Oppsummering september

Påbyrja i juli, fullført i september:
Alice Munro - Alice Munros beste: Noveller i utvalg - eBokBib

Påbyrja i august, fullført i september:
Hans Olav Lahlum - Presidentene - Norsk sakprosa - Lydbok Storytel

Lest i september:
Steve J Watson - Dobbeltliv - Britisk thriller - Papirbok lånt biblioteket
Val McDermid - Knusende stillhet - Britisk krim - Lydbok lånt biblioteket
Helle Stensbak - Monopol - Norsk krim - Papirbok fått i julegåve
Alf R. Jacobsen - Krysseren Blücher - Krigshistorisk - Lydbok Storytel
Alf R. Jacobsen - Kongens nei - Krigshistorisk - Lydbok Storytel
Tore Renberg - Du er så lys - Norsk roman - Kjøpt lydfil
Alf R. Jacobsen - Angrep ved daggry - Krigshistorisk - Lydbok Storytel

Påbyrja i september, fullførast i oktober:
David Lagerkrantz - Syndefall i Wilmslow - Svensk spenningsroman - eBokBib
C.J. Sansom - Åpenbaring - Britisk historisk krim - Papirbok lånt biblioteket
Alf R. Jacobsen - Bitter seier - Krigshistorisk - Lydbok Storytel

Oppsummert:

• 2 papir, 1 ebok, 6 lyd
• 3 lånt, 4 abonnement, 1 kjøpt, 1 fått
• 3 krim/spenning, 1 annan roman, 4 sak, 1 novellesamling
• 6 norske, 2 britiske, 1 kanadisk
• 6 menn, 3 kvinner
• "Ny" forfattar: Stensbak

September vart ein grei lesemånad med varierte leseopplevingar. Når haustmørkret no har senka seg er dørstokkmila lengre - slik at ein gjerne vert sitjande i godstolen med ei bok i fanget. Slik er det i alle fall med meg.

Merksemda rundt den nye filmen Kongens nei inspirerte meg til å lesa boka som filmen byggjer på. Alle fire bøkene i serien "Angrepet på Norge" er tilgjengelege som lydbøker på Storytel - og dei anbefalast verkeleg. Eg er imponert over forteljarmåten, kunnskapsnivået og formidlingsevna til Alf R. Jacobsen.
Elles vart Tore Renberg sin nyaste roman månadens høgdepunkt og Dobbeltliv av SJ Watson ein gedigen nedtur. Alice Munro, som "har vore med meg" i tre månader, har eg no endeleg fått lest ferdig.

Favorittforfattarar: B

I andre avsnitt av favorittforfattar-spalten kjem her ein presentasjon av to heilt ulike forfattarar. Eg set stor pris på begge. Den fyrste er ein velkjent norsk kvinneleg romanforfattar og den andre er den eine halvparten av ein dyktig svensk krimforfattarduo.

Foto: Glomdalen.no /Anita Krok

Britt Karin Larsen

Norsk forfattar og lyrikar f. 1945.

Ved sidan av kriminallitteratur er det historiske romanar som ligg mitt hjarta nærast. Britt Karin Larsen sine romanseriar om skogfinnane og tatrane er mellom dei beste leseopplevingane eg har hatt - nokon gong.

Med desse to seriane har Larsen fått ein stor og begeistra lesarskare. Det er høgst fortent.
Desse forteljingane ligg forholdsvis nært opp til vår eiga tid og er uhyre velskrivne, gripande og lærerike. Personskildringane hennar er nøkterne samstundes som dei er varme og levande. Naturskildringane er poetiske, spesielle og nesten overjordiske.
Kort sagt; stor forteljarkunst.

Larsen debuterte i 1978 og har ein omfattande produksjon bak seg - både dikt, barnebøker, sakprosa og romanar.

Foto: http://roslund-hellstrom.com/
Peter Knutson

Börge Hellström

Svensk kriminalforfattar f. 1957 og den eine halvparten av forfattarparet Roslund & Hällström. Saman med Anders Roslund har han gitt ut ein serie på sju kriminalromanar. Den siste Tre minutter kom ut på norsk for kort tid sidan.

Hellström er aktiv innan kriminalomsorg og arbeider med kriminelle og ungdom med stoffproblem. Han har sjølv "erfaring" som kriminell og rusmisbrukar, så han har inngåande kjennskap til mykje av det som dei to fortel om i bøkene sine. Lesaren får eit unikt innblikk i den kriminelle verda og truverdige skildringar frå livet innanfor fengselsmurane.

Hellström og Roslund sine bøker er samfunnskritiske og har ofte vore omdiskuterte. Dei stiller moralske, politiske og juridiske spørsmål og skriv om vrangsida av det svenske samfunnet; prostitusjon, gatebarn, korrupsjon, narkohandel og menneskehandel - og er opptekne av dei store spørsmåla omkring kriminalitet. Hovudfokus er ikkje på kven og kva, men meir på kvifor og korleis.
Bøkene i serien er i Sjöwall & Wahlöö-tradisjon og kan minna om Jo Nesbøs Harry Hole-bøker i stilen. Dei har ein fascinerande hovudperson, er svært underhaldande og byr jamnleg på neglebitande spenning.

- - - - - - - - - - - - - - - - -

Av andre favoritt-B'ar kan eg nemna dei britiske krimforfattarane Belinda Bauer og Barbara Vine. Sistnemnde er pseudonym for Ruth Rendell, særleg kjend for sine mørke og velskrivne psykologiske thrillerar.

Det er ikkje spesielt vanskeleg å finna forfattarar på denne bokstaven heller - men for meg vart det på langt nær så mange å velja mellom som under bokstaven A. Eg har t.d. aldri lest noko av dei norske samtidsforfattarane Brit Bildøen, Brynjulf Jung Tjønn og Birger Emanuelsen. Heller ikkje Beate Grimsrud eller Bergljot Hobæk Haff. Birger Baug har eg lest, men han er ingen favoritt.
Klassiske Bjørnstjerne Bjørnson kunne ha vore eit alternativ - men eg må tilstå at eg ikkje har lest stort meir enn "En glad gutt" av den B'en..

Har du ein favoritt på B?

Bokomtale: Du er så lys av Tore Renberg

Lydbokforlaget 2016
Speletid 6:32
Opplesar Tore Renberg
Kjelde: Kjøpt lydfil

Eg har nettopp hatt ei svært sterk og god leseoppleving. Tore Renberg sin nyaste roman gjorde verkeleg noko med meg og rørte ved heile kjensleregisteret mitt. Det er likevel vanskeleg å skriva noko om kvifor Du er så lys gjorde eit uvanleg sterkt inntrykk på meg - fordi det er så djupt personleg - og fordi det er fare for å avsløra mykje av handlinga i boka.

I utgangspunktet er eg Tore Renberg-fan og ser fram til kvar einaste utgjeving frå denne forfattaren med store forventningar. Jarle Klepp-serien er eg veldig begeistra for - særleg Kompani Orheim, ei bok som også greip tak i meg på ein slik godvond måte. I ettertid har Renberg "avslørt" at enkelte karakterar og hendingar i boka byggjer på eigen familie og eigne opplevingar.

Det virkar som om Du er så lys også byggjer på eigne opplevingar og ekte personar og hendingar. Forteljinga er nærgåande og intens og Renberg er dessutan ein forfattar med god innlevingsevne og sterk empati med romanfigurane sine, noko han får formidla på ein god og sjarmerande måte for lesarane sine. Han skriv enkelt om vanskelege tema. Stilen er kvardagsrealistisk og slentrande på typisk Renberg-vis, men boka er mykje meir ettertenksam og stillfarande enn dei bøkene eg har lest av han tidlegare. "Det er en roman skrevet av rein nødvendighet", har Renberg uttalt - og så kan ein jo velja å spekulera i kva det betyr - eller ikkje.

Kor mykje - eller lite - veit me egentleg om naboane våre? I boka møter me Jørgen og Vibeke som får nye naboar. Dei to familiane vert gode vener, men noko skurrar med faren i nabohuset meiner Jørgen, som er forteljarstemma i boka. Naboen Steinar er så sprudlande, så overveldande; han er som eit lys i og for omgjevnadene sine - men det er også noko slitsamt, merkeleg og urovekkande med han. Kva er det med kona hans; kvifor trekk ho seg vekk frå det sosiale livet i nabolaget? Og kvifor er sonen deira så stille? Den velmeinande Jørgen skjønnar ikkje kva som gjer han så uroleg.
For lesaren byggjer det seg opp ei forventning om at noko vondt og vanskeleg skal skje. Og det gjer det, - men i ein annan retning enn det eg undervegs såg føre meg - og det skuldast sikkert at eg les mykje krim. Meir vil eg ikkje røpa av handlinga i boka. Det handlar om vanlege menneske som må takla meir eller mindre uvanlege utfordringar. Det handlar om at det ikkje er så lett å forstå det som er i ferd med å skje - ikkje eingong om det føregår rett framfor augene våre.

Du er så lys er Tore Renberg sin trettande roman - og handlar om noko heilt anna enn dei to føregåande bøkene hans, dei om den elleville Teksas-gjengen i Hillevåg.

Boka kom ut i dag, men lydboka har alt vore tilgjengeleg nokre dagar. Ho er skriven på nynorsk, men det at forfattaren har endra skriftspråk er knapt merkbart når ein lyttar til bøkene. Renberg les bøkene sine sjølv, på ein storarta måte og på si eiga dialekt - ei dialekt som ligg nærare opp til nynorsken enn bokmålet. Så valet av nynorsk burde vera heilt naturleg. Renberg sjølv seier til bok365.no at det har vore befriande å skriva nynorsk. Ei slik melding gledar ein nynorskbrukar.

Du er så lys kjem heilt sikkert til å bli nominert av meg i samband med Bokbloggerprisen 2016. Eg er ikkje enig med Brynjulf Jung Tjønn i VG som meiner at boka er ujamn. Etter mi meining er avslutninga "riktig" og logisk - og ikkje minst; til ettertanke.

Her kan du bla litt i boka:

Samleinnlegg: Seinsommarlesing

Britisk krim og spenning kan vera så mangt. Her er nokre av bøkene eg har lest i det siste innan denne kategorien.

Røde knokler av Ann Cleeves
Vigmostad & Bjørke 2010
349 sider, biblioteklånt papirbok 

I del tre i Ann Cleeves sin Shetland-serie møter me på nytt politietterforskar Jimmy Perez som ein tidlegare har blitt kjent med i Hvite netter og Svart som ravnen. Bøkene har danna grunnlag for ein TV-serie som skal ha gått på norsk TV nyleg - men eg fekk nok ikkje med meg det.

Shetland har mykje spennande å by på historisk sett, og i Røde knokler har forteljinga samanheng med både eldgammal og nyare historie. Handlinga føregår på ein stad der det føregår arkeologiske utgravingar. Slike utgravingar skapar gjerne splid og strid - og i dette tilfellet verkar det som om dette er eit drapsmotiv.
Eg likar Cleeves, særleg miljøskildringane hennar; det særeigne landskapet, dei små lokalsamfunn, ver og uver, tåke og vind. Alt dette skapar god "krimstemning", tykkjer eg. Forfattaren presenterer kriminalgåtene og løysingane på ein grei måte. Kvar bok inneheld ei sjølvstendig sak/historie, men serien bør lesast i rekkefølge fordi det skjer mykje rundt hovudpersonane og hovudetterforskaren. Fjerde og avsluttande del har tittelen Blått lyn, og den skal lesast ved høve. Terningkast 4.

Dobbeltliv av S.J. Watson
Bazar 2016
396 sider, biblioteklånt papirbok 

Dette er tynne saker. Etter den ganske geniale og spesielle (men i overkant oppskrytte) Før jeg sovner frå same forfattar hadde eg forventa ei heilt anna og betre historie enn dette.

Dobbeltliv fortel om Julia som får livet sitt snudd på hovudet når ho får beskjed om at systera hennar er blitt drept. Det viser seg at systera har drive med nettdating og at dette har blitt skjebnesvangert for henne. Julia bestemmer seg for å finna ut av saka på eiga hand. Ho lagar seg ein alternativ identitet og rotar seg opp i vanskelege situasjonar, farlege forbindelsar og set familielivet sitt på spel. Undervegs tek ho mange ukloke og uforståelege val.

Boka er liksomspennande, banal, lite truverdig og full av klissete klisjear. Ein berre lengtar etter at boka skal ta slutt. Anbefalast ikkje. Terningkast 2.

Monark av C.J. Sansom
Forlaget Press 2011
606 sider, privatlånt papirbok 

Denne derimot - anbefalast varmt, særleg om du er historieinteressert. Historieundervisning og underhaldning samstundes er heilt topp for meg.
Monark er tredje avsnitt i denne historiske krimroman-serien.

Me befinn oss i England i 1541, mesteparten av handlinga er lagt til Yorkshire. Hovudperson og forteljarstemme Shardlake jobbar ikkje lenger for Thomas Cromwell (sidan han mista hovudet i forrige bok), men på nytt får Shardlake og assistent Barak ei ekstraordinær oppgåve, denne gongen på oppdrag frå erkebiskop Thomas Cranmer. I tillegg får Shardlake ansvar for etterforskinga av ei uforklarleg mordsak.

Eg er mektig imponert over Sansom og måten han framstiller miljøet, persongalleriet, samfunnsordninga og dei historiske hendingane på. Trass i sidetalet er boka heilt utan daudpunkt og alle trådar som vert lagt undervegs vert det nøsta godt og grundig opp i til slutt. Eg sluttar meg til blurben på omslaget: Kongekrim! Terningkast 5+.

Knusende stillhet av Val McDermid
Cappelen Damm 2016
Speletid 10:20, biblioteklånt lydbok 

Eit vellukka nytt møte med to "gamle" heltar; politietterforskaren Carol Jordan og psykologen Tony Hill. I bok nummer 9 i serien er McDermid i bra slag og fortel ei fengande historie som er godt oppbygd og som heng saman frå byrjing til slutt.
For å ha fullt utbytte av boka er det nok ein fordel å ha eit visst kjennskap til McDermid og duoen Jordan/Hill frå før, men eg har lest fleire av desse bøkene ukronologisk, utan problem. Opplesar av lydboka er Ivar Nergaard; det betyr kvalitet. Terningkast 4+.

Kort om: Storesøster av Gunnar Staalesen

Eg kosa meg så med den nye Varg Veum-boka
at eg slo til med ein sjeldan selfie medan eg las :-)

Gyldendal 2016
316 sider
Kjelde: Lånt papirbok privat

Årets Varg Veum-roman er nummer 18 i rekka. I tillegg er det gitt ut to novellesamlingar, slik at dette då totalt er bok nummer 20. Og ja, eg har lest alle saman.
I tillegg har Varg Veum ei birolle i Gunnar Staalesen sin historiske (og fantastiske) Bergens-trilogi (1900 Morgenrød, 1950 High Noon og 1999 Aftensang). Og nettopp ein av historiane Staalesen fortel om i trilogien finn me delvis att i den nye boka Storesøster. 

Den historia handlar om Varg Veum sitt opphav og enkelte familiehemmelegheiter som hittil har vore ukjende for han. Handlinga i Storesøster startar med at den godt vaksne Varg Veum møter si eiga storesyster - for fyrste gong. Ho har eit oppdrag til veslebroren og privatdetektiven: Å finna guddottera hennar - ei ung kvinne som er sporlaust vekke. Veum tek på seg oppgåva.

Det er slett ikkje noko nytt, verken for Varg Veum eller i kriminallitteraturen elles, at plottet dreiar rundt dette med ei forsvunnen ungjente. Likevel tykkjer eg at Staalesen innfrir. Dette er rett og slett Varg Veum i godt gammalt slag. Han er ikkje så sliten, rusa, sorgtung og desperat som i dei to føregåande bøkene. Her er hovudpersonen meir i balanse; han nyttar den sedvanlege ironiske distansen sin og sine mange kontaktar i ulike miljø. Eg er usikker på om det er eit begrep som heiter "melankolsk humor", men eg tykkjer at ein finn ein del av det i denne boka.

Truverdige karakterar og samfunnsaktuelle problemstillingar er andre stikkord for handlinga i Storesøster. Boka har eit heller labert tempo og er ikkje superspennande heile vegen, men ho er likevel vanskeleg å leggja frå seg. Avslutninga kom overraskande på meg - og det set eg pris på.

Staalesen sine bøker er alltid stilsikre og gjennomarbeida. Dersom du er glad i stødig, solid og "meiningsfull" krim, kan eg anbefala denne boka. Du treng slett ikkje å ha lest alle dei føregåande 18 bøkene altså - faktisk står denne boka seg godt åleine. Men sjølv ser eg no fram til Varg Veum-bok nummer 21!

Andre bloggmeiningar om Storesøster: Tine sin blogg, Tones bokmerke, Boktimmy, Rita leser

Oppsummering august

Påbyrja i juli, fullført i august:
Tom Egeland - Djevelmasken - Norsk krim - Lånt papirbok privat

Lest i august:
Ann Cleeves - Røde knokler - Britisk krim - Lånt papirbok biblioteket
Stefan Ahnhem - Den niende graven - Svensk krim - Lytteeksemplar
Tor Edvin Dahl - Min bestemor elsket Synnøve Finden - Bio/erindring - Lånt papirbok biblioteket
Gunnar Staalesen - Storesøster - Norsk krim - Lånt papirbok privat
C.J. Sansom - Monark - Britisk historisk krim - Lånt papirbok privat
Karin Fossum - Hviskeren - Norsk krim - Lånt papirbok privat

Påbyrja i juli, fullførast i september:
Alice Munro - Alice Munros beste: Noveller i utvalg - eBokBib

Påbyrja i august, fullførast i september:
Hans Olav Lahlum - Presidentene - Fakta/biografisk - Lydbok Storytel

Oppsummert:

• 6 papir, 1 lyd
• 6 lånt, 1 lytteeksemplar
• 5 krim, 1 historisk krim, 1 biografi
• 4 norske, 1 svensk, 2 britiske
• 5 menn, 2 kvinner
• "Ny" forfattar: Ahnhem

Det vart ikkje så mange bøker i august, men sidan eit par av dei er mursteinar på over 600 sider (Ahnhem og Sansom) er eg liksom innanfor når det gjeld sidetal og er såleis nøgd med innsatsen likevel.
Dei beste leseopplevingane var det Gunnar Staalesen og C.J. Sansom som gav meg. Månadens nedtur kom frå Stefan Ahnhem.
Eg les fortsatt Munro-noveller, som eg gjorde ved forrige månadsskifte. Det går seint med lesinga av denne boka, men det er med vilje - og eg hyggar meg verkeleg med desse novellene. Eg les dei mellom andre bøker og det passar fint for meg.

Kort om: Den niende graven av Stefan Ahnhem

Lydbokforlaget 2016
Speletid 18:30
Lytteeksemplar

Det er sjeldan eg tenkjer "endeleg ferdig!" når eg har lest ut ei svensk krimbok - men det gjer eg denne gongen. Den niende graven er omfangsrik, intrikat og tidvis grøssande spennande - men aaaltfor lang. Papirutgåva er på 637 sider, lydbokversjonen over 18 timar - og eg klarar ikkje å halda interessa, engasjementet og konsentrasjonen oppe heile vegen.

Her får ein rett nok mykje spenning og overraskande vendingar - og eg pleier ofte å lika slike rå og blodige krimbøker - men då må sjølve handverket vera bra nok. Det vil sei at plott, språk, komposisjon, karakterar og skildringar må vera interessante og leseverdige. I denne boka datt eg av lasset gong på gong - og det gjorde at leseopplevinga ikkje vart så veldig god. Trådane vart for mange, karakterane irriterande, perspektiva uklåre og handlinga springande. Ei strammare redigering og utkutting av enkelte handlingstrådar ville ha gjort boka betre.

Boka inneheld kjende krimroman-grep som korte kapittel, raske sceneskift og cliffhangers - men enkelte av desse kapittelavslutningane kjem irriterande brått på og endar i lause lufta. Forfattaren har også pøst på med allslags krim-/thriller- og grøssarelement - og enkelte scener minner meg om splatterfilmar; så fulle av blod, gørr og innvollar og diverse andre makabre skildringar - at det (nesten) ikkje er ekkelt - heller komisk.

Handlinga går føre seg i Sverige og Danmark og ein får følgja to ulike etterforskargrupper som freistar å ta hand om nokre svært kompliserte saker. I fleire tilfelle handlar det om bortføring, innesperring, ekstremt brutal vald og oppsiktsvekkjande drapsmetodar. Hovudrolleinnehavarane, svenske Fabian Risk og danske Dunja Hovgaard, opererer begge sjølvstendig og "oppå" den offisielle etterforskinga. Både Fabian og Dunja sitt etterforskarliv er (typisk nok) prega av manglande forståing frå udugelege leiarar medan privatlivet (også typisk nok) er prega av tidsklemma og manglande forståing frå partner.

Eg meiner at Den niende graven er ein kompleks kriminalroman som kunne ha vore god, men for meg vart leseopplevinga middelmådig fordi det var så mange ting som trakk ned heilskapsinntrykket. Den lange epilogen som vert brukt til å nøsta opp i dei mange trådane er forsåvidt grei - men i tillegg vert lesaren heilt på tampen presentert for enno ein tråd som i mine auge er fullstendig malplassert. Truleg handlar det om å skapa ei linje til Offer uten ansikt, Ahnhem si føregåande bok. Det er muleg at leseopplevinga ville vore annleis dersom eg hadde lest den fyrst - sjølv om handlinga i den boka visstnok går føre seg etter alt det som skjer i Den niende graven. Vel - uansett; pr. no fristar det slett ikkje å lesa den fyrste boka.

Favorittforfattarar: A

Eg startar opp ein ny fast spalte på denne bloggen, inspirert av Hedda og bloggen hennar Boktanker. Hedda har forlengst gått alfabetisk gjennom favorittforfattarane sine og er i gang med favorittbøkene. Eg har lenge sysla med tanken om å gå gjennom mine eigne favorittar på tilsvarande måte - og med dette er eg i gang. Me har alle våre eigne preferansar og mine favorittar er nok heilt andre enn dei Hedda har.
I dag startar eg opp med to favorittforfattarar på bokstaven A - og så vil tida/skrivelysta vise kor ofte denne spalten blir oppdatert - ein gong i månaden kanskje? Eg tek utgangspunkt i førenamna på forfattarane, men reknar med at dette kanskje må endrast på undervegs for å få det til å "gå opp" og passa inn i heilskapen. Eg kjem til å plukka ut eit par forfattarar pr. bokstav og i tillegg kort nemna andre forfattarar som eg set pris på. Somme bokstavar kjem til å bli vanskelege, andre kjem til å bli enkle: Eg ser alt at bokstaven B kjem til å bli meir utfordrande enn A'en. Dersom andre bokbloggarar har lyst til å henga seg på ein alfabetisk favorittgjennomgang, er det fritt fram for det.

Arne Dahl

Foto: arnedahl.net

Eg byrjar med "svensken med det norske namnet". Arne Dahl er pseudonym for Jan Arnald - og for mine eventuelt faste lesarar burde han vera velkjend, for eg har brukt ein del energi og mange blogginnlegg på å framsnakka denne eminente forfattaren. Her kjem ei ny påminning om at Arne Dahl er mellom Skandinavias mest dyktige innan krimsjangeren - noko som ikkje seier så lite, for det finst mange dyktige norske, svenske og danske kriminal- og spenningsforfattar.

Jan Lennart Arnald (f. 1963) er forfattar, kritikar og litteraturvitar og Arne Dahl er krimforfattar-namnet hans. For dei fleste er han mest kjend for serien om A-gruppen; "Rikskriminalens specialenhet för våldsbrott av internationell art" (10 bøker og ein epilog). Dette er ein serie eg anbefalar alle krimelskarar - på det varmaste. Intrikate plott, elegant språkføring, intelligent humor, samfunnsaktuelle tema og truverdige karakterar er stikkord for desse bøkene.

Kronologien er vesentleg for leseopplevinga, den kan du finna i dette innlegget. Har du lyst til å lesa meir om Arne Dahl og forfattarskapet hans kan du klikka deg inn på denne nettsida.

Eg har eit sterkt ynskje om at OpCop-serien skal bli oversatt og utgitt på norsk, men det ser ut til at me som er Arne Dahl-fans må venta lenge på det. Men - ifølge sikre kjelder skal den aller nyaste og kritikerroste boka hans, Utmarker, komma på norsk i forholdsvis nær framtid. Det gledar eg meg til!

Foto: http://hubpages.com/

Agatha Christie

Agatha Mary Clarissa Miller Christie Mallowan, britisk kriminalforfattar (1890 - 1976).

Det er sjeldan eg les bøker av Agatha Christie no for tida, men altså; ingen over, ingen ved sidan. Rett som det er ser ein at kvinnelege krimforfattarar vert marknadsført som "krimdronningar", men ingen fortener den tittelen så mykje som det dame Agatha gjer.

Kva Agatha Christie har betydd for fleire generasjonar krimforfattarar og krimlesarar er ikkje målbart, men ein kan kort oppsummera med at ho skreiv eit hundretals kriminalromanar, noveller og skodespel, er blitt oversatt til omlag 150 språk og at bøkene hennar er blitt selde i ufattelege to milliardar eksemplarar.

Den enorme populariteten kan forklarast med utspekulerte plott, elegante framføringar, overraskande avslutningar, knusktørr humor og framifrå erkebritiske miljøskildringar. Samt i karakterane Miss Marple og Hercule Poirot som me alle er glade i og kjenner så godt frå utallige bøker, filmar og TV-seriar. Dersom eg skal plukka ut mine favorittbøker, må eg nemna 'Mord på Orientekspressen', 'Ti små negerbarn' (som i seinare tid har fått den meir politisk korrekte tittelen 'Og dermed var det ingen'), 'Doktoren mister en pasient' og 'Mord etter alfabetet'.

- - - - - - - - - -

På kvar sin måte er Arne Dahl og Agatha Christie representative for leseinteressa og boksmaken min sidan eg i årevis har hatt ei grunnleggjande interesse for både svensk seriekrim og britisk klassisk krim. Dahl står for den moderne, mørke, samfunnsaktuelle kriminallitteraturen - den som gjerne blir kalla nordic noir. Christie sine bøker er underhaldande og spennande puslespelkrim. I ei tid der kriminallitteraturen "fløymer over" av blod, gørr og bestialitetar, kan det vera kjekt å berre kunna lena seg tilbake og nyta eit skikkeleg Agatha Christie-mysterium.

Av andre personlege favorittar på bokstaven A kan nemnast
  - den kanadiske nobelprisvinnaren og "novelledronninga" Alice Munro
  - den islandske kriminalforfattaren Arnaldur Indridason
  - den danske forfattarduoen A.J. Kazinski 
  - ordkunstnaren, poeten og kriminalforfattaren André Bjerke

Eg oppdaga - medan eg tenkte gjennom kva og kven eg skulle skriva om i dette innlegget - at det finst uendeleg mange kjende forfattarar på A.
Kven er dine favorittar?
Arto Paasilinna eller Anna Gavalda? Agnes Ravatn eller Anne Karin Elstad?
Eller har du kanskje meir sans for spenning og Alistair MacLean - eller Anne Holt?
Barndommens forteljingar frå Astrid Lindgren og Alf Prøysen?
Klassikarane Amalie Skram og Alexander Kielland?
Eller kanskje Aksel Sandemose og Agnar Mykle?

Biografilesesirkel: Min bestemor elsket Synnøve Finden av Tor Edvin Dahl

Kagge forlag 2010
165 sider
Papirbok lånt på biblioteket

Det er biografilesesirkeltid hos Moshonista igjen - og kategori denne gongen er "Festlige fruer og friske frøkner", utvald av Hedda. Eg fann tilfeldigvis boka som Tor Edvin Dahl skreiv om si eiga bestemor og "bonusbestemora" Synnøve Finden på biblioteket. Dette er ei småfornøyeleg og småinteressant historie om to heilt spesielle damer.

Alle har vel høyrt om verksemda og varemerket Synnøve Finden og sett bilete av den blonde friske jenta på gulosten. Den verkelege Synnøve Finden som starta selskapet såg ikkje akkurat slik ut. Dahl fortel at ho var grovbygd, lite pen, morsk og streng - men også snill. Fotoet på omslaget syner forfattaren som liten gut saman med bestemora Pernille - ho som var sambuaren til Synnøve Finden. Pernille og Synnøve fekk eit langvarig forrretningssamarbeid og delte i tillegg bord og seng - men om det var praktiske omsyn til dette eller "noko anna" - det er Dahl usikker på. Dei to var også sterkt religiøse.

Synnøve Finden vart fødd i 1882 og vaks opp i den veglause grenda Finden ved Finnafjorden i Vik kommune i Sogn og Fjordane - "ein stad der ingen kunne tru at nokon kunne bu". Ho var tredje yngst i ein syskenflokk på ti. 17 år gammal forlot Synnøve barndomsheimen for å gå på meieriskule i Stavanger - og ho var attende i Finden berre nokre få gonger i løpet av livet. Det er få kjelder som kan fortelja om det tidlege vaksenlivet til Synnøve, men det verkar som ho var rastlaus og rotlaus; ho var einsleg, flytta fleire gonger og arbeidde mange stader. Frå alle arbeidsplassane fekk ho gode attestar som ein arbeidssam og samvitsfull arbeidstakar.

I 1924 vart ho så kjend med enkja Pernille Holmen. Dei to kvinnene fann kvarandre på fleire plan og hadde mange av dei same draumane. Synnøve flytta inn til Pernille og dottera hennar, Evy. To år seinare starta dei Synnøve Finden Osteproduksjon. Verkesemda vaks, produksjonen vart ein suksess og produkta selde godt. Det er ganske utruleg kva desse to fekk til i ei tid der det ikkje fantest støtteordningar til bedriftsetablerarar.
Verksemda var også eit misjonsprosjekt. Store deler av overskotet vart brukt til å støtte misjonsarbeid i utlandet og pinserørsla si evangelisering rundt om i Noreg. Dei tilsette var stort sett landsens kristne jenter. Under krigen vart tilhøva annleis då fabrikken sleit med å få tak i tilstrekkeleg med råstoff. Då krigen var over blomstra produksjonen opp igjen - men berre til ein viss grad. Etter kvart vart det tydeleg at produksjonsmetodane var gammaldagse, samt at arbeidstilhøva internt i verksemda og i forhold til kundar vart problematiske.

Arbeidsfordelinga var i alle år slik at Synnøve dreiv med sjølve produksjonen og produktutvikling medan Pernille bestemte over alt det andre. Då Synnøve døydde i 1957 testamenterte ho heile formuen til Pernille og etterkommarane hennar. Familien hadde eigarskapet til verksemda fram til 1987. Pernille Holmen og Synnøve Finden var nokså autoritære og hadde streng kontroll over verksemda, dei tilsette og familien. Slik forfattaren/barnebarnet framstiller det, var Pernille ekstremt kontrollerande.

Forfattaren fortel nøkternt - og samstundes nært - om korleis det var å veksa opp i ein heim der fokuset var religion og misjon, hardt arbeid, strenge reglar og indre motsetningar. Det som fantest av konflikter og motsetnader vart, så lenge Synnøve og Pernille bestemte, slått hardt ned på og/eller ikkje snakka om. Eg vil tru at ein slik oppvekst kunne vera ganske krevjande, spesielt med tanke på korleis Pernille behandla dottera og svigersonen, dvs. Tor Edvin Dahl sine foreldre. Dahl har truleg bearbeida det han opplevde ved at han har brukt mykje av miljøet rundt fabrikken og pinserørsla i fleire av romanane sine.
Min bestemor elsket Synnøve Finden inneheld personlege skildringar av to fargerike og bestemte damer og er ei heilt grei leseoppleving.

Sommarlesing del 3: Lyd

Svin av Carl-Johan Vallgren
Lydbokforlaget 2016
Speletid 08:13, lytteeksemplar

Eit nytt møte med vrangsida av den svenske hovudstaden. Dei tre gamle venene Danny Katz, Eva Westin og Jorma Hedlund vert alle, kvar frå sin kant, involvert i ei stygg sak som handlar om trafficking, prostitusjon, narkotikamisbruk og økonomisk kriminalitet. Danny er den intelligente og eks-narkomane antihelten me kjenner att frå Skyggegutten, Eva er statsadvokat med store private utfordringar og Jorma er den ekskriminelle som "berre" skal delta i eit siste kupp - som går aldeles galt.

Vallgren byr på nokså drøye skildringar frå både narkotika- og valdspornomiljøet. Desse skildringane er kanskje unødig brutale, men eg trur faktisk at tilstandane er enno verre i det verkelege - og kan av den grunn forsvarast. Slutten på boka kan tolkast på to måtar: Anten er dette ein cliffhanger som kan tyda på at det kjem enno ei Danny Katz-bok eller så er det ein open slutt der lesaren kan tenkja vidare på korleis det går med hovudpersonen. Begge deler er faktisk heilt greitt.
Boka er velskriven og velkomponert, men eg vart ikkje fullt så engasjert i denne boka som i den fyrste. Christoffer Staib les godt og har ei stemme som passar til innhaldet og forteljarstemmene i boka. Eg har vakla mellom ein 4'ar og ein 5'ar når det gjeld karaktergjeving, men landa til slutt på eit sterkt terningkast 4.

Mørke dager av Belinda Bauer
Cappelen Damm 2016
Speletid 10:25, Storytel

Britisk landsbykrim med ein original og moderne vri. Me møter den naive landsbykonstabelen og den betrevitande etterforskaren frå storbyen; ein klassisk konflikt i kriminalromanar og -seriar - men her er tilhøva meir innfløkte og meir overraskande enn "vanleg".

Ei eldre funksjonshemma dame vert funnen drept og ingen ser ut til å ha noko motiv. Etterforskarane er i konstante konfliktsituasjonar, misforståingar oppstår og viktige spor forsvinn. Og så skjer det enno eit mord på ein forsvarslaus eldre person..
Mørke dager er ei grei krimbok med stigande spenning og ei historie som er enkel å følgja. Blurben på framsida lovar ein sjokkerande slutt, og det kan eg sei meg delvis enig i. Men forfattaren legg ut mange spor undervegs, så for oss som likar puslespelkrim er dette midt i blinken.

Bauer byr i tillegg på glimrande person- og miljøskildringar; det er ikkje vanskeleg å sjå føre seg enkeltpersonane og landskapet. Men ein legg òg merke til ein del merkelege oversetjingar og underlege formuleringar, også når ein lyttar til boka. Ho kunne difor hatt godt av ein ekstra runde korrekturlesing.
Opplesar Axel Aubert er god. Terningkast 4.

Snøhvit må dø av Nele Neuhaus
Lydbokforlaget 2016
Speletid 14:47, lytteeksemplar

Som så mange nordmenn assosierer eg tysk krim fyrst og fremst med Aus der Reihe og Derrick, dvs. med noko 70-tals, litt sidrumpa og tregt - og veldig moralsk. Men sjølvsagt har denne nasjonen fostra krimforfattarar - det er berre ikkje så mange som er blitt oversette til norsk.

Snøhvit må dø er bok nummer fire i ein serie. Boka står seg godt på eiga hand, så eg vil ikkje tru at ein har gått glipp av noko vesentleg ved å hoppa over dei tre fyrste. For meg vart det ei leseoppleving med opp- og nedturar.

Boka har eit godt samanskrudd og gjennomtenkt plott og er greit komponert - men er altfor lang og tidvis ganske omstendeleg og kjedeleg. Eg fann det litt problematisk å halda styr på dei mange karakterane og forholdet mellom dei. Slik er det ofte når ein høyrer ei bok. Handlinga går føre seg på ein liten stad ikkje så langt frå storbyen Frankfurt og er ein variant av landsby- /bygdekrim, der det er idyllisk på overflata og der mørke og hemmelege hendingar og gjerningar ulmar under overflata.
Lokalbefolkningen er full av fordommar, karakterane oppfører seg nesten utan unntak egoistisk, umoralsk og uklokt. Også politifolka det vert fortalt om er stort sett idiotar, med unnatak av vår heltinne, Pia.
Boka har eit visst dameromanpreg - som eg ikkje likar. Så skal du ha glede av denne boka bør du ha evne til å oversjå akkurat dette. Du kan heller ikkje vera så veldig nøye på språk og oversetjing. Opplesaren gjer ein grei jobb, men hevar ikkje leseopplevinga, for å se det slik. Terningkast 3.


Marr av Håkan Nesser
Bonnier Audio 2010
Speletid 4:50, Storytel

Ei interessant historie frå ein av mine store favorittar, opplest av forfattaren sjølv - ei fin og nær lytteoppleving. Dette er siste og avsluttande del av Barins triangel, opphaveleg utgitt i 1996. Marr kan godt lesast åleine sidan desse forteljingane berre heng lauseleg saman.

Historia er merkeleg, velskriven, overraskande, underhaldande og skremmande. Eg har følgjande oppfordring til Gyldendal, Nesser sitt forlag i Norge: Oversett Barins triangel og få Rein, Alois og Marr utgitt på norsk! Eg likar den svenske språkdrakta, men har som vanleg ei kjensle av at eg "går glipp av noko" når eg høyrer svensk. Terningkast 4.