid. Han er ikkje like dyktig når det gjeld personskildringar, mellommennskelege forhold og dialogar. Det kan virka avskrekkande at boka har nesten 500 sider, men det er stor skrift, korte kapittel og mykje "luft", så lesinga går raskt unna. Guden vart ei leseoppleving til terningkast 4.

Vannmannen av Merete Junker
Gyldendal 2017
365 sider, lånt papirbok biblioteket

I sin femte kriminalroman presenterer Junker nye karakterar, men handlinga er som før lagt til Grenlandsområdet.

Dette er også ei bok i kategorien "grei krim". Ser ein vekk frå det boka inneheld av unødvendige trivialitetar og banalitetar - og den tamme avslutninga - er ikkje Vannmannen så aller verst.

Junker skildrar ein fantasifull og grotesk drapsmetode - (kvar tek ho det frå?) - og byr på eit særdeles truverdig møte med ein ung rusmisbrukar og uteliggjar som er eit sentralt vitne i ei drapssak.

Boka består av to parallelle historiar som ikkje heng saman, men som lesar forstår ein at det er ein samanheng likevel. Spenninga avslutningsvis handlar då mest om korleis sakene/historiane vert fletta saman.
Terningkast 3+.


Hvite løgner av Asbjørn Jaklin
Vigmostad Bjørke 2017
319 sider, lånt ebok eBokBib

I utgangspunktet er dette ein kriminalroman heilt etter min smak: Ei notids drapssak som har forgreiningar bakover til andre verdenskrig og den påfølgjande kalde krigen. Hvite løgner er bok nummer tre i serie.

Her er spionasje, kontraspionasje, dobbeltagentar, hemmelege oppdrag, avhopparar, etterretning og overvaking. Samt ein sympatisk journalist som protagonist; ein krimhelt med relevant bakgrunn, skarp hjerne og eit vidt kontaktnett.

Hvite løgner har eit høgst interessant og aktuelt bakteppe, men eg tykkjer det heile blir vel konspiratorisk og difor lite truverdig. Undervegs er boka ganske spennande, men mot slutten, når alle trådar frå fortida og notida skal samlast saman, dett også historia litt saman.
Boka er slett ikkje dårleg, men for meg kjennest avslutninga noko amputert. Terningkast 4.

Oppsummering november

Påbyrja i oktober, fullført i november:

Terry Hayes - Jeg er pilegrim - Britisk/australsk/amerikansk thriller - Lånt papirbok privat
Asbjørn Jaklin - Brent jord 1944-45 - Krigshistorisk - eBokBib

Lest i november:
Øystein Wiik - Skorpionen - Norsk krim - Kjøpt lydfil
Frode Grytten - Menn som ingen treng - Novellesamling - eBokBib
Jørgen Gunnerud - Sju dager i september - Roman - lydbok Storytel
Jan-Erik Fjell - Lykkejegeren - Krim - eBokBib
Per Egil Hegge - Otto Sverdrup: Aldri rådløs - Biografi - bokhylla.no
Anne B. Ragde - Alltid tilgivelse - Roman - Lånt papirbok privat

Påbyrja i november, fullførast i desember:
John Hart - Syndenes forlatelse - Amerikansk roman - Kjøpt lydfil
Johan Harstad - Max, Mischa & Tetoffensiven - Norsk roman - eBokBib

Oppsummert: 

•  4 ebøker,  2 lyd, 2 papir
•  6 lånt,  1 kjøpt, 1 abonnement
•  3 krim/spenning, 2 andre romanar, 1 novellesamling, 1 biografi, 1 annan sakprosa
•  7 norske (5 av desse frå 2016), 1 amerikansk/australsk
•  7 menn,  1 kvinne
• "Ny" forfattar: Hayes

Likte best: Jeg er pilegrim

Likte minst: Alltid tilgivelse

Bokomtale: Brent jord 1944-1945 av Asbjørn Jaklin

Gyldendal 2016
422 sider
Kjelde: eBokBib

Då eg var heilt ung las eg romanen Fimbulvinteren av Sigbjørn Hølmebakk - og det var ei bok som gjorde djupt inntrykk på meg den gongen. Boka vart filmatisert i 1969 og fekk då tittelen 'Brent jord'.
Brent jord er også tittelen på Asbjørn Jaklin si nye bok som handlar om tvangsevakueringa og nedbrenninga av Finnmark og Nord-Troms i 1944-45. Undertittel: Heltene. Ofrene. De skyldige.

Den tyske okkupasjonsmakta brukte den brente jords taktikk då dei trakk seg attende frå desse områda. Denne militære taktikken handlar om å øydeleggja absolutt alt som kan brukast av fienden medan ein sjølv trekk seg ut. Hausten 1944 var det rimeleg klart at andre verdenskrig gjekk mot ei avslutning - og dei sovjetiske styrkane starta ein stor motoffensiv i nord. Tyskarane valde då å utføra tvangsevakuering av alle innbyggjarar samt å sletta absolutt alt av bygningar og infrastruktur aust for Lyngenlinjen. Ordren om nedbrenning og evakuering kom direkte frå Adolf Hitler sjølv. "Medlidenhet med befolkningen er ikke på sin plass", heitte det i ordren.

Det er sterkt - veldig sterkt! - å lesa om den omfattande, systematiske og brutale raseringa av Finnmark og Nord-Troms. Alt - heile livsverk - skulle brennast, bombast og raderast vekk. Dyr skulle slaktast og befolkningen fjernast. Bustader, uthus, havner, sjukehus, sjukeheimar, lagerbygningar, kraftverk, båtar, fiskebruk, kraftverk og telefonlinjer. At folk i ettertid har slite med hendingane, både psykisk, praktisk og økonomisk, er også eit tema i boka.

Då tvangsevakueringsordren kom, valde mange å ikkje etterkomma dette. I staden pakka dei det dei klarte å få med seg og flykta til fjells der dei busette seg i huler, gammer og andre mellombelse og kummerlege "hus". Fleire av dei som flykta vart regelrett jakta på av dei tyske soldatane, og mange sette også livet til. For dei som vart evakuerte var det heller ikkje så enkelt; det var kaos og rot med omsyn til reiserute og flyktningmottak lenger sør i landet. Mange mista kontakten med sine nære og kjære.

Som undertittelen på boka fortel; Jaklin fokuserer på både ofra, heltane og dei skuldige. Han fortel om dei som flykta og dei som drog. Om kampen for å skaffa mat i kroppen og tak over hovudet for seg og sine. Om bekymringar og kvardagsliv, om oppfinnsomheit og heltemot. Om svik, overgrep og krigsforbrytelsar. Om små og store som måtte halda ut umenneskelege påkjenningar. Om eksil-regjeringa i London som mislukkast i å få til ein alliert landgang i nord. Og kanskje mest sjokkerande; om den ansvarlege tyske offiseren som vart frifunnen i krigsforbryterdomstolen i Nürnberg.

Brenninga og evakueringa av Finnmark og Nord-Troms er eit kapittel i krigshistoria som ikkje har fått så stor plass i historiebøkene, og av den grunn er denne boka viktig. Temaet er dystert og ytterst dramatisk, men forfattaren fortel nøkternt og utan for mange utbroderingar om lagnadene til personar, familiar og samfunn. Dei delene av boka som handlar om enkeltepisodar og enkeltpersonar er verkeleg bra. Når det gjeld forsøket på å gjera greie for dei lange linjene; for bakgrunn, politikk og militære strategiar - der er ikkje alt like vellukka. Eg oppfattar dei sekvensane som usamanhengande og uoversiktlege.

Brent jord 1944-1945 er likevel ei god bok som fortener mange lesarar. Asbjørn Jaklin har hatt tilgang til eit unikt og rikhaldig kjeldemateriale som han har systematisert og dramatisert på ein levande og medrivande måte. Boka inneheld også mange interessante bilete og statistikkar.

Andre bloggmeiningar:
Solgunn sitt, Min bok- og maleblogg

Oppsummering juni

Påbyrja i mai, fullført i juni:
Ragnar Kvam jr. - Thor Heyerdal 1. Mannen og havet - Biografi - Papirbok lånt på biblioteket
Kjell Ola Dahl - Lindeman & Sachs - Norsk roman - Lydbok lånt på biblioteket

Lest i juni:
Asbjørn Jaklin - Rød sone - Norsk krim - Lånt ebok
Arnaldur Indridason - Hjemstavn - Islandsk krim - Papirbok lånt av mor
Emelie Schepp - Merket for livet - Svensk krim - Lånt ebok
Eirik Husby Sæther - Lobotomisten - Norsk krim - Kjøpt papirbok
Emma Healey - Elisabeth er borte - Britisk krim - Lydbok lånt på biblioteket
Britt Karin Larsen - Slik treet faller - Norsk roman - Papirbok lånt av mor
Christoffer Carlsson - Den usynlige mannen fra Salem - Svensk krim - Lydbok lånt på biblioteket

Påbyrja i juni, fullførast i juli:
Kurt Aust - Dødt løp - Norsk krim - Lånt ebok
Elizabeth George - Bare en ond handling - Britisk krim - Kjøpt pocket

Eit litt meir normalt tal bøker lest denne månaden; 2 ebøker, 3 lydbøker og 4 papirbøker. Dette var som planlagt og forventa.
Kva som vart høgdepunkt og "lågpunkt" i juni er lett å sjå ut frå terningkasta.
Slik treet faller var fantastisk fin og Elizabeth er borte fall ikkje i smak.

Sommarlesing: Krim. Eit samleinnlegg

Eg har sett sommarlesing som overskrift, men her på mine trakter har veret vore lite sommarleg til no. Sidan dette (veret) er noko som ein absolutt ikkje kan gjera noko med, gjer eg det beste ut av det: Krøllar meg saman i sofaen med ei bok.
Krim er så mangt. Eg tykkjer det er fascinerande at sjangeren er så mangfaldig - og det er ein av grunnane til at eg les masse krim. Her er korte omtalar av nokre svært forskjellige krimbøker eg har lest i det siste.

Den som reddes kan av Sophie Hannah
Cappelen Damm 2011
431 sider

Ei innfløkt, interessant og høgst uvanleg historie. Skrivestil og miljø minner om bøkene til Tana French. 'Den som reddes kan' er velskriven og elegant, men litt vanskeleg å komma inn i sidan dette er bok nummer tre i ein politikrimserie. Karakterane på etterforskarsida har sine fortider og historiar seg imellom - og akkurat det fann eg litt krevjande å finna ut av.
Forfattaren strør ut ei mengd trådar, spor og villspor. Fyrste halvdel av boka er saktegåande og litt forvirrande, medan andre del er meir actionfylt, nervepirrande og thrilleraktig.
Handlar om skakkøyrde ekteskap, dei heller mørke sidene ved morsrolla, falske identitetar og det som vert kalla familietragediar.
Boka gav meirsmak og anbefalast, men det er nok ein fordel å lesa 'For du stjal min lille venn' og 'Skyggenes time' før denne.
Terningkast 4.


Det perfekte mord av Peter James
Schibsted 2012
142 sider

Ei tynn bok og ei tynn historie, bokstaveleg talt. Lettlest, fortlest og fortgløymt.
Likevel; det er noko her - noko bissart, noko Roald Dahl'sk, som gjorde at eg fekk lyst til å lesa meir av denne forfattaren.
Handlar om eit middelaldrande barnlaust ektepar som ein gong elska kvarandre. Etter kvart har dette endra seg; dei er blitt så lei av kvarandre at dei kvar på si side har funne seg andre partnerar - og begge har planlagt å myrda den andre ektefellen.
Det store spørsmålet blir då; kven myrdar kven - fyrst? Og kva blir konsekvensane for den attlevande?
Handlinga er tragikomisk, hovudpersonane og etterforskarane er stereotype og løysinga finurleg - om enn noko forutsigbar.
Terningkast 3.

Rød sone av Asbjørn Jaklin
Vigmostad & Bjørke 2014
344 sider

Velskriven og velkomponert med verkelege hendingar som bakteppe. Boka vart nominert til Rivertonprisen i fjor - og er skremmande aktuell, no som me atter ein gong kjenner litt på gufset frå den kalde krigen.
Sentralt i handlinga er den kjende og mystiske flyulukka i Mehamn i 1982. Hovudpersonen, journalisten Alex Winther, med ei fortid i forsvaret, vert sett på saka om ein britisk tidlegare jagarpilot som vert funnen død under uklare omstendigheiter. Det viser seg at denne personen var ein av seks pilotar som deltok i den skvadronen som var mistenkte for å stå bak ulukka med Widerøe-flyet den gongen. Når det så skjer eit mordforsøk på ein journalistkollega, skjønnar Winther at einkvan vil gjera alt for å halda fortida hemmeleg. Boka er tidvis ganske spennande, og tidvis litt kjedeleg - det gjeld spesielt alt som vedkjem sjølve hovudpersonen. Det trøblete forholdet til kjæresten og angsten han slit med er så liksomdramatisk, tykkjer eg. Terningkast 4.

Merket for livet av Emelie Schepp
Gyldendal 2015
403 sider

Ei bok med uhygge, aktualitet, spenning og driv. Dette er forfattaren si debutbok som i utgangspunktet vart gitt ut på eige forlag - og som (likevel) vart ein suksess.
Hovudpersonen, statsadvokaten Jana Berzelius er ein uvanleg og interessant person med ein uklar bakgrunn. Saman med ei gruppe politietterforskararar har ho fått ei vanskeleg drapssak på bordet. Det einaste sporet ein kan finna etter at sjefen for Migrationsverket vert funnen myrda er etter eit barn. Og eit barn kan då ikkje stå bak eit drap - eller? Saka tek deretter ei uventa vending - og Jana vert personleg involvert.
Boka er lettlest og med eit originalt plott, men eg irriterte meg litt over alt pjattet; unødig detaljerte skildringar av karakterar og miljø - som ikkje har noko som helst å bety for handlinga. Likevel gir eg boka terningkast 4+ og ser fram til neste bok.

Hjemstavn av Arnaldur Indriðason

Cappelen Damm 2012
295 sider

Melankolsk og litt trist og tregt - men som alltid; svært velskrive frå denne islandske forfattaren.
Eit nytt møte med gjennomgangsfiguren Erlendur og behovet hans for å finna svar på gåter frå fortida. Han har heile livet kjent på saknet og skuldkjensla etter at broren forsvann i fjellet ved heimplassen - for over 40 år sidan. Medan han oppheld seg i det nedlagde og forfalne småbruket til familien dukkar det opp ei anna forsvinningssak frå den same tidsperioden. Erlendur startar si eiga etterforsking, nøstar langsamt og møysommeleg opp i den gamle saka - og drøymer samstundes om at trådane i hans eige liv også skal kunna nøstast opp.
Landskapet, veret og naturen er - som vanleg i romanar frå Island - effektfulle og viktige rammer for forteljinga.
Eg meiner dette er ei av dei beste bøkene til Indriðason. Terningkast 5-. 

Krig og fred og sånn

Sidan det i år er 75 år sidan okkupasjonen og 70 år sidan frigjeringa, vert det fokusert mykje på 2. verdenskrig - både skjønnlitterært og innan sakprosa for tida. Eg er også prega av dette og har det siste året lest ein heil del bøker som har krigen som tema. Dei to bøkene som har gjort aller størst inntrykk på meg var fjorårets sakprosabøker Morfar, Hitler og jeg av Ida Jackson og Den største forbrytelsen av Marthe Michelet. Begge desse anbefalast sterkt.
(Jackson si bok vert "samlest" no i mai i samband med Bokbloggerprisen 2014. Michelet si bok nådde dessverre ikkje opp i denne samanhengen.)

Gard Sveen sin dobbelt prisbelønte roman Den siste pilegrimen er ei anna bok eg gjerne anbefalar; dette er ein kriminalroman med krigshistorisk bakgrunn. At kriminalromanar inneheld parallellhistoriar frå krigens dagar er elles forholdsvis vanleg. Operasjon Siskin av Rune Timberlid og Rottejegeren av Chris Tvedt er to andre gode eksempel på at grepet med ei tilhøyrande forteljing frå krigen fungerer i moderne krimromanar. Svik, tap og hevn er jo ofte tema og motiv som går igjen innan krimsjangeren.

Fyrste bind i Jon Michelet sitt storslagne verk om krigsseglarane - En sjøens helt - Skogsmatrosen har eg også fått med meg. Det vart rett nok ikkje ei heilt vellukka leseoppleving, men eg trur at eg ein gong i framtida kjem til å halda fram med akkurat den serien.
Ein annan god - men spesiell - roman som har krigen som bakteppe er Alfabethuset av Jussi Adler-Olsen. Den berømte Saras nøkkel derimot, som eg las for ei tid tilbake - den bør ein styra unna. Det er rett og slett ei elendig bok.

- - - - - - - - - - - - - - - -

No i vår har eg fått med meg desse bøkene:

Krigens skugge av Ragnhild Kolden
Det norske samlaget 2012
174 sider

Handlinga er lagt til Gudbrandsdalen kort tid etter krigen. Kolden skriv jordnært og enkelt om skuggar frå krigen som legg seg over folk og hendingar i etterkrigstidas bygde-Noreg. Sentralt i denne forteljinga er dei tre søstrene Dagny, Emma og Tea. Krigen førte til at dei tre unge kvinnene fekk heilt ulike lagnader då freden kom.
Boka fortel ei sterk historie og gjorde inntrykk. Eg fekk så inderleg vondt av stakkars Tea, ei av desse norske jentene som var romantisk involvert med tyske soldatar under krigen. "Tyskertøsene" vart straffa uforståeleg hardt - og uendeleg lenge. Ofte vart dei offer for hevn, mobbing og overgrep.
For Tea vart det ikkje fred i mai 1945; ho vart internert, tvangsklippa og fråteken barnet sitt. Når ho vert "fri" og flyttar til systera Dagny må ho - i tillegg til det berykta bygdedyret - hanskast med si eiga skamkjensle og hat og avsky frå nær familie. Terningkast 4.

Kvinner i krig av Gitte Haug
Oktober forlag 2014
104 sider

Ei tynn lita bok med eit sterkt innhald. Forfattaren debuterte med denne boka i fjor, 85 år gammal.
Dette er ei erindringsbok som handlar om Haug sjølv og mor hennar i dei siste månadene av andre verdenskrig og den fyrste tida i fredstid, på landsbygda i Tyskland. Ei augevitneskildring av ei tid fyllt med uvisse, kaos, tunge avskjedar, øydelagde landskap og ein traumatisert sivilbefolkning.
Boka virkar veldig ekte og nær, men ber preg av at forfattaren har bore med seg tankane og kjenslene sine i lang tid. Det er ungjenta på 15-16 år sine tankar - og ein 85-åring sine formuleringar. Språket er enkelt, naivt og merkeleg oppdelt - men akkurat dette "primitive" språket gjer boka enno meir gripande. Terningkast 4+.

De dødsdømte av Asbjørn Jaklin
Lydbokforlaget 2011
Speletid 10:07, opplesar Ivar Nergaard

Krigshistorisk dokumentar - som fungerer heilt fint i lydbokversjon. Boka handlar om 25 menn, 25 henrettingar og eit samfunn som har behov for oppgjer og hevn. Forfattaren har basert seg på skriftlege kjelder som politiavhøyr og rapportar - og har gått grundig og detaljert til verks.

For meg var mykje av innhaldet i denne boka nytt stoff og ny lærdom. Med unnatak av Quisling og Rinnan var alle dei andre ukjende. Eg var heller ikkje kjend med kor omdiskutert dette med dødsstraff (eller ikkje) var då, rett etter at krigen var slutt. Nær 70 år etter desse dramatiske hendingane sit ein med fasiten i handa og "veit korleis det går", - men boka er svært spennande likevel.
De dødsdømte er ei god bok - til ettertanke, skriven på ein nøktern, lettfatteleg og oversiktleg måte. Ein treng nokre gode pausar med anna og lystigare lesing medan ein les/lyttar til denne boka. Innhaldet er nemleg svært hard kost. Terningkast 4+.

Gjerningsmenn av Harald Welzer
Forlaget Press 2013
309 sider

Undertittel: hvordan helt vanlige mennesker blir massemordere.
Sakprosa frå den tyske sosialpsykologen Harald Welzer som handlar om jødeutryddingane og massedrapa under 2. verdenskrig. Soldatane som drap hundretusenvis av menneske var i liten grad kriminelle, skakkøyrde eller traumatiserte. Dei var heilt vanlege menn med normale bakgrunner - men manipulerte til å bli valdsmenn og drapsmaskiner. Ut frå den situasjonen dei befann seg i, vart det "logisk" å ta livet av "undermenneske" og "fiendar" av det tyske riket. Forfattaren samanliknar massedrapa i Babij Jar i 1941 med andre grufulle hendingar som My Lai-massakren i 1968, folkemordet i Rwanda i 1994 og massakren i Srebrenica i 1995. Han viser at dei same "mekanismane" gjorde seg gjeldande ved desse hendingane. 

Gjerningsmenn er interessant og skremmande lesing, men boka er skrive i eit altfor tungt, vanskeleg og omstendeleg språk. Eg er usikker på om dette er forfattaren eller oversetjaren sin "feil". Terningkast 3.