Bokomtale: Roald Amundsen av Tor Bomann-Larsen

Cappelen Damm 1995
Speletid 26:03
Lyd Storytel

Eg veit ikkje om dette er den beste biografien eg har lest nokon gong, men det er i alle fall den grundigaste. Papirutgåva har 574 sider, lydboka varer i 26 timar. Mykje av innhaldet kjende eg til frå før, for eg har lest mange bøker om polarhistorie og polfararar tidlegare. Likevel vart eg ikkje lei; boka er nemleg svært interessant. Det vert fortalt om ukjende sider av Amundsen personleg og det vert kasta nytt lys over hendingar som alt er kjende. Biografien gir dessutan lesaren innsikt i ein viktig epoke i norsk (polar-)historie.

Tor Bomann-Larsen har gjort eit omfattande researcharbeid og hatt tilgang til eit stort kjeldemateriale. Dette materialet - dagboknotatar, private brev, avisartiklar, rapportar osv. - har han omgjort til ei medrivande forteljing om ein heilt spesiell mann. Med eleganse, grundigheit og skråblikk får forfattaren formidla "heile biletet" - både mannen, familien, nasjonen og omverda.

Boka er ikkje ny; fyrsteutgåva kom ut i 1995 og har i ettertid komme ut i fleire utgåver. I 2016 las forfattaren inn boka som lydbok - og det er denne eg har lest no.

I biografien vert det fortalt om dei vel kjende ekspedisjonane Roald Amundsen leia; Gjøa-ekspedisjonen 1903-06 (Nordvestpassasjen), Tredje Framferd 1910-14 (Sydpolen), Maud-ekspedisjonen 1918-25 (Nordaustpassasjen), ekspedisjonen med N24 og N25 i 1925 (87° 43' nord) og Norge-ekspedisjonen i 1926 (over Nordpolen). I tillegg vert det fortalt om andre norske og internasjonale ekspedisjonar i arktiske og antarktiske strøk, om andre meir eller mindre kjende polarheltar, om rivalar og støttespelarar, om personlege og økonomiske opp- og nedturar og om familekonflikter og kvinnehistoriar.

Amundsen sin store helt og førebilete var Fritjof Nansen, men i si samtid nådde han aldri den statusen som Nansen fekk. Etter at han forsvann på mystisk vis i samband med ein leiteaksjon vart han likevel ein nasjonalhelt.

Det er ingen tvil om at Roald Amundsen var ein heilt spesiell person. Han var målbevisst, nysgjerrig og dristig. Men også omsynslaus, kravstor og egoistisk. Ved enkelte høve synte han dårleg dømmekraft og elendig leiarskap; tenk berre på Hjalmar Johansen sin lagnad. Han forlanga absolutt lydigheit sidan han var sjefen og vart fornærma om han ikkje fekk det akkurat slik som han ville. På den andre sida kunne han komma med krypande smiger dersom han meinte at han kunne tena på det. Bomann-Larsen nemner fleire eksempel på at han braut med folk som tidlegare hadde stått han nær; mest oppsiktsvekkjande er uvenskapet med broren Leon. Mot slutten av livet var han heilt klart i mental ubalanse. Dette er noko som óg kjem fram i Monica Kristensen si bok Amundsens siste reise.

Amundsen var sjølvsagt ikkje åleine om planlegging, finansiering og gjennomføring av ekspedisjonane sine. Han hadde dyktige medarbeidarar i alle ledd og knytta kontaktar verda over. For hundre år sidan fantest ikkje begrep som sponsoravtalar, logistikk og medierådgjevar, men desse rollene fylte Leon Amundsen med stø hand gjennom mange år. Mellom ekspedisjonane reiste Roald verda rundt og heldt forestillingar/foredrag for å finansiera i alle fall deler av kostnadene. Men ekspedisjonane var langvarige og dyre - og Roald levde ikkje særleg nøkternt. Han sleit med økonomien i mange år og gjekk til slutt personleg konkurs.

Roald Amundsen var aldri gift og fekk ikkje barn (i alle fall ikkje offisielt. Men truleg gjorde han og mannskapet på Gjøa opptil fleire inuittkvinner gravide under opphaldet i Gjoa haven) Seinare var han i ein periode pleiefar for to sibirske jenter. Desse tok han med heim til Noreg og dei gjekk på norsk skule. Han brydde seg nok verkeleg om desse barna, men det virkar som han vart lei av dei etter ei tid. Dei vart i alle fall sende tilbake til Sibir igjen.
Vidare fortel Bomann-Larsen at Amundsen hadde tre langvarige forhold; til dei tre gifte kvinnene Sigg, Kiss og Bess (sic). Det var ekstremt viktig for både Amundsen og medarbeidarane hans at desse forholda ikkje vart kjende for omverda. I ettertid vart altså det heile kjent og Bomann-Larsen siterer frå ein del av kjærleiksbreva Amundsen sende - og innhaldet er så kleint at det er ubehageleg å lesa.

Dette er ein gjennomarbeida og omfattande biografi om ein samansett person som levde på grensa - på fleire måtar. Boka fortel om detaljar og små og store hendingar i Roald Amundsen sitt liv - og ein får i tillegg dei store linjene og samanhengane. Dette er ei bok som får ein til å søkja ytterlegare kunnskap, så eg har brukt ein del tid på å lesa om historiske polarekspedisjonar og andre polfararar. Nettsida polarhistorie.no anbefalast til andre som er interessert i temaet.

Tone har óg lest og likt denne boka.

Lenker til andre polfararbiografiar, -dokumentarar og -romanar på denne bloggen:

Den tredje mann. Beretningen om Hjalmar Johansen av Ragnar Kvam (biografi)
De fire store av Ragnar Kvam (dokumentarisk/biografisk om Amundsen, Nansen, Scott og Shackleton)
Amundsens siste reise av Monica Kristensen (dokumentar)
Amundsen av Espen Ytreberg (biografisk roman)
Aldri rådløs av Per Egil Hegge (biografi om Otto Sverdrup)
Vår glemte polarhelt av David Vogt (biografi om Carsten Borchgrevink)

Norsk krim 2019 del 4 - Advokatkrim

Begge dei to norske advokatkrimforfattarane Jan Mehlum og Chris Tvedt ga ut bøker i fjor, i hhv. Svend Foyn- og Mikael Brenne-serien. Eg har lest og likt dei fleste føregåande bøkene i begge seriane. Og det må seiast; dei har vore betre før, alle saman - både Tvedt og Brenne, Mehlum og Foyn.

Formildende omstendigheter av Chris Tvedt

Gyldendal 2019
359 sider
Lånt ebok eBokBib

Tvedt tek ofte opp etiske og juridiske dilemma i bøkene om forsvarsadvoktat Mikael Brenne. Det gjer han også i Formildende omstendigheter - den 8. boka i serien. Det handlar om nødverge og om retten til sjølvforsvar. Kan det finnast situasjonar der drap er uunngåeleg - og "riktig"?

Boka tek opp ulike interessante synspunkt og er skriven med fagleg tyngde. Brenne sin klient i denne historia meiner at ho ved å drepa eit menneske har gjort at andre menneskeliv er blitt spart. Når klienten beviseleg vert tatt i løgn vert forsvararjobben utfordrande for Brenne.

Det er tydeleg at forfattaren har jobba hardt for å gjera historia spennande, men eg tykkjer at boka manglar nerve. Dessutan gjer Brenne nokre merkelege og irriterande feilvurderingar undervegs, både privat og profesjonelt.
Terningkast 4.

Fornemmelse av skyld av Jan Mehlum

Gyldendal 2019
303 sider
Lånt ebok eBokBib

Så veldig spennande er ikkje denne boka heller. Tvert imot; Fornemmelse av skyld er overraskande kjedeleg og treg. Sjølv om tematikken i utgangspunktet er alvorleg og aktuelt vart eg aldri særleg engasjert.

Dette er bok nummer 18 i serien, og for oss som har følgd Svend Foyn gjennom flesteparten av desse bøkene, er det likevel eit gledeleg gjensyn med hunden Hulda og med alle dei velkjende bipersonane - og med Varg Veum.
Dette siste er jo litt artig, og truleg eit "takk for sist" sidan Gunnar Staalesen lot Varg Veum besøka Svend Foyn i fjorårets Utenfor er hundene.
Terningkast 3.

Leseåret 2019 og lesemål 2020

Leseåret 2019 kom og gjekk. Slik gjekk det med lesemåla mine:

1. 94/100 bøker totalt
2. 3/10 mursteinar (over 600 sider)
3. 9/10 biografiar
4. 6/10 annan sakprosa
5. 23/30 bokomtalar
6. 25/30 nye forfattarar

Eg har lest etter innfallsmetoden heile året. Innimellom har eg hatt eit blikk på statistikk og lesemål, men eg har altså ikkje nådd nokon av delmåla mine. Likevel er eg ikkje direkte misnøgd med innsatsen, for eg har hatt mange fine leseopplevingar. Her ser du nokre av dei:

Skjermdump frå bokelskere.no

Som vanleg syner årsstatistikken eit overveldande fleirtal av krim. Eg likar best å lesa kriminallitteratur og har ingen planar om å endra fokus i 2020 heller. I tillegg vil eg ha fokus på og vera meir på utkikk etter gode biografiar, dokumentarar og faktabøker. Det er aldri for seint å læra noko nytt.

Det er befriande og inspirerande å starta på eit nytt år. Alt ligg framfor oss; blanke ark, nye planar, uleste bøker. Sjølv om livet er humpete, kvardagen innhaldsrik og jobben travel er det alltid - alltid! - plass til å lesa bøker. Dersom ein vil det.

Eg gjer berre ein bitteliten "kosmetisk" endring når det gjeld talfesta lesemål for dette året. Eg omdefinerer murstein til å bety bøker på over 500 sider.

Lesemål 2020

1. 100 bøker totalt
2. 10 mursteinar (over 500 sider)
3. 10 biografiar
4. 10 annan sakprosa
5. 30 bokomtalar
6. 30 nye forfattarar

Eg ynskjer alle bokormar og lesehestar eit riktig godt nytt leseår!

Oppsummering desember

Påbyrja i november, fullført i desember:
Tor Bomann-Larsen - Kongstanken - Dokumentarisk/historisk/biografisk - Lyd Storytel
Robert Dugoni - Siste åndedrag - Amerikansk krim - Lånt papirbok biblioteket

Lest i desember: 
Jan Mehlum - Fornemmelse av skyld - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
Robert Galbraith - Hvit død - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket
A.J. Kazinski - Miraklenes natt - Dansk krim - Kjøpt lydfil
Agatha Christie - Poirots jul (Guds kvern maler langsomt) - Britisk krim - Lyd Storytel (Svensk) [gjenlesing]
Fred Vargas - Varulven - Fransk krim - Lånt papirbok privat
Levi Henriksen - Bare mjuke pakker under treet - Novellesamling - Kjøpt lydfil [gjenlesing]
Stina Jackson - Sølvveien - Svensk krim - Papirbok fått i julegåve

Påbyrja i desember, fullførast i januar:
Tor Bomann-Larsen - Roald Amundsen - Biografi - Lyd Storytel
Chris Tvedt - Formildende omstendigheter - Chris Tvedt - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib

4 papir, 4 lyd, 1 ebok
4 lånt, 2 kjøpt, 1 fått, 2 abonnement
7 krim, 1 biografi/dokumentar, 1 novellesamling
3 norske, 2 britiske, 1 svensk, 1 dansk, 1 amerikansk, 1 fransk
6 menn, 4 kvinner ("A.J. Kazinski" er to menn, "Robert Galbraith" er kvinne)
"Nye" forfattarar: Jackson

Etter ein slapp november lesemessig sett er eg nøgd med lesemånaden desember. Omsider kom også årets fyrste terningkast 6. Levi Henriksen sine julenoveller trefte meg ekstra denne gongen. Då eg las Bare mjuke pakker under snøen fyrste gong i 2013, ga eg terningkast 4. Etter 2013 har det imidlertid hendt mykje, både reint privat og elles, som gjorde at leseopplevinga vart både sterkare og nærare. Henriksen sine historiar handlar om dei som ikkje taklar jula så godt. Om at alle kjensler, både positive og negative, vert forsterka på denne tida.

Stina Jackson si debutbok 'Sølvveien' er overraskande bra. Jan Mehlum sin nyaste i Svend Foyn-serien er overraskande svak. 'Varulven' er god, men rar. 'Hvit død' er bra, men med sine nesten 700 sider aaaltfor lang. Den over 80 år gamle forteljinga om Poirots jul er Agatha Christie på sitt beste; elegant, smart og finurleg.

Elles har eg verkeleg fått sansen for Tor Bomann-Larsen sine biografiar. Del 1 i Haakon og Maud-serien er ei veldig interessant og velskriven bok. Det same er biografien om Roald Amundsen som eg er i gang med no ved årsskiftet.

Årsstatistikk 2019

På årets nest siste dag er statistikken klar. Eg brukar eit excelark der eg fører inn alle relevante opplysningar etter kvart, noko som gjer det fort og enkelt å få oversikt. I fjor las eg 94 bøker - og i skrivande stund har eg lest 93 i år. I løpet av morgondagen kjem eg til å lesa ferdig ei av dei påbyrja bøkene mine, og dermed havnar eg på nøyaktig same tal som for 2018.

Denne oversikten består for det meste av tørre tal, til nytte for meg sjølv og muligens bittelitt interessant for andre. Ein meir utfyllande årsoppsummering samt nokre ord om bokåret 2020 kjem seinare. Som vanleg kjem det óg ein månadsoppsummering for desember, anten i morgon eller neste dag (år).

Lese- og bloggeåret 2019 

(Fjorårets tal i parentes)

Fullstendig oversikt
Fjorårets statistikk

Til saman
  94 bøker (94)

Sjanger
  61  krim-, thriller- og spenningsromanar (67)
  12  andre romanar (10)
  15  sakprosa (16)
    - av desse 9 biografiar (10)
  4 novellesamlingar (4)

Format
 38  papirbøker (39)
 18  ebøker (25)
 38  lydbøker (30)

Alder
 53 av bøkene var utgitt i åra 2000 - 2018 (44)
 34  i 2019 (42)
  - av dei 13 norske (21)
 Utgitt før 2000: 7 (6)

Kjelder
 55  lånt - privat, bibliotek og eBokBib (64)
 25  Storytel-abonnement (14)
 12  kjøpt sjølv (16)
 3 bøker fått i gåve (1)
 Lese-/lytteeksemplar: 0 (0)

Terningkast
 Terningkast 6: 1 bok (1)
 Terningkast 5: 31 bøker (31)
 Terningkast 4: 43 (46)
 Terningkast 3: 14 (15)
 Terningkast 2: 0 (0)
 Terningkast 1: 0 (0)

Forfattarar
 25 "nye" forfattarar (25)

Kjønn
 68 bøker skrivne av menn (65)
 28 av kvinner (30)

Nasjonalitet
 48 bøker skrivne av norske forfattarar (36)
 19 av svenske forfattarar (16)
 11 britiske (16)
 5 danske (6)
 4 franske (0)
 3 amerikanske (8)
 2 finske (1)
 2 islandske (1)

I 2019 las eg flest bøker av
 Tor Åge Bringsværd: 5
 Sharon Bolton: 3
 Peter May: 3
 Fred Vargas: 3
 Christoffer Carlsson: 2
 Frank Aarebrot: 2
 Jørgen Jæger: 2
 Håkan Nesser: 2
 Roar Sørensen: 2
 Tommi Kinnunen: 2
 Robert Dugoni: 2
 Levi Henriksen: 2
- Dei øvrige: 1 av kvar

Elles:
 3 av bøkene eg las var på over 600 sider (6)
 1 bok på svensk, resten på norsk
 Eg fullførte alle påbyrja bøker

Forlag
Eit nytt element av året som eg har sett på for moro skuld. Som regel har eg ikkje tanke på kven og kva som gir ut bøkene eg les, så eg var litt nysgjerrig på kva statistikken sa om dette. Størsteparten av bøkene som vert utgitt her i landet kjem frå dei tre store Cappelen Damm, Aschehoug og Gyldendal. "Mine" bøker i 2019 avspeglar dette. At det er så mange CD-bøker her skuldast fyrst og fremst at Cappelen Damm er det største forlaget her i landet, samt at eg har satsa på lydbøker frå Storytel (der CD er tungt inne på eigarsida).

 30 Cappelen Damm
 18 Gyldendal, 4 av dei via Lydbokforlaget
 13 Aschehoug, 2 av dei via Lydbokforlaget
og vidare:
 5 Goliat
 5 Kagge
 5 Vigmostad Bjørke
 4 Capitana
 2 Asiaforlaget
 2 Pax
 2 Gursli Berg
og 1 bok frå kvar av forlaga Font, Juritzen (som no heiter Pioner), Oktober, Samlaget, Pelikanen, Pilar, Spartacus og Bookmark förlag.

Bloggen
 57 blogginnlegg (71)
 23 bokomtalar (31)
 13 samleomtalar (16)
 Mest leste blogginnlegg: Påskekriminnlegget Gule bøker

Eg vil nytta høvet til å ynskja alle lesarar og følgjarar ei fortsatt god romjul!

Kort om: Miraklenes natt av A.J. Kazinski

Lydbokforlaget 2019
Speletid 12:28
Kjøpt lydfil

Bok nummer fem i serien om Niels Bengtson er langsam og omstendeleg, men svært spennande likevel. Det er sanneleg godt gjort av forfattarane å halda spenninga og intensiteten oppe gjennom heile boka.

Døden er eit sentralt tema i Miraklenes natt. Døden - men også livet - samt jakta på mirakelet. Hannah er dødssjuk og har lagt ut på ei siste reise, i eit desperat forsøk på å bli frisk, å finna eit mirakel. Ho reiser fyrst til Lourdes, deretter til Jerusalem. Her i denne heilage byen oppsøker ho dei stadene som er så sentrale i kristendommen, som Via dolorosa. Samstundes jobbar Niels heime i København med ei spesielt grotesk sak der ein ung mann er blitt torturert til døde - på eit kors.

Niels og Hannah sitt privatliv og dei utfordringane dei står ovanfor er eit ekstra spenningsmoment i forteljinga. Den kjærleiken dei kjenner for kvarandre er så vakker - og står i sterk kontrast til dei ugjerningane den hakkende gale mordaren utfører. Sjølv om denne gjerningspersonen i eigne auge gjer noko vakkert og riktig når han "ofrar".

Eg har lest dei fire foregåande bøkene som lydbok, og valde det denne gongen óg. Haakon Strøm si stemme er heilt perfekt for denne serien, tykkjer eg. Men tidvis kjenner eg at eg mistar konsentrasjonen når eg lyttar til boka: Dei svevande tankane og dei mange religiøse fabuleringane gjer meg ein smule utålmodig og uinteressert. Samstundes er det viktig å få med seg resonnement og tankerekker som er relevante for den etterforskinga det vert fortalt om.

Bak forfattarnamnet A.J. Kazinski står dei to danskane Anders Rønnow Klarlund og Jacob Weinreich. Med Niels Bengtson-serien har dei to skapt ein original krimserie med ein heilt særeigen stil; ein slags blanding av etterforskarkrim, eventyr og mystikk. Eg likar krimdelen best, men "heng med", i alle fall til ein viss grad, når det gjeld dei avsnitta som har med teologi/mytologi og vitenskap å gjera.

Sjølv om eg var førebudd på ei urealistisk handling vart det litt mykje denne gongen, så boka nådde ikkje heilt til topps hos meg. Likevel må eg konkludere med at Miraklenes natt er ein fantasifull, underhaldande og tankevekkjande roman. 

Bokomtale: Drapet på Entry Island av Peter May

Goliat forlag 2019
428 sider
Lånt ebok

Entry Island ligg i øygruppa Magdalen Islands som ligg mellom dei meir kjende stadene Nova Scotia og Newfoundland og er ein del av den kanadiske provinsen Quebec. Den vesle øya (6 km²) er eit engelsktalande samfunn med omlag 130 innbyggjarar, medan resten av øygruppa, i likskap med størsteparten av denne provinsen, er fransktalande.

Dette språklege er grunnen til at Sime Mackenzie vert ein del av etterforskargruppa når det har skjedd ein mord på Entry Island. Den drepte var rik og mektig og kan ha fleire potensielle fiendar, men alt tyder på at ektefellen, den vakre og eksentriske Kirsty, er den skuldige. Som engelsktalande er Sime ansvarleg for dei fyrste avhøyra av den mistenkte, men alt frå fyrste stund føler han at det er noko som ikkje stemmer. Han får dessutan umiddelbart ei kjensle av at han kjenner Kirsty, sjølv om han ikkje kan ha møtt henne tidlegare. Korleis kan dette forklarast?

Hovudpersonen Sime er ein noko tung og dyster karakter; deprimert etter samlivsbrot og prega av ei personleg krise som forverrar seg i løpet av etterforskinga. I tillegg vert han uforklarleg betatt/besatt av den mistenkte. Og som ikkje dette er vanskeleg nok vert det heile ytterlegare komplisert ved at eksen hans er med i etterforskarteamet. May skildrar Sime sine frustrasjonar, draumar og tankar på ein overbevisande måte. Overbevisande er óg skildringane av miljø, verforhold og samfunnsforhold på ein slik aude plass.

Notidssaka, som altså handlar mest om dette drapet på Entry Island, er ei heller tradisjonell og forutsigbar kriminalgåte. Men, som i Svarthuset, får lesaren ei parallell historie frå fortida. Den er interessant og godt fortalt og gjer at leseopplevinga totalt sett vart så god for meg. I den historiske delen av boka skal me til eit anna fascinerande øysamfunn; til dei Ytre Hebridene - til Harris og Lewis som me kjenner att frå Lewistrilogien. Det handlar om fattigdom, utnytting, fordriving og ulukkeleg kjærleik. Ei dramatisk og velskriven forteljing basert på faktiske historiske hendingar.

Midten av 1800-talet var ei tid prega av sosial naud for mange, både i Irland, Skottland og dei tilhøyrande øysamfunna. Stikkord er potetpest, hungersnaud (the Great Hunger) og fordriving/utrensking (the Highland Clearance). Ullprisane var høge, så godseigarane trong beitemark til sauene sine. Dermed vart småbønder, husmenn og familiane deira brutalt jaga vekk frå svarthusa sine. Mange bukka under av sjukdom og svolt, andre vart rett og slett drepne. Atter andre emigrerte til fjernare himmelstrøk fordi livsgrunnlaget og kulturen deira vart borte. Mellom dei som havna i Canada finn me Sime Mackenzie; ein forfader av "vår" Sime Mackenzie, politietterforskaren. Slik vert notids- og fortidshistoria i boka fletta saman.

Eg hadde store forventningar til denne boka, og dei vart i stor grad innfridde. Styrken i boka ligg i den historiske delen. Her briljerer forfattaren med stemning, kunnskap og innleving. Når det gjeld notidssaka er han farleg nær å gå "over streken" når det gjeld dramatiske hendingar og tilfeldigheiter. Det blir ikkje særleg truverdig når plottet er så tydeleg oppkonstruert. Eg konkluderer difor med terningkast 5 minus.

Andre bloggmeiningar: Bjørnebok, Artemisias verden

Oppsummering november 19

Påbyrja i oktober, fullført i november:
Roar Sørensen - Djevelens øyne - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
S.J. Bolton - Fortapt - Britisk krim - Lyd Storytel

Lest i november:
Anne Holt - Furet/værbitt - Norsk krim - Lånt papirbok privat
S.J. Bolton - Tidevann - Britisk krim - Lyd Storytel
Peter May - Drapet på Entry Island - Britisk krim - Lånt ebok eBokBib

Påbyrja i november, fullførast i desember:
Tor Bomann-Larsen - Kongstanken - Dokumentarisk/historisk/biografisk - Lyd Storytel
Robert Dugoni - Siste åndedrag - Amerikansk krim - Lånt papirbok biblioteket

1 papir, 2 lyd, 2 ebøker
3 lånt, 2 abonnement
Alle krim
2 norske, 3 britiske
2 menn, 3 kvinner
"Nye" forfattarar: Ingen

Ein heller skral lesemånad er over. Halvparten av antalet for oktober. Kun krimbøker. Ingen nye forfattarar. Eg kjem ikkje til å nå målet om 100 bøker i år.

Så ein får ta tak i det som er positivt: Alle fem bøkene er gode leseopplevingar og anbefalast. Både Furet/værbitt og Drapet på Entry Island er av den type bøker som ein får meir meir ut av om dei blir lest sakte.

Eg har starta på Tor Bomann-Larsen sitt biografiske verk om Haakon og Maud. Etter å ha lytta til omlag halve boka kan eg slå fast at Kongstanken er både lærerik, velskriven, interessant og underhaldande. 

Norsk krim 2019 del 3

Tre kvinnelege forfattarar i denne samleomtalen. Dei har alle eit ganske tydeleg kvinneperspektiv, men dei skriv ikkje "kosekrim".

Iskald av Agnes Lovise Matre

Gyldendal 2019
292 sider
Lånt ebok eBokBib

Etter den brukbare Skinnet bedrar var forventningane mine ganske høge, men eg tykte ikkje Iskald innfridde heilt. Boka er ikkje dårleg, og eg likar kulissane og miljøskildringane, men det er liksom noko som manglar. Det er for lite spenning og for dårleg framdrift fordi forfattaren overforklarar og repeterer for mykje. Hovudperson og lensmann Bengt Alvsaker er ein sympatisk karakter, men eg blir litt sliten av å lesa om tidsklemma hans.

På den andre sida er boka lettlest og godt komponert. Å bruka triatlon-konkurransen Norsemen Xtreme som utgangspunkt for saka er spenstig og originalt. Eg ser ikkje vekk frå at eg kjem til å lesa neste bok i denne bygdekrimserien.
Terningkast 3+.

Aldri tilgi av Trude Teige

Aschehoug 2019
330 sider
Lånt papirbok privat

Oversiktleg persongalleri, korte kapittel, lettfatteleg innhald, tydelege forteljarstemmer, aktuelle problemstillingar. Kort sagt; bra handtverk frå Trude Teige.

Kajsa Coren-serien kan anbefalast. I Aldri tilgi vert same oppskrift som dei tidlegare bøkene følgd, det vil sei at journalisten Kajsa og etterforskarsambuar Karsten nærmar seg dei same sakene frå ulike kantar. Litt sånn Camilla Läckberg, men Teige skriv heldigvis ikkje så mykje om trivielle og familiære forhold som henne.

Boka er veldig lettlest. Det er ei underhaldande og spennande forteljing som også er til ettertanke.
Terningkast 4.

Furet/værbitt av Anne Holt

Gyldendal 2019
397 sider
Lånt papirbok privat

Me har vel alle ei forestilling om at ekstremistar høyrer til langt ute på den politiske høgresida eller venstresida. Her i denne boka møter me sentrumsekstremistar - og det er eit tankekors for oss; eit nytt og annleis motiv for ugjerningar.

Selma Falck er ein interessant protagonist og det same er den gale kompisen hennar, Einar. Elles er denne boka midt i blinken for alle konspirasjonsteoretikarane der ute. For oss som har eit meir edrueleg syn på samfunnet vert det "litt mykje". Men for all del - Anne Holt er dyktig; ho har ein god penn og veit å bygga opp historiar, karakterar og intrigar slik at dei framstår som truverdige. Vekslinga mellom notid og fortid er elegant. Forteljarmåten er noko omstendeleg, men det går i liten grad ut over drivet i historia.
Terningkast 4+.

Serieomtale: Lacey Flint-serien av Sharon Bolton

Lacey Flint-serien er veldig bra og fortener å bli meir kjent. Eg anbefalar desse bøkene til deg som har sans for psykologiske thrillerar og stemningsfulle, mørke kriminalromanar. Sharon Bolton eller S.J. Bolton som ho også kallar seg, har gitt ut mange frittståande thrillerar i tillegg til denne serien.

Lydbøkene kan du finna på Storytel, svært godt innlest av Kristine Rui Slettebakken. Kronologien er slik:

1. Nå ser du meg (Now You See Me)
2. Livredd (Dead Scared)
3. Fortapt (Like This, For Ever)
4. Tidevann (A Dark and Twisted Tide)

I tillegg til dei fire romanane har Bolton skrive to noveller knytta til det same universet, kan ein lesa på forfattaren si heimeside. Novellene er førebels ikkje utgitt på norsk, og blir det vel neppe heller.

Lacey Flint jobbar som etterforskar i Londonpolitiet og får i løpet av ganske kort tid nokre svært krevjande saker å hanskast med. Lacey er ein kompleks protagonist med ein spesiell bakgrunn, eit spesielt lynne og med spesielle eigenskapar. Me kjem verkeleg under huda på henne, særleg i bok 3 og 4. Ho let ingen komma for nær seg fordi ho har ei mørk side som ho held hemmeleg. Dette har konsekvensar for sakene ho jobbar med, og for utviklinga av venskapet og forholdet til kollega Mark Joesbury.

Bøkene i serien bør lesast i rekkefølge. Eg vil dessutan rå til å lesa dei ganske nær kvarandre i tid. For min eigen del vart det for lang tid (og altfor mange bøker) mellom bok nummer 1 og 2 slik at eg nok hadde gløymt store deler av innhaldet i den fyrste boka; særleg det som hadde med Lacey si fortid å gjera.

Nedanfor kopierer eg (delvis) frå samleomtalane eg alt har skrive om Nå ser du meg og Livredd. 
Til sist kan du lesa nye, korte omtalar/vurderingar av Fortapt og Tidevann.

Nå ser du meg

Fyrste bok i serien er ein politikrim der hovudpersonen Lacey Flint vert ualminneleg sterkt involvert i ei pågåande seriemordarsak. Under lesinga fekk eg assosiasjonar til både Mo Hayder, Val McDermid og Minette Walters sine bøker.

Splitter gale seksual-, sadist- og seriemordarar er heldigvis høgst uvanleg, men det finst nokre eksempel på slike monster frå det verkelege. Den mest bestialske, myteomspundne og uoppklarte av dei alle er Jack the Ripper. I Nå ser du meg handlar det om ein person som kopierer metodane til den skremmande drapsmannen som terroriserte London på 1880-talet.

Nå ser du meg er ingen kosekrim: Sarte sjeler må vera obs på at boka inneheld nokså blodige skildringar. Terningkast 4.

Livredd 

Bok nummer to i serien er nifs, velskriven og svært spennande. Her befinn me oss i grenselandet mellom psykologisk thriller og etterforskarkrim.

I denne boka handlar det om ein gjerningsperson som ser ut til å hypnotisera unge kvinner til å ta livet av seg - på høgst uvanlege og dramatiske måtar. Hendingane har skjedd på universitetet i Cambridge. Lacey Flint "kler seg ut" som student og går undercover for å finna ut av saka.

Pluss for tempo og spenning, men trekk for urealistisk handling. Terningkast 4+.

Fortapt

Det har gått litt tid sidan dei dramatiske og traumatiske hendingane i Cambridge då Lacey nesten mista livet. Ho er sjukmeld frå jobben og tvangstankar og -handlingar har (igjen) sett preg på livet hennar. Livet er komplisert og det som såg ut til å bli starten på eit kjæresteforhold til Mark Josbury har heller ikkje utvikla seg.

Handlinga i Fortapt er uhyggeleg. 4 gutar i 10-12 års-alderen er blitt funne døde i eller i nærleiken av Themsen. Alle er bortimot tømde for blod og det ser ut som dei er utsette for ein eller annan form for ritual. Ein av teoriane politiet arbeider med er at gjerningspersonen kan ha Renfields syndrom (det same som Jo Nesbø skriv om i Tørst).

Alt av media, særleg dei sosiale, har fokus på den grusomme og samstundes pirrande saka. Det vert spekulert om vampyrar og lagt fram usannsynlege forklaringar, stemninga vert hysterisk og paranoid og presset på politietterforskarane aukar. Det er interessant å lesa om korleis samspelet og dynamikken i etterforskargruppa endrar seg når dei blir utfordra frå alle kantar.

I fyrste halvdel av boka brukar forfattaren mykje plass til stemningsfulle miljøskildringar og presentasjon av fleire ulike karakterar. Det er vinter, det regnar, det er tåkete og det er kaldt - på mange plan. Utover stig spenninga og lesaren får innblikk i handlingane, tankane og meiningane til dei involverte. Bolton skildrar både offer, pårørande, vitner og etterforskarar si uro og frustrasjon på ein overbevisande måte. Lacey, som denne gongen ikkje er ein del av etterforskarteamet, spelar likevel ei stor rolle når saka skal oppklarast.

I denne boka overraskar forfattaren gong på gong. Ting er slett ikkje slik som dei ser ut til å vera ved fyrste augekast. Dei stadige tvistane gjer boka til ein skikkeleg pageturner. Så realistisk og truverdig er vel ikkje handlinga denne gongen heller, men eg likte denne stemningsfulle og grøssande gode thrilleren.  Terningkast 5.

Tidevann

Etter tre dramatiske og utmattande saker har Lacey har starta på nytt. Ho har sagt opp jobben i drapsavdelinga og starta som vanleg konstabel i elvepolitiet. Samstundes har ho busett seg i ein elvebåt på Themsen og trivst med tilværet. Kan denne idyllen vara?
Sjølvsagt ikkje.
Lacey oppdagar eit lik i elva og ei ny opprørande og krevjande sak er i gang.

I Tidevann er det sommar og varmt, men stemninga er likevel uhyggeleg. Som i Fortapt er elva - Themsen - sentral i handlinga. Bolton skildrar livet på og rundt Themsen og folka som held til der. Me får kunnskap om kanalane, tunnelane og det som elva skjuler. Ho fortel om tidevatnet og dei farlege situasjonane og den klaustrofobiske kjensla den skapar.

I denne boka vert det fortalt om hendingar som er både tragiske, aktuelle og truverdige. Det handlar om ulovleg innvandring, om menneskehandel og om folk som utnyttar andre godtruande og desperate menneske på det grovaste. Det handlar óg om eit samfunn som ikkje tek vare på dei svakaste.

I tillegg til den pågåande saka har Lacey utfordringar privat. Serien er i liten grad romantisk, men det uavklarte og ikkje-eksisterande forholdet mellom Lacey og Mark Joesbury er eit ekstra spenningsmoment. Lesaren skjønnar at dei lengtar etter kvarandre, men sidan begge har så store hemmelegheiter for den andre er det umuleg å skapa ei framtid saman. Eller?

Gjennom dei fire bøkene har nokre handlingstrådar vore uklare for denne lesaren. I Tidevann får me enkelte avklaringar og forklaringar, men slutten er forholdsvis open. Forfattaren har ingen umiddelbare planar om fleire bøker, men eg tykkjer det ligg i korta at det kjem fleire ein gong i framtida.

Eg nemnde Mo Hayder tidlegare, og i denne siste boka er det særleg mange likskapar med hennar serie om Jack Caffery og Flea Marley, både stil- og handlingsmessig. Kjennarar vil skjønna at det er eit kvalitetsstempel. Terningkast 5.