Vinter- og vårlesing

Det har hopa seg opp med "uomtalte bøker". Igjen. 
Nytt samleinnlegg følgjer. Alle del av serie og alle i krimsjangeren, men ulike i stil, omfang og innhald.

Eg startar med ein ny og knallbra dansk krim..

Kaoskoden av Thomas Bagger

Vigmostad Bjørke 2025
511 sider
Lånt ebok BookBites

Den fjerde boka i Task Force 14-serien er heilt i min smak. I hovudrollene finn me to fascinerande og komplekse personar, spesialagentane David Flugt og Lucas Stage. I tillegg møter me fleire andre interessante karakterar, det er masse action, stadig ny informasjon og skremmande aktuell tematikk. 

Boka er omfangsrik, men likevel forholdsvis rask å lesa - fordi det heile tida kjem inn nye og overraskande moment. Stikkord for handlinga er konspirasjonsteoriar, kunstig intelligens, cyberkriminalitet, politisk ekstremisme og (frykt for) terrorisme.

Historia blir fortalt vekselvis frå David og Lucas sitt perspektiv, dei jobbar med kvar si sak som viser seg å henga saman. Lesaren veit, heilt frå fyrste bok, at sjølv om dei to på eit vis er kollegaer, er dei også bitre motstandarar. Lucas ber med seg eit mørke som kan gjera han farleg.

Det er framleis ein heil del lause trådar i denne serien, og epilogen hintar om kva som kan bli tema i neste bok.

Kaoskoden er ein intens, velkomponert sidevendar av ein spenningsroman.
Terningkast 5+.

..og held fram med eit like ferskt fransk innslag.

Et øye i natten av Bernard Minier

Aschehoug 2025
430 sider
Lånt papirbok privat

I del 8 i serien om Martin Servaz leikar forfattaren seg med skrekkfilmsjangeren. Det er tydeleg at han har stor kunnskap om - og interesse i - denne filmsjangeren. Det har ikkje denne lesar, men eg hadde likevel glede av boka. 
Kulissane er skumle, stemninga mørk, vêret dårleg, drapa groteske og etterforskinga er både tradisjonell og alternativ.

Persongalleriet er stort, men likevel oversiktleg. Ein del fargerike og sære folk, både blant etterforskarar, gjerningspersonar og bipersonar.

Boka har fleire overraskingar undervegs, mellom dei ein sørgeleg twist omlag halvveges - som slo meg litt ut. Derifrå og ut er det fantastisk spennande. Særleg truverdig og realistisk er det ikkje, men det vart ei fascinerande leseoppleving.

Hovudhistoria blir greit oppklart, og avslutningsvis kjem ein cliffhanger av det slaget som gjer at ein nesten ikkje klarar å venta på neste bok.

Eg gir eit lite fråtrekk for alle skrekkfilmreferansane - som eg ikkje forsto.
Terningkast 5-. 

Så over til ein velskriven finsk krim.

Djevelpakten av Max Seeck

Aschehoug 2023
Speletid 12:29
Kjøpt lydfil (Mammutsal)

Del tre i Jessica Niemi-serien, der Jessica sjølv har ei heller tilbaketrekt rolle. Tittelen gjorde at eg forventa at djeveldyrking og satanisme kunne vera ein del av handlinga, men der tok eg (heldigvis) feil. Det er meir jordnært enn som så. 
Her handlar det om hevn; eit vanleg motiv i krimromansamanheng, men her er det ytterst raffinert og utspekulert. Etterforskarane får verkeleg noko å bryna seg på. 

Boka har god framdrift og høgt tempo, eit oversiktleg persongalleri og fleire overraskingar.
Terningkast 5.

Nestemann er australsk.

Dragemannen av Garry Disher

Aschehoug 2021
Speletid 7:57
Kjøpt lydfil (Mammutsal)

Svært lovande start på Peninsula-serien. Omgivelsane er eksotiske: det er jul, midtsommar og steikande heitt på halvøya utanfor Melbourne, Australia. Elles er det ein heller tradisjonell krim slik me kjenner det, med høg grad av realisme i høve etterforskingsarbeid.
Eg likte umiddelbart hovudkarakteren Hal Challis, elles sleit eg litt med å halda styr på dei mange ulike karakterane. Det er ofte eit problem når ein les lydbok. 

Konklusjon: Ein fin introduksjon til ein ny serie som eg gjerne følgjer opp i framtida. 
Terningkast 4.

På tide å snu nasen i retning norden - og til ein svenske som er sådär.

Grevgatan av Maria Fallström

Lind & Co 2023
Speletid 7:39
Lånt lydbok BookBites

Ei bok av den typen som Anita kallar "knekkebrødkrim". Det vil sei ei bok av den lettfordøyelege og lettgløymde typen - og som av og til er det rette lesestoffet om ein skal slappa av. 

Dette er fyrste del i serien "Enhet for grova brott". Veldig bra opplesar av lydboka, elles ga ikkje boka noko særleg inntrykk. Ein får liksom kjensla av at ein har lese det før. 

Terningkast 3.

Til slutt - heim igjen til gamlelandet og tre norske innslag

Plutselig var det ingen drømmer igjen av Lars Helle

Liv forlag 2024
364 sider
Lånt ebok BookBites

Del 4 i Kurt Stille-serien. Eg har lese berre ei av dei foregåande, men det er ikkje vanskeleg å komma inn i forteljinga. 

Protagonisten er ein krimforfattar som vert oppfordra til å sjå nærare på ei uoppklart kald sak. Det set sjølvsagt i gang uro, bekymringar og spekulasjonar for familie og andre som var involverte den gongen.
Dette er ei bok i kategorien bygdekrim, der hemmelegheiter og ondskap ulmar under overflata. Boka er godt oppbygd med eit gjennomarbeida plott, i ei fortid- og ei notidsforteljing, der biletet blir gradvis klårane for lesaren. Løysinga er truverdig, og ikkje altfor usannsynleg. 

Terningkast 4+.

Fritt vilt av Agnes Lovise Matre

Gyldendal 2024
358 sider
Lånt ebok BookBites

Meir bygdekrim, denne gongen med handling frå Hardanger. I den fjerde boka i Bengt Alvsaker-serien tek forfattaren føre seg fleire aktuelle tema. Sjølve krimgåta handlar om ei drukningsulukke som kanskje ikkje er ei ulukke og ei ung jente som er sakna. Etterforsking og leiteaksjon blir ytterlegare komplisert av at vêret er ekstremt dårleg. Vidare handlar det om ungdommar som lever liv foreldra ikkje har kontroll over. Dei er gjerne tøffe utanpå, men egentleg veldig sårbare og dermed lette å manipulera.

Fritt vilt er ei grei krimbok der det blir sett fokus på alvorlege problemstillingar. Så veldig spennande blir det vel kanskje ikkje, men Matre har ein god penn, karakterane framstår som ekte og handlinga er truverdig.

Terningkast 4+.

Tørt land av Jørn Lier Horst

Bonnier norsk forlag 2024
Speletid 7:40
Lånt lydbok BookBites

Styrken til Lier Horst er at det alltid er truverdig og realistisk når det gjeld teknisk og taktisk etterforsking. Så også i den nyleg Riverton-nominerte Tørt land, som er nummer 18 i serien om William Wisting. 
Eg har ikkje lese alle bøkene i serien. Interessa for Wisting forsvann gradvis etter den 7.-8. boka, for eg tykte forfattaren etter kvart berre gjentok seg sjølv. Det var liksom så forutsigbart, traust og uengasjerande. 

Men eg må innrømma at Tørt land er ei bra bok. Her klarar faktisk WW (eller Lier Horst då) å overraska meg.

Terningkast 4.

Haustlesing: Norsk krim 2024

Som vanleg er eg bakpå når det gjeld omtalar, så her kjem eit skippertakinnlegg. 

Som eit eksperiment, og for å vera effektiv, har eg for fyrste gong (i bloggsamanheng) teke i bruk kunstig intelligens. Eg har naturlegvis kvalitetssikra og bearbeida innhaldet slik at eg kan stå for det som står skrive, men det er kanskje blitt litt annleis enn om eg ikkje hadde brukt KI.
Reaksjonar/kommentarar nokon?

Den ingen ser av Terje Bjøranger

Cappelen Damm 2024
379 sider
Lånt ebok BookBites

Forfattaren tek opp fleire aktuelle og vanskelege tema i denne boka. Stikkord er tvangsekteskap, æreskriminalitet og gjengkriminalitet, og me møter fleire uskuldige menneske som vert utsette for grove truslar og vald.

"Dei som ikkje blir sett" er to jenter som lir under det som kan kallast æreskultur. Bjøranger har sjølv jobba med temaet i fleire år, så handlinga framstår som truverdig og realistisk. 

Bok nummer 5 i serien om Charlie Robertsen er ein viktig og engasjerande roman som tek opp alvorlege tema. Historia er sterk og fascinerande og gir eit truverdig bilete av eit aktuelt samfunnsproblem.
Terningkast 5.

Blind hevn av Bjørn Bakken

Lind & co 2024
Speletid 7:14
Lånt lydbok BookBites

Bjørn Bakken, for oss bokbloggarar kanskje mest kjent som bokbloggkollega Bjørnebok, er ute med si tredje bok i Sørlandskrim-serien. Bloggen hans blir ikkje lenger oppdatert noko særleg, og sjølv om det er litt trist, så kan ein forstå det. No er det nok skriving av eigen krimserie som gjeld, og ikkje andre sine bøker.

Det er ein fordel å lesa bøkene i rett rekkefølge, men elles blir tidlegare hendingar forklart og repetert i starten av Blind hevn. Som dei to føregåande er dette ei ganske spennande og underhaldande bok, med bra framdrift og eit stødig språk. 

Lydbøkene i serien er blitt veldig populære - og det forstår eg godt. Ivar Nergaard si innlesing tilfører leseopplevinga noko ekstra - og gjer at eg legg til eit plussteikn:
Terningkast 4+.

Det blinde vitnet av Jørgen Brekke

Gyldendal 2024
302 sider
Lånt ebok BookBites

Nestenpensjonist Odd Singsaker er tilbake - med ei siste sak? Dette er bok nummer 8 i serien, men ho kan fint lesast som ei frittståande bok. Eg har lese og likt alle dei føregåande og hadde difor høge forventningar - som i stor grad vart innfridde. 

Historia startar med ei uvanleg hending: ei blind kvinne hevdar å ha sett (!) eit drap i naboleilegheita si. Kort tid etter vert den blinde kvinna funnen død. Dermed vert ei komplisert etterforsking sett i gang. 

Kan svaret ligga i fortida til kvinna? Kva har ho gjort, kvar har ho vore, kven har ho kjent? Dette får lesaren vita litt om undervegs via nokre dagboknotatar. 

Boka er ikkje så lang, men etter mi meining kunne deler av handlinga vore utkutta. Eg tykkjer t.d. at det er forstyrrande og irrelevant å lesa om bruk av tarotkort. Når forfattaren skal gjera det ekstra mystisk reagerer eg visst stikk motsett av det som truleg har vore føremålet. 

Terningkast 4.

I begynnelsen var mørket av Karin Fossum

Cappelen Damm 2024
285 sider
Lånt papirbok privat

Som alltid skriv Karin Fossum drivande godt, og som alltid er karakterane hennar heilt unike. Dette er fjerde bok i Eddie Feber-serien.

Tittelen gir bibelske assosiasjonar, og omslagsbiletet får ein til å tenkja på Hamlet - utan at eg kan sjå at det har relevans til handlinga i boka. 

Det er ingen tradisjonell krim og det handlar lite om vanleg politietterforsking. Men her skjer fleire brutale drap, og det handlar mykje om psykologi og vitneåtferd - og aller mest handlar det om kva utanforskap og einsemd kan føra til.

I begynnelsen var mørket er ei bra bok, men Fossum har vore betre før. Så dermed "berre": Terningkast 4+.

Svikere av Espen Skjerven

Liv forlag 2024
325 sider
Lånt ebok BookBites

Dette er fjerde bok i serien om Tom Greyston, sjølv har eg kun lese den tredje (Kleptokratiet) tidlegare. Det er kanskje årsaka til at eg ikkje er fullt så begeistra for boka som "alle" andre. 

Ikkje for det; det er ei velskriven og velkomponert bok, men for meg vart karakterane, også hovudpersonane, uklare og vage. Eg er ikkje blitt kjent med dei og forstår ikkje kva dei tenkjer og kvifor dei reagerer som dei gjer.
Til tider er det også noko overforklarande.

Plottet er originalt og innleiinga "passe ekkel". Stikkord for handlinga elles er likskjendingar, korrupsjon, konspirasjonsteoriar, miljøkriminalitet og miljøekstremisme. 

Terningkast 4.

Stille som snø av Ørjan N. Karlsson

Gyldendal 2024
Speletid
Lånt lydbok BookBites

I den tredje boka i Jakob Weber-serien er handlinga lagt til Bodø og Lofoten, og forfattaren skildrar natur og omgjevnader på ein bra måte.

Det er ei trist og opprørande historie som blir fortalt, og det vert elles teke opp ulike aktuelle tema. 
Etterforskarane sine privatliv tek litt stor plass i handlinga, men utan at det går noko særleg ut over framdrifta. Weber sjølv er ein sympatisk protagonist som har nokre utfordringar og som slit med å strekka til på ulike område. 

Også denne boka har tendensar til overforklaringar, og eg oppfattar forteljarmåten som omstendeleg. Men etter ei noko saktegåande midtparti aukar spenninga og tempoet mot slutten.
Terningkast 4.

Messe for en morder av Gard Sveen

Cappelen Damm 2024
383 sider
Lånt ebok BookBites

Andre bok i serien om politietterforskarane Ulf Sommer og Agnete Ness handlar om to saker som alt frå start av (truleg) har ein samanheng. Det handlar om ein farleg fange som har rømt og om eit forsvunne barn. Barnet er fangen si dotter. 

Sakene er skikkeleg utfordrande og med stigande spenning får lesaren følgja dei ulike etterforskingsstega og sjå korleis det utviklar seg. Det er sjølvsagt lagt ut både spor og villspor og dei ulike vitna er ofte upålitelege og/eller løgnaktige. 

Boka er ein type puslespelkrim som er både velskriven og velplotta, og for denne lesar framstår innhaldet som ganske realistisk. 
Terningkast 4+.

- - - - - - - - - - - - - -

Fleire omtalar av årets norske krimbøker (mine terningkast i parentes)

• Dukken i tauet av Unni Lindell (5)
• Sorgsankeren av Heine Bakkeid (5)
• Løvinnen av Sven Petter Næss (4+)
• Liksteinen av Marit Reiersgård (4)
• Redebyggeren av Merete Junker (4)

Samleinnlegg: Middelalderen

I denne samleomtalen skal det handla om høgmiddelalderen; i norsk historie rekna som perioden frå ca. år 1130 til ca. 1350; med andre ord frå då vikingtida tok slutt og til svartedauden kom. Bøkene nedanfor er veldig interessante og fortel mykje om denne dramatiske tida. I "mitt system" har eg kategorisert dei som historisk/biografiske dokumentarar. For meg fører lesing av slike bøker alltid til ein del nettsøk; eg vil gjerne lesa meir om personane og den historiske perioden. Dersom du som les dette også er interessert i vidare lesing har eg lagt inn ein del lenker.

Det handlar om følgjande historiske personar:

 - Ingerid Ragnvaldsdotter - norsk dronning, fødd ca 1108, død ca 1170

 - Magnus 6. Håkonson (Lagabøte) - norsk konge, fødd 1238, død 1280

 - Alv Erlingsson - norsk adelsmann, fødselsår ukjent, død 1290

 - Ingeborg Håkonsdotter - norsk kongsdotter og svensk hertuginne, fødd 1301, død ca 1361

Ingen av bøkene er "reine" biografiar, det handlar meir om tida dei levde i og om samfunnet rundt dei.  Hovudpersonane er likevel den raude tråden i kvar enkelt bok. 

Dronning Ingerids land av Mona Ringvej

Spartacus 2023
318 sider
Papirbok fått i gåve

I 1130 døydde kong Sigurd Jorsalfare, og i tida etter var landet prega av uro, konflikt og strid om kongemakta. Striden om makta hadde blodige og bisarre utslag og som dronning hamna Ingerid midt oppe i arvestrider og maktkampar. 
Ekteskap innan dei kongelege kretsane var storpolitikk den gongen - og Ingerid (som var av svensk kongsslekt) vart gifta bort alt som 12-åring. Gjennom ekteskap nummer to, med kong Harald Gille, vart ho norsk dronning. Då han vart myrda vart dei mindreårige sønene hans kongar, både "den ekte" som han hadde med Ingerid og "den uekte" som han hadde med frilla si. Barnekongane fekk seinare tilnamna Inge Krokrygg og Sigurd Munn. Kjeldene nemner ikkje Ingerid si rolle i samband med formyndarstyre, men forfattaren meiner at kongsmora må ha hatt ein svært sentral plass i styringa. Alt tyder på at ho var ei kvinne som hadde og søkte makt. Ingerid var gift fire gonger og fekk minst 10 barn, både i og utanfor ekteskap. 

Mona Ringvej har ein open og undrande skrivestil og fortel kva som er sannsynleg - og ho filosoferer over kva sagalitteraturen (Heimskringla, Fagrskinna, Morkinnnskinna, Sverressoga m.fl.) ikkje fortel om. Ringvej gir kvinnene ein plass i historia og gir oss eit anna syn enn det sagalitteraturen formidlar. Det er også interessant at forfattaren ruskar litt i ettermælet til kong Sverre og birkebeinarane.

Kongen, lova og landet av Jørn Øyrehagen Sunde

Kagge 2023
Speletid 9:00
Lyd Storytel

Undertittel: Kong Magnus Lagabøter, landslova av 1274 og det landet han skapte. 

Me skal nokre generasjonar fram i tid frå dronning Ingerid - og til den einaste kongen i denne perioden som ikkje førte krig. I staden bygde han landet på fredeleg vis med lover. Landslova av 1274 var den fyrste riksdekkande lova for Noreg og dessutan den fyrste som var skriftleg. 

Magnus skal ha fått utdanninga si av fransiskanarane i Bergen, og landslova syner at folk skulle ha ei viss omsorg for dei fattige. For eksempel vart grusomme skikkar som ordinga med gravgangsmenn fjerna. 

«Kongen, lova og landet» er både rettshistorie, politisk historie og kulturhistorie. Forfattaren skriv om eit samfunn som var prega av 100 år med borgarkrigar og politisk dragkamp mellom kongemakt og kyrkjemakt. Vidare skildrar han ein framsynt konge og gjer grundig greie for sjølve lovgjevingsprosjektet. 

Far til Magnus, den mektige Håkon 4. Håkonsson (han som vart frakta over fjellet som lite barn), førte ein aggressiv utanrikspolitikk og regjerte då Noregsveldet var på det største. Kong Magnus hadde andre ambisjonar og interesser, for å sei det slik. Rikspolitikken og utanrikspolitikken endra seg då også raskt etter at kong Magnus døydde av sjukdom i 1280. 

Kong Magnus var gift med Ingeborg Eiriksdotter, den fyrste dronninga som vart krona i Noreg. Henne får me lesa meir om i neste bok: 

Alv Erlingsson av Tore Skeie

Cappelen Damm 2010
Speletid 9:32
Lyd Storytel (ikkje lenger tilgjengeleg)

Undertittel: Fortellingen om en adelsmanns undergang.

Enkedronning Ingeborg fekk (eller tok?), som dronning Ingerid over, ei sentral rolle som rådgjevar for sønene Eirik og Håkon, som begge vart kongar. Ein av støttespelarane hennar var Alv Erlingsson.

Alv tilhøyrde ein mektig adelsfamilie og var ein mektig mann, så fallet hans var skikkeleg brutalt. Han enda opp som sjørøvar og vart lyst fredlaus - og til slutt henretta ved steile og hjul. 

Forfattaren og historikaren Tore Skeie skriv med innleving og kunnskap. Det er ei svært godt fortalt bok, ei bok som egentleg handlar meir om politikken, samfunnsstrukturen og tida hovudpersonen levde i - enn Alv sjølv. Borgarkrigstida var på dette tidspunktet over, men forholda til nabolanda Sverige og Danmark var utfordrande, og med stadig skiftande alliansar. 

Mykje av innhaldet i denne boka overlappar boka om Magnus Lagabøte over - og det same gjeld også for boka nedanfor. 

Kongelege og adelege arrangerte ekteskap var eit slags våpen i danninga av politiske, strategiske og militære alliansar. Det gjer inntrykk å lesa om at små barn - særleg døtre - vart brukte som eit middel for å oppnå slik makt.

"På samme måte som kongene giftet sine døtre inn i utenlandske kongehus, giftet de norske aristokratene seg inn i hverandres slekter. Strategiske ekteskap var den viktigste framgangsmåten for å bygge allianser med andre toneangivende familier, livsviktig for å holde seg innflytelsesrike i et urolig og stadig skiftende politisk landskap."

Meir om slik alliansebygging også i neste bok:

Jomfruen fra Norge av Tore Skeie

Cappelen Damm 2015
Lyd Storytel (ikkje lenger tilgjengeleg)

Boka er ein oppfølgar av Alv Erlingsson-boka, men er sjølvstendig og ei litt anna type bok. Dei mest sentrale personane i boka er kong Magnus Lagabøte og dronning Ingeborg sine søner Eirik 2. Magnusson og Håkon 5. Magnusson. I tillegg får me lesa om maktspel, intrigar og skiftande alliansar i og mellom dei norske, danske og svenske kongehusa. Konflikta mellom svenske kong Birger, hertug Erik og hertug Valdemar er heilt grotesk. 

Jomfrua som tittelen viser til er kong Håkon 5. og dronning Eufemia si dotter - som også heitte Ingeborg (og av og til Ingebjørg) - det same som farmora. Alt som liten baby vart Ingeborg Håkonsdotter lova bort til den svenske hertugen Erik Magnusson som då var rundt 20. Ho vart gift som 12-åring og fekk fyrste barnet då ho var 15. Ganske groteske greier det òg. 

Men Ingeborg var ikkje berre ei brikke og ei fødemaskin. Då både faren og ektemannen døydde vart den vesle sonen hennar (3 år) konge - både i Noreg og i Sverige. Hertuginne Ingeborg deltok heilt sikkert både i rådgjeving og styring, men kjeldene er noko uklare på dette punktet. Det ein veit er at då Ingeborg gifte seg på nytt med ein dansk hertug, vart det sett på som ein tryggleikspolitisk trussel. Dermed mista ho mykje personleg gods og vart fråteken politisk kontroll og makt.

Når ein lyttar til lydbok går ein gjerne litt i surr i alle Håkon'ane, Erik'ane, Magnus'ane og Ingeborg'ane. Eg tykkjer likevel at forfattaren gjer forteljinga om denne kaotiske og dramatiske tida i skandinavisk historie både levande, spennande og forholdsvis oversiktleg. 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

I samband med desse bøkene må eg i tillegg anbefala podkasten Kongerekka med Are Sende Osen. Her fortel programskaparen alternativt og humoristisk om norsk historie - men han får liksom fram essensen likevel. 

Lenke til podkast-episoden om Håkon 5

Serieomtale: A-gruppen av Arne Dahl

Serien om A-gruppen består av 11 bøker. Kvar bok er frittståande, men det er ein fordel å lesa dei i rett rekkefølge. Kronologien kan du finna nedanfor.

Jan Arnald brukar pseudonymet Arne Dahl i krimromanane sine. Han har gitt ut omlag 20 kriminalromanar i fire ulike seriar: A-gruppen er den fyrste serien, deretter kom Opcop-serien (4 bøker, ikkje utgitt på norsk og eg har heller ikkje lese dei), deretter Berger & Blom-serien (5 bøker) og tidlegare i år kom den fyrste i Nova-serien.

Arnald/Dahl bygger vidare på den tradisjonen som Sjöwall & Wahlöö danna med Martin Beck-serien, og både lesarar og kritikarar er samstemte om at dette er ein svært dyktig forfattar. 

Bokserien om A-gruppen er samfunnskritiske etterforskingsromanar med heller kompliserte plott, iblanda ein heil del filosofi, og alt dette krydra med humor og satire. Hovudpersonar er medlemene i det svenske Rikskriminalens spesialenhet for internasjonale voldsforbrytelser - A-gruppen. Eininga vart oppretta m.a. som ein reaksjon på den mislykka Palme-etterforskinga. Politifolka i gruppa har spisskompetanse på ulike felt, dei er handplukka til eininga og har utvida fullmakter. 

Bøkene kom ut i åra 1998 - 2008 og handlinga er lagt til omlag same tid. Dei gir eit godt tidsbilete av det svenske samfunnet - og det globale - rundt tusenårsskiftet. Dette er jo ikkje så lenge sidan, men det er tydeleg at den teknologiske og digitale utviklinga har endra seg betrakteleg desse åra. Tenk berre på at det på slutten av 90-talet ikkje fantest smarttelefonar, sosiale media var eit ukjent begrep og internettet var, om ikkje i sin barndom, så kanskje i sin ungdom.

Personskildringane er heilt fantastiske, som lesar vert ein oppriktig glad i alle hovudpersonane. Ein føler at ein kjenner dei, ein følgjer med på korleis dei har det - kvar for seg og saman - og korleis dynamikken i gruppa utviklar seg. Dei framstår som verkelege og trivelege menneske med normale tankar og kjensler. Alle har i tillegg nokre heilt ekstraordinære kvalitetar. 

Bøkene er spennande og veldig underhaldande, men dei er også filosofiske, melankolske og til ettertanke. Det gode og varierte språket, det fargerike persongalleriet, dei kompliserte og aktuelle sakene og dei overraskande vendingane gjer bøkene til verkeleg gode leseopplevingar. 

Det er andre gong eg les serien kronologisk, denne gongen i lydbokformat. Opplesar Jan Martin Johnsen er veldig dyktig, han får fram skiftande stemningar og engasjement samstundes som han les tydeleg i eit passe tempo.

Kort om hovudpersonane

Frå fyrste stund (og bok) er desse med:

Paul Hjelm. Som sagt er heile A-gruppen hovudpersonar, men det er Hjelm som er den mest sentrale. Han er i 40-åra, i starten av serien er han gift med Cilla, to tenåringsbarn. Har i fyrste bok eit kort og intenst forhold til kollega Kerstin, men det virkar som det ikkje blir noko meir. Glad i jazz. Skarp og filosofisk, intelligent og intellektuell. Etter kvart går han over til avdelinga for interngransing, men har framleis samarbeid med A-gruppen.

Kerstin Holm. Nyinnflytta frå Göteborg i bok 1, jamngammal med Paul og er/blir "hans andre hjernehalvdel". Eminent etterforskar og avhøyrsekspert. Syng i kyrkjekoret. Singel og skilt frå ein valdeleg ektemann. Både sterk og sårbar. Veldig sentral i bok 4. Operativ leiar av A-gruppen frå bok 6.

Gunnar Nyberg. Hadde tidlegare valdelege tendensar då han var Sveriges største politimann. No nyslanka og bamsesnill. Syng i kyrkjekoret saman med Kerstin. Slår inn dører når det trengst. Skilt, får ny kjæreste i bok 3. 

Arto Söderstedt. Albino og finlandsvensk, gift og far til fem. Grublande type, men også full av handlekraft. Bakgrunn som jurist og tidlegare forsvarsadvokat.

Viggo Norlander. Verdens snillaste - og eit monster bak rattet. Veldig singel, men plutseleg småbarnsfar og får sambuar som nesten 50-åring i bok 2. Får helsemessige utfordringar i bok 9.

Jorge Chavez. Av chilensk herkomst og omtalar seg sjølv som svartskallepurk. Liten, hissig, listig, kreativ. Blir kjæreste med Sara Svendhagen i bok 3.

Jan Olov Hultin. Sjef i bok 1 til 4. Ein pussig skrue med overblikk og ei fast og mild hand over gruppa. Nesten-pensjonist, inkontinent. 

Seinare blir gruppa utvida med:
Sara Svendhagen. Resultatorientert, dyktig, ser samanhengar. Tendens til å bli for engasjert. Eit hovud høgre enn partneren Jorge, utan at det plagar nokon av dei.
Lena Lindberg. Dukkar opp i bok 5, henta inn av Kerstin. Ung, sterk, fargerik, sjølvstendig. Blir ikkje skikkeleg kjent med henne før i bok 7.
Jon Andersson. Overført som følge av interngransking. Mobbeoffer, skaphomse. Går gjennom store endringar i bok 5.

Kort om bøkene

1. Misterioso

Me vert gradvis introdusert for hovudpersonar og miljø - og det er raskt klart at dette er ei krimbok utanom det vanlege. Også sjølve krimgåta og gjerningsperson er av det uvanlege slaget. Det same kan seiast om språket, dialogane og dei elegante overgangane frå den eine forteljarstemma til den andre. Dette trass i at forfattaren enno ikkje heilt har funne "stilen sin" her i den fyrste boka. 

Fleire svenske forretningsmenn blir funne drept i sine eigne heimar, og etterforsking viser at gjerningspersonen har lytta til eit heilt spesielt jazzopptak medan vedkommande har utført ugjerninga si. Det er behov for nokre ekstraordinære etterforskarar som kan tenkja kreativt, pragmatisk og metodisk - det er med andre ord ei sak for den nyoppretta A-gruppen. Media omtalar drapa som "maktmordene" - og gruppa kjenner sterkt på forventningar/krav om ei snarleg oppklaring. 

2. Ondt blod

Velkomponert og godt samanskrudd historie som handlar om ondskap i ulike former. 

Eit særs brutalt drap skapar sjokkbølger i Sverige. Spor peikar mot ein utspekulert seriemordar som herja i USA for fleire år sidan. Ifølge FBI er han død, er det ein copycat som no er på ferde?
Korleis stoppa vedkommande? Korleis ser mordaren ut? Kvar er han? Korleis kan han heile tida vera i forkant av etterforskinga? 

Spørsmåla er mange og saka nesten uhandterleg for medlemmane i A-gruppen.

 

3. Blind jakt (Upp till toppen av berget) 

Ei historie og eit plott med mange trådar; litt forvirrande i starten, men etter kvart svært fascinerande. Handlinga er egentleg for komplisert til at ein kan gje noko samandrag, men det byrjar i alle fall med eit barslagsmål og sluttar med noko heilt anna. Undervegs handlar det om terror, gjengkriminalitet, pedofile nettverk, spionasje og kontraspionasje. 
Den raude tråden er forvandlingar og endringar og det vert stadig vist til Ovids metamorfoser. Sært, men interessant - og faktisk; relevant for handlinga. 

4. Europa blues

Denne boka inneheld mykje! Startar med funn av nokre menneskerestar i jerveburet i ein zoologisk hage og held fram med eit makabert mord på ein 90 år gammal professor. Gresk mytologi og rasebiologisk forsking er andre element.
Spor fører etterforskinga til stader rundt i store deler av Europa og til enkelte menneske si mørke fortid. 
Som i alle bøkene i serien spelar privatlivet til medlemmane i A-gruppen ei viktig rolle. Gleder og sorger frå privatlivet deira inngår som ein naturleg del av handlinga.

5. Skjulte dyp (De största vatten)

Godt samanskrudd og skikkeleg spennande bok. Her vert lesaren engasjert på ulike måtar; ein finn både humor og alvor - både bisarre situasjonar og skarpe skildringar av utfordringar samfunnet og enkeltmenneske står ovanfor. 
Hovudhistoria er mord på ein asylsøkar. Den skuldige er politimann, men drapet har skjedd utan vitne og med eit svært uklart motiv.

Kerstin er i sentrum av handlinga, enkelte ting i fortida innhentar henne på overraskande vis.

6. En midtsommernattsdrøm

Fleire alvorlege hendingar, som at ein polsk sjukepleiar vert drepen med øks og at ein TV-sjef vert skoten og drepen, gjer at A-gruppen har mykje å stri med. Ikkje overraskande er det ein viss samanheng mellom desse hendingane.
I tillegg må gruppa takla omorganisering og ny leiing, samt at ein av dei blir skulda for noko svært alvorleg. 

Når alt skal oppklarast har faktisk også Shakespeare sitt stykke En midtsommernattsdrøm noko å sei. 

7. Dødsmesse

Ei fantastisk bra bok og eg siterer utdrag frå ein tidlegare omtale:
"Dei ulike historiane og den oppdelte handlinga vert presentert i akkurat passe dosar og det heile flyt riktig fint (....) Språkleg sett er det variert, elegant og stilsikkert. Dei mange lause trådane vert nøsta opp på ein overbevisande måte. Dødsmesse er ei svært underhaldande og spennande bok med både aktuelle og historiske hendingar, gode og originale skildringar, meisterleg komponert og med ein veldig bra avslutning. Stort meir kan ein egentleg ikkje forlanga av ei bok."

8. Mørketall

Boka startar med klipp frå avhøyr av pårørande og vitne i samband med at ei ung jente er sakna. Opplysningane som kjem fram er motstridande: Kva har dei egentleg sett og høyrt? Avhøyrsteknikkar og tolking/sortering av fakta er viktig for å finna ut kva som har skjedd. 

Fleire oppsiktsvekkande og brutale hendingar følgjer. Og ja, alt har ein samanheng, i eit svært intrikat plott.

9. Etterskjelv

A-gruppen vert verkeleg sett på prøve når det skjer eit terroråtak på ei t-bane i Stockholm. Frykt blant publikum og hysteriske tilstandar i pressa gjer at presset på etterforskarane vert uhyre vanskeleg å takla. Enklare blir det heller ikkje når det er intern uro i organisasjonen.  
Terroren får også eit etterspel - eller etterskjelv - både for enkeltmenneske og for samfunnet. Skildringa av eit kaldare og meir brutalt samfunn er tankevekkande og realistisk, og eg tykkjer at språket og stilen i boka avspeglar dette. 

10. Himmeløye

Fantastisk opning på denne boka, der forfattaren frå eit slags fugleperspektiv zoomar inn og ut på dei forskjellige hovudpersonane. 

Det vert vist til fleire tidlegare episodar frå dei føregåande bøkene, og trådane vert samla på elegant, men også på ein vemodig måte.
A-gruppen får eit par utfordrande saker å jobba med, men det er mykje som tyder på at A-gruppen skal leggjast ned. Gruppa er også prega av at ein av dei er blitt alvorleg sjuk. Paul Hjelm, som no jobbar utanfor gruppa, får eit heilt spesielt og superhemmeleg oppdrag. 
Avslutninga av boka er spennande, overraskande, elegant og veldig veldig fin. 

11. Elleve

Den aller siste boka er den mest spesielle. Det er ein slags epilog, og det er slett ikkje noko dårleg bok - men det er den som passar meg minst. Det blir liksom for høgtravande og "svevande" for meg. På den andre sida forstår eg forfattaren sitt behov for å plassera medlemmene i A-gruppen i ei meir "litterær setting".
Utgangspunktet er novellesamlinga Dekameronen av Giovanni Boccaccio, som skal vera eit mesterverk i verdenslitteraturen.
Eg viser elles til eit tidlegare blogginnlegg.

Vårlesing: Svensk seriekrim

Korte omtalar og vurderingar av svenske krimbøker lese og lytta til i det siste.

Dyphavn av Tove Alsterdal

Gyldendal 2024
346 sider
Lånt papirbok biblioteket

Tredje bok om Eira Sjödin, framhald av Rotvelte og Synkehull. 

Når me møter politikvinna Eira i denne (avsluttande?) boka er ho gravid - og ho er dermed friteken frå dei tyngste oppgåvene. I staden får ho ansvar for ei kald sak; nokre likrestar som er funne i elva. Det skal visa seg at dette likevel blir ei tung sak for henne, både fysisk og psykisk. 

Alsterdal skriv som alltid godt, og ho flettar inn ein heil del interessant historisk kunnskap. I saka som Eira etterforskar finst det koblingar både til Ådalskonflikten i 1931 og til ulike politiske konfliktar på 1960-talet. Ikkje overraskande er det også koblingar til Eira si eiga familiehistorie. Det dukkar elles opp mange interessante karakterar i handlinga. Avslutninga er fin og avklarande.

Dersom du likar langsam og stemningsfull bygdekrim er denne trilogien midt i blinken.
Sjølv konkluderer eg med eit terningkast 4+.

Skygger av Sara Strömberg

Kagge 2023
Speletid 10:48
Lånt lydbok BookBites

Meir svensk bygdekrim - og til ei bok og ein forfattar som vart tildelt Deckarakademins pris for beste svenske debut 2021. 

Handlinga er lagt til Åre - Storlien-traktene, det vil sei på norskegrensa. Hovudperson er Vera Bergström, ein litt uvanleg krimhelt som eg fekk litt sans for sidan ho er så utypisk. Vera er 50+, skilt, barnlaus, deprimert og slit med overgangsplager. Ho har blitt oppsagt frå jobben som redaktør i ei lokalavis og når handlinga tek til jobbar ho som skuleassistent. 

Når ei kvinne vert funnen død under mystiske omstendigheiter får Vera i oppdrag å skriva ein reportasje om korleis det mulege drapet pregar bygda. Politiet virkar å vera uinteresserte/inkompetente medan Vera vert meir og meir engasjert.

Historia er grei, karakterane truverdige og skildringane gode, men boka er langsam og med dårleg framdrift. 
Eg gir terningkast 4-, og då er eg snill.

Den andre søsteren av Peter Mohlin og Peter Nyström

Kagge 2022
Speletid 10:42
Lydbok Storytel

Andre bok i serien om John Adderley. Ein heilt annan type krim enn dei to over, her er det god framdrift og det er urbant og hektisk. 

Sjølve krimgåta handlar om to søstre som driv ei dating-nettside saman. Den eine søstera er veldig vakker og den andre er grusomt vansira i ansiktet. Så blir den vakre drept og den ikkje-vakre trur ho veit kven som gjorde det - og kvifor.

Hovudperson og etterforskar Adderley er tidlegare FBI-agent og lever no i Karlstad med ny identitet. I den fyrste boka Det siste livet fekk me vita ein del om bakgrunnen hans og i denne boka blir me ytterlegare kjend med han. I desperasjon og av omsyn til sin eigen tryggleik byrjar han å manipulera bevis og vitner i den pågåande saka. Heilt usannsynleg at noko slikt kan skje sjølvsagt, men det gir boka ein ekstra spenningsdimensjon.

Handlinga elles er heller ikkje særleg realistisk, men historia heng godt saman og karakterane er interessante.
Terningkast 4.

(Når ein ser på omslaget ser det ut som om også denne boka har fått pris. Det stemmer ikkje, men forfattarparet var nominerte for beste svenske debut i 2020 med forrige bok.)

----- ----- ----- ----- ----- ----- 

Så over til ein svensk krimforfattar som har gått under radaren for meg. Mikael Ressem er uvanleg produktiv og har gitt ut fleire krimseriar - men eg hadde faktisk aldri høyrt om han før ei av bøkene hans tilfeldigvis dukka opp som forslag i Storytel-appen.

Eg har no prøvd meg på to av seriane, men det er kun den eine eg kjem til å lesa meir av.

Levende død av Mikael Ressem

Lind & Co 2021
Speletid 10:23
Lydbok Storytel

Fyrste bok i ein serie som faktisk består av heile 18 bøker, av dei er i alle fall fem utkomne på norsk. Fyrste bok er langt frå perfekt, men er likevel ein lovande start for ein bokserie. Protagonisten har eit uvanleg yrke i krimromansamanheng; Erik Sandström er nemleg ambulansearbeidar. Men han har noko anna som går igjen blant krimheltar; eit alvorleg rusproblem.

Handlinga er lagt til Gävle ved midtsommar. I eit rutineoppdrag fraktar Erik og kollegaen hans ei ung kvinne til sjukehus. Pga. stikksår i armen reknar ein med at ho har teke overdose, og ho døyr etter nokre dagar. For politiet er saka opplagt, men Erik og politikompisen Patrik meiner det er noko som slett ikkje stemmer. 

Enkelte gjentakingar, noko overforklarande stil og overdose med medisinske ord og uttrykk trekker ned heilskapsinntrykket, så eg konkluderer med terningkast 4-.

Til slutt nokre få ord om dei to fyrste bøkene i SNG-serien.

Kodenavn Styx og Kodenavn Hades av Mikael Ressem
Lind & Co 2024
Lånt lydbøker BookBites

Kodenavn Styx startar friskt og eg vart raskt engasjert. Det handlar om ei akuttmedisinsk utrykningseining som jobbar opp mot etterretningstenesta i samband med at det er motteke ein terrortrussel. Dette er skikkeleg action, høgt tempo og bra underhaldning. Tenkte eg. Og så spennande at handlinga er lagt til Noreg! Trudde eg.  

Men det viser seg at desse bøkene ikkje berre er oversette til norsk. Faktisk er heile handlinga flytta over grensa og namn på både stader og folk er "fornorska". Eg oppdaga/forsto ikkje dette før eg var i gang med bok 2. Men etter å ha søkt litt på nettet fann eg då ut at Västerås var blitt til Stavanger, KG Segerstedt var blitt til KG Solbakken og Sjukvårdens nationella insatsgrupp (SNG) var blitt til Akuttmedisinsk utrykningsenhet (AMU).

Det er fullstendig unødvendig, irriterande og tullete å "oversetta" på ein slik måte. Eg skjønnar ikkje kva motiv forlag og oversettar Monika Yndestad har hatt for å gjera det. 

Dei norske utgåvene av Kodenavn Styx (terningkast 3) og Kodenavn Hades (terningkast 2) kan ikkje anbefalast. 

Vårlesing: Vikingtida

Vikingtid og middelalder har interessert og fascinert meg lenge, - og eg trur grunnlaget for interessa vart skapt då eg som tenåring las Sigrid-trilogien for fyrste gong. Opp gjennom åra har eg lese mykje om denne epoken, både skjønnlitterære bøker og sakprosa. Eg har ofte tenkt at eg er rar som har ei slik sær interesse, men har oppdaga at eg ikkje er åleine om det. Populariteten til bøker, TV-seriar og filmar om vikingar og vikingtida er visstnok stor.

Øystein Morten sine bøker om vikingkongane Olav Tryggvason og Olav den heilage har fått svært gode kritikkar, og i dette innlegget skal eg stadfesta at dei er velskrivne, interessante og underhaldande bøker. Andre vikingbøker som har fått gode omtalar er Den svarte vikingen av Bergsveinn Bergisson (meir om den også nedanfor) og ikkje minst Hvitekrist av Tore Skeie. Sistnemnde kjem med ny bok (om Harald Hardråde) til hausten, og det ser eg fram til.

Den vikingboka eg likte best (av dei eg har lese i det siste) er historia om oppdagaren Eirik Raude - og eg startar denne samleomtalen med den boka. 

Eirik Raude av Øystein Morten

Vigmostad Bjørke 2022
Speletid 11:25
Lyd Storytel

Øystein Morten er religionshistorikar og sakprosaforfattar - og sidan i fjor haust er han ordførar i Rollag kommune. Han har truleg ikkje så mykje tid til skriving, reising og gransking no for tida, men når han eingong gir seg i politikken bør han absolutt halda fram med å gi ut bøker. For eg vil gjerne ha meir! 

Det heiter at Eirik Raude  "oppdaga" Grønland, sjølv om det alt fantest folk og busetnader der då han kom dit i år 982. Men han og dei andre norsk-islandske landnåmsmennene grunnla dei fyrste norrøne busetnadene på øya - og det var han som gav øya namn. Elles er han kanskje mest kjent som far til Leiv Eirikson, mannen som "oppdaga" Amerika rundt år 1000. At han vart kalla "raude" hadde truleg samanheng med at han hadde raudt hår og skjegg, og det er muleg at han hadde eit heftig temperament. Han var i alle fall knytt til drapssaker både i Noreg og på Island, noko som gjorde at han vart dømd fredlaus. Ein annan årsak til at Eirik Raude for til Grønland var at det der på denne tida fantest mengder av ein verdifull ressurs: Kvalross. 

Forteljinga om Eirik Raude (fødd ca. 940 - død ca. 1002) byggjer på nokre få setningar i dei islandske sagaene. Desse setningane vert tolka (og utvida) av forfattaren, og han formidlar det heile vidare til oss lesarar på ein pedagogisk måte. Forfattaren byr dessutan på seg sjølv: Parallelt med at han granskar dei få skriftlege kjeldene som finst, inviterer han lesaren med på reiser til både Island og Grønland. Han skildrar natur, farvatn og omgjevnader og deler frustrasjonar og oppturar. Han fortel at han snakkar med ekspertar på ulike fagfelt og at han kjøper avansert VR-utstyr når koronanedstenging gjer at han ikkje kan reisa fysisk. 

Øystein Morten har ei fenomenal formidlingsevne, og som Åsmund Ådnøy (solvberget.no) skriv: "Hvis Indiana Jones og Lars Monsen hadde vært brødre og hatt en tredje bror, ville det vært Øystein Morten." 

Lydboka vert opplesen av forfattaren sjølv, også dette vert utført på ein god måte. 
Terningkast 5.

Då Øystein Morten var på Island i samband med innhenting av bakgrunnsstoff, lånte han hytta til forfattaren Bergsveinn Birgisson. Det vert òg ofte vist til boka om Birgisson sin fjerne forfar.

Den svarte vikingen av Bergsveinn Birgisson

Vigmostad Bjørke 2020 (Spartacus 2013)
Speletid 10:30
Lyd Storytel

Forfattaren er islending og etterkommar i 30. ledd etter Geirmund Heljarskinn, hovudpersonen i denne boka. Tidlegare har eg lese Birgisson si bok Mannen fra middelalderen som eg likte godt - og eg las (litt av) romanen han vart nominert til Nordisk råds litteraturpris for, Svar på brev frå Helga. Den likte eg ikkje i det heile tatt. Men boka om forfaren, denne svarte vikingen, likte eg ganske godt. 

Dette er sakprosa med skjønnlitterære element. Me skal nemleg svært langt tilbake i tid (800-talet) og forfattaren har i enkelte sekvensar dikta fram hendingar og samtalar. Dei skriftlege kjeldene er få og vage, og ofte sprikande. Desse har forfattaren vurdert opp mot kvarandre og gjerne samanlikna med segner og myter. Han har også støtta seg på vitenskaplege metodar og arkeologiske, lingvistiske og genealogiske funn.

Geirmund Heljarskinn altså, ein fascinerande mann med eit uvanleg liv og ei fargerik bakgrunn. Faren Hjør var høvding/konge på Avaldsnes (Karmøy) og mora Ljuvfina kom frå Bjarmeland og var av eit sibirsk urfolk. Geirmund hadde som mora mongolsk utsjånad og mørk hud - "heljarskinn". På nettsida Avaldsnes kan ein lesa meir om desse folka og sjå korleis ein tenkjer seg at familien såg ut. Etter at Harald Hårfagre tok over makta her i landet reiste Geirmund til Island. Han var ein av dei fyrste landnåmsmennene og dreiv internasjonal handel, mellom anna med kvalrosstenner frå Sibir og slavar frå Irland og Skottland. 

Den svarte vikingen vart nominert til Brageprisen 2013 for beste sakprosabok. Ikkje ufortent, for her er mykje interessant, men sjølv "datt eg av lasset" innimellom. Diktinga blir litt vidløftig, og det andre stoffet er ofte for detaljert, for repeterande og for springande. Som Øystein Morten gjer i sine bøker, skriv Birgisson seg sjølv inn i handlinga, men her er det ikkje så vellukka. 

Lydbokopplesar Endre Hellestveit les tydeleg og greit med passeleg engasjement.
Terningkast 4.

Det er altså sparsamt med skriftleg dokumentasjon bevart når det gjeld både Eirik Raude og Geirmund Heljarskinn. For dei to kongane nedanfor, Olav I Tryggvasson og Olav II Haraldson, er det i grunnen omvendt. Her er det nesten for mykje, fordi det vart dikta fram så mange vandrehistoriar, segner og legender om dei. Snorre og dei andre islandske sogeskrivarane sette saman sagaene sine omlag to hundreår etter at desse kongane levde. Dei bygde på endå eldre historiar og alle helteforteljingane vart nok pynta på og tilpassa det rådande samfunnssynet som fantest på 1200-talet. Det er opplagt at element er blitt lagt til og/eller trekt frå - og at enkelte historiar berre er tull og oppspinn. Øystein Morten har ikkje berre granska kongesagaene nøye; han har i tillegg brukt andre meir samtidige (og dermed sannsynlegvis meir truverdige?) kjelder.

Jakten på Olav den hellige av Øystein Morten

Spartacus 2013
Speletid 5:58
Lyd Storytel

Det er egentleg heilt utruleg at me aldri blir "ferdige med" denne kongen som levde for 1000 år sidan, men Morten kjem med nye vinklingar og interessante teoriar i denne boka. Det er ei todelt "jakt" det blir fortalt om. På den eine sida er det ei jakt etter det som kanskje er restane av deler av liket hans og på den andre sida; ei forteljing om mennesket Olav Haraldsson og samtida hans. 

Jakten på Olav den hellige er ei ganske kort bok (papirutgåva er på 256 sider), men forfattaren går grundig til verks. Han fortel utførleg om samfunnsforholda, storpolitikken og dei mange og skiftande alliansane som leda opp til den store konfrontasjonen då kongen fall på Stiklestad den 29. juli 1030. Det handlar også om kva som skjedde etterpå, både med maktforholda i Noreg - og med sjølve liket. 

Boka er interessant og lettlest. Til tider er det noko oppramsande, men Øystein Morten skriv med ein lett penn og med glimt i auga.

Eg vart dessverre aldri heilt fortruleg med opplesaren av lydboka. Den totale lese-/lytteopplevinga vart dermed eit terningkast 4. 

Jakten på Olav Tryggvason av Øystein Morten

Vigmostad Bjørke 2019
Speletid 9:25
Lyd Storytel

Denne kongen levde i siste halvpart av 900-talet, og han var konge i Noreg berre i fire-fem år. Likevel er han "kjent" for folk flest, også i dag. Det er egentleg veldig rart. 

Forfattaren peikar på at dei eldste skriftlege kjeldene er sprikande, og at det difor er vanskeleg å sei kva som er sant og ikkje. Når forfattaren reiser i fotspora til Olav Tryggvasson blir det ei ganske omfattande reise, på kryss og tvers i Nord-Europa. Arkeologiske funn og andre spor tyder på at ein del av det Snorre og andre sagaforfattarar fortel om, stemmer - men det er minst like mykje som ikkje er sant. 

Jakten på Olav Tryggvasson er ei underhaldande bok der forfattaren pirkar borti vedtekne "sannheiter". Olav Tryggvasson var i alle fall neppe så sprek og tapper som sagaene vil ha det til, og han likna heilt sikkert ikkje på Fritjof Nansen. (Teiknaren Erik Werenskiold brukte naboen Nansen som modell då han illustrerte den norske praktutgåva av Heimskringla i 1899.)

Kvar er Svolder, staden der Olav Tryggvasson fall i eit slag i år 1000? Det er det ingen som veit heilt sikkert, men Øystein Morten meiner at det er snakk om øya Ven i Øresund - og at det ikkje fann stad i år 1000, men i 999. Forresten er det ikkje sikkert at kongen døydde ved Svolder/Ven heller. Ei av legendene som oppsto i ettertid var at han overlevde, flykta og levde resten av levetida som munk i Midtausten. 

Det fungerer fint med lydbok, men det er greitt å ha tilgang til kart og oppslagsverk medan ein lyttar. Her er forfattaren sjølv opplesar av boka. Terningkast 4+.

Vinterlesing: Svensk og dansk seriekrim

Korleis skal ei krimbok avsluttast? 

Med happy ending? Med ein open slutt der lesaren kan tenkja vidare på korleis det går? Med ein pirrande cliffhanger? Med ei grundig oppsummering der alle involverte og mistenkte er samla i biblioteket? Eller - er det slik at alle forteljingar MÅ vera grundig forklart og avslutta?

Slike tankar får eg av og til - og eg har ikkje noko fasitsvar. Me som les krim er like ulike som andre folk og smaken er som kjent som baken. Eg likar ikkje overforklaringar - men eg likar heller ikkje at avslutninga kjem altfor brått på. For meg er det vesentleg at det ikkje heng att (for mange) lause trådar og at oppklaringa/avslutninga ikkje er altfor lang og detaljert. Ei dårleg avslutning kan faktisk gjera ei elles god bok - dårleg. 

Nedanfor finn du eksempel på bøker med både gode og mindre gode avslutningar.

Denne samleomtalen startar med eit dansk innslag.

Den nittende øya av Thomas Bagger

Vigmostad Bjørke 2023
Speletid 11:19
Lånt lydbok BookBites

Her snakkar me krim etter min smak: Det er mørkt, skummelt, blodig og uforutsigbart. I del to i serien om spesialagentane Lucas Stage og David Flugt i Task Force 14, er det Lucas som er fokus. Han deler forteljarstemme med kriminalteknikaren Sidsel Jensen. 

Handlinga er lagt til Færøyane der det har skjedd eit uhyggeleg massedrap. Fire prestar er funne drepne inne i sakristiet i ei kyrkje i ei lita bygd. Lucas vert sendt avgarde saman med Sidsel for å bistå det lokale politiet. Saka ser ut som eit rituelt kollektivt sjølvmord, men enkelte ting tyder på at det ikkje er slik. Likevel er det er ingen teikn eller spor om at nokon utanfrå har utført drapa. Og kvifor er det slike ubegripelege mengder med blod?

Sidan Sidsel vaks opp på Færøyane skulle ein tru at ho hadde betre grunnlag for å kommunisera med lokalbefolkninga. Slik er det ikkje, og etter kvart får me vita kvifor ho har bytta namn og kvifor ho ikkje lenger har kontakt med familien sin.
Parallelt med drapssaka får me Lucas si historie. Om ein tøff barndom på institusjon i Polen og at han vart adoptert til ein dansk familie som 12-åring. Det er ikkje tilfeldig at Lucas er blitt så eksentrisk som han har blitt.

Avslutninga av Den nittende øya er sjokkerande; her skjer ein brutal plottvist og ei omdreiing av historia som eg absolutt ikkje såg komma. Eg veit at andre har reagert negativt på dette, men sjølv set eg pris på slikt overraskingar. 

Opplesar Trond Heien si låge og intense stemme passar utruleg godt til stemninga i boka. 
Terningkast 5.

Så over til svenskane.

Skylden man bærer av Michael Hjorth og Hans Rosenfeldt 

Aschehoug 2023
Speletid 10:46
Lånt lydbok BookBites

Dette er ein av mine favorittseriar: Velskrive, gode plott, god oppbygging, overraskingar, spenning og særdeles interessante karakterar. I den 8. og mest truleg siste boka i serien om Sebastian Bergman samlast trådar frå dei tidlegare bøkene. Bokserien må lesast kronologisk.

Kriminalpsykolog Sebastian viser seg frå ei meir sympatisk side enn han har gjort tidlegare. Tidlegare har han "trakka på" folk og deira kjensler og haldningar, både privat og profesjonellt. No vil han gjerne framstå som respektabel og seriøs, men motivet for dette er mest for å halda ein god relasjon til dotter Vanja og barnebarnet. Nok ein gong vert han involvert i ei drapssak, sjølv om han egentleg ikkje er ønska av medarbeidarane i Riksmord. Men den aktuelle gjerningspersonen har lagt igjen spor som bortimot "ropar" etter Sebastian. Det vert etter kvart klart at det truleg er ein copycat som er på ferde; mordaren kopierar tidlegare saker som Sebastian har vore involvert i. 

I ein annan handlingstråd møter me Cathy Cunningham. Far hennar Tom var ein gong Sebastian sin pasient og ven. No er han død, og ein av dei siste ønska han hadde var at Cathy og Sebastian skulle møtast. Kvifor det? Det viser seg at nesten alt Tom har fortalt til Sebastian er løgn. Kva kan vera motivet for det?

Boka er elles svært handlingsrik og interessant og eg likte ho veldig godt. Eg hadde faktisk "sikta meg inn" på ein 6'ar, men så er det avslutninga då.. Er det ein cliffhanger til ei eventuell framtidig bok? Eller er det meininga at det skal vera ein så open slutt? Dersom det kjem eit framhald av serien er det faktisk ei glimrande avslutning, elles er det ikkje det. Meiner eg.

Lydboka er (som alltid) veldig bra opplest av Ivar Nergaard. 
Terningkast 5.

Mirage av Camilla Läckberg og Henrik Fexeus

Bonnier norsk forlag 2023
Speletid 11:19
Lånt lydbok BookBites

Den tredje og ganske heilt sikkert siste boka om Mina Dabiri og Vincent Walder. 

Stemninga i etterforskarsgruppa har endra seg etter hendingane som fann stad i forrige bok. Handlinga er lagt til desember og jul, men det blir lagt ein dempar på julestemninga når det vert funne fleire samlingar med menneskebein i ein tunnel. Avdelingsleiar Mina tek igjen kontakt med mentalisten Vincent sidan dei ikkje kjem nokon veg i etterforskinga.

I ein annan tråd møter me justisministeren som vert trua på livet. Han er "tilfeldigvis" Mina sin eks-mann. Kven er det som er ute etter han - og familien hans? Vincent har også motteke truslar, og han slit dessutan både med familien og med karrieren som mentalist. Som i Sebastian Bergman-serien vert ein kjend med ei heil etterforskargruppe, der alle har sine private utfordringar i tillegg til sjølve jobben. I dei to fyrste bøkene tok privatlivet - spesielt Mina og Vincent sine tvangshandlingar - for stor plass, i denne boka er det ikkje så utbrodert.

Forfattarane "gir seg på topp" i og med at dette er den beste boka i serien. Mirage er underhaldande, svært spennande og har mange uventa bihistoriar og vendingar.
Men.
Eg er ikkje nøgd med avslutninga. Den blir rett og slett for søkt og eg føler meg litt "snytt" med ei slik sær forklaring.

Opplesar Anne Ryg les tydeleg, men seint. Eg set pris på at det er høve til å justera hastigheiten i appen.
Terningkast 4+.

Stormberget av Liza Marklund

Cappelen Damm 2024
268 sider
Lånt ebok BookBites

Den tredje og siste i Polarsirkel-serien, dei andre er Polarsirkelen og Kallmyren. Det er ein krimserie dette, men denne avsluttande boka er like mykje ei familiekrønike og/eller familedrama. 

Sjølve krimgåta startar med eit likfunn i ei myr. DNA-analyse viser at vedkommande er ein nær slektning av Wiking Stormberg. 

Wiking er ein svært sympatisk protagonist. Han har - og har hatt - sine utfordringar, og det kan ein trygt sei at forfedrene og -mødrene hans òg har hatt.
I notid er Karin, mor til Wiking, død. I samband med opprydding etter henne kjem mange hemmelegheiter til overflata. Wiking oppdagar at det er mykje han ikkje veit om sitt eige opphav. 

I tilbakeblikk får ein historia om Karin og familien. Dessutan får me historia om Stenträsk og omegn, om alle naturinngrepa som dei store vasskraftutbyggingane på 1950- og 60-talet førte med seg. Om små samfunn som vart sett under vatn, om nye samfunn som vart til i samband med arbeidet, om at dei same samfunna deretter vart fråflytta. Og om oppvekst i eit slikt omskifteleg miljø. 

Stormberget er både velskriven, interessant og spennande - men også her reagerer eg på avslutninga. Kvifor så oppramsande og brått? Fann forfattaren plutseleg ut at boka var lang nok?
Terningkast 4.