Bokomtale: Alfabethuset av Jussi Adler-Olsen

Lydbokforlaget 2014
Speletid: 18 t 17 min
Opplesar: Ola G. Furuseth
Oversetjar: Kirsti Øvergaard

Romanen Alfabethuset vart skriven lenge før Adler-Olsen byrja på suksess-serien sin om Avdeling Q og er ei heilt anna type bok. Dette er ein lågmælt og langsam thriller som handlar om mennesket si evne til å overleva dramatiske og rystande hendingar, om lovnader og svik, samt om å ta oppgjer med fortida. Handlinga føregår på to tidsplan; i 1944 i Nazi-Tyskland og i 1972 i England og Vest-Tyskland.

Del 1 av boka tek for seg krigens redsler på ein annan måte enn tradisjonelle krigsromanar; her er me ikkje ved frontlinjene, men i eit mareritt av ein psykiatrisk avdeling i Tyskland heilt på slutten av andre verdskrig. Hovudpersonane er barndomsvenene Bryan og James, to britiske jagerpilotar som vert skotne ned under eit oppdrag over Tyskland. Dei bergar seg i fyrste omgang ved å skyta seg ut i fallskjerm, og dernest ved å ta seg ombord på eit lasarettog. Toget er fylt opp av psykisk og fysisk skada personar; høgt rangerte SS-offiserar frakta frå Austfronten, - mentalt forstyrra av granatsjokk og andre krigstraumer. Dei to britane byttar rett og slett plass og identitet med to døde/døyande pasientar på toget - og havnar på det viset på ein spesiell avdeling på eit psykiatrisk sjukehus; Alfabethuset.

Tittelen på boka spelar på den typisk tyske systematiske orden; Ordnung muss sein - alle soldatane på lasarettet fekk ein bokstavkode som tilsvara grad av tenestedyktigheit og -udyktigheit. Bryan og James sin kamp for å overleva i Alfabethuset foregår på mange frontar. Dei latar som om dei er sinnssjuke, dei kan ikkje gje seg til kjenne og vert utsett for sjukehuset si eksperimentelle behandling og medisinering. Dei kan ikkje avsløra at dei kjenner kvarandre eller snakka sitt eige språk. Tvang, tortur, uhygieniske forhold og ustabile medpasientar er andre utfordringar. Korleis unngå å bli sinnssjuk når ein skal simulera sinnssjuk - i slike sinnssjuke omgjevnader? Etter kvart viser det seg også at dei ikkje er dei einaste simulantane på avdelinga. Dei allierte si bombing vert også - paradoksalt nok - ei utfordring når krigen nærmar seg ei avgjerd. Bryan og James er i ein desperat og livsfarleg situasjon, men det vert klart at kun ein av dei to venene er i stand til å laga fluktplanar og rømma frå huset.

Det skremmande opphaldet på det psykiatriske sjukehuset varer ufatteleg lenge, ikkje berre for hovudpersonane, men også for lesaren. Fyrste delen av boka er detaljrik og temposvak og kan oppfattast som lang, - det er krevjande, men også svært interessant lesing. Ein vert kanskje litt forvirra av alle karakterane - som har uvante tyske namn - og i tillegg kallenamn som Bryan og James gir dei: "Den kopparrede", "Bredansiktet", "Kalendermannen" og "Postbudet".

I del 2 møter me att den av dei to som til slutt klarte å flykta frå Alfabethuset. Det har gått nesten 30 år, tanken på den etterlatne venen og mareritta frå krigen har han fortrengt i løpet av tida som har gått, - men så dukkar ein person opp som gjer alle dei vonde hendingane frå krigen aktuelle igjen.

Siste del av boka har eit høgare tempo enn den fyrste; det vert bygd opp ei akselererande spenning, - mot det siste og uunngåelege oppgjeret. Mange av dei lause trådane i del 1 får si forklaring i del 2, men dessverre finn eg den avgjerande raude tråden for lite truverdig. Det er så mange tilfeldigheiter og usannsynlege ting som skjer i del 2, tykkjer eg. Det er lett å merka at Adler-Olsen har utvikla seg som forfattar sidan han skreiv Alfabethuset i 1997. Historia er noko langdryg og det går ein del tid før ein kjem inn i forteljinga og tankane til hovudpersonane. Forfattaren formidlar dei ulike stemningane og skildrar dei ulike miljøa godt. Det krigs- og medisinhistoriske innhaldet er detaljert og virkar autentisk, men ein del av hendingane som det vert fortalt om er ulogiske og lite truverdige. Eit anna moment som trekk ned i vurderinga mi, er at heile boka er for ordrik; for omstendeleg og langdryg. Eg anbefalar likevel boka fordi ho har eit originalt og spesielt tema og eit spennande og utspekulert plott.

Ola G. Furuseth utfører jobben sin på ein grei måte som opplesar av lydboka. Han les tydeleg og med passe stor innleving. Eg tykkjer stemma hans er "for ung" for ei bok med eit slikt innhald, men det er vel kanskje ei smakssak.

Takk til Lydbokforlaget som sende meg lytteeksemplar.