Serieomtale: Arn Magnusson av Jan Guillou

Serien om Arn består av trilogien Veien til Jerusalem, Tempelridderen og Riket ved veiens ende, samt den frittståande oppfølgjaren Arven etter Arn. Bøkene kom ut fyrste gong i tida 1998 - 2001.

Handlinga er lagt til korsfarartida, dvs. tidleg middelalder. Det er ei svær forteljing på omlag 1800 sider tilsaman. Forfattaren har bygd på - og henta inspirasjon frå - legender, arkeologiske funn og verkelege historiske hendingar og personar. Tematikken er tidlaus: Det handlar om ære og skam, tru og vantru, kjærleik og hat, intrigar og alliansar. Mellom anna.

Eg las bøkene for mange år sidan og har lenge hatt ynskje om lesa dei på nytt - og no har eg gjort det. Eg vart kanskje ikkje like betatt denne gongen, men meiner framleis at denne serien er ei stor og god leseoppleving. Denne gongen gjekk eg for lydbokformatet. 

Ekstra inspirasjon til gjenlesing av serien fekk eg i fjor haust då eg las fleire sakprosabøker om middelalderen.

Hovudpersonen er altså Arn Magnusson (fødd omlag år 1150) som er ein fiktiv karakter. Samfunnet var veldig uroleg, omskifteleg og brutalt på den tida det her er snakk om - og dermed er det ein veldig kontrast når Arn framstår som snill, diplomatisk, kunnskapsrik, handlingskraftig, framsynt og tolerant. Altså egentleg altfor god til å vera truverdig, litt supermann, litt glattpolert og til tider litt "Carl Hamiltonsk" om du vil. Men eg har valt å sjå vekk frå slike (i denne samanheng bagatellmessige) innvendingar. 

Veien til Jerusalem
Som lite barn vart Arn sendt til kloster. Bakgrunnen var ein ulykke der vesle Arn heldt på å døy og foreldra i desperasjon og takksemd lova å gi han til Gud dersom han fekk leva. I klosteret får Arn opplæring i filosofi, skrivekunst, legekunst og latin. Av munken Guilbert, som har vore tempelriddar i Det heilage landet, får han dessutan læra våpenkunst på høgt nivå.
Arn vender tilbake til farsgården når han er 17, og oppdagar då at verda - og han sjølv - er blitt heilt annleis. Gjennom barndomsvenen Knut Eriksson blir Arn involvert i rivaliseringa og stridigheitene mellom dei ulike ættene som kjempa om makta i (det som etter kvart vart) Sverige.
Omlag på same tid møter Arn den store kjærleiken; Cecilia Algotsdotter. Det blir planlagt bryllaup trass i at familiane er skeptiske til forholdet. Men så skjer noko som gjer at dei blir skilde frå kvarandre i 20 lange år.

Tempelridderen
I denne boka får me følgja Arn som tempelriddar og borgherre i Gaza og Cecilia som nonne på Gudhem kloster. Begge skal oppleva mangt og gå gjennom mange prøvelsar.
Det mest fascinerande i boka er det som handlar om det historiske Gaza - og her kan ein trekka linjene til dagens situasjon i området. Måten Guillou framstiller dei kristne korsfararane og muslimane (sarasenarane) på er veldig interessant. Vidare skildrar forfattaren fleire møte mellom to kloke leiarar som har respekt for kvarandre; tempelriddaren Arn Magnusson og den muslimske hærføraren Saladin.
Mot slutten av boka er både Arn og Cecilia ferdige med soningstida si, men problema er likevel ikkje over.

Riket ved veiens ende
Arn kjem tilbake til heimlandet, prega av alt det dramatiske han har opplevd, og med mykje rikdom og kunnskap om m.a. handel.
Omsider vert Arn og Cecilia foreinte og startar på livet saman, men det blir ikkje heilt som forventa. Noko er personleg og noko skuldast krefter utanfrå; begge står nær personar som kjempar om kongsmakt. Storpolitikken og kampar om makt og kongekrone fører til blodige slag med fatale konsekvensar for samfunn og enkeltpersonar.

Arven etter Arn
Arn er forlengst død når handlinga tek til i denne frittståande oppfølgjaren, så her er det etterkommarane det handlar om. Det er dessutan ei forteljing om korleis Sverige vart til eit samla land.
Hovudperson er Birger Magnusson, Arn sitt barnebarn, - og me får følgja han frå han er ein ung gut og til han blir ein eldre mann. Ein kan kjenna att mange av Arn sine eigenskapar i Birger, men Birger framstår som barskare og meir omsynslaus. 
Birger Magnusson var ein verkeleg historisk person (levde 1210 - 1266) og er i ettertid mest kjent som Birger Jarl, riksforstandar, formyndarregent og grunnleggar av Stockholm. Han vart aldri konge, men var ei tid den egentlege regenten i landet. To av sønene hans vart kongar og ei dotter vart dronning av Noreg. 
Historiske fakta kombinert med fantasifull dikting fungerer fint. Arven etter Arn er (som dei andre bøkene i serien) ei lærerik og underhaldande bok, krydra med episodar og skildringar som gir liv til personane og driv i handlinga. 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

Bøkene er filmatisert (to filmar og ein TV-serie) - og det er også laga ein dokumentar om Arns rike der forfattaren sjølv er guide. I tillegg kan eg anbefala den glimrande dokumentarserien Historia om Sverige som ligg på NRK nett-TV.

Serieomtale: A-gruppen av Arne Dahl

Serien om A-gruppen består av 11 bøker. Kvar bok er frittståande, men det er ein fordel å lesa dei i rett rekkefølge. Kronologien kan du finna nedanfor.

Jan Arnald brukar pseudonymet Arne Dahl i krimromanane sine. Han har gitt ut omlag 20 kriminalromanar i fire ulike seriar: A-gruppen er den fyrste serien, deretter kom Opcop-serien (4 bøker, ikkje utgitt på norsk og eg har heller ikkje lese dei), deretter Berger & Blom-serien (5 bøker) og tidlegare i år kom den fyrste i Nova-serien.

Arnald/Dahl bygger vidare på den tradisjonen som Sjöwall & Wahlöö danna med Martin Beck-serien, og både lesarar og kritikarar er samstemte om at dette er ein svært dyktig forfattar. 

Bokserien om A-gruppen er samfunnskritiske etterforskingsromanar med heller kompliserte plott, iblanda ein heil del filosofi, og alt dette krydra med humor og satire. Hovudpersonar er medlemene i det svenske Rikskriminalens spesialenhet for internasjonale voldsforbrytelser - A-gruppen. Eininga vart oppretta m.a. som ein reaksjon på den mislykka Palme-etterforskinga. Politifolka i gruppa har spisskompetanse på ulike felt, dei er handplukka til eininga og har utvida fullmakter. 

Bøkene kom ut i åra 1998 - 2008 og handlinga er lagt til omlag same tid. Dei gir eit godt tidsbilete av det svenske samfunnet - og det globale - rundt tusenårsskiftet. Dette er jo ikkje så lenge sidan, men det er tydeleg at den teknologiske og digitale utviklinga har endra seg betrakteleg desse åra. Tenk berre på at det på slutten av 90-talet ikkje fantest smarttelefonar, sosiale media var eit ukjent begrep og internettet var, om ikkje i sin barndom, så kanskje i sin ungdom.

Personskildringane er heilt fantastiske, som lesar vert ein oppriktig glad i alle hovudpersonane. Ein føler at ein kjenner dei, ein følgjer med på korleis dei har det - kvar for seg og saman - og korleis dynamikken i gruppa utviklar seg. Dei framstår som verkelege og trivelege menneske med normale tankar og kjensler. Alle har i tillegg nokre heilt ekstraordinære kvalitetar. 

Bøkene er spennande og veldig underhaldande, men dei er også filosofiske, melankolske og til ettertanke. Det gode og varierte språket, det fargerike persongalleriet, dei kompliserte og aktuelle sakene og dei overraskande vendingane gjer bøkene til verkeleg gode leseopplevingar. 

Det er andre gong eg les serien kronologisk, denne gongen i lydbokformat. Opplesar Jan Martin Johnsen er veldig dyktig, han får fram skiftande stemningar og engasjement samstundes som han les tydeleg i eit passe tempo.

Kort om hovudpersonane

Frå fyrste stund (og bok) er desse med:

Paul Hjelm. Som sagt er heile A-gruppen hovudpersonar, men det er Hjelm som er den mest sentrale. Han er i 40-åra, i starten av serien er han gift med Cilla, to tenåringsbarn. Har i fyrste bok eit kort og intenst forhold til kollega Kerstin, men det virkar som det ikkje blir noko meir. Glad i jazz. Skarp og filosofisk, intelligent og intellektuell. Etter kvart går han over til avdelinga for interngransing, men har framleis samarbeid med A-gruppen.

Kerstin Holm. Nyinnflytta frå Göteborg i bok 1, jamngammal med Paul og er/blir "hans andre hjernehalvdel". Eminent etterforskar og avhøyrsekspert. Syng i kyrkjekoret. Singel og skilt frå ein valdeleg ektemann. Både sterk og sårbar. Veldig sentral i bok 4. Operativ leiar av A-gruppen frå bok 6.

Gunnar Nyberg. Hadde tidlegare valdelege tendensar då han var Sveriges største politimann. No nyslanka og bamsesnill. Syng i kyrkjekoret saman med Kerstin. Slår inn dører når det trengst. Skilt, får ny kjæreste i bok 3. 

Arto Söderstedt. Albino og finlandsvensk, gift og far til fem. Grublande type, men også full av handlekraft. Bakgrunn som jurist og tidlegare forsvarsadvokat.

Viggo Norlander. Verdens snillaste - og eit monster bak rattet. Veldig singel, men plutseleg småbarnsfar og får sambuar som nesten 50-åring i bok 2. Får helsemessige utfordringar i bok 9.

Jorge Chavez. Av chilensk herkomst og omtalar seg sjølv som svartskallepurk. Liten, hissig, listig, kreativ. Blir kjæreste med Sara Svendhagen i bok 3.

Jan Olov Hultin. Sjef i bok 1 til 4. Ein pussig skrue med overblikk og ei fast og mild hand over gruppa. Nesten-pensjonist, inkontinent. 

Seinare blir gruppa utvida med:
Sara Svendhagen. Resultatorientert, dyktig, ser samanhengar. Tendens til å bli for engasjert. Eit hovud høgre enn partneren Jorge, utan at det plagar nokon av dei.
Lena Lindberg. Dukkar opp i bok 5, henta inn av Kerstin. Ung, sterk, fargerik, sjølvstendig. Blir ikkje skikkeleg kjent med henne før i bok 7.
Jon Andersson. Overført som følge av interngransking. Mobbeoffer, skaphomse. Går gjennom store endringar i bok 5.

Kort om bøkene

1. Misterioso

Me vert gradvis introdusert for hovudpersonar og miljø - og det er raskt klart at dette er ei krimbok utanom det vanlege. Også sjølve krimgåta og gjerningsperson er av det uvanlege slaget. Det same kan seiast om språket, dialogane og dei elegante overgangane frå den eine forteljarstemma til den andre. Dette trass i at forfattaren enno ikkje heilt har funne "stilen sin" her i den fyrste boka. 

Fleire svenske forretningsmenn blir funne drept i sine eigne heimar, og etterforsking viser at gjerningspersonen har lytta til eit heilt spesielt jazzopptak medan vedkommande har utført ugjerninga si. Det er behov for nokre ekstraordinære etterforskarar som kan tenkja kreativt, pragmatisk og metodisk - det er med andre ord ei sak for den nyoppretta A-gruppen. Media omtalar drapa som "maktmordene" - og gruppa kjenner sterkt på forventningar/krav om ei snarleg oppklaring. 

2. Ondt blod

Velkomponert og godt samanskrudd historie som handlar om ondskap i ulike former. 

Eit særs brutalt drap skapar sjokkbølger i Sverige. Spor peikar mot ein utspekulert seriemordar som herja i USA for fleire år sidan. Ifølge FBI er han død, er det ein copycat som no er på ferde?
Korleis stoppa vedkommande? Korleis ser mordaren ut? Kvar er han? Korleis kan han heile tida vera i forkant av etterforskinga? 

Spørsmåla er mange og saka nesten uhandterleg for medlemmane i A-gruppen.

 

3. Blind jakt (Upp till toppen av berget) 

Ei historie og eit plott med mange trådar; litt forvirrande i starten, men etter kvart svært fascinerande. Handlinga er egentleg for komplisert til at ein kan gje noko samandrag, men det byrjar i alle fall med eit barslagsmål og sluttar med noko heilt anna. Undervegs handlar det om terror, gjengkriminalitet, pedofile nettverk, spionasje og kontraspionasje. 
Den raude tråden er forvandlingar og endringar og det vert stadig vist til Ovids metamorfoser. Sært, men interessant - og faktisk; relevant for handlinga. 

4. Europa blues

Denne boka inneheld mykje! Startar med funn av nokre menneskerestar i jerveburet i ein zoologisk hage og held fram med eit makabert mord på ein 90 år gammal professor. Gresk mytologi og rasebiologisk forsking er andre element.
Spor fører etterforskinga til stader rundt i store deler av Europa og til enkelte menneske si mørke fortid. 
Som i alle bøkene i serien spelar privatlivet til medlemmane i A-gruppen ei viktig rolle. Gleder og sorger frå privatlivet deira inngår som ein naturleg del av handlinga.

5. Skjulte dyp (De största vatten)

Godt samanskrudd og skikkeleg spennande bok. Her vert lesaren engasjert på ulike måtar; ein finn både humor og alvor - både bisarre situasjonar og skarpe skildringar av utfordringar samfunnet og enkeltmenneske står ovanfor. 
Hovudhistoria er mord på ein asylsøkar. Den skuldige er politimann, men drapet har skjedd utan vitne og med eit svært uklart motiv.

Kerstin er i sentrum av handlinga, enkelte ting i fortida innhentar henne på overraskande vis.

6. En midtsommernattsdrøm

Fleire alvorlege hendingar, som at ein polsk sjukepleiar vert drepen med øks og at ein TV-sjef vert skoten og drepen, gjer at A-gruppen har mykje å stri med. Ikkje overraskande er det ein viss samanheng mellom desse hendingane.
I tillegg må gruppa takla omorganisering og ny leiing, samt at ein av dei blir skulda for noko svært alvorleg. 

Når alt skal oppklarast har faktisk også Shakespeare sitt stykke En midtsommernattsdrøm noko å sei. 

7. Dødsmesse

Ei fantastisk bra bok og eg siterer utdrag frå ein tidlegare omtale:
"Dei ulike historiane og den oppdelte handlinga vert presentert i akkurat passe dosar og det heile flyt riktig fint (....) Språkleg sett er det variert, elegant og stilsikkert. Dei mange lause trådane vert nøsta opp på ein overbevisande måte. Dødsmesse er ei svært underhaldande og spennande bok med både aktuelle og historiske hendingar, gode og originale skildringar, meisterleg komponert og med ein veldig bra avslutning. Stort meir kan ein egentleg ikkje forlanga av ei bok."

8. Mørketall

Boka startar med klipp frå avhøyr av pårørande og vitne i samband med at ei ung jente er sakna. Opplysningane som kjem fram er motstridande: Kva har dei egentleg sett og høyrt? Avhøyrsteknikkar og tolking/sortering av fakta er viktig for å finna ut kva som har skjedd. 

Fleire oppsiktsvekkande og brutale hendingar følgjer. Og ja, alt har ein samanheng, i eit svært intrikat plott.

9. Etterskjelv

A-gruppen vert verkeleg sett på prøve når det skjer eit terroråtak på ei t-bane i Stockholm. Frykt blant publikum og hysteriske tilstandar i pressa gjer at presset på etterforskarane vert uhyre vanskeleg å takla. Enklare blir det heller ikkje når det er intern uro i organisasjonen.  
Terroren får også eit etterspel - eller etterskjelv - både for enkeltmenneske og for samfunnet. Skildringa av eit kaldare og meir brutalt samfunn er tankevekkande og realistisk, og eg tykkjer at språket og stilen i boka avspeglar dette. 

10. Himmeløye

Fantastisk opning på denne boka, der forfattaren frå eit slags fugleperspektiv zoomar inn og ut på dei forskjellige hovudpersonane. 

Det vert vist til fleire tidlegare episodar frå dei føregåande bøkene, og trådane vert samla på elegant, men også på ein vemodig måte.
A-gruppen får eit par utfordrande saker å jobba med, men det er mykje som tyder på at A-gruppen skal leggjast ned. Gruppa er også prega av at ein av dei er blitt alvorleg sjuk. Paul Hjelm, som no jobbar utanfor gruppa, får eit heilt spesielt og superhemmeleg oppdrag. 
Avslutninga av boka er spennande, overraskande, elegant og veldig veldig fin. 

11. Elleve

Den aller siste boka er den mest spesielle. Det er ein slags epilog, og det er slett ikkje noko dårleg bok - men det er den som passar meg minst. Det blir liksom for høgtravande og "svevande" for meg. På den andre sida forstår eg forfattaren sitt behov for å plassera medlemmene i A-gruppen i ei meir "litterær setting".
Utgangspunktet er novellesamlinga Dekameronen av Giovanni Boccaccio, som skal vera eit mesterverk i verdenslitteraturen.
Eg viser elles til eit tidlegare blogginnlegg.

Serieomtale: Thomas av Boueberge og Petter Hortten

Kurt Aust er pseudonym for Kurt Østergaard. Han er opphavleg dansk, men skriv på norsk og har budd i Noreg i over 40 år. Østergaard - eller Aust då - debuterte som romanforfattar i 1999 med Vredens dag, ein historisk kriminalroman med handling frå 1700-talet - den fyrste i denne serien som vart både populær og kritikarrost.

Eg likar serien og er spesielt imponert over jobben forfattaren har hatt med bakgrunnsstoff og research. Det har då også teke si tid; serien vart ikkje fullført før i 2020. I mellomtida har Kurt Aust skrive andre bøker, m.a. den gode sykkelkrimmen Dødt løp.

Nokon har sagt at serien kan minna om både Rosens navn av Umberto Eco og Agatha Christie sine Hercule Poirot-forteljingar. Eg er ikkje usamd i det, og i tillegg meiner eg at serien har mange likskapstrekk med både Shardlake-serien av C.J. Sansom, Niklas Natt och Dag sin Bellmann noir-trilogi og kanskje særleg med Arthur Conan Doyle sine forteljingar om Sherlock Holmes og Dr. Watson. 

Bøkene er utgitt på Aschehoug forlag og kronologien er slik:

* Vredens dag (1999)
* Den tredje sannhet (2001)
* Hjemsøkt (2003)
* Kongefrykt (2004)
* Når døde hvisker (2011)

* Stumme skrik (2013)

* Skipet med det onde øye (2017)

* Hjertets mørke (2020)

Aust vart tildelt både Rivertonprisen og Glassnøkkelen for Hjemsøkt og vart nominert til Rivertonprisen for Skipet med det onde øye og Hjertets mørke. 

Bøkene i serien bør lesast langsamt - og i rett rekkefølge.

I hovudrollane finn me den danske professoren Thomas av Boueberge og den norske assistenten hans Petter Hortten. Det er sistnemnde som er forteljarstemme og eg-person i bøkene. Aust brukar eit forteljargrep der det er den aldrande Petter Hortten som fortel om dramatiske hendingar tilbake i tid. Spranga ut av hovudhandlinga er med på å samla trådar og tankar og eit høve for den gamle Petter å gi eit etterpåklokskapens lys på dei nemnde hendingane. 
Kvar bok inneheld òg ei (eller fleire) finurlege krimgåter, fletta inn i den øvrige handlinga. Eg likar spenningsromanar der ein samstundes får med seg historiske fakta og kuriositetar.

Språk, stil og forteljarmåte understrekar det historiske. Bøkene gir gode skildringar av det dansk-norske samfunnet på 1700-talet og dei tankar og meiningar menneska hadde på den tida. Dette er i overgangen mellom middelalder og opplysningstid, det vil sei at enkelte tok til å leggja meir vekt på vitenskap, rasjonell tenking og fornuft. Professor Boueberge er i denne samanhengen ein representant for dei nye tankane om vitenskaplege metodar og humanisme, medan Petter Hortten, med sin enkle bakgrunn og si gudstru, representerer det konservative. I arbeidet som Thomas av Boueberge sin assistent vert Petter stadig vekk utfordra og ein forstår at det er vanskeleg for han å ta inn over seg alt det "radikale" som professoren står for. 

I løpet av dei åtte bøkene er eg blitt skikkeleg kjent med - og glad i - Thomas og Petter. Eg har også lært ein heil del historie, fått innblikk i andre måtar å sjå samfunnet på og fått mange timar med god underhaldning. Bøkene er stemningsfulle, spennande og lærerike. 

Det vart ikkje skikkeleg fart og flyt i lesinga av denne serien før i vår då eg oppdaga at alle bøkene var utgitt som lydbøker og tilgjengelege på Storytel. Eg anbefalar lydbøkene; Anders Ribu er ein heilt fenomenal opplesar av slike svære forteljingar. Ha likevel gjerne ei papirbok i tillegg. Det er nemleg veldig mange folk, titlar og namn å halda styr på, så ein treng gjerne eit slags "oppslagsverk".

Bøkene er grundige og omfangsrike, her er detaljar, utbroderingar og tankesprang, - og hopp fram og attende i tid. Men dei er samstundes veldig interessante og dramatiske, så eg vart aldri lei. 

Nedanfor følgjer nokre små samandrag av kvar enkelt bok. Det er såpass lenge sidan eg las dei fyrste bøkene at eg har gløymt ein god del av innhaldet. Eg har difor basert meg på og støtta meg til forlagsomtalane. 

Bok 1, 357 sider

Vredens dag 

Forteljinga om Thomas av Boueberge og Petter Hortten tek til ved årsskiftet 1699/1700 når dei to er på veg til Ribe i Danmark for å feira nyttår. Ein voldsom snøstorm gjer at dei må søkja ly på eit vertshus. Her vert ein person funnen død under mistenkelege omstendigheiter. Thomas, med hjelp frå Petter, tek til å granska og undersøka kva som kan ha hendt. I løpet av dei dagane stormen varer skjer det fleire mystiske dødsfall.  

Det er den gamle Petter som fortel om desse hendingane, og i boka si "notid" - slutten av 1740-talet - er Petter privatlærar for adelege barn i "det tyske", altså eit av dei tyske fyrstedømma. I andre glimt får lesaren vita korleis Thomas og Petter møtte kvarandre.

Bok 2, 538 sider

Den tredje sannhet 

I denne boka får Thomas og Petter eit oppdrag på eit gods på Jylland der ein høgtståande person er blitt brutalt myrda. Det skal visa seg å bli uhyre komplisert å finna ut kva som har skjedd i og med at det skjer så mange uforklarlege hendingar. Folk dei snakkar med vil ikkje sei noko og/eller dei kjem med motstridande opplysningar. Kva er sanning? Kva er løgn? Kan sanninga endra seg alt etter kvar ein befinn seg? 
Plottet er særs finurleg og boka er egentleg veldig bra, men såpass langsam at det krev at lesaren er konsentrert og "vaken" heile tida.

Bok 3, 382 sider

Hjemsøkt

Handlinga i denne boka går føre seg i Noreg i 1703. Etter fire år som Thomas av Boueberge sin sekretær i København får Petter eit viktig kongeleg oppdrag: Å vera vegvisar for ein paveleg utsending. I tillegg har Petter ei personleg interesse av reisa tilbake til heimtraktene; å finna meir ut av sin eigen bakgrunn.
Hemmelege møte, mystiske dødsfall og mistenkelege personar gjer Petter uroleg, men så dukkar heldigvis Thomas opp. Dessutan dukkar det opp ein annan person som skal komma til å bety mykje for Petter. Han forelskar seg i Sara, men så ser det ut til at ho er uoppnåeleg for han.
I boka si notid har det skjedd store endringar for den aldrande Petter. Han er blitt både heimlaus, arbeidslaus og einsam - kun med selskap av tenaren Bark. 
Også dette er ei bra bok, men ho etterlet seg ein del uløyste trådar. Desse får nærare oppklaring i i neste bok.

Bok 4, 626 sider

Kongefrykt

Handlinga baserer seg på ei verkeleg historisk hending, nemleg reisa kong Frederik 4 gjorde i Noreg i 1704. Aust skildrar denne reisa på ein måte som gjer at ein føler seg som ein deltakar. 
Thomas har fått vita at nokon har planlagt å ta livet av den eneveldige kongen, og Thomas og Petter får ansvaret for kongen sin tryggleik. Dette skal føra til dramatiske og absurde situasjonar. I løpet av reisa stiftar også Petter familie. 
Mot slutten av reisa - og boka - møter me ein unggut; Peter Wessel. Han vert ein viktig biperson i dei neste bøkene. 
Den gamle Petter er i år 1747 på veg mot Noreg saman med Bark og kona hans Katrine og eit nytt tilvære i gamlelandet. 

Bok 5, 471 sider

Når døde hvisker

Mesteparten av hovudhandlinga er lagt til øya Anholt i Kattegat. Thomas og Petter vert i 1705 sende til øya for å finna ut av kva som har hendt av skipsforlis, forsvinningar og andre mystiske ting. Opphaldet på øya skal bli uhyggeleg og dramatisk. Alt den fyrste dagen finn dei to eit lik på stranda. Og det vert snart fleire likfunn..
I den andre handlingstråden befinn Petter, Bark og Katrine seg mellombels på ein prestegard på den svenske vestkysten - og her får Petter ei stor overrasking. Dette bitt dei to trådane saman på snedig vis. 

Bok 6, 572 sider

Stumme skrik

København, framleis i 1705, kort tid etter hendingane på Anholt. Det er uro i den dansk-norske hovudstaden. Det skjer fleire groteske drap og folket er hevnlystne og forlangar gjengjelding. Men alt tyder på at den fyrst pågripne er heilt uskuldig. Klarar Thomas og Petter å finna ut noko? Det gjer dei, men det har ein høg pris. Thomas vert dessutan ramma av ei stor sorg.
Ludvig Holberg er ein bikarakter i boka.

Det er også høgst dramatisk for den aldrande Petter; han og Bark er tekne til fange av svenske røvarar. 
Boka er blodig og mørk - og svært god. 

Bok 7, 509 sider

Skipet med det onde øye

Etter hendingane i København i førre bok må Thomas og Petter komma seg vekk frå Danmark. Ved  hjelp av ein innfløkt plan kjem dei seg ombord på seglskuta Christianus Quintus. Petter er glad for at han har fått med seg Sara og vesle Sigmund. Dei ser fram til eit nytt liv på Kanariøyane, men det skal visa seg at ferda går lenger sør. På skipet møter dei igjen friskusen Peter Wessel som no er dekksgut (noko som er historisk korrekt). At skipet vert brukt til å frakta slavar over Atlanterhavet vert Thomas og Petter fyrst kjent med undervegs. 

Boka er actionfylt og spennande, med mange dramatiske og sterke scener. 
I "notid" møter gamle Petter Thomas si dotter i København. Det er eit sterkt møte og mange gamle kjensler vert vekte til live.

Bok 8, 596 sider

Hjertets mørke

Siste bok, dessverre. Det er faktisk vemodig. Og for ein avslutning av ein flott bokserie!
Tema er slavehandel, og mange er sikkert ikkje kjende med at Danmark-Noreg var såpass delaktige i denne groteske handelstrafikken. Men det var "me" faktisk, og handlinga er basert på verkelege hendingar og historiske personar. Handlinga er lagt til Christiansborg fort på Gullkysten (dagens Ghana), der det i si tid vart handla med slavar, elfenbein og gull. 
Boka byr elles på interessante sidehistoriar, sterke skildringar av groteske hendingar og eit ualminneleg fargerikt persongalleri. 

Sidan det er siste bok vert ymse trådar, både i fortid og i notid, samla opp og nøsta opp i. Det er godt gjort å få til det i eit så omfattande bokverk. 

Serieomtale: Oxen av Jens Henrik Jensen (1 - 4)

Eg trudde, av ein eller annan grunn, (kanskje eg har drøymt det?) at Lupus var siste og avsluttande del i serien om Oxen. Vel - der tok eg feil. I fjor kom bok 5, Gladiator, ut på dansk - og no kan ein sjå på danske nettsider at det nyleg har komme ei 6. bok, med tittelen Noctis. 

Her kjem uansett eit samleinnlegg om dei fire fyrste bøkene i serien. Kronologien er slik: 

1. Hengte hunder
2. Mørke menn
3. Frosne flammer
4. Lupus

Eg er nøgd med at me som er fans av Oxen kan sjå fram til fleire eventyr frå den kanten. Dette er ein svært underhaldande og interessant krimserie. Til tider barsk og dyster, og dessutan med ironiske skråblikk på samfunnsinstitusjonar.

Dei tre fyrste bøkene heng nokså tett saman, så dei bør absolutt lesast i rekkefølge. I Lupus er tematikken og omgjevnadene annleis og ein kan dermed starta rett på den om ein ikkje har lest dei tre fyrste. Men som alltid i seriar; det er ein fordel å lesa kronologisk for å bli kjent med hovudpersonar og utvikling. 

Hovudperson er altså Oxen. Niels Oxen. Krigsveteran med PTSD-diagnose. Tidlegare medlem av Jægerkorpset og Danmarks høgast dekorerte soldat. Han er i 40-åra, er skilt og har ein son. 

I dei fire bøkene møter me utruleg mange andre karakterar. Desse to er dei mest sentrale:
Margrethe Franck, tilsett ved Politiets Efterretningstjeneste, PET. Ambisiøs, dyktig, uortodoks. Amputert fot etter ei dramatisk hending då ho var fersk politibetjent. I 30-åra, punkete utsjånad. 

Axel Mossman, PET-sjef og dermed Margrethe Franck sin sjef og Niels Oxen sin oppdragsgjevar. Han er skarp, smart, i 60-års-alderen og med britiske anar. Høgt respektert, men har også fiendar. 

Noko av det som er mest interessant i bøkene er dynamikken og samarbeidet Franck - Oxen - Mossman. Spesielt dei to fyrstnemnde sidan dei begge, kvar på sin måte, ber på så mykje "bagasje". Mossman har ei meir tilbaketrekt rolle, og det er lenge uklart kva som er agendaen hans og korleis han styrer saker og folk.

Hengte hunder

Aschehoug 2018

443 sider

Niels Oxen er i dårleg forfatning når me møter han fyrste gong; sterkt prega av sosial angst, dårleg samvit og gjentakande mareritt. Han er i ferd med å trekka seg heilt tilbake frå samfunnet og slår leir i Rold skov saman med hunden sin, Mr White.
Ein dag finn Oxen tilfeldigvis ein hengd hund og ein livlaus person. Offeret viser seg å vera ein så mektig mann at etterretningstenesta vert kobla inn i saka. Oxen vert fyrst mistenkt for ugjerninga, men saka utviklar seg og han vert delvis mot sin vilje involvert i etterforskinga. Samarbeidet med Margrethe Franck startar ikkje spesielt bra, men saman og kvar for seg finn dei ut mykje. Men så dukkar det opp fleire døde menn og fleire hengde hundar..

Etter kvart vert persongalleriet ganske omfattande, trådane vert mange og konspirasjonane vidløftige. Etterforskinga peikar mot ein spesiell organisasjon; Danehof; eit mafialiknande nettverk med forgreiningar inn i den øvste makteliten i samfunnet. 

Trass i sidetalet er boka både fortlest, lettlest og underhaldande. Terningkast 4+.

Mørke menn

Aschehoug 2018

580 sider

Handlinga tek til umiddelbart etter fyrste bok og tematikken er den same. Oxen som jaktar - og som blir jakta på. Motstandarane er mektige og ressurssterke og Oxen veit for mykje. Han har teke ny identitet og held seg i skjul, også for Franck og Mossman. Likevel er han ikkje trygg.  

Boka inneheld masse action og dramatikk og Oxen kjem opp i mange farlege situasjonar. Cliffhangeren på slutten er av det uuthaldelege slaget, så sørg for å ha Frosne flammer klar når du er ferdig med Mørke menn!

Boka er svært omfangsrik, men det går i liten grad ut over spenning og framdrift. Terningkast 5-.

Frosne flammer

Aschehoug 2019

570 sider

Ingen - absolutt ingen - veit at Oxen framleis er i live etter den dramatiske avslutninga av Mørke menn. Men han er blitt teken hand om og lappa saman, på reine Jason Bourne-vis.
Etter ei tid må likevel Oxen venda tilbake til livet sitt. Han har blitt beskulda for eit drap han ikkje har begått og vil gjerne reinvaska seg. Dessutan slit han med samvita og den manglande kontakten med sonen Magnus. 

Også Margrethe Franck og Axel Mossman har fått ein annan arbeids- og livssituasjon. Eg røpar vel ikkje for mykje når eg avslører at dei to, saman med Oxen, etter kvart er klare for det endelege oppgjeret med (restane av) Danehof. 

Frosne flammer er innhaldsrik, detaljrik og perspektivrik. Til tider også såpass omstendeleg og langsam at det går ut over spenning, engasjement og intensitet. Terningkast 4+.

Lupus

Aschehoug 2020

523 sider

Som sagt innleiingsvis er det andre omgjevnader i bok 4. Men mønsteret og plottet er bygd på same lest som i dei tre fyrste bøkene; Oxen, Franck og Mossman som kjempar mot onde krefter og hemmelege organisasjonar. 

Organisasjonen denne gongen heiter Lupus og består av ei gruppe mektige menn og kvinner som er ute etter hevn og rettferd. Lupus kan også bety ulv, eit dyr som har ei spesiell rolle i boka.  

Elles kjem ein meir "under huda" på hovudpersonane i denne boka, og ein får meir kjennskap til Franck si fortid og Oxen sine plager. Han strevar spesielt med forholdet til sonen i og med at han har gått glipp av så mykje i oppveksten hans.

Lupus har, i større grad enn dei foregåande bøkene, ei sjølvstendig handling. Skrivestilen er som før grundig og langsam, men det fungerer betre i denne boka enn den forrige. Jensen er nok ein forfattar som, i tillegg til å laga ei spennande og underhaldande historie, har ein meir underliggjande bodskap. Mellom linjene finn ein både mørk humor og besk samfunnskritikk.
Terningkast 5.

Omtale: Hundreårs-trilogien av Gunnar Staalesen

1900-trilogien, hundreårstrilogien eller Bergenstrilogien - kjært barn, mange namn - vart i fjor utvida til ein kvartett då 2020 Post festum kom ut. Eg las trilogien då bøkene kom ut i perioden 1997 - 2000 og likte dei veldig godt den gongen. Så eg var spent: Ville eg lika dei like godt om eg las dei på nytt no, over 20 år etter? 
Svaret er JA. Trilogien er både underhaldande, lærerik, storslått og overveldande. 

Bøkene er samla sett ei slags episk forteljing, og Gunnar Staalesen har då også fortalt at då han byrja på hundreårstrilogien var han inspirert av Hellemyrsfolket av Amalie Skram. I tillegg til å vera krimforfattar (Varg Veum-serien) er nemleg Staalesen ein av landets fremste Amalie Skram-kjennarar. Med 1900-trilogien har Staalesen på mange måtar vidareført Skram si historie om livet i og rundt Bergen.

I trilogien vert me kjende med mange karakterar frå ulike samfunnslag; med fleire familiar i fleire generasjonar gjennom skiftande tider. Eg vil tru at familiane er representative for innbyggjarane i Bergen på 1900-talet. Nokre av dei er "urbergensarar"; andre er innflyttarar frå Eksingedalen, Sunnfjord og Ryfylke. Me møter alt på dei fyrste sidene dei velsituerte familiane Friman og Dünner, forretningsfamiliane Helgesen og Brekke, opprørsfamilien Brandt og kulturfamilien Gade. Seinare møter me to greiner av Moland-familien, Pedersen-familien og innflyttarfamiliane Nesbø og Veum. Dei ulike menneska sitt liv og virke vert fletta inn i verkelege historiske hendingar som fann stad. 

Bøkene fortel om korleis Bergen, Noreg og verda endra seg gjennom hundreåret. For det er jo nesten utruleg at det er det same landet. Det vert fortalt om store endringar innan t.d. sosiale forhold, kvinner si stilling, utdanning, arbeidsliv, samferdsel, politikk, teknologi og kultur.
I tillegg er krimdramaturgien på plass; fyrste bok innleiar med eit mord som fann stad den 1. januar 1900. Oppklaringa skjer på dei siste sidene i siste bok; den 31. desember 1999.

1900 Morgenrød

Konsul Carl August Friman vert slått i hel natt til 1. nyttårsdag etter å ha vore på nyttårsfest hjå skipsreder Dünner. Politibetjentane Moland og Berstad vert sett på saka, og etter ei kort tids gransking har dei ein mistenkt. Pågripinga endar på ein tragisk måte, men saka vert likevel sett på som løyst og oppklart - noko ho slett ikkje er. Dette er liksom "ramma" og utgangspunktet for heile trilogien. 

I ein annan handlingtråd får me møta eksingedølen Torleif Nesbø som søkjer arbeid på anlegget på Bergensbana. Han vert stam-(ste)far for ein av dei mest sentrale familiane i trilogien. Ein annan sentral karakter er Maren Kristine Pedersen - trilogiens femme fatale. Ho er sterk og sjølvstendig og står på eigne bein, og har forhold til fleire menn. Ho får dermed kjennskap til mangt - noko som kan vera farleg. Mellom elskarane hennar finn me namn som Friman, Gade, Helgesen, Brekke - og Moland.

I år 1900 var Noreg i union med Sverige og Oscar 2. var konge. På den tida var det hestedrosjane som dominerte gatene i Bergen, men i løpet av dei fyrste par tiåra vart det meir og meir vanleg med tog, trikkar og bilar. Klasseskilnaden var enorm den gongen, og ei stakkars tenestejente hadde lite å stilla opp med når sonen i huset og kameratane hans finn ut at dei skal "forlysta seg" med henne. Det som hender med Tordis Sylte og korleis livet hennar vert øydelagt er opprørande lesing. 

Bergen har vore ramma av mange store brannar som på sett og vis har forma byen og gjort sitt til at busetnad og utsjånad er slik som det er i dag. Bybrannen i 1916 var svær og dramatisk og hadde store konsekvensar for mange av våre familiar i denne boka. Brannen - og følgjene av han - vert skildra frå ulike synsvinklar. 

Elles vert det fortalt om 1. verdenskrig, om påfølgande dyrtid, matmangel og bustadkrise og den globale pandemien spanskesjuka som tok mange menneskeliv, også i vårt land - og i Bergen. Mellomkrigstida var elles prega av arbeidskonfliktar, arbeidsledigheit og aukande politisk engasjement. Me får eksempel på at dei harde 30-åra var verkeleg harde for mange. 

1950 High Noon

Bakteppet når handlinga tek til i 1932 er ein ustabil internasjonal situasjon og globale økonomiske nedgangstider. Europa er prega av uro, polarisering og framvekst av nye ideologiar som kommunisme og fascisme. Me får lesa om den spanske borgarkrigen, sommar-OL i Berlin i 1936, om den tyske invasjonen 9. april 1940 og om kor dårleg førebudde norske styresmakter var på dette. I våre familiar finst både nazistar og motstandsfolk. Me får også møta den jødiske familien Liebermann som før krigen hadde ein naturleg plass i bybiletet i Bergen. Berre ein av dei overlever. 

Ein ny generasjon Moland etterforskar eit nytt mystisk dødsfall. Lesaren veit at det har ein viss samanheng med hendinga i 1900, men politiet finn ikkje ut av motiv og kva/korleis/kvifor. Kjærleiksforholdet mellom Christian Moland og Maren Kristine Pedersen, som starta i 1900, har aldri blitt kjent offentleg - men er heller aldri avslutta. Ikkje før i 1944, då den store eksplosjonsulukka i Vågen fann stad. Den ulukka vert fatal for dei begge og vert elles skildra på ein levande, brei og grundig måte i boka. Ei anna dramatisk hending som også får stor plass er Tragedien i Telavåg på Sotra. 

Då freden kom gjekk ein over til ein periode med gjenreising, utbygging og optimisme - men også med den kalde krigen. Enkelte folk fell frå og nye slektsledd kjem til i familiane me er blitt kjende med. I familien Veum vert det fødd ein liten gut i 1942 som får namnet Varg. At den biologiske far hans er jazzmusikaren Leif Pedersen og at han også har ei storesyster får ikkje Varg vita før i godt vaksen alder. 

Tittelen spelar på den amerikanske westernfilmen High Noon ("Sheriffen") frå 1952. Boka fortel detaljert om handlinga i filmen; motsetnaden og konflikta mellom engasjement og feigheit. Då eg las boka fyrste gong tykte eg at denne filmen tok altfor stor plass i boka. Eg meinar å hugsa at eg hoppa over den biten. No derimot forstår eg meir av symbolbruken og tematikken. 

Handlinga i denne boka går fram til året 1962 og Cubakrisa. Det er interessant å lesa om korleis denne krisa påverka vanlege folk, med tanke på dagens globale situasjon og krigen i Ukraina.

1999 Aftensang

Boka innleiar med ei forsvinnings- og overgrepssak; eit eksempel på at slike saker får store konsekvensar for enkeltpersonar i lang tid. 

Elles nærmar me oss "vår tid", og det er liksom med ei kjensle av at tida går fortare og fortare og at utviklinga også går raskare enn nokon gong. Me kan lesa om korleis hendingar internasjonalt og nasjonalt påverkar oss alle. Forfattaren zoomar inn og ut; me ser enkeltskjebnar samstundes som me ser det store overblikket. Alle som levde den gongen hugsar kvar dei var då dei fekk vita at president Kennedy vart skoten i 1963. Og for å ta eit nyare eksempel: alle i min generasjon hugsar då dei høyrde om ulukka med Alexander Kielland-plattformen i 1980. Den ulukka - og følgjene av den - er ei hending som vert skildra grundig og breitt i boka.

I siste del av boka er det Varg Veum som overtek forteljarstemma. Han får då eit heilt spesielt oppdrag; å etterforska ei svært gammal drapssak. Cecilie Brandt, fødd Frimann, drapsofferet si dotter som aldri vart kjend med sin eigen far, fyller 100 år. Kva kan Varg Veum finna ut? Basert på det som fleire før han har funne og nedskrive, gransking av offentlege arkiv - samt eit besøk i eit gammalt hus på Nordnes - vert saka faktisk oppklart. 

Hundreårsboken

Trilogien er svært omfattande og byr på mengder med informasjon og saksopplysningar, i tillegg til eit usedvanleg stort persongalleri. Hundreårsboken (skriven i samarbeid med Jo Gjerstad) kom ut i 2000 og er eit nyttig supplement til trilogien. Her finn ein slektstavler og oversikt over alle sentrale personar og familiar ein møter undervegs. 

Boka inneheld også mange kart, noko som er svært nyttig. Sjølv er eg rimeleg godt kjend i dagens Bergen, men store deler av sentrum såg heilt annleis ut for 120 år sidan.
Hovuddelen av boka består av gamle bilete, saman med utdrag frå tekstar henta frå dei tre bøkene. Dei aller fleste bileta er frå Bergen, men også frå andre deler av Vestland.

Eg vil rå til å bruka Hundreårsboken som eit oppslagsverk i samband med lesing ev. lytting av trilogien. Boka er tilgjengeleg på nb.no.

Sluttord

Eg er djupt imponert over detaljrikdommmen som kjem fram i bøkene og over kor levande alt vert framstilt. Staalesen er spesielt god når det gjeld skildringar frå ulike synsvinklar, både geografisk og sosialt. Alle personane er truverdige og samansette, med sine sterke og svake sider. 

Elles vart eg overraska over kor mykje av handlinga eg faktisk hadde gløymt. Dei historiske linjene hadde eg stort sett klart for meg, men alle folka måtte eg liksom bli kjent med på nytt. Overraskande var det at eg hugste ein god del frå fyrste bok, litt frå andre bok - og nesten ingenting frå tredje bok. 

Alle dei tre bøkene er kvar på godt over 500 sider. Lydbøkene varer tilsvarande lenge; tilsaman nesten 60 timar. Lydbøkene er strålande opplest av Sigmund Sæverud. Han beherskar alle dei ulike variantane av bergensdialekten, samt strilamål, sunnfjordmål, ryfylkedialekt, nordnorsk og austnorsk. Rett og slett imponerande!

Eg har gitt alle bøkene - kvar for seg - terningkast 5. Men leseopplevinga samla sett - heile trilogien - gir eg toppkarakter. Hundreårs-trilogien er eit verk som ruvar i norsk litteratur.

Avslutningsvis: Les gjerne Tine sin omtale av trilogien. 

Serieomtale: Adam Fawley-serien av Cara Hunter

Likar du britisk politikrim? Då tenkjer eg t.d. på dei "klassiske" bøkene/seriane til Elizabeth George, P.D. James og Colin Dexter - og krimheltar som Lynley, Dalgliesh og Morse. I tilfelle får du her omtale av ein veldig bra serie innan det som kan karakteriserast som "tradisjonell" og "realistisk" britisk krim. 

Cara Hunter bur og lever i heimbyen til nemnde Detective Chief Inspector Morse; Oxford - og handlinga i bøkene hennar er òg lagt til denne byen. Hovudpersonen, Detective Inspector Adam Fawley, har ikkje så mykje til felles med Morse, men han er absolutt ein sympatisk mann og ein menneskeleg leiar av etterforskarteamet sitt. 

Forfattaren er inspirert at true crime og har gitt bøkene ein dokumentarisk stil. Innimellom sjølve forteljinga presenterer forfattaren m.a. rapportar, epostar, SMS'ar, kommentarar frå sosiale media og avisartiklar med tilhøyrande kommentarfelt. Alt dette er ikkje noko avbrot i forteljinga, men det utdjupar, strekar under, gir andre synsvinklar på det som hender og får handlinga til å virka autentisk. Det kjem stadig nye "brikker" i form av elektroniske funn, tekniske bevis, avhøyr og vitne inn i det omfattande puslespelet som ei drapssak ofte er. Deretter vert det etterforskarane sin jobb er å finna ut om og kvar dei enkelte brikkene skal leggjast. Å løysa ei drapssak er arbeidskrevjande for mange over lang tid. 

Etterforskarane sitt privatliv og dynamikken i etterforskargruppa har ein naturleg plass i handlinga. Frustrasjonar, motsetningar, samarbeidsklima og arbeidsforhold vert fletta inn i handlinga elles. Samfunnsforhold og økonomiske forhold er òg ein del av bakteppet. 

Eg tykkjer serien vert betre og betre for kvar bok. Ein kan lesa bøkene enkeltvis, men for å bli skikkeleg kjend med hovudpersonane og for å forstå samanhengar er det naturlegvis ein fordel å lesa bøkene i rett rekkefølge. Eg las dei fyrste to bøkene i fjor og har så vidt nemnd dei i samleomtalar her og her. No har eg nettopp lest nummer 3 og 4 i serien.

Kronologien er slik:

1. Hjemmets lune rede (Close to home)
2. I mørket (In the dark)
3. Ingen utvei (No way out)
4. Alt dette raseriet (All the rage)
   To bøker er enno ikkje oversette til norsk
5. The whole truth
6. Hope to die

Bøkene i serien har hyppige perspektivskift, noko som gjer dei raske å lesa. Fawley si forteljarstemme er i 1. person, dei andre i 3. person. I tillegg vert det som oftast nytta presensform, noko som gjer at lesaren kjem nærare det som hender. Handlinga er truverdig og som oftast basert på vanlege folk sine liv og på noko som kunne ha skjedd. Om menneske som tek feil val, som lyg eller som skjuler noko, som er på feil plass til feil tid, og som av slike årsaker set seg sjølv i ein umuleg/vanskeleg situasjon. 

Hjemmets lune rede

Adam Fawley og kona Alex (som er advokat) har ei stor sorg; sonen deira Jack som tok sitt eige liv berre 12 år gammal. Denne sorga påvirkar både ekteskapet, forholdet til kollegaer og til sakene som vert etterforska. I den fyrste boka handlar det om eit forsvunne barn, og den saka går sjølvsagt ekstra sterkt inn på Fawley. 

Boka har altså eit tema som er "vanleg" i krimromansamanheng, men Hunter har ein eigen vri på historia om 8-åringen Daisy som tilsynelatande vert borte midt blant mange andre på ein fest i sin eigen heim. Men var ho verkeleg til stades? Ingen la egenteleg merke til ho, og ingen såg at ho forlot festen. Både far, mor, bror, naboar og vener har sine versjonar av handlingsforløpet. Funn av nokre blodige strømpebukser gjer familien - og politiet - skikkeleg bekymra. 

Gislingham, Quinn, Everett og dei andre i Fawley sitt team jobbar beinhardt medan folk og media vert stadig meir engasjerte, urolege og omsynslause.

Terningkast 4.

I mørket

Ei kvinne og eit barn vert funne innelåste i ein kjellar, knapt i live og sterkt traumatiserte. Ingen veit kven dei er og ingen er sakna. Den gamle senile mannen som bur i huset veit og skjønnar ingenting. Er dei to ofra mor og son? DNA-analysar gir etter kvart eit overraskande svar. Men kva har egentleg hendt? Kor lenge har dei vore innesperra? Nokre år tidlegare forsvann ei ung kvinne som budde i nærleiken på mystisk vis. Er det ein samanheng?

Twittermeldingar, epost-utvekslingar og avisartiklar vert fletta inn i historia for å belysa ulike sider av saka. 

Saka vert spesielt vanskeleg for Adam Fawley, også på eit personleg plan. Kona Alex kjem til å få ei viss rolle i oppklaringa. Elles vert ein gradvis meir kjend med Fawley sitt team, og etterforskarane sitt privatliv har forholdsvis stor plass. Rivaliseringa mellom etterforskarane Quinn og Gislingham går mot eit oppgjer og får ei ny avklaring.

I mørket byr på jamt stigande spenning og overraskande vendingar. 
Terningkast 4+.

Ingen utvei

Boka startar med ei sterk skildring av ein voldsom brann i eit bustadhus. Brannfolka som kjem til staden finn to barn; det eine er sterkt skada og det andre er død. Men kvar er foreldra? Ligg dei døde ein plass i brannruinane eller har dei to borna vore åleine heime?
Etter kvart kjem det fram at brannen var påsett. Kven kan stå bak ei så ond handling?

I tilbakeblikka får me bli meir kjend med familien som budde i huset som brann. Her kjem det gradvis fram mykje grums; både omsorgssvikt og psykiske lidingar, pengeproblem og arveoppgjer.

Fawley har ei meir tilbaketrekt rolle i denne boka, sidan han har problem på heimebane. Dermed får fungerande leiar Gislingham, degraderte Quinn samt kollegaene Everett og Somer mesteparten av ansvaret for å løysa ei vanskeleg og profilert sak. 

Ingen utvei er ei velskriven bok med eit godt samanskrudd plott. 
Terningkast 5-.

Alt dette raseriet

Ei ung jente vert funnen i ein forkommen tilstand, og alt tyder på at ho er blitt utsett for eit overgrep. Men ho vegrar seg for å snakka med politiet og nektar å bli undersøkt. Det ho ynskjer å halda hemmeleg er at ho er ein transperson.

Trass motstand frå jenta og familien hennar set Fawley og teamet hans i gang med å undersøka saka. Og så vert enno ei jente busett i det same området meldt sakna...

Fawley ser at sakene har uhyggeleg mange likskapar med ei tidlegare sak han var sterkt involvert i for mange år sidan. Kan det vera ein copycat? Eller var det feil gjerningsperson som vart dømt den gongen? Alt dette er vanskeleg å finna ut av. Lettare blir det ikkje når Fawley får beskjed om å trekka seg ut av saka.

Eitt tema i denne boka er hatkriminalitet. Eit anna tema er korleis det er å vera pårørande og deltakar i kriminalsaker når pressa og sosiale media er så tett på heile tida. Eit tredje tema er kor grusomme ungdommar kan vera med kvarandre.

Alt dette raseriet er ei svært spennande bok. Ikkje dirrande neglebitande spenning, men med ei underliggjande og urovekkjande handling som bygger opp spenninga gjennom boka. Forfattaren tek opp mange aktuelle problemstillingar og får dette fram på ein overbevisande måte. 

Terningkast 5.

Eg treng vel ikkje nemna at eg er veldig spent på dei neste to bøkene. Håpar dei kjem ut på norsk om ikkje så lenge! Cliffhangeren på slutten av fjerde bok var av det uuthaldelege slaget. 

Serieomtale: Lacey Flint-serien av Sharon Bolton

Lacey Flint-serien er veldig bra og fortener å bli meir kjent. Eg anbefalar desse bøkene til deg som har sans for psykologiske thrillerar og stemningsfulle, mørke kriminalromanar. Sharon Bolton eller S.J. Bolton som ho også kallar seg, har gitt ut mange frittståande thrillerar i tillegg til denne serien.

Lydbøkene kan du finna på Storytel, svært godt innlest av Kristine Rui Slettebakken. Kronologien er slik:

1. Nå ser du meg (Now You See Me)
2. Livredd (Dead Scared)
3. Fortapt (Like This, For Ever)
4. Tidevann (A Dark and Twisted Tide)

I tillegg til dei fire romanane har Bolton skrive to noveller knytta til det same universet, kan ein lesa på forfattaren si heimeside. Novellene er førebels ikkje utgitt på norsk, og blir det vel neppe heller.

Lacey Flint jobbar som etterforskar i Londonpolitiet og får i løpet av ganske kort tid nokre svært krevjande saker å hanskast med. Lacey er ein kompleks protagonist med ein spesiell bakgrunn, eit spesielt lynne og med spesielle eigenskapar. Me kjem verkeleg under huda på henne, særleg i bok 3 og 4. Ho let ingen komma for nær seg fordi ho har ei mørk side som ho held hemmeleg. Dette har konsekvensar for sakene ho jobbar med, og for utviklinga av venskapet og forholdet til kollega Mark Joesbury.

Bøkene i serien bør lesast i rekkefølge. Eg vil dessutan rå til å lesa dei ganske nær kvarandre i tid. For min eigen del vart det for lang tid (og altfor mange bøker) mellom bok nummer 1 og 2 slik at eg nok hadde gløymt store deler av innhaldet i den fyrste boka; særleg det som hadde med Lacey si fortid å gjera.

Nedanfor kopierer eg (delvis) frå samleomtalane eg alt har skrive om Nå ser du meg og Livredd. 
Til sist kan du lesa nye, korte omtalar/vurderingar av Fortapt og Tidevann.

Nå ser du meg

Fyrste bok i serien er ein politikrim der hovudpersonen Lacey Flint vert ualminneleg sterkt involvert i ei pågåande seriemordarsak. Under lesinga fekk eg assosiasjonar til både Mo Hayder, Val McDermid og Minette Walters sine bøker.

Splitter gale seksual-, sadist- og seriemordarar er heldigvis høgst uvanleg, men det finst nokre eksempel på slike monster frå det verkelege. Den mest bestialske, myteomspundne og uoppklarte av dei alle er Jack the Ripper. I Nå ser du meg handlar det om ein person som kopierer metodane til den skremmande drapsmannen som terroriserte London på 1880-talet.

Nå ser du meg er ingen kosekrim: Sarte sjeler må vera obs på at boka inneheld nokså blodige skildringar. Terningkast 4.

Livredd 

Bok nummer to i serien er nifs, velskriven og svært spennande. Her befinn me oss i grenselandet mellom psykologisk thriller og etterforskarkrim.

I denne boka handlar det om ein gjerningsperson som ser ut til å hypnotisera unge kvinner til å ta livet av seg - på høgst uvanlege og dramatiske måtar. Hendingane har skjedd på universitetet i Cambridge. Lacey Flint "kler seg ut" som student og går undercover for å finna ut av saka.

Pluss for tempo og spenning, men trekk for urealistisk handling. Terningkast 4+.

Fortapt

Det har gått litt tid sidan dei dramatiske og traumatiske hendingane i Cambridge då Lacey nesten mista livet. Ho er sjukmeld frå jobben og tvangstankar og -handlingar har (igjen) sett preg på livet hennar. Livet er komplisert og det som såg ut til å bli starten på eit kjæresteforhold til Mark Josbury har heller ikkje utvikla seg.

Handlinga i Fortapt er uhyggeleg. 4 gutar i 10-12 års-alderen er blitt funne døde i eller i nærleiken av Themsen. Alle er bortimot tømde for blod og det ser ut som dei er utsette for ein eller annan form for ritual. Ein av teoriane politiet arbeider med er at gjerningspersonen kan ha Renfields syndrom (det same som Jo Nesbø skriv om i Tørst).

Alt av media, særleg dei sosiale, har fokus på den grusomme og samstundes pirrande saka. Det vert spekulert om vampyrar og lagt fram usannsynlege forklaringar, stemninga vert hysterisk og paranoid og presset på politietterforskarane aukar. Det er interessant å lesa om korleis samspelet og dynamikken i etterforskargruppa endrar seg når dei blir utfordra frå alle kantar.

I fyrste halvdel av boka brukar forfattaren mykje plass til stemningsfulle miljøskildringar og presentasjon av fleire ulike karakterar. Det er vinter, det regnar, det er tåkete og det er kaldt - på mange plan. Utover stig spenninga og lesaren får innblikk i handlingane, tankane og meiningane til dei involverte. Bolton skildrar både offer, pårørande, vitner og etterforskarar si uro og frustrasjon på ein overbevisande måte. Lacey, som denne gongen ikkje er ein del av etterforskarteamet, spelar likevel ei stor rolle når saka skal oppklarast.

I denne boka overraskar forfattaren gong på gong. Ting er slett ikkje slik som dei ser ut til å vera ved fyrste augekast. Dei stadige tvistane gjer boka til ein skikkeleg pageturner. Så realistisk og truverdig er vel ikkje handlinga denne gongen heller, men eg likte denne stemningsfulle og grøssande gode thrilleren.  Terningkast 5.

Tidevann

Etter tre dramatiske og utmattande saker har Lacey har starta på nytt. Ho har sagt opp jobben i drapsavdelinga og starta som vanleg konstabel i elvepolitiet. Samstundes har ho busett seg i ein elvebåt på Themsen og trivst med tilværet. Kan denne idyllen vara?
Sjølvsagt ikkje.
Lacey oppdagar eit lik i elva og ei ny opprørande og krevjande sak er i gang.

I Tidevann er det sommar og varmt, men stemninga er likevel uhyggeleg. Som i Fortapt er elva - Themsen - sentral i handlinga. Bolton skildrar livet på og rundt Themsen og folka som held til der. Me får kunnskap om kanalane, tunnelane og det som elva skjuler. Ho fortel om tidevatnet og dei farlege situasjonane og den klaustrofobiske kjensla den skapar.

I denne boka vert det fortalt om hendingar som er både tragiske, aktuelle og truverdige. Det handlar om ulovleg innvandring, om menneskehandel og om folk som utnyttar andre godtruande og desperate menneske på det grovaste. Det handlar óg om eit samfunn som ikkje tek vare på dei svakaste.

I tillegg til den pågåande saka har Lacey utfordringar privat. Serien er i liten grad romantisk, men det uavklarte og ikkje-eksisterande forholdet mellom Lacey og Mark Joesbury er eit ekstra spenningsmoment. Lesaren skjønnar at dei lengtar etter kvarandre, men sidan begge har så store hemmelegheiter for den andre er det umuleg å skapa ei framtid saman. Eller?

Gjennom dei fire bøkene har nokre handlingstrådar vore uklare for denne lesaren. I Tidevann får me enkelte avklaringar og forklaringar, men slutten er forholdsvis open. Forfattaren har ingen umiddelbare planar om fleire bøker, men eg tykkjer det ligg i korta at det kjem fleire ein gong i framtida.

Eg nemnde Mo Hayder tidlegare, og i denne siste boka er det særleg mange likskapar med hennar serie om Jack Caffery og Flea Marley, både stil- og handlingsmessig. Kjennarar vil skjønna at det er eit kvalitetsstempel. Terningkast 5.