Løpe ulv er ei kort bok og ei stillfarande forteljing - som rommar mykje meir enn ein skulle tru. Boka handlar om jakt og hundehald, om å bli gammal, om å sjå tilbake på det levde livet. Men framfor alt handlar det om klima og miljø; om nærleiken til og endringar i naturen.
Forfattaren Kerstin Ekman, fødd i 1933, leverer framleis. Det er svært imponerande. Etter mi meining er denne boka, om ikkje akkurat eit mesterverk, så i alle fall ei utruleg fin leseoppleving.
Hovudperson og forteljarstemme er 70 år gamle Ulf Norrstig. Han er leiar i det lokale jaktlaget og pensjonert skogforvaltar. Ulf har vore jeger i alle år og skote mange dyr. Når me møter han innleiingsvis sit han ein vintermorgon i ei gammal campingvogn med kikkert og rifle innan rekkevidde. Og så dukkar det opp ein heilt spesiell ulv:
"Jeg så de lyse øynene hans, litt skråstilt med en smal, mørk ring rundt. Og håret inne i ørene så jeg. Det var en smal, svart kant rundt dem også. Ellers fremsto han i hvitt og grått. Forbeina var veldig lyse. Jeg vet ikke hvor lenge det kan ha vart. Det var som om tiden ikke fantes."
Møtet med ulven skal komma til å endra Ulf sitt liv og tankegang. Han vert heilt overvelda og vurderer ikkje ein gong å skyta dyret. Han identifiserer seg sjølv med ulven på ein måte - han "løper ulv". Ulf fortel ikkje om møtet med ulven til nokon, heller ikkje til kona Inga. Dette trass i at dei har levd lenge i lag og har eit godt og nært forhold til kvarandre. Ekman skildrar samhaldet mellom dei to; verdien av å ha ein støttande livspartnar ved si side når livet blir vanskeleg. Inga forstår at noko er galt sidan den elles så fåmælte mannen hennar er endå tausare enn før. Ulf vert alvorleg sjuk og er samstundes på veg inn i eit indre mørke.
Menneskeskapte klimaendringar og uforsvarleg skog- og viltforvaltning er bakteppet i romanen. Ekman fortel om kvardagslege lokale hendingar og set det inn i eit større globalt perspektiv på ein overbevisande måte. Ho verken romantiserer eller dømmer, men set i gang refleksjon og ettertanke hos lesaren.
Forholdet mellom menneske, natur og dyr vert skildra på ein fin måte. Her er Ulf på tur med den nye hunden sin:
"Han løp. Han var lykkelig. Hunder med sitt korte, intense liv har alltid gitt meg glede. De vet ingenting om døden og heller ikke om utdøelse. De har fått meg til å forstå og å føle deres glede i nuet. Gleden i å løpe. Å være hjemme i store områder. Å finne vann. Jeg sitter og ser på drivende dis og skyer mens jeg venter på ham."
Gyldendal 2018 190 sider Lånt ebok eBokBib
Levi Henriksen er ein forfattar som verkeleg beherskar novellekunsten. Dei 11 novellene i denne samlinga er alle fine leseopplevingar der ein finn truverdige miljø og overraskande avslutningar.
Novellesamlinga er slett ikkje noko revolusjonært kampskrift sjølv om tittelen Jern & metall gjerne får ein til å tenkja på fagrørsla og klassekamp. Men det handlar mykje om folk på grasrota og på golvet sine liv. Om vanlege folk med vanlege jobbar og vanlege liv. Om at alle desse vanlege folka er unike. Om kor viktig det er for alle å bety noko for andre.
Dei fine person- og miljøskildringane og den sorgmuntre melankolien er gjenkjenneleg frå tidlegare bøker. Landskapet er også denne gongen den fiktive bygda Skogli i nærleiken av Kongsvinger.
Ein kan ikkje sei at Levi Henriksen er ein jålete ordkunstnar, men han leikar seg med formuleringar og gode bilete.
«Jeg kaster et blikk mot åsene, og himmelrendene stirrer like tomme og værgrå tilbake.»
Fire av novellene handlar om jula, og desse har også vore på trykk i diverse julemagasin tidlegare. Har du lest Bare mjuke pakker under treet veit du kva du kan forventa; gripande, vare og såre julerelaterte forteljingar; ikkje utan sentimentalitet, men likevel heilt utan klissete føleri.
«Gjennom snødrevet kan jeg se det blinke i lysene på trærne langs veien, og jeg håper at jeg lot lyset stå på i huset slik at det ikke skal ligge som en nedsnødd gravstøtte i natta.»
Eg set pris på dei tvistane forfattaren ofte legg inn i avslutninga av forteljingane. Novellene handlar om dei nære ting og om store og små utfordringar livet gir. Levi Henriksen skriv klokt og forståeleg og det som slår meg medan eg les er at "det enkle er ofte det beste".
«Det er egentlig bare én ting som er tristere enn å ha bare tre-fire presanger å åpne på julaften, og det er å ikke ha noen å gi gaver til.»
Det vert fortalt om situasjonar og kjensler som me alle møter gjennom livet; om kjærleik og nærleik, om aldring og gløymsel og om sorg og einsemd.
«Ute er det fortsatt mørkt, og det kommer aldri til å bli lyst igjen. Jeg kan kjenne det i hele kroppen, som når man våkner om morgenen med vissheten om at det regner ute. Jeg sier navnet hennes, men den ligger bare kald i min.»
Eg er blitt veldig glad i denne forfattaren; eg føler ofte at han skriv direkte til meg som les. Av nolevande norske forfattarar (som ikkje skriv krim) har eg svært få favorittar. Levi Henriksen er ein av dei få.
«La oss bare si at jeg hadde et visst talent for å få linjer til å henge sammen på en måte som noen ganger kunne få andre mennesker til å nikke ettertenksomt.»
Novellesamlinga Jern & metall anbefalast på det varmaste.
Sidan eg har sitert frå boka, og sidan det no er blitt søndag, har eg lagt inn omtalen som eit Smakebit på søndag-bidrag. Dersom du klikkar deg inn på bloggen Flukten fra virkeligheten finn du fleire smakebitar frå ulike bøker.
Det er søndag - noko som betyr at det er høve til å dela smakebitar frå bøkene ein les på bloggen Betraktninger. Mitt bidrag denne søndagen er frå Ja så menn av Frank McCourt (Originaltittel 'Tis). Boka er eit framhald av erindringsromanen Engelen på det sjuende trinn (Angela's ashes) som eg las i januar og som gjorde sterkt inntrykk på meg.
Ja så menn tek til der den fyrste boka sluttar; med at Frank forlet Irland og vender tilbake til byen der han vart fødd; New York. Han er blitt 17 år og har streva og spara for å få råd til reisa - og er klar for livet i "mulighetenes land".
Det skal visa seg at det nye tilværet vert utfordrande for Frank, med sin katolske og irske bakgrunn og oppvekst. Han strevar med dårleg råd, elendige buforhold og med dei sosiale kodane. Jobbmulegheiter finst, men han får ikkje akkurat draumejobben:
"New York var mine drømmers by, men nå som jeg er her, er drømmene vekk, og det er ikke sånn som jeg hadde tenkt i det hele tatt. Jeg hadde aldri trodd at jeg skulle gå rundt i en hotellvestibyle og feie opp etter folk og vaske klosettskålene på toalettene".
Det vert fortalt om ulike jobbar, om militærteneste, om studiar, kompisar, naboar og kjærestar. Gradvis tilpassar Frank seg til det me kallar vaksenlivet og han finn sin plass i det amerikanske samfunnet. Størsteparten av livet sitt arbeidde Frank McCourt som lærar.
Det som vel gjorde sterkast inntrykk i den fyrste boka, var faren sin alkoholisme og at han gong etter gong svikta familien sin. Eg reagerer difor med undring på at også Frank viser teikn til alkoholmisbruk. Burde han ikkje ha lært? Begge foreldra og alle brødrene kom over til USA etter kvart og Frank får også sin eigen familie. Det fyrste ekteskapet var turbulent, men resulterte i alle fall i ei stor glede; dottera Maggie. Det var nok ufatteleg vondt for han å forlata henne:
"Morgenene med Maggie var like gylne eller rosenrøde eller grønne som morgenene med far i Limerick. Til han gikk sin vei, hadde jeg ham for meg sjøl. Til alt raknet, hadde jeg Maggie..."
"...Ekteskapet smuldret bort. Irske katolikker oppvokst i en slum har ingenting til felles med pene piker fra New England, som hadde små gardiner i soveværelsesvinduet, som hadde hvite hansker helt opp til albuene og gikk på skoleball med pene gutter..."
"... (Maggie) må ha skjønt at familien gikk i oppløsning, at faren hennes snart ville bli borte for alltid, slik faren hans var blitt borte for alltid..."
Ja så menn er ei fin og lærerik erindringsbok. Det vert fortalt om lengsel, vanskar og sorger. Om kontrastar, utvikling og urettferdigheit. Om daglegliv, yrkesliv og familieliv. McCourt brukar ein heilt spesiell livleg og levande forteljarmåte; ein skrivestil som er konkret og heilt utan jåleri. Eg har eit inntrykk av at han er like oppriktig og ærleg i denne boka som i Engelen på det sjuende trinn, men denne er nok ikkje like hjerteskjerande.
Så enkelt - og så bra - kan det gjerast. Katrine Sele har skrive ei god bok om flyktningsituasjonen og flyktningpolitikken og om menneske som er råka av krig og konflikt. Det er ei bok som inneheld sterke historiar og som gir oss eit innblikk i kvardagen til personane som sit i mottak og ventar.
Jølster hotell er ein staseleg, men noko nedsliten, bygning i Vassenden i Jølster kommune. Bygget er (delvis) i sveitserstil og det ser imponerande ut med dei vakre utskjeringane på fasaden. Sidan 1880-talet har det vore hotelldrift her på denne staden som er eit trafikknutepunktet i Sogn og Fjordane. Hotellet vart mottak i 2010 og har husa mange asylsøkjarar frå mange ulike land og kulturar. I februar 2017 vart mottaket nedlagt.
Forfattaren er sjølv busett i Jølster. Ho har oppsøkt asylmottaket, blitt kjend med bebuarane der og fått dei i tale. Ho har følgd personane i boka i ein lengre periode, også etter at dei "vart busette", som det heiter.
Jølster hotell - Historier frå eit asylmottak er basert på Sele sine møte med ni flyktningar frå Syria, Sudan, Etiopia, Somalia og Eritrea, samt nokre av personalet på mottaket. Sele skriv enkelt og nøkternt, men også med innleving. Ho byr på seg sjølv og brukar eigne opplevingar og erfaringar for å prøva å setja seg inn i flyktningane sin situasjon. Ho innleiar boka på denne måten:
"Dei reiste ifrå liva sine. Dei reiste ifrå mødrer og fedrar, ektefellar, kjærastar, barn. Ikkje alle visste om dei ville sjå sine kjære att. Dei reiste ifrå eit hus i Daraa, eit hus i Aleppo, farens villa i Raqqa, ei stråhytte på landsbygda nær Jijiga, ei leiligheit delt med broren i Damaskus, moras hus i Khartoum. Ei tid var dei alle på asylmottaket i gamle Jølster hotell: Bassel, Hayat, Malik, Milka, Moayad, Najma, Shaban, Tblets og Yamen. Dette er historia deira."
Forfattaren vart slått av kor stusseleg det var i mottaket. Fellesområda var påfallande lite brukte; folk budde, sov, laga mat og åt på romma sine. Alle dei ni menneska me møter hadde livet sitt på vent. Venting på avklaring, venting på vedtak, venting på familiemedlemer. Ingen av dei ni kan seiast å vera lykkejegerar og snyltarar - som det frå enkelte hald vert hevda at dei fleste asylsøkjarar er. Den lange sakshandsamingstida slit voldsomt på dei som bur i mottak; dei mistar gjerne gnisten når dei berre vert gåande å venta. Dagane vert prega av uro, passivitet og motløyse.
Det er tydeleg at Sele vart opprørt av det ho såg og høyrde på mottaket. Ho fekk innsikt i sakn og uvisse, vonde opplevingar og tunge lagnader. Ho har klart å formidla denne innsikta til lesaren på ein varm og opplysande måte. Boka inneheld også sakleg informasjon og opplysningar om dagens flyktningsituasjon, samt nokre tankar om våre haldningar til flyktningar og asylsøkjarar.
Eg anbefalar Jølster hotell - Historier frå eit asylmottak. Dette er ei bok å bli klok av.
Cappelen Damm 2017 184 sider Papirbok lånt privat
Ei lita perle av ei bok, der forfattaren set søkelys på korleis det er å veksa opp som uønska og om korleis det kan komma til å prega eit menneske gjennom livet. Det handlar om å vera på leit etter sanninga om opphavet sitt og om å kjenna på uro, lengsel og sakn.
Det tek litt tid å komma gjennom boka sjølv om ho er kort. Det vert lagt opp til at ein må tenkja gjennom dei spørsmåla forteljarstemma stiller. Mykje vert også fortalt mellom linjene og mellom spørsmåla.
For oss som har lest "Mostamäggbøkene" (Finnskogserien) er skrivestilen og forteljarmåten gjenkjenneleg. Forteljarstemma er undrande og søkjande. Konkret, men også abstrakt. Beint fram, men også varsamt.
Boka startar slik:
"Begynnelsen ligger så langt tilbake at ingen kan se den mer.
Som gammelt løv som er blitt til jord ligger den der, forvandlet, og er det kanskje best slik, at vi slipper å gjenkjenne den?"
Hovudperson er 71 år gamle Anni som tenkjer tilbake på livet sitt. Ho innser at starten av livet hennar - byrjinga - er ukjent og uklar og at denne uvissa har plaga henne og gjort at ho alltid har kjent seg uroleg og einsam. Når barnet Anni prøvde å stilla spørsmål rundt sin eigen bakgrunn fekk ho uklare svar - og ei vond kjensle av skam og skuld. Og no, når ho er blitt såpass gammal, er det vel for seint å finna fram til ei biologisk mor? Vil ho då eventuelt få svar på det som ho lurer på? Hennar eiga vaksne dotter er lunken til prosjektet, men støttar mora halvhjerta. Dottera har truleg sett og skjønt kor mykje fråveret av familie har tært på mor si. Og Anni har stadig dette håpet om eit svar, samstundes som ho fryktar det ho kan komma til å få vita.
Forteljinga skiftar tidsperspektiv og me får møta både barnet, den unge og den vaksne Anni - i fleire avgjerande epokar i livet - sett gjennom augene til den aldrande Anni. Det gir inntrykk å lesa om fosterbroren som drukna si einsemd og lengsel i alkohol - og ein får nesten fysisk vondt av å lesa om fosterbarnet Anni som opplevde ein barndom utan kjærleik; utan at ho hadde eit fang å krypa opp i. Sidan ho var så desperat etter kroppskontakt som lita fekk det konsekvensar då ho møtte menn i vaksen alder:
"Å bli brukt, være brukbar til noe. Hadde jeg ikke hatt en viss glede av det, at jeg kunne brukes? Burde jeg opplevd det som krenkende?"
Forfattaren skal ha brukt seg sjølv og sine eigne barndomsminner i boka - noko som gjer at handlinga vert oppfatta som ekte og truverdig. Av lys er du kommet er ei sår og rørande forteljing - utan at det nokon gong vert oversentimentalt og sorgtungt. Eg må berre sei: Tusen takk, Britt Karin Larsen!
Lydbokforlaget 2017 Speletid 10:48 Opplesar Anders Ribu Lytteeksemplar Dette er ei rykande fersk lydbok, fabelaktig opplest og ein storarta avslutning av trilogien om Camille Verhoeven. Ikkje fullt så nervepirrande og heller ikkje med så mange sjokkerande overraskingar som i dei føregåande Irene og Alex, men også dette er ei uhyre velskriven, velkomponert og spennande forteljing.
Lemaitre har ei fabelaktig evne til å skildra dramatiske hendingar. Det er så knivskarpt og så detaljert at det er som å sjå ein (sakte) film. Midt inne i actionscenene flettar han gjerne inn refleksjonar, reaksjonar og karakteristikkar. Språket er elegant, men også ironisk - slik at ein vert sitjande å humra litt samstundes som det handlar om vald, blod og gru. Det er godt gjort av ein forfattar å få fram så ulike reaksjonar samstundes.
Med tanke på kva som hende med Irene og Alex, dei to kvinnene som bok ein og to handla om, må eg sei at eg var svært spent på denne boka som heiter Camille. Kva i alle dagar skulle bli Camille sin lagnad? Det tenkte eg ein heil del på medan eg las. Spenningsnivået er høgt gjennom heile boka, og ein kan sei at dette usikkerheitsmomentet skapte ein ekstra "spenningsdimensjon".
Det er ikkje så lett å skriva eit samandrag av handlinga fordi ein gjerne avslører for mykje. La meg berre kort sei at utgangspunktet er eit ekstremt brutalt ran og at ein av ofra for denne ugjerninga er Anne, den nye kjæresten til Camille.
"En hendelse blir betraktet som avgjørende når den vipper livet ditt fullstendig ut av balanse. [..] Som for eksempel tre skudd fra en pumpehagle mot kvinnen du elsker. Det er det Camille snart skal oppleve.."
Anne overlever valden ho vert utsett for, men medan ho er til behandling vert ho utsett for eit nytt angrep. Er det ransmennene som vil kvitta seg med eit vitne, eller ligg det noko anna bak? Camille er rådvill og redd og må etter kvart ty til kreative løysingar og alternative etterforskingsmetodar.
Forfattaren knyter hendingar i dei to fyrste bøkene saman med denne siste. Eg gir denne boka ein femmar på terningen, men for heile trilogien har eg mest lyst til å gi terningkast 6. Då er det ein føresetnad at ein les bøkene samanhengande og i rett kronologisk rekkefølge.
Camille vart ei super lytteoppleving og eit verdig punktum for denne trilogien. Eg føler faktisk at det er litt vemodig no når eg har lest ut denne siste boka, men eg kjenner meg også viss på at Pierre Lemaitre kjem til å skriva gode og leseverdige bøker i framtida.
Eg er veldig glad i serien om Fredric Drum og Skarphedin Olsen. Gert Nygårdshaug sin fantasi, skrivestil og sarkastiske humor har eg også stor sans for. Difor såg eg fram til den nye boka hans med høge forventningar.
Norsk krim er som oftast sjangertru og inneheld stor grad av realisme og stor fagleg tyngde. Nygårdshaug er ikkje så nøye på dette. Drum-serien er full av pussige karakterar, uortodokse etterforskingsmetodar, rare lokalmiljø og alternative og mystiske hendingar. Alt fortalt på ein særeigen måte. Resultatet blir som regel stor underhaldning.
Også Budbringeren er underhaldande lesing, men eg tykkjer boka er litt "enkel". Eg forventar nemleg å bli utfordra på fleire ulike plan når eg les ein Nygårdshaugroman. Eg forventa fleire overraskingar og uventa tvistar enn det ein får i denne boka. At historia er noko usamanhengande, i overkant fantasifull og at fleire av personane er overkarikerte - vel, det må ta med på kjøpet.
Kriposetterforskar Skarphedin Olsen og nevøen Fredric Drum er augevitne til at ein person vert skoten ned på open gate i Oslo. Olsen har egentleg ikkje tid til å delta i etterforskinga sidan han står på farten til å reisa på fisketur til Hessdalen, så han overlet saka til kollegaene sine. Men - så skal det visa seg då, at den drepte har sterke samband til nettopp Hessdalen og dei uforklarlege og mystiske hendingane som denne staden er kjend for. Olsen blir dermed noko motvillig dregen inn i etterforskinga likevel.
Skarphedin Olsen - denne gretne sjarmøren - skal komma til å oppleva litt av kvart i tillegg til fisking medan han oppheld seg i ei hytte i Hessdalen. Avslutningsvis samlar han alle dei mistenkte - på Agatha Christie-vis - for å gjera greie for løysinga. Det handlar både om ein dysfunksjonell familie, UFO-turisme, militær etterretning, mystiske lysfenomen, søkkjemyrer og enno eit par mord. Noko av dette har samanheng med ei merkeleg hending så langt tilbake som i 1763:
"På bakken, tett inntil kirkemuren lå en underlig, vanskapt skikkelse. Han lå på ryggen, fullt utstrakt, med hendene løftet opp over hodet, nøyaktig slik presten hadde sett ham i døråpningen. Øynene stirret glassaktig, tomt ut i luften og leppene kruset seg i et fredfullt smil. [...] Han har Satan i sin kropp og snakker om henfarne engler som snart skal vende tilbake til jorden. Titt og ofte har han skremt bygdefolket med sine hedenske utgytelser. Han kaller seg selv - Budbringeren."
Kronologi er ikkje så viktig når det gjeld denne serien og ein kan godt lesa Budbringeren utan å ha stifta bekjentskap med Skarphedin Olsen og/eller Fredric Drum tidlegare. Med Budbringeren får du ei fiffig kriminalgåte miksa saman med tørr humor og enkelte historiske, mystiske og filosofiske element. Dette er ikkje Nygårdshaug på sitt beste, men boka er absolutt lesbar.
Fleire søndagssmakebitar kan du finna på bloggen Flukten fra virkeligheten.
Det er lenge sidan eg har delteke i smakebit-utfordringa til Mari og Flukten fra virkeligheten, men her kjem omsider eit lite bidrag.
Tiden 1998 604 sider Kjelde: Lånt papirbok privat
Denne helga har eg lest ut bok nummer to i Tatertrilogien til Britt Karin Larsen. Mellom ein heil del andre kvalitetar som denne boka har, er at ho er så sitatvenleg. Larsen skriv så godt at ein lesar brukar ekstra lang tid; enkelte avsnitt er så vakre, så sterke og så gripande at ein må lesa dei om igjen, gjerne fleire gonger, - for liksom å ta innhaldet inn over seg, fullt ut.
"Tiden, den som ubønnhørlig haster videre, med alderdom og død i sine fotspor, tiden blir til noe lokkende og vakkert når den kan betraktes i et åpent urverk, kan sees som det sitrende og tikkende hjertet i et dobbeltkapslet lommeur av gull"
Handlinga i De usynliges by - som er eit framhald av De som ser etter tegn (1997) - er lagt til tida ca. 1925 - 1945. Med klokskap og engasjement fortel Britt Karin Larsen vidare om taterkulturen generelt og "Akselfølget" spesielt.
"Velsignet være vannet, for sin svalhet, skjønnhet, evne til å gjennomstrømme, bære, men aller mest velsignet er vannet når det renser, frelser, redder liv."
Det handlar om familie og ære, handel og vandel, kultur og natur, kulde og svolt, kjærleik og hat, liv og død.
"Det finnes lykkelige og ulykkelige netter, det finnes kvinner som pines fordi en mann kommer til dem som vil dem noe, og kvinner som pines fordi en mann lar være å komme, fordi plassen ved siden av dem er kald og tom, natten igjennom."
Motsetningane mellom dei reisande og dei fastbuande var mange og store. Bøndene var både fascinert av og redd for den stolte og framande romanikulturen. Dei fastbuande trong gjerne tenestene og varene deira, men ville elles ikkje ha noko med tatrane å gjera. (Og så kan ein gjerne dra parallellar til vår eiga tid og den skepsisen og framandfrykten ein ser..)
På denne tida (1920 og 30-talet) byrja også storsamfunnet å ta grep; dei styrande krov at taterfølgja skulle busetja seg av omsyn til skuleplikt og registreringsplikt. I mange tilfelle tok styresmaktene seg av borna - i beste meining får ein tru, men ofte brått og brutalt. Når det gjaldt enkelte "vanskelege" vaksne vart dei gjerne "behandla" med lobotomi og kastrasjon.
"- De har gjort noe med meg, sier han, - slik at jeg ikke er farlig for noe kvinnfolk lenger. Du vet det, ikke sant? Hun nikker med øynene fulle av tårer. Denne vakre mannen, med en kropp som gudene kunne misunt ham, skal aldri få noe avkom, og heller aldri begjære en kvinne på den måten Gud mente det."
Forteljarmåten og skrivestilen i Tatertrilogien er gjenkjenneleg frå Finnskogserien, men her nyttar forfattaren meir dialogar, skrivne på dialekt og med enkelte romani-ord.
Overgangen mellom dei enkelte småhistoriane og forteljarstemmene er ikkje alltid heilt klåre. Alt dette fører til at boka ikkje er lettlest - men likevel altså; dette er ei sterk, lærerik og leseverdig forteljing.
Har du lyst til å ta ein titt på andre søndagssmakebitar?
Klikk deg inn i Flukten fra virkeligheten!
Jula er rydda vekk, det snør ute og TV'en viser vintersport. Ein skikkeleg innekos-søndag, med andre ord. Smakebit på søndag-spalten på bloggen Flukten fra virkeligheten sesongopnar også i dag. Mitt bidrag denne gongen handlar om Kurt Wallander, politietterforskar frå Ystad, skapt av Henning Mankell.
Mitt aller fyrste møte med Kurt Wallander var via TV-skjermen for mange år sidan då eg såg TV-serien basert på Mankell sin kriminalroman Morder uten ansikt. I ettertid har både Mankell, Wallander og skodespelaren Rolf Lassgård betydd mykje for meg.
Rolf Lassgård som Kurt Wallander i Morder uten ansikt.
Foto: tv.nu
For meg er det Rolf Lassgård som "er" Wallander. Det er hans skikkelse, hans ansikt og hans stemme eg ser framfor meg når eg les bøkene i Wallander-serien. Lassgård skal óg ha vore Mankell sin personlege favoritt. I alt spelte Lassgård rolla som Wallander i ni filmar og TV-seriar. Krister Henriksson, som har spelt Wallander i enno fleire filmar, er sikkert ein god skodespelar, men for meg er han "feil" Wallander. Det same tykkjer eg at Kenneth Branagh i BBC-versjonen av Wallander er.
Då Henning Mankell døydde i fjor haust fann eg ut at eg ville gjenlese dei fyrste bøkene i denne serien. Det er fleire år sidan eg las dei - og eg var spent på om dei har tålt "tidens tann". Eg bestemte meg for å ta bøkene for meg kronologisk - ikkje i den rekkefølga dei kom ut - men i rett rekkefølge med tanke på handlinga i bøkene. Difor starta eg ikkje gjenlesinga av Wallander-serien med Morder uten ansikt frå 1991, men med novellesamlinga Pyramiden som er den niande boka i serien og som kom ut i 1999.
Pyramiden er ei bok som tek eit steg attende; i dei seks novellene får me møta glimt frå Kurt Wallander sitt liv frå 1969 og tjue år fram i tid. Boka har følgjande dedikasjon:
I opningsnovella "Hogget" er Wallander 21 år gammal og jobbar i ordenspolitiet i heimbyen Malmö. Han er blitt kjæreste med Mona, har eit komplisert forhold til faren og har bestemt seg for å bli ein god politimann og ein dyktig drapsetterforskar. I ein av dei andre novellene møter han "læremeisteren" Rydberg. Alle desse personane skal komma til å bety mykje for Wallander og lesaren får stadig møta dei i løpet av bokserien. Vidare får ein i denne boka fleire eksempel på at Wallander er ein politimann med samvit, lojalitet, integritet og samfunnsansvar. Flyttinga til Ystad og forholdet til dottera Linda vert det også fortalt om. Boka er med på å nyansere biletet av hovudpersonen og passar for alle oss som ikkje "kan få nok av" Kurt Wallander.
Tittelnovella er filmatisert med nemnde Rolf Lassgård i hovudrolla. Denne filmen er rystande og voldsom, men svært bra; stødig regi, super filming, glimrande skodespelarprestasjonar og stemningsskapande musikk. Her er ein smakebit:
Novella Pyramiden sluttar grytidleg ein januardag i 1990 - på same tidspunkt som romanen Morder uten ansikt tek til;
"Det er noe han har glemt. Det vet han med sikkerhet da han våkner. Noe han har drømt om natten. Noe han bør huske. Han prøver å komme på det. Men søvnen er som et svart hull."
Dette er fyrste avsnitt - og det er ein bonde på ein avsides plass i Skåne som vaknar opp på denne måten. Han står opp fordi det er eit eller anna som er forandra - og oppdagar at noko grufullt har funne stad i nabohuset: Eit gammalt ektepar har blitt utsette for eit uvanleg brutalt overfall. Mannen er død når han finn dei, kona lever - så vidt.
Politiet i Ystad, med Kurt Wallander i spissen, tek seg av det meiningslause brotsverket. Dei står nesten utan spor; kun ein knute på eit tau og dei siste orda til kona som vart overfalt: "utenlandsk".
Etterforskinga er vanskeleg og etterforskarane frustrerte - men dei får enno fleire "situasjonar" å ta seg av; ein påsett brann på eit asylmottak og deretter; eit drap på ein asylsøkjar. Er det eit rasistisk motivert drap - eller noko heilt anna? Er det ein samanheng mellom sakene?
Privat er Wallander no nyskilt frå Mona og har nesten ingen kontakt med dottera Linda. Han saknar dei begge. Faren hans, den eksentriske liksomkunstnaren, er i ferd med å bli senil - og sjølv er Wallander på god veg til å bli alkoholikar. Livet er hardt og utfordringane mange - men oppi alt dette må drapssakene løysast.
Detaljar som bruk av fasttelefon, sjekkhefte og skrivemaskin viser at handlinga er lagt til 1990, men Morder uten ansikt er - faktisk - aktuell enno. Mankell tek opp tema som framandfrykt, rasisme og grådigheit - og som me veit; slike ting er ikkje uaktuelle i januar 2016 heller. Mankell skildrar gjennom serien eit samfunn som vert meir og meir brutalt.
Etter mi meining er ikkje dette den beste boka i serien, men som ein introduksjon til Wallander sitt univers fungerer ho bra. Serien er ein av mine absolutt favorittar - og det gler meg at den fyrste boka "tåler" gjenlesing, såpass mange år etter at ho vart utgitt fyrste gong.
Mankell sitt språk er som alltid flytande og lettleseleg, om enn noko omstendeleg. Eg tykkjer språket på det viset står i stil med hovudpersonen.
På bloggen Flukten fra virkeligheten finn du kvar veke smakebit-utfordringa Smakebit på søndag - der norske og svenske bokbloggarar møter kvarandre gjennom smakebitane dei gir frå bøkene dei les. Eg har ikkje delteke i utfordringa på månadsvis, mest fordi eg sjeldan brukar helgane til blogging - men i dag har eg halde meg i ro - og kan presentere ein verkeleg godbit; Sommerfuglene i Armero av Jon Magnus. Dette er eit eksempel på at ei sakprosabok kan gi ei vel så gripande og engasjerande leseoppleving som ei skjønnlitterær bok.
Forrige søndag høyrde eg Jon Magnus på radioen då han var gjest i NRK-programmet Brønsj. Magnus er forfattar og tidlegare mangeårig utanriksjournalist i VG. Han har reist i sine eigne "jobbfotspor" og resultatet av desse reisene er blitt til boka Sommerfuglene i Armero. I radio-programmet fortalde han m.a. den grusomme og vakre historia bak tittelen på boka.
Den handlar om den tragiske naturkatastrofen som fann stad i Colombia for temmeleg nøyaktig 30 år sidan, den 13. november 1985. Vulkanen Nevado del Ruiz fekk då eit utbrot som førte til eit leirskred som begravde byen Armero. 23.000 menneske omkom i katastrofen, mellom dei 13 år gamle Omaira Sanchez - jenta på omslagsbiletet av denne boka. Høyr forfattaren fortelja om kva som skjedde i Armero og med Omaira.
Eg hadde ikkje høyrt om boka før eg høyrde dette radioprogrammet, men forfattaren la eg merke til fleire gonger då han var journalist - og biletet av den døyande Omaira gløymer eg aldri. Gleda var difor stor då eg oppdaga at boka var tilgjengeleg på eBokBib tidlegare denne veka.
Jon Magnus er ein erfaren, dyktig og kunnskapsrik mann som i denne boka deler mange dramatiske og interessante historiar med oss lesarar. Me får lesa om møte med berømte menneske og kvardagsmenneske, om tragediar, om historiar som til slutt fekk ein ende og om historiar som ikkje kunne avsluttast. Innimellom serverer han pussige anekdotar.
Som korrespondent reiste Jon Magnus verda rundt, - han var "reisande" i krigar, borgarkrigar og naturkatastrofar i mange år. Skjedde det noko dramatisk ein plass på kloden, kasta han seg på fyrste fly, oppsøkte folk og stader - og formidla det han opplevde for VG-lesarane. (Hadde han fortsatt vore yrkesaktiv hadde han no i dag opphalde seg i Paris, heilt sikkert..)
Over til smakebiten. I 1985 skjedde det enno ein ufatteleg naturkatastrofe; eit gedigent jordskjelv råka den gedigne byen Mexico City. Jon Magnus var på dette tidspunktet VG sin korrespondent i USA, og som den nyheitsjegeren han var, for han avgarde til den jordskjelvramma byen.
Han spring gjennom knuste gater fordi eit kraftig etterskjelv nettopp har funne stad - og han høyrer med eitt ei svak stemme:
"Hun hadde vakre hender og velstelte, røde negler, husker jeg. Men der, i lyset fra min lille lommelykt, var det vanskelig å se hva som var neglelakk og hva som var blod. Hun het Ana; etternavnet sitt klarte hun aldri å si før hun døde. Hvor mange ganger har jeg ikke tenkt på henne i alle disse årene? Tenkt på hvem hun var, om hun var redd, om noen lette etter henne, om hun følte smerte. Eller om det lå flere der inne i ruinene. Barna hennes, kanskje? Eller om jeg i det hele tatt var til noen hjelp der jeg satt mellom sammenraste bygninger midt på natten og snakket så rolig jeg kunne til en kvinne jeg ikke kjente, og som jeg ikke engang kunne se. For bare hånden og litt av armen stakk ut fra den knuste betongen. .... Jeg vet egentlig ikke hvor lenge jeg satt der hos Ana. Det kan ha vært et kvarter, en time. Men det var hundrevis, kanskje tusenvis, av andre Ana'er under betongen i Mexico City den natten."
Er det ikkje vakkert? Og grusomt?
Jon Magnus hatt eit yrkesliv utanom det vanlege. Ved hjelp av nysgjerrigheit, gode kontaktar og breie kunnskapar vart han også ein særeigen journalist. Eg er glad for at han har delt nokre av historiane med oss lesarar i Sommerfuglene i Armero.
Tour de France, verdens største og best kjende sykkelritt, er utgangspunkt for Kurt Aust sin nye kriminalroman. Forfattaren er nok over gjennomsnittet interessert i dette populære etapperittet. Han har tidlegare har gitt ut fleire historiske kriminalromanar, men i denne boka er det notida som gjeld - og den tradisjonsrike og prestisje- og skandalefylte tour'en altså.
I Dødt løp er kvart kapittel oppdelt etter etappane i Tour de France, frå og med prologen og til målgangen på Champs-Élysées i Paris tre veker seinare. Det er ikkje nødvendig å vera Tour de France- eller sykkelekspert for å ha glede av boka, men det er nok ein fordel å vera bittelitt interessert i sporten. Forfattaren har heldigvis ikkje brukt så mange uttrykk frå "fagterminologien" og det vert forklart kva den gule, kvite og prikkete trøya betyr, for eksempel. Ein får eit lærerikt innblikk i tour-sirkuset og den taktiske planlegginga av etappane, samt nokre landskapsskildringar frå ulike delar av Frankrike.
Hovudperson og den dominerande forteljarstemma er den unge nordmannen Erik Norse. Han er ein ung mann med "ei fortid" (som det heiter) - og debuterer i TdF som hjelperyttar for laget sitt. Men - han har også eit anna oppdrag; som undercover-agent for Interpol. Bakgrunnen for dette er at ein sykkelmekanikar på eitt av dei deltakande laga vert funnen drept ei tid før rittet. Før han døydde skal han ha sagt noko som kan indikera at løpsfiksing eller ulovleg gambling var under planlegging under årets tour. Politiet og rittleiinga kontaktar den unge og lovande syklisten Erik og lagar ein avtale med han.
Meir skal ikkje røpast av handlinga her, for boka byr på fleire overraskingar. Eg likte boka og det spesielle bakgrunnsteppet med sykkelritt og sykkelmiljø. Det var interessant og originalt. Dødt løp er ei velskriven og grei krimbok - super som underhaldnings- og sommarlektyre. Handlinga i boka, med sine hopp i tid og rom, er enkle å følgja. Det meste framstår som "ekte" og "autentisk" sjølv om mykje av det som vert skildra egentleg er svært så urealistisk. Plottet er sånn passe finurleg.
Personskildringane i boka er eg ikkje så veldig nøgd med - utan at det har spesielt mykje å bety for sjølve leseopplevinga. Eg opplever dei fleste karakterane som "grunne", stereotype og klisjeaktige. Det finst eitt unnatak; sjølve hovudpersonen Erik Norse. Han står fram med ulike sider og eigenskapar, både positive og negative.
Kurt Aust skriv overraskande innsiktsfullt om sjølve Tour de France; det er tydeleg at forfattaren har lest seg opp på historia om - og alle diskusjonane rundt - dette sykkelrittet. Slik skildrar han Erik si oppleving av oppstiginga til det berømte og berykta fjellet Alpe d'Huez:
"... det var fire svinger igjen.
Krampa kom plutselig, satte seg i beina som smertelyn. Fikk meg til å gispe og blotte tenner.
Tre svinger. Jeg måtte ta en krampetablett. Måtte. Men jeg turte ikke slippe styret. Kunne ikke. Fingrene var låst.
To. Hele kroppen var krampe, hylte i smerte. Sykkelen sitret som om den hadde feber. Måtte tenke på noe annet..."
Konklusjonen blir at Dødt løp er ein forfriskande og annleis, men ikkje så veldig spennande thriller, som passar best for sportsinteresserte.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Årets Tour de France er så vidt kommen i gang. I skrivande stund er det att omlag 5 mil av den andre etappen. Eg er ikkje hekta på dette rittet (slik som visse familiemedlemer er) og skal ikkje følgja med på TV-sendingane heile tida; for meg er det greitt nok å få med seg dei siste 10-15 minuttane av etappane, evt. ein oppsummering i etterkant. Eg håpar at årets ritt blir spennande, dopingfritt, at dei norske deltakarane Boasson Hagen og Kristoff gjer det bra og at det ikkje skjer noko som minner om hendingane i denne boka.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Også denne omtalen vert lenka som eit Smakebit på søndag-innlegg.
Kvar søndag finn ein mengder med smakebitar, boktips og bokbloggtips i bloggen Flukten fra virkeligheten.
Britt Karin Larsen held framleis koken. Bok nummer seks i Finnskog-serien har tittelen Slik treet faller - og eg er stadig like fascinert av finnskogkulturen, av folka i dette miljøet og av forfattaren sin unike måte å formidla det heile på.
Dei såkalla skogfinnane stammar frå finske emigrantar som slo seg ned i granskogane på Finnskogen på 15- og 1600-talet. Den særprega finnskogkulturen - med sin eigen byggeskikk, sin eigen jordbruksmetode og sitt eige språk - finst ikkje lenger. Då er det fint at museum og andre kulturbærarar - som forfattaren Britt Karin Larsen - formidlar kulturen og historia til oss.
Handlinga i Finnskog-bøkene til Britt Karin Larsen er lagt til området mellom Hedmark i Noreg og Värmland i Sverige på midten av 1800-talet og framover. I denne sjette boka er me komne til omlag 1910-20-talet.
Me møter igjen folka på Valkola og Mostamägg, Grønnåsen og Lauvåsen. Etter kvart har dei opprinnelege personane, Lina og Taneli, fått mange etterkommarar. Enkelte held framleis til i Finnskogen, men nauda har gjort at mange har flytta til hovudstaden, - og somme har reist heilt til Amerika. Persongalleriet er veldig stort, men Larsen held liksom ei stø hand over dei alle, - så det er lett for lesaren å halda fokus og engasjement. Både natur og menneske vert skildra med varme og kjærleik.
Som så mange andre er eg betatt av språket i bøkene. Kvar einaste side inneheld ein setning eller ein formulering som er ein fryd og ein glede å lesa. Larsen har ein heilt eigen forteljarstil. Nesten kvart korte kapittel vert innleia med eit ettertenksamt, filosofisk og "universellt" overblikk i ein spørjande og undrande tone - før det igjen vert fokusert ned på individnivå. Dette forteljargrepet er effektfullt og stemningsskapande:
"Noen synes synd på mennesker som dør uten å ha sett annet landskap enn skogens, men hva hjelper det å ha sett hele verden den dagen en likevel skal dø?"
Det nest siste kapittelet vert innleia på denne måten:
"Klokskap og tålmodighet kan få mennesker til å vente, eller mangel på mot. Å vente kan være en stor kunst eller et stort feilgrep, svaret fås bare etterpå, om det noen gang fås."
Eg som er så glad i bøker og bibliotek likte også godt denne innleiinga:
"Biblioteket er skogens søster, det finnes en ro der, man føler seg beskyttet, hyllene med bøker er som trestammer man går inn bak, i ly for andre blikk, og var det kanskje ikke trær de var, både hyllene og bøkene i dem, en gang for lenge siden?"
Slik treet faller bør lesast sakte, slik at ein verkeleg får med seg alle fine detaljar. Samstundes er boka spennande og underhaldande. Forteljinga er full av små og store dramatiske hendingar; sorger og gleder, slit og strev, liv og død. Den allvitande forteljarstemma er lun og intens - utan å vera sentimental. Dei finfine natur- og landskapsskildringane må òg nemnast.
I august kjem den sjuande og avsluttande romanen i serien. Den har tittelen Kaldere mot natten og handlinga er der lagt til tida rundt 2. verdenskrig. Den gledar eg meg til å lesa, for eg er svært begeistra for serien. Alle bøkene anbefalast varmt - til absolutt alle. Dei er lærerike, , ekte, gripande - ja, rett og slett kjempegode leseopplevingar. Det er ein fordel å lesa dei i rett rekkefølge, dvs. å starta med Det vokser et tre i Mostamägg.
Eg koblar denne bokomtalen som eit Smakebit på søndag-innlegg. Du finn mange ulike smakebitar og boktips på bloggen Flukten fra virkeligheten.
Arne Dahl sin fantastiske krimserie om A-gruppen vart avslutta med bok nummer 10, Himmeløyet, der gruppa vart lagt ned og oppløyst. Men det finst ei ellevte bok - Elva (ikkje på norsk enno dessverre) - ein epilog til dei ti krimbøkene.
Eitt år etter nedlegginga får alle ti - Kerstin, Arto, Viggo, Lena, Sara, Gunnar, Jorge, Jon, Paul og Jan-Olof - følgjande invitasjon:
Ärade f.d. medlemmar av A-gruppen!
Mycket vatten har flutit under broarna sedan vi för mer än ett år sedan beslutade oss för att ses igen. Och även om vi har skingrats, rentav spritts för vinden, betvivlar jag att någon av oss har glömt vår överenskommelse. Tiden är mogen, på randen till övermogen, och ingen av oss blir yngre. Låt alltså dagen övergå i natt medan berättelserna sveper in oss i den magi som alltid är övergående men som också alltid går att återerövra, det stoff som drömmar vävs av. Låt oss förenas i ett samkväm som minner om fornstora dagar, dagar som kanske just därigenom kan återvända, med fördubblad kraft.
Arrangemangen är klara, ni behöver inte bekymra er om det minsta. Det är bara att bege sig till adressen som meddelas på baksidan av detta brev. Där finns också datum för evenemanget samt en fullständig vägbeskrivning. Kollektivtrafiken i området är ytterst rudimentär, varför samåkning förordas av miljöskäl. Detta brevs späckade baksida beskriver också vad som förväntas av er för att kvällen ska bli njutbar för alla och envar. Så njutbar som bara Rikskriminalpolisens speciella enhet för våldsbrott av internationell art kan göra den. Om den fortfarande hade funnits. Det ska bli fantastiskt roligt att ses igen.
Med stora förhoppningar...
På ein herregard i Roslagen nordaust for Stockholm møter dei opp, alle saman. Stemninga er litt uhyggeleg og mystisk, men alle er glade for å sjå kvarandre igjen etter eitt år. Paul Hjelm og Kerstin Holm har funne kvarandre og lever saman, Lena Lindberg er tilbake som gatebetjent og Viggo Norlander er mirakuløst nok blitt frisk av kreftsjukdommen. På herregarden har arrangøren tenkt på absolutt alt; den over to meter lange Jon Andersson har fått ei heilt perfekt lang seng - og pensjonisten Jan-Olov Hultin, plaga med inkontinens, har blitt tildelt eit heilt eige toalett i tilknytning til rommet sitt.
Kven har så arrangert dette treffet? Alle mistenker alle og gjettar på alle: Er det Arto Söderstedt som står bak? Eller kanskje ekteparet Sara Svendhagen og Jorge Shavez? Kva med Gunnar Nyberg - som er blitt forfattar?
Det blir servert ein sær, men utsøkt 1700-tals middag. Medan måltidet går sin gang vert det fortalt - og innimellom kommentert - historiar.
På dette viset får forfattaren fortalt ti anektotar - eller noveller - som går over i ei ellevte..
Ringen blir slutta - samstundes som det blir ei ny byrjing..
Dei ulike historiane er sære, elegante og mystiske - og har lite til felles med dei ti føregåande bøkene i serien om A-gruppen.
Eg har "lest" Elva som lydbok, opplest (på svensk) av Torsten Wahlund. Eg tykkjer det er lettare å forstå svensk når eg lyttar - og ikkje les sjølv - men dette har absolutt vore ei utfordrande leseoppleving. Eg forsto innhaldet, men har ei kjensle av at enkelte detaljar/nyansar har gått meg "hus forbi" sidan eg ikkje forsto alt 100%. Eg er nøgd med boka og kjem til å lesa ho på nytt dersom/når ho vert utgitt på norsk.
Fleire smakebitar denne søndagen - på både norsk og svensk - finn du på bloggen Flukten fra virkeligheten.
Dagens smakebit er frå verdas fyrste instagram-bok og er (naturlegvis) delt på Instagram. Mannen bak boka er Sigmund Falch, som tidlegare har gitt ut humorbøkene Ho peika på Caylon og viste ein pupp, Redlight Setesdal, Dei likar ikkje grovisar i Rotary, Dei tek ikkje tran i Texas, Ingen fridde i Jølster og Levande varde i Lom. I alle desse bøkene vert gamle bilete kopla saman med meir eller mindre passande tekstar.
I Falcheblikk er bileta nyare; dei er alle henta frå bildedelingstenesta Instagram - og med underfundige tekstar til. Boka er absurd og morosam.
Andre - og sikkert meir seriøse - smakebitar finn du om du klikkar deg inn på bloggen Flukten fra virkeligheten.
Eg måtte finna ut kva i alle dagar dette var for noko. Eit merkeleg bokfenomen. Ein roman, utgitt i 1965, brukbare anmeldelsar, men knapt lagt merke til og med eit opplag på usle 2000. Gløymd i nesten femti år - og så: Ny utgjeving, ein begeistra anmeldar, og forlag rundt omkring i verda gir ut boka på nytt. Suksessen er formidabel, tjue år etter at forfattaren John Williams døydde.
Stoner vert karakterisert som Den Perfekte Roman, eit mesterverk, ei perle, eit mektig epos og "den beste amerikanske romanen du aldri har høyrt om". Alt oppstusset rundt boka har gjort meg skeptisk, men nysgjerrig. No har eg lånt boka via ebokbib - og er i gang. Men - etter at eg har lest omlag halve boka er eg ikkje overbevist. Førebels ser eg ikkje på dette som eit mesterverk, men er forsåvidt open for at eg kan komma til å endra meining etter at boka er utlest. Stilen er litt for oppramsande og historia utan nerve. At språket er vakkert og flytande er ikkje nok til at eg kan sei eg har ei god leseoppleving. Eg innrømmer at forfattaren er dyktig når det gjeld skildringar og formidling av ein melankolsk stemning, men eg vil gjerne ha ei historie som tek tak i meg i tillegg. Som kan utfordra meg på ein eller annan måte. Hovudpersonen William Stoner irriterer meg. Han er så tafatt, altfor snill og ettergjevande. Det finst ikkje ryggrad i den mannen.
Smakebiten nedanfor er eit eksempel på det melankolske og såre i forteljinga. Det er ei sterk skildring av fortvila sorg og er ei hending som gjorde inntrykk. Faren er nyleg død, og Stoner er attende i hos mora i barndomsheimen:
"Stoner så henne tydelig mens hun snakket. Det var som om hun også var død mens hun snakket, som om en del av henne ugjenkallelig var forsvunnet inn i kisten sammen med ektemannen, for aldri å stige opp igjen. Nå så han henne; ansiktet var magert og innsunket, selv når det var avslappet var det så dratt at kanten av tennene stakk fram bak de tynne leppene. Når hun gikk, var det som om hun hadde hverken vekt eller kraft. Han mumlet noe og gikk ut av dagligstuen. Han gikk tilbake til rommet han var vokst opp i, og ble stående i dets tomhet. Øynene hans var varme og tørre, han klarte ikke å gråte."
Er du interessert i å "smaka litt" på andre bøker, bør du ta deg ein tur innom Mari og bloggen hennar Flukten fra virkeligheten.
John Grisham er ein svært populær forfattar. Bøkene hans er utgitt i mange land og til mangfoldige språk. Han har spesialisert seg på juridiske thrillerar, noko som er naturleg sidan han har jus-utdanning og advokat-bakgrunn. Fleire av bøkene hans er filmatiserte; dei mest kjende er kanskje Pelikanrapporten og Klienten.
En uskyldig mann er ingen roman, men ei sakprosabok om dødsstraff og justismord. Grisham fekk ideen til boka då han las ein nekrolog i New York Times i 2004. Nekrologen var over Ron Williamson, baseballtalentet som i 1987 vart arrestert og tiltalt for valdtekt og overlagt drap på ei ung kvinne. Trass i ufullstendig etterforsking, manglande bevis og sprikande vitneprov vart Williamson kjend skuldig og dømd til døden. Etter tolv år i dødscelle vart han sett fri etter ny DNA-analyse. I 2004 døydde han av kreft.
En uskyldig mann er skremmande, sjokkerande og opprørande lesing. Boka byggjer på intervju med mange av dei involverte i saka samt skriftleg materiale i form av legejournalar, brev, avhøyr og utskrift frå rettssakene. Er ein ikkje motstandar av dødsstraff tidlegare, kjem ein garantert til å bli det etter å ha lest denne boka.
Trass i at handlinga ikkje er oppdikta og ein veit "korleis det går", er det spennande lesing. Ingenting er så dramatisk og utruleg som det som skjer i det verkelege.
Ivar Nergaard gjer (som alltid) ein veldig god jobb som opplesar av lydboka.
Smakebit på søndag er boktema hos Mari og Flukten fra virkeligheten. Her kan ein sjå kva andre bokbloggarar byr på av smakebitar frå bøkene dei les.
Nedanfor er dagens smakebit frå meg. Den varer i eit halvt minutt.
På omslaget på den utgåva eg har av En løgn å tro på står det at dette er den niande boka i serien om Lynley og Havers. Det stemmer ikkje. Dette er faktisk bok nummer 17.
Denne gongen vert Lynley utkommandert på hemmeleg oppdrag. Handlinga er lagt til Cumbria, Lake District, i det nordlege England.
"Landskapet minnet om et lappeteppe med sine innhegninger og beitemarker, som var grønne av kløver og bølget oppover mot høylandsåsene i det fjerne.
Det hadde begynt å regne, men når regnet det ikke i denne delen av verden? Denne delen av verden var kjent for regnet sitt, og det var også grunnen til den kraftige mosen som vokste på steinmurene, bregnene som skjøt opp fra fjellsprekkene og all laven som vokste under trærne og klatret oppover trestammene."
(side 31)
Etter å ha lest halve En løgn å tro på slit eg med motstridande kjensler. På den eine sida er "gjensynet" med Scotland Yard-etterforskarane Lynley og Havers som å møta att gamle kjære vener. På den andre sida finn eg så mange irritasjonsmoment i boka. Eg kosar meg med Elizabeth George sine glimrande miljøskildringar samtidig som eg irriterer meg over skriveleifar, dårleg oversetjing og manglande korrektur. Eg likar det mangfaldige persongalleriet i boka, men tykkjer handlinga (så langt) er lite spennande, treg og stilleståande. Boka er heldigvis ikkje så omfattande som den føregåande Denne dødens kropp (804 sider!) men ei bok på over 600 sider må vera god om lesaren skal halda konsentrasjonen og interessen oppe.
Eg har følgd denne bokserien i 25 år og har lest alle, i kronologisk rekkefølge. Bok nummer 18 er førebels ikkje oversett til norsk medan den nittande boka er planlagt å komma ut i 2015. Eg kjem nok til å lesa desse to også, med tid og stunder. Slik er det med slike gamle "venskap" - ein kan ikkje berre kutta ut.
Er du ute etter inspirasjon og lesetips kan du sikkert finna noko i Smakebit på søndag - denne gongen i bloggen Betraktninger.
Plutseleg er helga over. Det aller siste eg skal gjera denne søndagskvelden er å presentera ein smakebit frå ei av bøkene eg les akkurat no. Andre smakebitar finn du på bloggen Flukten fra virkeligheten.
Slik opnar den "fleirstemde" forteljinga Buddha på loftet av Julie Otsuka:
"På båten var vi flest jomfruer. Vi hadde langt, svart hår og brede plattføtter og var ikke særlig høye. Noen av oss hadde ikke spist annet enn risvelling som barn og hadde krumme bein, og noen av oss var bare fjorten og fremdeles barn selv. Noen av oss var fra byen og gikk i smarte byantrekk, men mange flere av oss var fra landet og gikk med den samme gamle kimonoen som vi hadde gått med i årevis - falmet, arvet etter en søster, lappet og farget om igjen flere ganger. Noen av oss var fra fjellet og hadde aldri sett havet før, bortsett fra på bilder, og noen av oss var fiskerdøtre og hadde vært ved havet hele livet..."
Handlinga er lagt til 1920-talet. Boka fortel om ei gruppe unge japanske kvinner som er på veg til California, USA, for å gifta seg. Dei kommande ektemennene er japanarar som alt har skapt seg eit nytt liv på den andre sida av Stillehavet. Under den lange båtturen ser dei fleste kvinnene optimistisk på det nye livet som ventar dei.
Forfattaren brukar fyrsteperson fleirtal-formen og beheld "oss" og "vi" gjennom heile romanen; eit forteljargrep som eg aldri har vore borti før. Eg er litt usikker på om eg likar det, - men eg har så vidt starta på boka. Det skal bli spennande å sjå korleis denne skrivestilen fungerer.
Cappelen Damm 2014 256 sider Kjelde: Lånt privat
Egentleg las eg i to andre bøker då eg fekk Helvetesilden i hendene her ein kveld. Eg skulle berre nett kikka litt i boka, - og plutseleg hadde eg lest fleire titals sider. Dei påbyrja bøkene vart lagt til side og kvelden etter var boka utlest.
Dette er altså ei bok som tek tak i lesaren frå fyrste stund. For meg vart det ei slukebok, sjølv om ho kanskje heller fortener at ein les ho sakte - for å få med seg alle detaljar og nyansar.
Eg var kritisk til den forrige boka til Karin Fossum; Carmen Zita og døden, - fyrst og fremst fordi spenningen var så fråverande - og fordi hovudpersonen Konrad Sejer var blitt så kjedeleg og grå. I Helvetesilden føler eg at Sejer er tilbake på sporet. Han er klok, roleg og sindig - og full av forståing - for både offer, pårørande og gjerningsperson.
Boka opnar brutalt. I opningsscenen er Sejer blitt utkalla til åstaden for eit sjokkerande dobbeltdrap. I ei overoppheta campingvogn ligg ei kvinne og den vesle sonen hennar. Begge er knivdrept, og den einaste ledetråden er eit fotspor, sett frå ein stor sko midt i alt blodet på drapsstaden.
"Sejer gikk inn. Adrenalinet gjorde ham tørr i munnen. Han skrittet over barnekroppen, passet på og ikke trå i blodet, fikk øye på en kniv som lå på gulvet foran benken. En kniv med treskaft og nagler, og et langt, smalt blad, en slik man brukte til å filetere med, kjøtt eller fisk. På det blanke bladet, render av blod, det hadde rent i strie strømmer og det luktet rått. På benken, en håndveske med en lommebok, den var rød med mange rom. En ryggsekk og en halvspist pizza, litt klær i en hylle. I lommeboka, tusen kroner i kontanter."
I to parallelle historiar får lesaren møta to åleinemødre og sønene deira, deira kvardagar og utfordringar. Mass bur saman med sonen Eddie; han er 21, sterkt overvektig og har ein uklar diagnose. Mora er overbeskyttande og sonen er både underdanig og dominerande på same tid. Begge er uføre og sterkt knytte til kvarandre. Bonnie arbeider som heimehjelp og er åleinemor for vesle Simon. Ho slit med ein krevjande jobb, dårleg økonomi og at sonen mistrivst i barnehagen. Spenninga i boka ligg i korleis og kvifor det er ein samanheng mellom desse to kvardagsforteljingane.
Karin Fossum er dyktig når det gjeld ubehagelege psykologiske skildringar og ho tek gjerne opp aktuelle samfunnsspørsmål og etiske dilemma i bøkene sine. I den forrige boka sette ho søkjelys på sorteringssamfunnet, i denne nye boka er det usunne morsbindingar og fråverande fedre som er tema.
Eg har lest alle dei 11 føregåande bøkene i serien om Konrad Sejer, - eg har likt dei fleste - men slett ikkje alle. Helvetesilden er likevel Fossum på sitt aller beste og eg anbefalar boka sterkt.
- - - - - - - - - - -
Sidan det i skrivande stund er søndag - og sidan det er sitert frå boka - legg eg denne omtalen inn som eit bidrag til boktema Smakebit på søndag.
Bloggen Flukten fra virkeligheten byr på mange fleire smakebitar. Her får ein høve til å oppdaga nye bøker og bli kjend med mange ulike bokbloggar!
Denne søndagens smakebit frå meg er frå ei bok eg las ut for nokre dagar sidan. Eg har lyst til å dela nokre linjer frå og tankar om denne fine boka av Linda Eide.
Spartacus forlag 2012 195 sider Kjelde: Kjøpt sjølv
Linda Eide er journalist og forfattar, radiostemme og TV-person - og er herleg ujålete og morosam. Ho har gitt ut bøker før; med titlar som Då gamlemor baka seg i hel og Kvardagstraume i utval har ho skrive seg inn i hjarta til folk som har sans for satire i kåseriform.
For ti år sidan måtte Linda ta ein "naudtelefon" til mor si. Ho jobba då som journalist, deadline nærma seg og ho hadde ikkje peiling på kva ho skulle skriva om. Telefonsamtalen med mor vart til ein artikkel - og samstundes vart det starten på ein serie telefonsamtalar som resulterte i boka Oppdrag Mottro - med undertittel jakta på gamle dagar. Linda Eide vart forundra over at det mora fortalde frå hennar eigen barndom slett ikkje likna på den barndommen Linda sjølv hugsa:
"Den nye innsikta var såleis at Mottro hadde hatt eit liv før meg. Kall meg gjerne ureflektert og naiv, men dette var fyrste gongen at det verkeleg sokk inn i meg og nådde heilt fram: Mottro sitt liv starta faktisk ikkje med meg, tvert imot. Eg representerte slutten."
Linda Eide lagar i denne boka eit fint og originalt portrett av mor si, og lesaren forstår at forholdet dei har er varmt og humoristisk. Mottro er ein usentimental, klok og ærleg person. Ei heilt alminneleg kvinne som likevel er spesiell. Samtalane dei har inneheld skråblikk på samfunnet - slik det var og slik det er blitt. Oppdrag Mottro er ei lettlest og underhaldande bok, skriven på den underfundige måten som er så typisk for Linda Eide, - men er inga humorbok. Bak det sjarmerande og ironiske ligg det alvor og meining. Kvart kapittel inneheld ei telefonsamtale mellom mor og dotter, og samtalen kan t.d. starta på denne måten:
Tast tast tast (ringjer Mottro) Mottro: Ja? Meg: Hei, det er meg. Mottro: Å, er det deg? Meg: Ja. Du må fortelja om stress. Mottro: Åh, eg veit ikkje om eg har tid til det. Meg: Haha, godt forsøk. Sei meg, når høyrde du ordet stress fyrste gongen? Mottro: Det veit eg ikkje, altså. Men eg høyrde det aldri då eg var unge, og ikkje då eg var ungdom. Mor og far brukte det i alle fall aldri så lenge dei levde. Eg trur det kom smygande. På 80-talet var det vel blitt heilt vanleg. Meg: Så seint? Men hugsar du ikkje den songen til Odd Børre i Melodi Grand Prix, «Stress»? Mottro: Nei. Eller vent, meiner du den der «må må må må»? Meg: «skynde meg å gå gå gå gå gå gå» Mottro: «Slik at jeg kan nå nå nå nå» Jo, jo, men eg visste ikkje at den heitte «Stress». Når kom den songen, sa du? Meg: 1968. Mottro: Ja ja. Men det kom vel stress til Oslo før det kom til Voss.
Bak i boka finn ein ei ordbok som inneheld oversetjingar av litt spesielle vossaord og -uttrykk. Sidan eg er sogning har eg ikkje noko bal med språket - vossamål og sognamål er ganske likt. Linda skriv elles same slag nynorsk som meg sjølv; nokså konservativt med me og a-endingar - som er heilt naturleg ut frå den dialekta me har.
