206 sider
Lånt ebok BookBites
Undertittel: USAs rasistiske historie
For mange av oss er det heilt ubegripeleg at amerikanarane kunne velja ein uberekneleg, løgnaktig, narsissistisk, mannssjåvinistisk og rasistisk president i 2016 - og på nytt i 2024. Denne boka bidreg til å gjera dette ubegripelege litt klårare.
Innleiingsvis fortel forfattaren om kor optimistisk han var med tanke på det amerikanske samfunnet då Barack Obama vart vald som president i 2008. Då såg det ut til at USA var på veg til å bli eit velfungerande fleirkulturelt demokrati.
Han tok feil.
I etterpåklokskapens lys seier han: "Det jeg ikke forsto, er hvor dypt rasismen i det amerikanske samfunnet stikker, og hvordan det amerikanske samfunnet er uforståelig uten at man kjenner denne rasismens historie".
Raknes meiner at USA si historie følgjer eit fast mønster. Kvar gong afroamerikanarane har fått ein rett eller oppnådd noko, har det komme voldsomme tilbakeslag og motreaksjonar. Det skjedde til dømes etter borgarkrigen då slaveriet formelt sett vart avskaffa, men der undertrykkinga og rasismen heldt fram, både i nord og i sør, i andre former.
USA har aldri teke noko oppgjer med den rasistiske historia si. Forfattaren hevdar at amerikanarane har brukt strategiar som kvitvasking, bagatellisering, fortrenging og rein historieforfalsking når det gjeld desse vanskelege sidene av si eiga historie. For det er ei grusom historie; om slaveri, massakrar, lynsjingar og apartheid. Om undertrykking og diskriminering så systematisk og gjennomført at det ikkje er til å tru.
Boka er bygd rundt fire personar som brukte store delar av livet sitt til å kjempa for borgarrettar og mot rasisme: slaven og forfattaren Frederick Douglass, sosiologen og aktivisten W.E.B. Du Bois (som eg aldri hadde høyrt om før), fredsprisvinnaren Martin Luther King og den tidlegare presidenten Barack Obama. (På omslaget er også bilete av to kvinner som kjempa den same saka; Ida Wells og Rosa Parks, men desse blir berre nemnde såvidt i boka)
Den raude tråden elles i boka er den amerikanske sjølvstendefråsegna frå 4.juli 1776 der det heiter: «Vi mener at dette er selvklare sannheter: at alle mennesker er født like, og at de har fått visse umistelige rettigheter av sin skaper».
Teksten til fråsegna vart hovudsakleg skriven av Thomas Jefferson, ein av USA sine landsfedrar, men sjølv slaveeigar - og følgjeleg rasist. Afroamerikanarane vart ikkje kvitt slavelenkene før i 1865, og det skulle gå endå eit hundreår før dei fekk stemmerett.
Hvit makt er ei lærerik, lettlest og veldig bra bok. Forfattaren har fått med seg mykje på dei vel 200 sidene. For å forstå dagens politiske situasjon er det nyttig med kunnskap og fakta om historia.
Me er mange som er bekymra for demokratiet i USA. Og i desse dagar kan ein legga til: bekymra for framtida for oss alle.
