Bokhyllelesing: Kjempenes fall av Ken Follett

Cappelen Damm 2011
922 sider
Kjøpt papirbok

Tema for juni/juli-utgåva av utfordringa Bokhyllelesing var tjukk bok - og eg las Kjempenes fall, ei bok eg har hatt ståande ulest lenge, nettopp fordi ho er så omfangsrik. Det tek naturlegvis litt tid å komma gjennom heile, men boka viste seg å vera både lettlest, interessant og underhaldande - så sidetalet var ikkje noko å grua seg til.

Kjempenes fall er fyrste del i Ken Follett sin triologi om det 20. hundreåret. Det er nærliggjande å samanlikna med Jan Guillou sin serie om den same tidsperioden, men dette er enno meir omfattande. Medan Guillou stort sett held seg til Skandinavia og ein enkelt familie, har Follett eit meir globalt perspektiv og me får følgja fem ulike familiar i England, Wales, Russland, Tyskland og USA. I fyrste bind befinn me oss i perioden 1911 til 1924, det vil sei at det handlar om store hendingar som opptakten til 1. verdenskrig, sjølve krigen og den russiske revolusjon. Kvinnekamp, fagforeningskamp og klassekamp er andre tema som vert berørt.

Dette er ein slektsroman med lange historiske linjer og storpolitiske trekk. Det er ein fordel å ha ein viss bakgrunnskunnskap og å vera historieinteressert; då fyrst får ein fullt utbytte av Kjempenes fall.

I prologen møter me 13 år gamle Billy Williams som har sin fyrste arbeidsdag i kolgruva i ein walisisk småby. Systera hans, Ethel, arbeider som tenestejente hos jarl Fitzherbert, kalla Fitz, frå den aristokratiske familien som eig gruva. I fyrste kapittel vert det fortalt om ein spesiell fest som jarlen har invitert til. Sjølvaste kong George V og dronning Mary er på vitjing i området, og Fitz vil gjerne visa seg og sine frå si beste side sidan han har ambisjonar om ein plass i Overhuset. I dette høvet vert andre sentrale karakterar presentert: Maud Fitzherbert; jarlen si syster og langt meir liberal enn den konservative broren. Walter von Ulrich; tysk og adeleg, jobbar i etterretningstenesta og er forelska i Maud. Gus Dewar; amerikansk diplomat som jobbar som rådgjevar for den amerikanske presidenten. Bea Fitzherbert; Fitz si kone, opphaveleg russisk og adeleg.

Alle desse får me følgja tett sidan dei har sentrale roller i denne forteljinga. Kontrastane er store; me får glimt både frå det farlege og slitsame arbeidet i gruvene og frå det overfladiske og luksuriøse overklassemiljøet. I tillegg vert ein kjent med eit russisk brødrepar som etter kvart havnar i to heilt ulike miljø på kvart sitt kontinent. Den eine vert soldat og revolusjonær bolsjevik og den andre vert ein småkriminell skjørtejeger i eit russisk/amerikansk gangstermiljø. Dei ulike familiane sine handlingar og lagnadene deira vert vikla inn i kvarandre på ulikt vis. Aller størst inntrykk gjer skildringane av den meiningslause og fryktelege skyttargravskrigen. Mange av hovudpersonane "våre" møter kvarandre på slagmarkene. På grunn av krigen vert mykje endra - både økonomisk, kulturelt og personleg. Etter fyrste verdenskrig mista aristokratiet mykje av makta si og grunnlaget for dagens velferdssamfunn vart lagt.

Kjempenes fall er super som ferielesing; det er ei lettlest og fengande bok med ei fascinerande og lærerik handling. Ken Follett krydrar alltid bøkene sine med romantikk og erotikk, noko som ikkje alltid er like vellukka. Ein finn nokre påklistra og pinlege sexskildringar i denne boka også, og dei bør egentleg berre skummast gjennom. Follett tek elles føre seg store tema som rik og fattig, krig og fred og kjærleik og hat. Det historiske i forteljinga er interessant og er skildra med klokskap og grundigheit. Dei mange verkelege historiske personane som dukkar opp som bipersonar i forteljinga gjer det heile ekstra levande for lesaren. Her møter me m.a. statsministrane Asquith og Lloyd George, keisar Wilhelm II, president Woodrow Wilson og Lenin og Trotskij.

Det er særleg interessant å lesa om det politiske spelet som fann stad i forkant av krigsutbrotet, om kor ekstrem situasjonen i Russland var i forkant av revolusjonen, om kontrarevolusjonen, om tilhøva i ein walisisk gruveby, om den tidlege kvinnekampen og om forholdet mellom tenestefolk og herskarar. Klasseskiljet var markert og nokså uoverstigeleg i dei dagar.
Follett er ein ordrik forteljar og han har tydeleg sans for detaljar - og difor er boka (altfor) tjukk. Ein kan også innvenda at persongalleriet hans er "eindimensjonalt"; ein finn gjerne att dei same typane i dei ulike bøkene. Likevel - eg likar det han skriv - og det er eg ikkje åleine om. Ifølge Forlagslivbloggen har Ken Follett selt utrulege 150 millionar bøker verda over.

Andre bloggomtalar:
Tones bokmerke, Hysj lesing pågår, Historiske romaner, Bokmerker.org

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

I september kjem Ken Follett ut med ny bok. Den har tittelen A coloumn of fire - på norsk Den evige ilden. Handlinga er lagt til 1500-talet og me skal attende til Kingsbridge (som me kjenner att frå Stormenes tid og I all evighet. Gjett kven som gledar seg til å lesa den :-)

Sommarlesing: Norsk krim

Eg les ganske mykje krim - omlag halvparten av alle bøker eg les er innan krim- og spenningssjangeren. Når det gjeld norsk krim, vil eg gjerne følgja med og vera oppdatert - men eg verken kan eller vil lesa alt som vert utgitt og omtalt. Til det vert det utgitt for mange krimbøker av det eg vil påstå er av middelmådig kvalitet. Så eg er stadig vekk på leit etter verkeleg god norsk krim, gjerne av den typen der sjangeren vert variert, utfordra og utvida og der ein kan læra noko; om samfunnet, om menneskesinnet, om historie - eller andre ting. Eg likar også å bli skikkeleg overraska medan eg les.

Bøkene nedanfor er svært ulike både i form og innhald, men er "greie", lesverdige og underhaldande. Med unnatak av Kalypso, som kom ut i fjor, er alle frå 2017.

Det som aldri dør av Øistein Borge
Font forlag 2017
295 sider, eBokBib

Boka er ikkje tjukk, men kunne med fordel ha vore stramma opp ein del meir; fyrste halvdel har nemleg litt dårleg framdrift. Etter kvart vert det meir engasjerande og mot slutten er det riktig så spennande.

Det som aldri dør er betre enn den fyrste boka Den syvende demonen. Denne heng betre saman og har tydelegare skiftingar. Hovudpersonen er den same som me kjenner frå forrige bok; den velmeinande og sympatiske Bernhard Bull.

Boka har eit interessant, truverdig og originalt bakteppe sidan handlinga er lagt til Nord-Irland i fortid og notid. Miljøskildringane er levande og gode. Personskildringane er etter mitt syn svakare; eg tykkjer fleire av karakterane er uklare og vage. Nokre kunstige og merkelege dialogar trekker også ned heilskapsinntrykket, men eg vurderer likevel leseopplevinga mi til terningkast 4+.

I djevelens klør av Jan Boris Stene
Vigmostad & Bjørke 2017
281 sider, papirbok lånt på biblioteket

Eit skikkeleg gammaldags kriminalmysterium der handlinga er lagt til eit fornemt hotell utanfor Trondheim - i år 1917. Stene er ein forfattar som tydeleg har lest sin Stein Riverton og sin Bernhard Borge. Truleg har han også vore inspirert av John Dixon Carr, Agatha Christie og Dorothy Sayers - og særleg frå Sir Arthur Conan Doyle sitt forfattarskap. Etterforskarane Falkener og Wilberg minner sterkt om Sherlock Holmes og Dr. Watson.

Personskildringane er ikkje spesielt bra her heller, men det er på ein måte med å understreka det klassiske i boka: Verken Doyle eller Christie gjekk særleg djupt inn i psyken til karakterane sine. Det er det personane gjer, seier og ikkje seier som er avgjerande - ikkje det dei tenkjer og føler.

Boka er vel ikkje så voldsomt spennande, men ho har absolutt underhaldande kvalitetar. Eg set pris på at ein forfattar går tilbake til kriminallitteraturen sine røtter. Terningkast 4.

Forliset av Frode Granhus
Vigmostad & Bjørke 2017
313 sider, eBokBib

Storslagne naturskildringar er blitt ei av varemerka for "Lofotkrimmen" til Granhus. I denne boka er den ubehagelege og gjennomtrengande kulden med på å skapa ei ekstra uhyggestemning. Men elles er det nesten for mykje av det gode; dei mange naturskildringane og skildringar av ver og uver gjer at handlinga stoppar litt opp og fjernar noko av drivet og tempoet som elles er greit nok.

Dette er bygdekrim der handlinga er lagt til ein stad "der ingen skulle tru at nokon kunne bu". I femte avsnitt av serien er det duka for nye utfordringar og mystiske hendingar for hovudpersonen; lensmann Rino Carlsen. Eit makabert likfunn har ein viss samanheng med eit forlis for nokre år tilbake. I ei sidehistorie får ein møta ein fastspent pasient på eit underleg sjukehus. Plottet er ganske innfløkt, men saka får ei naturleg om enn ikkje heilt truverdig løysing. Terningkast 4.

Avgrunnsblikk av Jørgen Brekke
Juritzen 2017
316 sider, eBokBib

Jørgen Brekke og Odd Singsaker har sjarmert meg nok ein gong - og eg gledar meg til neste bok. Dette er verkeleg spennande og drivande lesing! Singsaker er ein fin og menneskeleg type som eg er blitt glad i.

På elegant og oversiktleg vis får lesaren presentert tre ulike historiar som gradvis vert fletta saman. Handlinga er lagt til tre ulike tidsperiodar og det vert hoppa att og fram i tid. Men sidan dei korte kapitla vert innleia med månad, årstal og perspektiv er det ikkje vanskeleg for lesaren å halda fokus.

Innleiinga av boka er uhyggeleg sterk sidan det handlar om eit barn som tek livet av ein tyrannisk far. Elles får ein i boka eit innblikk i wiccabevegelsen; ein slags hekseklubb eller noko som paradoksalt nok kan kallast ein "hedensk religion".
Avgrunnsblikk er ei intrikat og interessant forteljing skriven med ein lett og ledig penn. Terningkast 5.

Kalypso av Ingar Johnsrud
Lydbokforlaget 2016
Speletid 12:09, lydbok lånt på biblioteket

Ei bok eg har utsatt og grugleda meg til. Eg tykte den forrige boka Wienerbrorskapet var bra, men at ho var unødvendig valdeleg - og difor har eg hatt denne på vent ei tid.
Men altså, denne Johnsrud er fabelaktig. Dette er ein sidevendar; ei intens, intelligent, actionfylt og superspennande forteljing - logisk oppbygd og med uventa hendingar og interessante karakterar. Stemninga er mørk - og ein er heile tida uroleg for korleis det skal gå.

Eg tippar Johnsrud har Jo Nesbø som føredøme. Hovudpersonen Fredrik Beier kan i alle fall seiast å vera ein slags fjern fetter av Harry Hole. Dei er like smarte, like rufsete og like rusavhengige. Og like sårbare. Beier sin kollega Kafa Iqbal framstår som litt uinteressant, men epilogen i denne boka antyder at det kjem ein oppfølgjar der me kjem meir inn i livet og under huda hennar..

Ivar Nergaard les som alltid med sjarm og innleving, men er ikkje like stødig som han brukar å vera - eller er det Johnsrud sin feil? Eller les Nergaard trykkleifane? Eg er usikker her.

Eg vart positivt overraska over denne boka. Valdsskildringane er ikkje like ubehagelege og utbroderte som sist, men dersom eg skal framheva noko negativt med Kalypso så er det dette; alle kroppsvæskene. Eg tåler ein god del ekle skildringar ettersom eg les ein del slikt, men her er det myyykje blod, hjernemasse, avføring og andre menneskelege avsondringar. Og mykje likstank. Sarte lesarar bør difor finna noko anna å lesa enn denne.
Trass i desse innvendingane gir eg boka terningkast 5.

Kort om: MemoRandom og UltiMatum av Anders de la Motte

Aschehoug 2016
494 sider
Lånt ebok - eBokBib

Anders de la Motte var heilt ukjent for meg frå før, men positive omtalar av den nyaste boka hans, UltiMatum, gjorde at eg vart litt nysgjerrig på forfattaren og bøkene hans. Eg pleier dessutan å lika svensk krim. MemoRandom er fyrste bok i det som visstnok skal bli ein trilogi.

Sjølv om mykje i denne boka er lite truverdig og er tydeleg oppkonstruert, vart det til slutt ei brukbar leseoppleving. Tre ulike menn er sentrale i handlinga: den fyrste er David Sarac, ein politimann med hukommelsetap som etterforskar seg sjølv, den andre er ein mann som søkjer sanninga om kven som drap bror hans og den tredje er ein minister som har mykje å tapa. Her er mykje testosteron; action, skytevåpen og slåsskampar. Her er paranoia, hemmelege politioperasjonar og organisert kriminalitet, informantar og muldvarpar, forræderi og korrupsjon. Men: Her er ikkje dei gode berre snille og dei onde berre slemme. Ein møter politifolk med tvilsam moral og kriminelle med høg moral. Og omvendt. Kva rolle hovudpersonen David Sarac spelar er lenge uklart.

Det heile vert fortalt i eit høgt tempo og gjennom tre ulike synsvinklar. I starten er innhaldet noko forvirrande; ein forstår ikkje samanhengen. Gradvis får lesaren meir og meir informasjon, men puslespelet vert liksom større og større og bitane vert mindre og mindre. Enkelte av bitane får eg ikkje til å passa heilt inn og enkelte manglar - så eg kjende meg frustrert ved avslutta lesing.
Trass i dette fekk eg etter ei tid lyst til å lesa oppfølgjaren, UltiMatum.

Lydbokforlaget 2017
Speletid 13:37, opplesar Yngve Berven
Lånt på biblioteket

Denne boka er betre enn den fyrste. Handlingstrådane er meir forståelege og hendingane vert utdjupa og forklart på ein meir logisk måte. Ho er ikkje lettlest - så når ein lyttar til boka må ein vera konsentrert - men slike utfordringar er greie å takla.

Ein finn mykje av det ein forbind med Nordic Noir hos de la Motte: Velferdssamfunnet si mørke bakside, bitande kritikk av elite og styresmakter, samt fleire moralske dilemma. Alt pakka inn i eit realistisk nordisk miljø.

David Sarac er ein viktig karakter i denne boka også, men han er stadig like fråverande: Mykje tyder på at han er død. Hovudpersonane her er ei skarp og smart politikvinne, ein like skarp og smart fengselsfugl, ein ufordrageleg, falsk og utru minister og den like ufordragelege svigerfaren hans.
Det handlar om korrupsjon, mafiaverksemd og kamp om makt og ressursar. Boka ga meg visse Jason Bourne-assosiasjonar; ho er med andre ord ganske spennande og fungerer greit som underhaldningskrim.

Oppsummering juli

Påbyrja i juni, fullført i juli:
Sacha Betthyany - En forbrytelse i familen - Historisk dokumentar/personleg beretning - Lånt papirbok biblioteket
Khaled Hosseini - Og fjellene ga gjenlyd - Afghansk-amerikansk roman - Lydbok Storytel

Lest i juli:
Frode Granhus - Forliset - Norsk krim - eBokBib
C.J. Sansom - Klagesang - Britisk historisk krim - Lånt papirbok privat
Anders De la Motte - UltiMatum - Svensk krim - Lånt lydbok biblioteket
Ingar Johnsrud - Kalypso - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket

Påbyrja i juli, fullførast i august:

Ken Follett - Kjempenes fall - Britisk roman - Kjøpt papirbok (OTS/bokhyllelesing)
Fredrik Larsen Lund - Norske utposter - Norsk dokumentar - eBokBib

Skjermbilde: bokelskere.no

• 2 papir, 3 lyd, 1 ebok
•  5 lånt, 1 abonnement
•  3 krim, 1 historisk krim, 1 dokumentar, 1 roman
•  2 norske, 1 svensk, 1 britisk, 1 sveitsisk, 1 afghansk-amerikansk
•  0 kvinner, 6 menn
• "Nye" forfattarar: Betthyany

Eg har hatt ferie halve denne månaden - og det ber oppsummeringa preg av. Kun seks bøker tyder på at eg har prioritert andre aktivitetar - sjølv om eg "alltid" les. Det kan leggjast til at Klagesang er på nesten 700 sider og at eg er nesten halvveges i 1000 siders-boka Kjempenes fall. 

Blogging har det også blitt lite av. Eg skal prøva å få laga til nokre samleomtalar i august, tenkjer eg.

Boka Norske utposter er sett på ufrivillig pause. Eboka eg lånte vart plutseleg borte frå eBokBib, og eg har reservert ho på nytt.

Høgdepunkt i juli vart som ein kan sjå Klagesang; bok nummer seks i serien om Matthew Shardlake, følgd av ei bok eg ikkje hadde så altfor store forventningar til, men som eg vart positivt overraska over; Kalypso av Ingar Johnsrud. Eg vart bittelitt skuffa over Og fjellene ga gjenlyd. Sjølv om forteljinga er sterk og velskriven, vart eg ikkje så gripen av denne som av Tusen strålende soler og Drageløperen.

Ynskjer alle ein fin lesemånad i august!

Omtale: Shardlake-serien av C. J. Sansom

Historisk krim er ein sjanger eg likar svært godt, sidan eg ved å lesa desse bøkene kan få kombinert interessa mi for historie og samfunnsutvikling med spenning, grøss og gru. C.J. Sansom har hausta stor anerkjenning for den historiske kriminalserien om advokaten Matthew Shardlake - og desse bøkene anbefalast varmt. Forfattaren har doktorgrad i historie og er også utdanna jurist så ein kan trygt slå fast at han har greie på det han skriv om.

Det er forlaget Press som gir ut C. J. Sansom sine bøker på norsk. Alle bøkene er frittståande og treng såleis ikkje lesast i rekkefølge, men som vanleg når det gjeld bokseriar; ved å lesa dei kronologisk går ein ikkje glipp av samanhengar og utvikingstrekk.

Eg tykkjer det er interessant å lesa om politiske og ideologiske brytningstider - og Tudor-tida var ei slik kaotisk og dramatisk tid med sterke religiøse og maktpolitske krefter - og motkrefter. Eg blir heller aldri lei av å lesa om Henrik VIII og konene hans (Divorced - Beheaded - Died - Divorced - Beheaded - Survived..)

Sansom sine skildringar av London og England på 1500-talet er levande skildra og etter det eg kan forstå; historisk korrekt. Både miljø, samfunnsforhold og historiske detaljar gir inntrykk av realisme og truverdigheit. Bygningar og gater, ver og klima, matvanar og klestil - alt dette gir lesaren ei slags historisk byvandring - og i tillegg får ein spennande, finurlege og gåtefulle kriminalhistoriar. Persongalleriet er rikt og mangfoldig og svært mange av personane er verkelege historiske personar. Mange av dei hendingane det vert fortalt om har også rot i det som verkeleg skjedde, men Sansom har gjerne ein eigen vri på kva og korleis. Alt vert fortalt gjennom augene til hovudpersonen - den melankolske og lojale Shardlake.

Dei fem fyrste bøkene i serien har eg skrive om i ulike samleomtalar. Nedanfor har eg samanfatta og delvis kopiert det eg skreiv i samleinnlegga. Og heilt til slutt; ein kort omtale av den sjette boka - Klagesang - som eg las for kort tid tilbake.

Oppløsning (Dissolution)

Den fyrste boka tok tak umiddelbart og sette meg i Rosens navn-stemning. Ein kan nemleg finna ein del som minner om Umberto Eco sin kjende roman, men utan all latinen - og er lagt til eit anna tid. Men også her handlar det om kloster, munkar og groteske mord.

Utgangspunkt for handlinga er den store kyrkjereforma som fann stad på slutten av 1530-talet. For England og for kong Henrik VIII er det ikkje fyrst og fremst teologiske omsyn til denne endringa, men heller politiske og økonomiske. Dermed kjem ein viktig biperson i denne serien inn; Thomas Cromwell, som på denne tida har kongen sin tillit - og som på si side har eit viktig oppdrag til "vår mann"; sakførar og etterforskar Matthew Shardlake.

Shardlake og assistent Mark får mange utfordringar når dei skal etterforska eit drap på ein av kongens menn i klosteret på Scarnsea. Saka er innfløkt og løysinga og avsløringa av det heile er særdeles overraskande.

Stilen er langsam og omstendeleg og språket noko snirklete - men står i stil til denne tidsepoken. Boka gir gode tidsbilete og har glimrande miljøskildringar. Terningkast 5.

Mørk ild (Dark fire)

Fantastisk bok for oss som likar finurlege kriminalmysterium og som også har sans for historie generelt og Tudortida spesielt. I del to av C.J. Sansom si historiske kriminalromanserie møter me på nytt den pukkelrygga, rettskafne og smarte sakføraren Matthew Shardlake. Han har i denne historia to oppdrag; det eine er ei slags "lukka rom"-mordsak og det andre er eit spesialoppdrag for kongens mann - Thomas Cromwell.

Me befinn oss no i år 1540. Makta og innflytelsen Cromwell har hatt på kong Henrik er på retur. Det engelske samfunnet er prega av kaos og strid og for Cromwell sjølv er framtida uviss, for å sei det forsiktig.

Skildringane av dei skitne Londongatene er så gode at ein nesten kjenner stanken medan ein les. Forfattaren er utdanna både historikar og advokat - og det merkast. Noko dårleg framdrift i fyrste halvdel av boka trekker ned heilskapsinntrykket, men likevel: Terningkast 5.

Monark (Sovereign)

Monark er tredje avsnitt i denne historiske krimroman-serien. Historieundervisning og underhaldning samstundes er heilt topp for meg.

Me befinn oss i England i 1541, mesteparten av handlinga er lagt til Yorkshire. Hovudperson og forteljarstemme Shardlake jobbar ikkje lenger for Thomas Cromwell (sidan han mista hovudet i forrige bok), men på nytt får Shardlake og assistent Barak ei ekstraordinær oppgåve, denne gongen på oppdrag frå erkebiskop Thomas Cranmer. I tillegg får Shardlake ansvar for etterforskinga av ei uforklarleg mordsak.

Eg er mektig imponert over Sansom og måten han framstiller miljøet, persongalleriet, samfunnsordninga og dei historiske hendingane på. Trass i sidetalet (606) er boka heilt utan daudpunkt og alle trådar som vert lagt undervegs vert det nøsta godt og grundig opp i til slutt. Eg sluttar meg til blurben på omslaget: Kongekrim! Terningkast 5+.

Åpenbaring (Revelation)

Tudortida var ei tid med stadig skiftande alliansar og eit mektig og motsetnadsfylt maktapparat, ei tid prega av svik og strid, vald og uro. Advokat Shardlake får eit nytt oppdrag av erkebiskopen samstundes som han er opptatt med eit mord på ein nær ven. Kong Henrik VIII har på si side kvitta seg med kone nummer fem og kasta augene sine på den reformistvenlege lady'en Katherine Parr.

I denne boka handlar det ein del om religiøs fanatisme - og det er nærliggjande å dra linjene fram til vår eiga tid. Tittelen viser til dei dystre og merkelege spådommane i den bibleske Johannes' openbaring og om personar som er ekstremt opptekne av endetida.

Åpenbaring er bok nummer fire i serien og eg tykkjer bøkene blir betre og betre. Kanskje ikkje sjølve kriminalgåtene - men Sansom skriv verkeleg bra: miljøskildringane, språket, dei historiske detaljane, intrigane, karakterane, realismen, korleis forteljinga heng saman - alt dette er heilt topp. Terningkast 5+.

Undergang (Heartstone)

Ei mektig leseoppleving! Nesten 700 tettskrivne sider, så det tek si tid - men ein får så mykje gjennom denne historiske kriminalromanen: Underhaldning, kunnskap, spenning og flotte levande skildringar av både menneske og miljø.

Den femte romanen om advokat Matthew Shardlake er, som dei føregåande, fengande og lærerik. Handlinga er lagt til 1540-talet, og Shardlake og assistent Barak er på ein måte Tudortidas Sherlock Holmes og Dr. Watson. Også denne gongen er oppdraget deira todelt: For det fyrste skal dei finna ut av ei sak for Katherine Parr, Henrik VIII si sjette (og siste) dronning. I tillegg har Shardlake ei personleg sak som han ynskjer å finna ut av. Oppdraga skal føra Shardlake til Portsmouth og eit særdeles nært møte med krigsskipet Mary Rose.

Det er langsamt, omstendeleg og detaljert - utan at det virkar overlessa og utan at eg, som egentleg er ein litt utålmodig lesar, mistar tråden og interessa. C.J. Sansom har imponert meg nok ein gong. Terningkast 5+.

Klagesang (Lamentation)

Dramatikken tek ingen ende i denne bokserien, men for kong Henrik VIII nærmar det seg slutten. Intrigane, maktkampen og motsetningane i hoffet og geheimerådet tilspissar seg. Ingen vil vera tapande part i det som foregår; straffa er hard og brutal for dei som går imot gjeldande styre og lov. Kjetterbåla er mange og torturistane har travle dagar. Ingen kan stola på nokon, heller ikkje kongen - og slett ikkje dronninga. Enkelte sentrale maktmenneske og aktørar har bokstaveleg talt mista hovudet medan andre er sleipe (og/eller lure) og snur kappa etter vinden.

Dronning Katherine er i knipe og treng Shardlake sin assistanse. Ho har i all hemmelegheit skrive bok; ei bønnebok eller ein klagesang. Ei slik bok kan oppfattast som radikal reformisme og kongen slår hardt ned på slikt. Så vert boka stolen og ein boktrykkar vert funnen drept med eit samankrølla ark frå boka i handa. Dersom boka kjem ut og dersom det vert kjent at det er dronninga som står bak - då er ikkje vegen lang til skafottet. Og dersom Shardlake og medhjelparane hans ikkje lukkast i å finna den skuldige - då er også dei ille ute.

Sansom gir oss levande skildringar frå både kongelege gemakkar, fangekjellaren i Tower, daglegliv i Londongatene, samt glimt frå boktrykkar- og andre handverkarverksemder. Samstundes får ein skarpe og interessante karakteristikkar av både historiske og fiktive personar. Noko som er spesielt fascinerande er innblikket ein får i korleis tudormenneska tenkte og oppførte seg. Det enorme klasseskiljet; dei øverste på samfunnsstigen sin groteske rikdom og dei lågaste som befinn seg i desperasjon, naud og armod. Kor vidtfemnande religionen var; å vera utan gudstru var nærast utenkeleg i dåtidas samfunn. Sakføraren Shardlake, som ser kor øydeleggjande striden mellom tradisjonell og reformistisk kristendom er, prøver alt han kan å halda seg nøytral og upartisk. Det vert naturleg nok vanskeleg for han.

Heilt til slutt i denne 700 siders mursteinen gjer forfattaren greie for historiske fakta og presenterer teoriar vedkommande dei mange dramatiske og turbulente hendingane som fann stad i England i 1546-47. Eg vil tru at det kjem fleire bøker i denne serien - avslutninga tyder på det - sidan Shardlake får ein ny spennande oppdragsgjevar. Klagesang får full pott og terningkast 6.

Gjenlesing: Staupet og Skjærsild av Vera Henriksen

Gjenlesinga av fyrste del av Beretningen om Bent Jonsson vart ei stor leseoppleving for meg - så mektig at eg laga eit langt og begeistra innlegg i høve utfordringa Bokhyllelesing. No er eg ferdig med andre og siste del og eg har på ny hatt nokre gode lesestunder. Dette innlegget blir ein kort gjennomgang og oppsummering - og ein varm anbefaling til alle om å lesa desse "tidlause" bøkene.

Staupet kom ut fyrste gong i 1975, Skjærsild i 1977. Den utgåva eg har lånt og lest er ei samleutgåve som Aschehoug ga ut i 2000.

I boka Blåbreen (bok nummer tre) vender Bent omsider heim til Lom og Anne, for godt - trur han. Det er urolege tider på 1560-talet; tida er prega av gamle og nye skikkar, religionstrid med reformasjon og motreformasjon - og vanskar med det danske styret. Bent føler seg tiltrekt av nye humanistiske tankar og slit framleis med religiøse og moralske funderingar. Han oppdagar også ein villskap og råskap hos seg sjølv som han ikkje klarar å rå med. Samstundes har han ansvar for gard, hushaldning og barn og vert ein av dei fremste mennene i bygda - og med det; makt og posisjon. Han saknar ikkje lenger det adelskapet han gav avkall på, men Bent er heile vegen eit søkjande menneske, på mange måtar og på fleire plan.

Ein ny generasjon har vakse til når me møter att Bent og familien i Staupet. Det har gått 18 år og Bent dreg til København for å leggja ei sak mellom kyrkja og bøndene i Lom fram for kongen. Samstundes vitjar han morsætta si og på heimvegen stoppar han i Bergen der han oppsøkjer henne som har blitt hans fortrulege og elskerinne; Anne Pedersdotter, også kjent som Anne Absalons. I Skjærsild handlar det m.a. om rettssaka mot Anne Pedersdotter - som er ein verkeleg historisk person. Ho vart dømt til døden og brent på bålet i 1590. (Er du interessert i å lesa meir om henne kan du lesa denne LokalhistorieWiki-artikkelen)

På heimebane får Bent andre utfordringar, som å ta stilling til om frilledottera hans skal få gifta seg med den mykje eldre fetteren hans. Han har hatt eit heller anstrengt forhold til både kona Anne og den eldste sonen deira i lenger tid, medan han kjenner seg nær dottera Live. Dei har også luttspelinga som ei felles interesse.

Bent og Anne får tilsaman ti barn, men som vanleg i tidlegare tider; ikkje alle veks opp. Sonen Jon er sterkt religiøs, har nære kjensler for tidlegare katolske tradisjonar og ynskjer å utdanna seg til jesuittprest. Dette er noko Bent godt kan forstå, men når han tenkjer på kva hans eigen far måtte gjennomgå vert han uroleg.

Avslutningsvis i denne bokserien får ein sjå kor sårbare me menneske er; når pesten bryt ut i bygda må Bent ta avskil med fleire familiemedlemer og andre som har stått han nær. Trass i sorg og skuldkjensle trur Bent at han skal kunna finna fred når han på sine eldre dagar flytter tilbake til barndomsheimen i Smiugjelsøygarden. Difor kjenner eg som lesar óg ein slags fred når siste bok er utlest.

I etterordet informerer Henriksen om kjelder, kjeldebruk og språk, gjer greie for historiske personar som ein møter i bøkene og forklarar ord og uttrykk. Forfattaren seier at denne serien er ein roman oppdelt i fem bøker:

"Hendelsene oppleves gjennom hovedpersonen, Bent Jonsson, som til å begynne med er overflatisk og selvopptatt, men som gradvis, fra bok til bok, får dypere innsikt i sine medmennesker såvel som i seg selv. Bøkene veksler mellom utadvendte og innadvendte i Bents utvikling."

Ho forklarar dette om sjølve innhaldet i bøkene:

".. romanen har en rekke tema eller aspekter. Der er handlingsromanen, og der er det historiske og kulturhistoriske aspektet. Der er reformasjonens historie og teologi, og der er, både fra kristen og generell religiøs synsvinkel, det religionssymbolske og mystikken. Psykologisk er der det personlige, det miljøbestemte, det allmennmenneskelige og det symbolske."

Vera Henriksen var ein strålande formidlarar av kunnskap om norsk historie og skreiv bøker som festar seg hos lesaren. Forfattarskapet hennar har betydd mykje for meg i mange år. Takka vere bøkene hennar vart eg interessert i historie og betatt av historiske romanar - og i sin tur førte det til at eg også las alle middelalder-romanane til Sigrid Undset. Både Undset og Henriksen sine bøker fortener stadig nye lesarar. Eg trur dei aller fleste kan finna noko gjenkjenneleg og lesbart i bøkene deira.

Bokomtale: Amundsens siste reise av Monica Kristensen

Forlaget Press 2017
351 sider
Kjelde: eBokBib

Denne boka "kasta eg meg over" med ein gong eg vart merksam på at ho var utkommen. Som eg skreiv i omtalen av Espen Ytreberg sin roman Amundsen tidlegare i år så skulle eg gjerne lest meir om resten av livet til Amundsen - særleg den dramatiske avslutninga. Og her, i denne velskrivne og velkomponerte boka, får me akkurat det: Ei fascinerande, engasjerande og detaljrik skildring av det som skjedde - og kanskje skjedde - då den store polarhelten Roald Amundsen forsvann.

Amundsens siste reise er ei dokumentarbok, men inneheld trekk og verkemiddel som ein kjenner at frå krimsjangeren. Ikkje så rart; Monica Kristensen har også skrive fleire spennande kriminalromanar. I tillegg har ho gitt ut fleire dokumentarbøker om opplevingar og erfaringar som polfarar og ekspedisjonsleiar i polare strøk. Kristensen er utdanna glasiolog og har arbeidserfaring frå m.a. Metereologisk Institutt, Vervarslinga for Nord-Norge, Kings Bay AS og Redningsselskapet.

Dette er ingen ny biografi om Roald Amundsen - det trengst kanskje heller ikkje, for det har m.a. Tor Bomann-Larsen sørga for tidlegare - men Kristensen går ganske tett på den "aldrande" polarfararen. Han vart forresten ikkje så gammal, kun 56 år, men både utsjånad og haldningar var nok eldre enn det alderen skulle tilsei. På midten av 1920-talet var Amundsen ein litt falma helt.

I Ytreberg sin roman vert Amundsen framstilt som tverr og sur, sjølv om han "vann" kappløpet mot Sydpolen i 1911. Kristensen understrekar dette inntrykket av ein negativ og fornærma person. Og faktum er at han mot slutten av livet hadde problem - både med populariteten, med tidlegare vener, med økonomien - og med helsa. Leitinga etter den tidlegare samarbeidspartneren Nobile kan ha vore ein siste innsats for å redda stumpane - og æra. I ettertid vart Amundsen, som alle døde heltar, hylla og beundra.

Utgangspunktet for denne historia er redningsaksjonen etter den italienske polfararen Umberto Nobile og mannskapet hans på luftskipet "Italia" i mai 1928. Luftskipet nådde Nordpolen og havarerte på isen då dei var på veg tilbake til Svalbard. Seks menn forsvann med sjølve ballongen og vart aldri funne. Av dei ti i gondolen overlevde ni sjølve krasjet med isen. Fleire av dei var hardt skada, men sidan dei hadde tilgang på ein del mat, eit lite telt og faktisk også ein radio såg situasjonen ikkje så altfor mørk ut. Det skulle gå 48 dagar før alle dei overlevande vart henta ut. Då var gruppa splitta, enno ein deltakar var død og fleire var i elendig forfatning fysisk og psykisk. Samstundes vart det sett i gang enno ein leite- og redningsaksjon; sjølvaste Roald Amundsen og mannskapet hans på flybåten Latham vart meldt sakna. Fly, skip og mannskap frå mange ulike nasjonar deltok i ein langvarig og omfattande leiteaksjon i eit gedigent og verhardt område.

Monica Kristensen skildrar det heile med kunnskap, engasjement og innleving. Boka er dramatisk og spennande som ein krimthriller sjølv om ein "veit korleis det går": Roald Amundsen, Leif Dietrichson og fire franskmenn kom aldri tilbake. Omkomne og flykroppen vart aldri funne, men vrakdeler vart funne nordvest for Bjørnøya - men også så langt sør som ved Haltenbanken. På nokre av vrakdelene fann ein spor etter forsøk på reparasjonar.

Forsvinninga er ei av dei store mysteria i polarhistoria. Basert på loggføring, historisk materiale, nyare forsking og kjennskap til Amundsen sin tankegang, lanserer Kristensen i denne boka ein ny og spennande teori om kva som kan ha skjedd.

Ho viser til at det i 1936 vart funne ein forlatt leirplass på Nordaustlandet på Svalbard. Staden hadde avtrykk av eit telt og det låg gamle boksar, sjokoladepapir, italienske dokument, gummiert bomullsduk av den typen som vart brukte til luftskip - og ein bit av ei norsk avis der. Kven som hadde opphalde seg på plassen vart aldri klarlagt. Kan nokon ombord på Latham ha overlevd ei eventuell krasjlanding? Eller kan det ha vore nokon frå det såkalla Ballongpartiet på luftskipet Italia som slo leir medan dei venta og håpa på å bli redda? Det var forventa at Latham skulle mellomlanda i Ny-Ålesund, men kanskje reiste dei direkte til den posisjonen ein antok at Ballongpartiet var? Ingen veit, og Amundsen heldt som regel korta tett til brystet og hadde ikkje avslørt planane sine på førehand. Funna av vrakdelene på ulike stader kan forklarast med ver, vind, straumar og tilfeldigheiter.

Det er svært interessant å følgja resonnementa til Kristensen. For meg vart denne boka ei kjempebra leseoppleving. Det som trekker litt ned er alle dei tekniske, praktiske og geografiske detaljane. Samstundes er det desse detaljane som gjer boka så gjennomført og grundig.

Det er nok ein fordel å vera interessert i polarhistorie for å ha glede og utbytte av Amundsens siste reise, men egentleg passar denne boka for alle som likar å lesa ei god dokumentarisk forteljing.

Andre bloggmeiningar: Pervoluto

Oppsummering juni og fyrste halvår

Påbyrja i mai, fullført i juni:
Øistein Borge - Det som aldri dør - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
Fred Vargas - Mannen med de blå sirklene - Fransk krim - Lånt papirbok biblioteket
Eirik Jensen og Thomas Winje Øijord - Attentatet - Norsk krim - Lånt lydbok biblioteket

Lest i juni:
Ruth Ware - I en mørk mørk skog - Britisk krim - Lånt lydbok biblioteket
Jan Boris Stene - I djevelens klør - Norsk historisk krim - Lånt papirbok biblioteket
Agnes Lovise Matre - Skinnet bedrar - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
Alf R. Jacobsen - 1945: Hat, hevn, håp - Norsk historisk dokumentar - Lytteeksemplar
Ingrid Brekke - Angela Merkel: Et europeisk drama - Norsk biografi/dokumentar - Lånt ebok eBokBib
Jørgen Brekke - Avgrunnsblikk - Norsk krim - Lånt ebok eBokBib
A.J. Kazinski - Drømmetyderens død - Dansk krim - Kjøpt lydfil
Vera Henriksen - Beretningen om Bent Jonson del IV og V: Staupet og Skjærsild - Historiske romanar - Lånt papirbok privat
Monica Kristensen - Amundsens siste reise - Norsk historisk dokumentar/biografi - eBokBib

Påbyrja i juni, fullførast i juli:
Sacha Betthyany - En forbrytelse i familen - Historisk/personleg beretning - Lånt papirbok biblioteket
Khaled Hosseini - Og fjellene ga gjenlyd - Afghansk-amerikansk roman - Storytel

(Biletet over syner 12 bøker, men det korrekte talet for juni er 13. Henriksen si bok er to bøker i ei)

•  4 papir, 4 lyd, 5 ebøker
•  11 lånt, 1 kjøpt, 1 fått 
•  8 krim, 2 historiske romanar, 1 biografi, 1 polarhistorisk dokumentar/biografi, 1 krigshistorisk dokumentar
•  10 norske, 1 svensk, 1 dansk, 1 fransk
•  7 kvinner, 6 menn
• "Nye" forfattarar: Jensen, Øijord, Ware, Stene, Matre, I. Brekke

Stikkord for lesinga mi fyrste halvår 2017 er historie, norsk, sakprosa og krim. Elles snakkar vel desse tala (og tommel opp/ned) for seg sjølv:

Lesemål og 2017 så langt

1. 60/110 bøker totalt 👍
2. 2/10 mursteinar (over 600 s.) 👎
3. 10/24 norske utgitt i 2017
4. 0/5 1001-bøker 👎
5. 9/12 bøker frå før 2000 👍
6. 5/5 gjenlesingar 👍
7. 5/10 biografiar
8. 7/14 annan sakprosa
9. 3/6 frå bokhylla
10. 21/34 bokomtalar 👍

Favorittforfattarar: I

Eg sleit litt med I'en. For det fyrste kan eg ikkje finna så mange forfattarar med førenamn på I, og for det andre har eg rett og slett ikkje lest nok av dei få eg faktisk har lest til at eg kan sei dei er favorittar. Det vart til at eg plukka ut desse to:

Ingvar Ambjørnsen

Norsk forfattar f. 1956

Folkekjær og allsidig forfattar med ein stor produksjon bak seg. Ambjørnsen er opphavet til kjende og kjære karakterar som Pelle og Proffen og Elling og Kjell Bjarne. Det vert hevda at han er Noregs mest filmatiserte forfattar.

For min del er det krimforfattaren og krimanmeldaren Ambjørnsen eg har hatt mest erfaring med, men han har skrive bøker i mange sjangrar og stilartar.
Som det skriveglade og samfunnsengasjerte menneske han er, har han sin eigen blogg der han tek opp ulike aktuelle (og ofte kontroversielle) tema.

Ambjørnsen er blitt tildelt mange ulike litterære prisar, m.a. Rivertonprisen, Brageprisen og Bokhandlerprisen.

Inger Hagerup

Norsk lyrikar f. 1905, d. 1985.

Har betydd mykje for norsk barnelitteratur; dikta/versa Mauren, Lille Persille og Så rart kjenner alle til. Elles er ho kanskje mest kjent for motstandsdiktet frå 1941; Aust-Vågøy - det som startar med "De brente våre gårder. De drepte våre menn" og for kjærleiksdiktet To tunger. Og adventsdiktet hennar "Så tenner vi ett lys i kveld.." vert henta fram kvar einaste desembermånad.

Ho skreiv også høyrespel, fleire erindringsbøker og jobba som oversetjar og gjendiktar. Begge sønene hennar, Klaus og Helge, vart forfattarar. I biografien Klaus Hagerup skreiv om mora fortel han at det ikkje var så enkelt for henne å kombinera rollene som kvinne, mor og forfattar.

Forfattarskapet hennar var prega av samfunnsengasjement, men ho skreiv for enkeltmenneske - og på ein måte som enkeltmenneske kan forstå. Det syner ho i diktet Vær utålmodig menneske!

- - - -

Favorittforfattarar etter alfabetet

Bokomtale: Drømmetyderens død av A.J. Kazinski

Lydbokforlaget 2017
Speletid: 13.52
Kjelde: Kjøpt lydfil

Dersom eg ikkje var kjent med forfattarskapet til A.J. Kazinski frå før, ville eg vore skeptisk til ei bok med tittelen Drømmetyderens død. For meg - eit forholdsvis fornuftig og rasjonelt menneske - er tyding av draumar ein aktivitet eg stiller meg uforståande til. Kva er vitsen liksom, når ein mest sannsynleg har gløymt det meste av det ein har drøymt når ein vaknar?

Men no er det slik at skal ein ha glede av denne boka må ein vera open og kunna leggja skepsis og krav om realisme til side. I denne serien vert nemleg "normale" kriminalgåter og "vanleg" politietterforsking miksa saman med vitenskaplege og historiske fakta - og i tillegg; ein del uforklarlege, oversanselege og overnaturlege element. Resultatet er ein bokserie som er interessant og leseverdig. Faktisk.

Dette er fjerde del og ei ny og velskriven bok i serien om gisselforhandlaren Niels Bentzon i Københavnpolitiet. Og denne gongen får Niels ekstra store utfordringar, både privat og jobbmessig. Hans kjære Hannah er dødssjuk av kreft. Niels kjem truleg i nær framtid til å bli åleinefar til to små barn. Midt i denne livskrisa får Niels eit oppdrag - og etter kvart vert han - og Hannah - involvert i ei stor og kompleks mordgåte. Arbeidet og etterforskinga vert terapien deira i ein elles uhandterleg og ubegripeleg situasjon.

Professor (og draumetydar) Evelyn Heiberg vert drept med fleire knivstikk medan Niels nesten er augevitne til hendinga. Gjerningspersonen har etterlate seg DNA-spor, men det viser seg at vedkommande er i fengsel og har vanntett alibi. Korleis kan det forklarast? Saka er kompleks og uforståeleg og etterforskarane kjem ingen veg - men Niels gir ikkje opp.

Handlinga føregår i notid i København, Zürich, Wien og Sarajevo. I ei sidehistorie som føregår i 1984 får me møta ein ung serbisk leigemordar og hans spesielle oppdrag. Mykje av spenninga består i korleis den forteljinga kan henga saman med notidssaka. Trådane vert fletta elegant saman mot slutten av boka. Men før denne samanflettinga finn stad, skal lesaren innom mangt og mykje. Handlinga er likevel oversiktleg og det er ikkje spesielt vanskeleg å halda orden på alle trådane.

Drømmetyderens død er ei dramatisk, spennande, gripande og underhaldande bok. Ikkje alt som vert fortalt er like logisk og forståeleg, men det meste får ei rasjonell og fornuftig forklaring til slutt. Sjølv om sorg og uro pregar hovudpersonane, finn ein også mykje underfundig humor og artige karakteristikkar her. Det som i grunnen er aller mest spennande er Hannah sin lagnad. Kan det skje eit mirakel? Er det håp om at dødsdømte Hannah likevel kan bli frisk?

Eg set pris på at A.J. Kazinski utvidar krimsjangeren og utfordrar omgrepet Nordic Noir med bøkene sine. Eg gler meg til bok nummer fem.

Eg har lest alle bøkene i serien som lydbok - og det kjem eg til å halda fram med. Haakon Strøm formidlar dei ulike forteljarstemmene på ein fin måte og har elles ei "troskyldig" stemme som passar til handlinga.

Andre bloggmeiningar: Heartart, Tine sin blogg, Artemisias verden

Kronologi: 1. Den siste gode mann, 2. Søvnen og døden, 3. Den gjenfødte morderen