Då eg førebudde Dikt og slikt for månaden desember bestemte eg meg kjapt for at ein av Trygve Hoff (1938 - 1987) sine salmar/sangar måtte vera med. Nordnorsk julesalme er kanskje den best kjende, men eg valde meg diktet/salmen nedanfor.
Lyset i mørketida var ein adventserie sendt på NRK i 1985. Programmet er noko håplaust amatørmessig og gammaldags sett med 2023-auge, men ein kan likevel få eit inntrykk av kor god formidlingsevne Trygve Hoff hadde.
Et lys imot mørketida
Det kvile ei natt Over landet i nord Der husan e små og Dær kor menneskan bor
Men tida e travel I karrige kår Rokken han svive Og vævstoln går
Det lever i løa I naustet og smia Et lys et lys Et lys imot mørketida
Snøen ligg tung Over frossen jord Ute står mørket Om fjell og om fjord
Vår herre gir livberging Søtmat og sul Når døgnan sig fræm Imot advent og jul
Så støype vi lys Midt i haraste ria Et lys et lys Et lys imot mørketida
Dagen e borte Og natta e stor Men i mørketidslandet Skal høres et ord
Om sol som skal snu Så det bære mot dag Om folk som skal samles Til helg og til lag
På veien mot Betlehem Bær ho Maria Et lys et lys Et lys imot mørketida
Ein litt for klissete versjon etter min smak, men her framfører Maria Haukås Mittet Et lys i mørketida (saman med Rune Larsen, Mariann Aas Hansen, Alexander Rybak og Hans Petter Moen)
Boka innleiar med nokre ord til ettertanke frå ein ukjent soldat:
"Vi de uvillige, ledet av de ukvalifisertetil å drepe de uheldige, dør for de utakknemlige."
Når ein skal ta til på ei bok av John Hart kan ein ikkje forventa ei lettlest og koseleg leseoppleving. Den uvillige stadfestar dette. Boka er mørk, dyster og valdeleg - men også svært velskriven.
Handlinga er lagt til North Carolina, USA, i 1972. Omgjevnader og landskap er kjent frå tidlegare bøker av Hart, og det same gjeld deler av tematikken; vanskelege oppvekstvilkår, dysfunksjonelle familiar, lokalsamfunn prega av krise, vald og kriminalitet. Bakteppet i denne forteljinga er dessutan ein krig (Vietnamkrigen) som hadde store konsekvensar, både politisk og menneskeleg.
Hovudpersonen er Gibson (Gibby) French, 18 år og yngstebarnet i familien. Dei to eldre brødrene hans, tvillingane Robert og Jason, har tenestegjort i Vietnam. Robert fall i krigen og Jason kom heim, men med sår og arr på kropp og sjel, og vart involvert i kriminelle aktivitetar. Når historia startar har Jason akkurat sona ferdig ei fengselsstraff - og han vil gjerne bli kjent med veslebroren på ny. Men Gibby er i skvis. Foreldra vil ikkje ha noko med Jason å gjera og forbyr også Gibby å ha kontakt med han. Gibby, på si side, er nysgjerrig på broren og det livet han fører. Samstundes er han svært bevisst på at han sjølv er og har vore overbeskytta, spesielt av mor si. Faren er politimann og det gjer alt endå meir problematisk.
Jason har planlagt ein perfekt dag saman med veslebroren; ein dag med bilkøyring, festing og damer. Men slik blir det ikkje. Ei av kvinnene blir i etterkant funnen drept på ein svært bestialsk måte, og Jason blir mistenkt for å ha teke livet av henne. Gibby blir brått og brutalt vaksen av denne hendinga, og det skal også få store konsekvensar for andre.
I ein annan handlingstråd møter me X, ein mystisk dødsdømt fange som har stor makt og som rår over uendeleg med ressursar. Dette trass i at han snart skal henrettast. Det er kanskje vanskeleg å tru på denne delen av historia, men eg valde å "godta" dette premisset - noko som er vesentleg for resten av handlinga og for sjølve leseopplevinga.
Den uvillige er ein rå thriller, skriven på ein måte som gjer lesaren så oppslukt at ein ikkje klarar å leggja boka frå seg. Det er spenning og skrekk, det er intensitet og desperasjon, det er overraskingar og vendingar. Dei fleste karakterane har noko dei slit med og mange er prega av verknadene av krigen. Kvar einaste karakter er "komplett" og "fleirdimensjonal", også bikarakterane, som Gibby sine vener Chanse og Becky. Me kjem veldig nær faren i familien, sidan han - naturleg nok - engasjerer seg så veldig. Han kjempar fleire kampar, både bokstaveleg og i overført tyding. Mora derimot, er fjern, både kjenslemessig og på andre måtar. Foreldra er øydelagde av bitterheit, sorg og sakn og det ser ikkje ut til at dei kan "reparerast". Korleis kan dei bli i stand til å takla det som er i ferd med å skje no?
Mykje av spenninga i boka handlar om korleis Gibby handlar og reagerer. Er han i stand til å ta dei rette vala i den ekstreme situasjonen som har oppstått? Den karakteren som er mest samansett og som gir sterkast inntrykk er likevel Jason. Om noko skal innvendast med boka, må det vera avslutninga. Den er mildt sagt overraskande, og det er muleg at forfattaren dreg det altfor langt her. John Hart er ein meisterleg historieforteljar og har alltid fleire "lag" i forteljingane sine. I denne boka er han innom fleire tema og kjensler: Familie, kjærleik, venskap, lojalitet, tap, sorg, sinne, skam, angst, smerte. I tillegg inneheld boka ein skarp kritikk av dåtidas (og kanskje notidas) politi- og påtalemakt og retts- og fengselsvesen.
I boka vert det sett søkelys på dei skadelege verknadene fengsel og krig gjer med enkeltmenneske, familiar og lokalsamfunn. Ein kan stilla spørsmål som: Kan kriminalitet bremsast og stoppast med harde straffer? Korleis ta vare på og følgja opp krigsveteranar?
Boka passar ikkje for alle, til det er handlinga for brutal og valdeleg. "Skrekkfilmskurkane" X og Reese vert framstilt som så ekstremt onde og kyniske at det nesten er uforståeleg at det går an å skapa noko slikt. Samstundes veit me at ondskap og kynisme er eit reellt problem innan visse miljø. Eg meiner det difor er innafor å visa ei slik "vrangside" av samfunnet.
John Hart sine bøker er frittståande og ein treng ikkje ta omsyn til kronologi. Eg trur eg har lese alle bøkene hans - Løgnenes konge, Ved elven, Det siste barnet, Brødrene fra Iron House, Syndenes forlatelse og Mørkets testament. Med unnatak av sistnemnde var dei alle sterke og gode leseopplevingar.
Kyrre Haugen Sydnes (mest kjent som kaptein Sabeltann) er opplesar av lydboka. Eg tykte han hadde for dårleg diksjon i starten, men det gjekk seg til. Det er effektfullt (og godt gjort) at han les så lågmælt, og likevel med så stort engasjement.
Illustrasjon: Utklipp frå bok365.no. Steffen Kverneland: En amputert klassiker til glede for nye lesere (Dagbladet 1998, gjenutgitt i «Amputerte klassikere III»)
(Kopi av ein bloggpost frå november 2018. Statistikken syner at innlegget har hatt svært mange visningar - så dette er ein slags "ønskereprise")
Eg er ikkje særleg "julete" av meg; eg tykkjer det er altfor mykje mas og (kjøpe)press i samband med desember og advent.
Ofte har eg mest lyst til å melda meg ut av heile jula og julehysteriet - men så går jo ikkje det heller. Det er eit paradoks at juleførebuingar - som egentleg skal vera så hyggeleg og koseleg - fører til at folk stressar seg forderva.
Samstundes er eg glad me har julemånaden óg, me treng kos og lys og varme i vintermørket. Løysinga er å gjera det beste ut av det; senka skuldrane og å unngå å samanlikna seg med "alle andre". Nokre av oss finn roen med julemusikk, juleforteljingar og juledikt. Kva som skal til for at det skal bli julestemningsfullt er sjølvsagt høgst individuelt, men nedanfor finn du favoritt-julediktet mitt.
Då Arild Nyquist skreiv Nå er det jul igjen i 1972 vart det bråk, - diktet hamna faktisk i Stortinget, der det vart lese opp frå talarstolen "til skrekk og advarsel" over innkjøpsordninga. Det etablerte og seriøse litteratur-Noreg likte ikkje slikt tøys.
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Ja, nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Og grauten koker!
Og grauten koker!
Og grauten koker!
Og grauten koker!
Ja nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Og spurven sitter!
I ne-e-e-ket!
Og jæææ-æææii stapper!
Min lange pipe!
Og synger:
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Og bestefar kommer!
Og bestefar kommer!
Og bestefar kommer!
Og han er nisse!
God kveld, du gamle!
God kveld, du gamle!
God kveld, du gamle!
Sett fra deg stokken!
Ta av deg maska!
Her har du flaska!
Ta av deg maska!
Her har du flaska!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Og vi synger salmer!
Under juletrepalmer!
Og vi synger salmer!
Under juletrepalmer!
Og jeg pakker opp skrujernet!
Og jeg pakker opp skrujernet!
Og jeg pakker opp skiskraperen!
Og jeg pakker opp skiskraperen!
Takk onkel Petter!
Takk tante Laura!
Den der var grei den!
Den der var grei den!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Og ribba smaker!
Og her er kaker!
Og ribba smaker!
Og her er kaker!
En liten dram til?
Litt mere sursild?
Litt mere sursild
Litt mere sursild...
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Ja nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Nå er det jul igjen!
Frå samlinga Nå er det jul igjen! og andre dikt (1972)
Påbyrja i oktober, fullført i november: Hans Olav Lahlum - Terningmorderen - Norsk krim - Lånt ebok BookBites Pascal Engman og Johannes Selåker - Til minne om en morder - Svensk krim - Lånt lydbok BookBites
Lese i november: Kim Leine - Karolines kamp - Dansknorsk roman - Lånt ebok BookBites David Lagercrantz - Obscuritas - Svensk krim - Lånt lydbok BookBites Arnaldur Indriðason - Mur av taushet - Islandsk krim - Lånt papirbok biblioteket John Hart - Den uvillige - Amerikansk krim - Lyd Storytel Ørjan N. Karlsson - Natten reiser alene - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Påbyrja i november, fullførast i desember: Hilary Mantel - Skygger av et liv du kunne ha levd - Britisk memoar/sjølvbiografi - Lånt papirbok biblioteket Tony Fischier - I mesterens skygge - Svensk krim - Lånt lydbok BookBites
Påbyrja i november, utsett på ubestemt tid: Jørgen Jæger - Skjebnedøgn - Norsk krim - Lånt lydbok BookBites
3 lyd, 3 ebøker, 1 papir 5 lånt, 1 abonnement 5 krim/spenning, 1 annan roman 2 norske, 2 svenske, 1 dansknorsk, 1 islandsk, 1 amerikansk 7 menn, 0 kvinner Nye forfattarar: Selåker
Det har vore ein heller slapp månad, både når det gjeld lesing og særleg blogging. Ein ny runde med korona har ein del av skulda, og elles har eg vore oppteken med andre ting.
Mykje terningkast 4 i november, utan at det betyr at leseopplevingane har vore like. Eit terningkast 4 inneheld jo både dei bøkene som nesten er ein 5'ar og dei som er på grensa til ein 3'ar. Terningmorderen vurderer eg til dømes til terningkast 4 pluss (ei av dei beste i serien) og Natten reiser alene til 4 minus (påklistra naturskildringar, fleire lause trådar).
Månadens høgdepunkt vart Den uvillige av John Hart. Noko kosebok er det ikkje, og Hart har kanskje vore betre før ('Det siste barnet', 'Brødrene fra Iron House'), men dette er i alle fall eit langt steg i "riktig" retning, det vil sei ulik forrige bok Mørkets testament, som eg vart skuffa over.
Kva skjedde med Skjebnedøgn, lurer du kanskje på? Jo, då eg hadde att kun eit par timar lytting, forsvann boka. Eg hadde rett og slett ikkje følgd med på innleveringstidspunktet - og plutseleg var boka borte frå BookBites-appen. Eg vart veldig snytt med det same, men boka var ærleg talt ikkje såå veldig spennande. Eg reknar med at eg får sjansen til å lesa/lytta ferdig ein annan gong.
Påbyrja i september, fullført i oktober: Jan Guillou - Den som drepte helvetes engler - Svensk krim - Lyd Storytel
Lest i oktober: Sven Petter Næss - Tyv - Norsk krim - Lånt papirbok biblioteket Anne Holt - Tolv utemte hester - Norsk krim - Lånt papirbok privat Gard Sveen - En gang skal du dø - Norsk krim - Lånt ebok BookBites Jeff Abbott - I siste øyeblikk - Amerikansk krim - Lyd Storytel Tore Renberg - Lungeflyteprøven - Norsk historisk roman - Lånt papirbok privat + Lånt lydbok BookBites Levi Henriksen - Som vi forlater våre skyldnere - Norsk novellesamling - Lånt lydbok BookBites
Påbyrja i oktober, fullførast i november: Hans Olav Lahlum - Terningmorderen - Norsk krim - Lånt ebok BookBites Pascal Engman og Johannes Selåker - Til minne om en morder - Svensk krim - Lånt lydbok BookBites
Plutseleg november. Friskt og fint i dag, men etter kvart kjem det til å bli mørkt, grått og kaldt og dermed meir inneaktivitetar - og truleg meir lesing. Det vart "berre" 7 fullførte bøker i oktober, 5 av dei årets norske - og med Lungeflyteprøven som høgdepunkt.
Den som drepte helvetes engler er eit gjensyn med Erik Ponti og Carl Hamilton - som gamle menn. Sidan eg har lese mange av Jan Guillou sine bøker, såg eg fram til ei nostalgisk lesestund. Noko det vart, for her er det mange henvisningar til både Ondskapen, Hamiltonserien og Århundreserien. Boka er ikkje dårleg, men det vart for tregt, rett og slett - og kanskje noko patetisk. Kort oppsummert er det, etter mitt syn, ei bok me ikkje hadde bruk for. Samstundes forstår eg behovet Guillou har hatt for å knytta saman og oppsummera tidlegare bøker.
I siste øyeblikk er ikkje treg, tvert om. Andre bok i serien om Sam Capra er full av action, slåssing, skyting og biljakt. Samt ein dose romantikk. OK som underhaldning og avveksling, men likevel kjedeleg. Det er nesten som det er godt gjort å skriva ei bok som er både actionfylt og kjedeleg, men eg opplevde boka slik. Eg kjem neppe til å halda fram med denne amerikanske serien.
Pr. 1. november har eg lese 90 bøker i 2023. Det er innafor normalen og eg er nøgd med det.
Kva skal så lesast i november og desember? Vel - det blir som vanleg litt tilfeldig sidan eg fyrst og fremst låner bøker. Den fyrste eg har på vent er den siste til Jørgen Jæger. På vente- og ønskelista har eg mykje svensk krim: dei nyaste bøkene til Jens Lapidus, Håkan Nesser, Anders Roslund, Stefan Ahnhem og Anders de la Motte. I tillegg dei siste til danske Thomas Bagger og finske Max Seeck. Dessutan har eg sett meg på venteliste for ei bok eg har store forventningar til: Ken Follett si nyaste bok i det som er blitt Kingsbridge-serien; Lysets rustning.
Og når ein er inne på historiske romanseriar: Edvard Hoem kjem med ny bok i serien Familien i Rekneslia seinare denne månaden. Den har tittelen Husjomfru og handlar om Felemakaren si dotter. Og her må eg faktisk sitera meg sjølv frå min eigen omtale av Felemakaren: "Det er ikkje gitt noko hint, men eg anar at det kan komma fleire bøker basert på Hoemske forfedre og -mødre. Kanskje vert ein av døtrene til Lars og Gunhild hovudperson i neste bok?"
Oktober forlag 2023 558 sider Lånt papirbok privat og lånt lydbok BookBites
Fyrst: Eg likar ikkje omslaget på boka. Kva i alle dagar er det illustrasjonen viser? Ein blekksprut, ein plante, eit torturinstrument? eller noko heilt anna? Eg forstår ikkje kva det er og kva det har med boka å gjera - og eg tykkjer det er stygt. Eg nemner dette innleiingsvis, for sjølve omslaget er det einaste eg kan komma på som er negativt med boka - og så er me ferdige med det liksom.
Korleis omslaget ser ut har sjølvsagt ikkje noko å sei for innhaldet - for eg vart svært nøgd med denne leseopplevinga. "Makaber lesefest" var overskrifta på bokmeldinga i VG, og eg kan forsåvidt skriva under på at deler av boka er makaber. Og lesefest? Jo, absolutt. Boka er både lærerik, interessant, underhaldande, gripande og opprørande.
Romanen byggjer på verkelege hendingar, reelle rettssaker og historiske personar. Overraskande mykje er dokumentert, noko forfattaren gjer greie for både undervegs og i ein eigen oversikt over historiske personar bakerst i boka.
Me er i Leipzig i Sachsen i noverande Tyskland i 1681. Femten år gamle Anna Voigt vert tiltalt for å ha drepe det nyfødde barnet sitt - og om ho vert kjent skuldig ventar dødsstraff. Ein ung jurist, ein framsynt lege og ein knust far gjer det dei kan for å bevisa at ho er uskuldig. Anna drap ikkje barnet sitt, det var dødfødt.
Tittelen på boka viser til ei eksperimentell medisinsk prøve, som i ettertid vert sett på som starten på moderne rettsmedisin. Prøva skal visa om ei kvinne har bore fram eit dødfødt eller eit levandefødt barn: Eit barn som har døydd i mors liv har aldri drege pusten og lungene til barnet er kompakte. Om ein bit av lungene vert senka i vatn vil det synka. Har barnet levd, har det pusta, lungene er svampaktige og lungebiten vil flyta opp. Prøva som vart teke av Anna sitt barn flaut ikkje opp.
Rettsprosessen tok fleire år. Retten og samfunnet var ikkje klar for eit slikt vitenskapeleg og eksperimentelt prøvesvar, med få unntak, - som Anna sin forsvarar Christian Thomasius. Det som dominerte i rettssalane på denne tida var teologi, tradisjon og rykter. Spebarnsdrap var eit reellt samfunnsproblem, trass i dei harde straffene som venta dei som vart kjende skuldige: tortur, forvisning, dødsstraff. Ofte var uønskte svangerskapa resultat av overgrep, men det var kvinna som vart straffa (hardast) sidan ho hadde "latt seg besvangra".
Lungeflyteprøven er ein roman som flommar over av forteljarstemmer, folk og hendingar, men eg tykkjer at forfattaren har ei stødig hand over det heile. Av og til kjem forfattaren si stemme inn og forklarar kva som er fiktivt og kva som er historisk. Han undrar seg over kva dei involverte har tenkt, legg fram ulike alternativ, presiserer at enkelte ting er slikt som kunne ha hendt. Andre ting er historiske fakta og vel dokumentert. Glimta inn i kvardagsliva til dei ulike familiane fortel mykje om tidsepoken - altså starten på opplysningstida. Eg vil tru at både godseigarfamilien, advokatfamilien, pastorfamilien, legefamilien og skarprettarfamilien er tidstypiske og realistiske. Religion, ære, moral og ivaretaking av orden var sett på som grunnleggjande viktig av dei styrande i samfunnet, men hadde groteske utslag - sett med notidsauge. I boka får ein fleire eksempel på at dobbeltmoralen blomstra og at klasseskilnadene var djupe. Folk med nye tankar om likskap for lova og ny kunnskap basert på forsking og vitenskap møtte motstand frå mange hald, særleg frå kyrkja, men også frå andre autoritetar. Thomasius måtte etter kvart flykta frå Leipzig på grunn av dei kontroversielle standpunkta sine. Han var til dømes så "radikal" at han meinte at bruk av tortur burde avskaffast.Språket i boka er snirklete, noko gammalmodig - og passar til tida det vert fortalt om. Omgangsformene var ikkje slik som i dag og synet på medmenneske og samfunnet elles var totalt annleis. Stemninga varierer gjennom boka. Noko vert fortalt om på ein sakleg og nøktern måte, i andre sekvensar er det intenst, nærgåande, sorgtungt og desperat.
Boka passar ikkje for alle, deler av handlinga er rimeleg brutal og som sagt innleiingsvis; makaber. Men dette var ei brutal tid prega av vald og straff, så eg meiner det er innafor. Ein bør dessutan ha ei genuin interesse for historie om ein skal gi seg i kast med ei forteljing som dette, og gjerne ei særskilt interesse for kriminalhistorie, rettshistorie og politisk historie.
Alle som les denne bloggen veit at eg les mest (og helst) krim. Det er det eg slappar av med og kosar meg med. Men dei bøkene eg likar best og som gir meg mest - som "er med meg" lenge etter avslutta lesing - er dei svære (og barske) historiske forteljingane. Som til dømes Shardlake-serien, Hortten/Beouberge-serien og Grønland-trilogien.
Lungeflyteprøven er også eit storverk som ga meg mykje. Eg kjem aldri til å gløyma Anna Voigt og hennar lagnad. Eg kjem heller aldri til å gløyma faren Hans Heinrich Voigt, kampen han kjempa og sorga han måtte gjennomgå - og som førte han inn i galskapen.
Eg er mektig imponert over all jobben forfattaren må ha hatt med innhenting av historiske fakta og bakgrunnsstoff (Han skal ha brukt fem og eit halvt år på arbeidet). Vidare er eg imponert over at Tore Renberg stadig fornyar, utviklar og utfordrar seg som forfattar. Han har gjennom forfattarskapet sitt veksla mellom stilartar og målføre og skapt såpass ulike karakterar som Jarle, Tollak, Steinar og Rudi. Lungeflyteprøven er den fyrste historiske romanen til Renberg, og han må gjerne skriva fleire i denne sjangeren!
Eg var så heldig at eg fekk låna papirbok privat - og då eg var kommen vel halvveges var hellet med meg nok ein gong; lydboka var tilgjengeleg i BookBites. Sidan Tore Renberg er ein så fenomenal opplesar av sine eigne bøker vart valet enkelt: derifrå og ut vart det lyd.
Her kan du sjå og høyra forfattaren lesa prologen:
Då er det sanneleg på tide at Dikt og slikt-spalta presenterer eit Inger Hagerup-dikt.
Inger Hagerup (1905-85) vert rekna som ein av våre største lyrikarar. Velkjende er til dømes dikta Lykke og Våre små søsken, motstandsdiktetAust-Vågøyog barnerima Lille Persilleog Så rart. I tillegg til lyrikken ga ho ut skodespel og høyrespel, og ho oversette store verk og gjendikta poesi.
Eg fann diktet nedanfor i boka Samlede dikt på nb.no. Det kom opphavleg ut på diktsamlinga Flukten til Amerika (1942).
Kald morgen
Nå vandrer året inn til sin oktober i okergull og skinnende sinober.
Forbi oss rir en enslig morgenrytter. Han kraser sprøtt de frosne sølepytter.
En svartkledt samling deputerte kråker holder et verdig møte på en åker
som ligger vridd og naken etter plogen. Det bjeffer iltre øksehugg fra skogen.
Langs åsen henger rognens rike klaser. - En skulle kanskje tatt dem hjem i vaser -?
Vi går alene på en vei og tier. Og det er høst i alt vi ikke sier.
Er det på tide at Ingar Johnsrud får Rivertonprisen? Er det Jan-Erik Fjell sin tur no? Eller kjem Anne Holt til å få Rivertonprisen for andre gong? Uansett, denne hausten byr på mange kandidatar til denne prisen (og andre prisar.)
Tolv utemte hester av Anne Holt Gyldendal 2023 485 sider Lånt ebok BookBites
Den tolvte boka i Hanne Willhelmsen-serien er ganske omfangsrik, men eg opplevde aldri boka som for lang. Dette er nemleg Anne Holt på sitt beste; Tolv utemte hester er ei velskriven og gjennomarbeida historie, befolka med interessante karakterar og bikarakterar.
Hanne sine næraste består av kona Nefis, dottera Ida samt husvenene Henrik og Ebba. Henrik har vore med i fleire bøker, Ebba møtte me for fyrste gong i Det ellevte manus. I innleiinga i denne boka er det fullstendig krise: Nefis er rasande og i ferd med å forlata Hanne, til Ida si fortviling. Kva har skjedd? Me veit frå før at Hanne er sær og tverr; kva kan ho no ha gjort? Så går me to veker tilbake i tid, og gradvis får lesaren vita kva som er bakgrunnen - og den viser seg å vera sjokkerande dramatisk.
Herifrå og ut er denne lesaren "solgt", for dette vart rett og slett ei slukebok. Anne Holt er ein god forteljar som veit å engasjera lesaren. Dessutan er plottet særdeles originalt og kreativt. Dei tolv utemde hestane viser seg å vera ei gruppe "menn som hatar kvinner". Kva kan bli følgjene av at slike incels bestemmer seg for å bevega seg vekk frå tastaturet og ut i samfunnet?
Konklusjon: Tolv utemte hester er ein av årets beste norske krimbøker. Soleklar terningkast 5.
Dette er ein frittståande krim av typen politisk thriller. Historia er velskriven og godt komponert og handlar om kor lite som skal til for å trua demokratiet vårt.
Sjølv om dette er ei "eventyrforteljing" er deler av handlinga skremmande realistisk. Det handlar om kor langt enkelte er villige til å gå for å vinna eit val: Kva foregår i kulissane når det gjeld maktkamp og politiske og personlege motsetnader? Det handlar vidare som manipulasjon av valgomatar og anna digital teknologi som kan misbrukast. Dernest handlar det om terror.
Gjennom to sentrale forteljarstemmer vert det talt ned til stortingsvalet. Den eine stemma er politisk rådgjevar i AP og den andre er terroretterforskar. Ei ekstremistisk gruppe har produsert ei dødeleg gift som dei truar med å bruka på eit avgrensa område der det befinn seg mange menneske. Korleis kan dei stoppast? Terroristane har også kidnappa ei ung gravid kvinne. Korleis redda henne?
Patrioter er krim for vidarekomne. Det er ei spennande og underhaldande bok, men det kan nok opplevast som litt krevjande å halda styr på alle trådar. Terningkast 5-.
Nattravnen av Jan-Erik Fjell Bonnier norsk forlag 2023 381 sider Lånt ebok BookBites
Nok eit hyggeleg gjensyn med Anton Brekke og Magnus Torp. I den 10. boka i serien er rollene deira og forholdet dei imellom heilt annleis enn i starten. Det er difor ein fordel å ha lese dei foregåande bøkene.
Handling: Anton vert engasjert av ein truecrimejournalist som vil laga podcast om ei gammal forsvinningssak. Dette vert han noko motvillig med på, men ganske snart viser det seg at han då trakkar oppi "bedet" til Kripos og Torp. Eit nytt likfunn har funne stad i notid. Anton trur dette har samanheng med den gamle saka, men korleis? Fleire personar "veit noko", men å fortelja sanninga kan ha konsekvensar. Kvifor?
Fjell skriv med stø, men også med ledig penn. Nattravnen er underhaldande utan å vera lettvint. Terningkast 4+.
Tyv av Sven Petter Næss Vigmostad Bjørke 2023 190 sider Lånt papirbok biblioteket
Ei bok i serien De ti bud. Eg har berre lese ei av bøkene tidlegare; Andre guder. Den likte eg ikkje noko særleg, så dermed har eg (til no) valgt vekk serien.
Det er ikkje alle som beherskar det korte formatet, men eg tykkjer Næss har treft bra med kortromanen Tyv.
Boka handlar ikkje om nasking, ran eller tjuveri, men om bedrageri og identitetstjuveri. Og om hevn. Ei kvinne har vore utsett for ein svindlar og mista alt; mann, jobb, hus, rykte. Når ho etter ei tid møter vedkommande igjen, legg ho ein utspekulert og blodig plan.
Tematikken er aktuell; me kan stadig lesa om folk som vert svindla og lurte på det grovaste. Boka er til ettertanke og er meir interessant enn spennande. Terningkast 4.
Påbyrja i august, fullført i september: Camilla Läckberg og Henrik Fexeus - Sekten - Svensk krim - Lyd Storytel + Lånt papirbok privat Thomas Bagger - Mannen i tre deler - Dansk krim - Lånt papirbok privat
Lese i september Tor-Håkon Gabriel Håvardsen - En seksti under - Norsk sakprosa - Lyd Storytel Jan-Erik Fjell - Nattravnen - Norsk krim - Lånt ebok BookBites Gunnar Staalesen - Forfulgt av død - Norsk krim - Lånt papirbok privat Nicci French - Kanalmorderen - Britisk krim - Lyd Storytel Chris Tvedt - På ære og samvittighet - Norsk krim - Lånt ebok BookBites Ingar Johnsrud - Patrioter - Norsk krim - Lånt ebok BookBites Peter Mohlin og Peter Nyström - Det siste livet - Svensk krim - Lyd Storytel
Påbyrja i september, fullførast i oktober: Jan Guillou - Den som drepte helvetes engler - Svensk krim - Lyd Storytel
September vart ein ualminneleg bra lesemånad med heile fem 5'arar. Dei fire 4'arane er også bra bøker. Om eg skal rangera 5'arane, held eg ein knapp på På ære og samvittighet.
Den boka som overraska meg mest var sakprosaen En seksti under. Boka har undertittel alt om dødsfall, likhenting, forråtnelse og en begravelsesagents liv og eg må innrømma at det er den morbide lesesmaken min som gjorde at eg plukka opp boka. At eg fekk ei så bra leseoppleving var likevel overraskande. Det er nemleg ei veldig bra bok; ei personleg bok om livet som gravferdskonsulent, - ei bok som er både informativ, respektfull, makaber og morosam. Anbefalast!
Forfattarane Gunnar Staalesen og Chris Tvedt har mykje til felles - og det er ein del som er ulikt. Det same kan seiast om krimheltane deira, privatetterforskaren Varg Veum og advokaten Mikael Brenne.
Både Staalesen og Tvedt har komme ut med nye bøker i haust, og begge bøkene har fått gode omtalar og bokmeldingar. Det er ikkje ufortent.
På ære og samvittighet av Chris Tvedt Gyldendal 2023 351 sider Lånt ebok BookBites
Bok 10 i serien om advokat Mikael Brenne - og ifølge forfatteren er dette siste bok i serien. Og for ein avslutning! Dette er verkeleg ei bra bok. Ho er mørk og nervepirrande med spenning på fleire plan.
Den rufsete advokaten har hatt mange utfordringar gjennom serien, både privat og på jobb - og denne gongen får han verkeleg trøbbel. Fortida innhentar han, som det heiter - og grunnen er ei hending som fann stad i den aller fyrste boka i serien Rimelig tvil. No tyder alt på at Edvard Matre er i ferd med å finna ut av den gamle uoppklarte saka. (Kripos-etterforskar Matre er hovudperson i den andre krimserien til Tvedt)
"Advokatkrim" kan høyrast tørt ut, men det stemmer absolutt ikkje i dette tilfellet. Historia er godt oppbygd og har eit bra driv. Det er interessant å "bli med" på advokatkontoret og rettssalen, i avhøyrsrommet og på fengselsbesøk. "Advokat-thriller" er kanskje ingen sjanger, men uttrykket kan vera meir dekkande og meir forklarande når det gjeld kva boka handlar om. Brenne sine oppdrag, dei private utfordringane hans og kjenslene han har rundt den gamle saka - uro, skuld, skam, anger, frykt, paranoia - alt dette er krevjande for hovudpersonen.
Handlinga går stort sett føre seg i Bergen, med nokre små avstikkarar til Oslo - og ein dramatisk tur nordover på Strilelandet.
På ære og samvittighet er ein engasjerande kriminalroman med ein tankevekkjande avslutning. Plottet er uforutsigbart og på same tid stødig. Kanskje vel mange tilfeldigheiter når alt skal få si avklaring, men det er greit nok. Terningkast 5.
Forfulgt av død av Gunnar Staalesen Gyldendal 2023 305 sider Lånt papirbok privat
Varg Veum-bok nummer 20! For meg som har følgd serien og hovudpersonen i fleire tiår, blir ei ny bok i serien som å møta att ein gammal ven. Ein ven eg har god kjemi med, som eg av og til blir irritert på og som eg til tider har vore bekymra for.
Me skal ta turen til Strilelandet også i denne boka. Handlinga er lagt til den fiktive bygda Solvik, kun med små svippturar innom by'n og kontoret på Strandkaien og bustaden i Telthussmauet. Det er midt på 00-talet og den som er "forfulgt av død" er Betty. Ryktet fortel at ho "et mannfolk til frukost" og det viser seg at ho har mista fleire personar i nære relasjonar under mystiske omstendigheiter. No er sonen hennar sakna. Trass i rykta leiger Veum seg eit rom hos Betty medan han snusar rundt, snakkar med folk, trakkar i salaten, løftar på steinar - og finn lik. Privatetterforskaren er på saka og jobbar som han pleier; parallelt med - og ofte i vegen for - politiet si gransking.
Bygda Solvik har sine bygdedyr og er prega av to familiar som konkurrerer om lakserikdommane, og av at fjorden er så godt som daud på grunn av lakseoppdretta. Slik flettar Staalesen miljøsaker inn i handlinga slik han har gjort tidlegare (t.d om vindkraft i Vi skal arve vinden).
Forteljarstemma til Varg Veum er som alltid ironisk og sarkastisk - men også underliggjande melankolsk. I boka finn ein vidare truverdige karakterar, gode dialogar og altså samfunnsaktuelle saker. Det er godt handtverk i tradisjonell Varg Veum-stil, om ein kan sei det slik. Eg likar òg at forfattaren trekker trådar til 1900-serien, det gjer det gjenkjennbart og nært for oss faste Staalesen-lesarar. Handlinga er ikkje fylt med bestialitetar sjølv om det foregår både drap og andre brotsverk. Spenninga er der likevel. På den andre sida kunne eg tenkt meg å bli meir overraska enn det eg vart. Eg kunne også tenkt meg meir driv og intensitet. Ein vert gjerne noko kravstor når ein går i gang med ei ny bok i ein favorittserie av ein favorittforfattar. Terningkast 4+.
Jan Eggum (f. 1951) er vel kjent for dei fleste og treng kanskje ingen nærare presentasjon. I fjor las eg sjølvbiografien hans Så langt har alt gått bra, og eg som har "kjent" Eggum i mange år, fann mykje av innhaldet der "nytt". Eg var til dømes ikkje klar over at han er så morosam som han faktisk er. Her kjem likevel eit eksempel på den mollstemte sida av Eggum.
En natt forbi
Min krok er kald med grå gardiner Som stenger solen ute. Min seng er smal og golvet griner. Jeg prater med min pute.
En natt forbi, et ensomt monarki. Sang fra sjelen, slipp meg ned. Jeg trenger en å våkne med.
En drøm er dekt til to personer Og samler støv på stolen. Et tog av tause telefoner, og angst for alkoholen.
En natt forbi, en frihetsparodi. Tåketanker, gi meg fred. Jeg trenger en å våkne med.
En natt forbi, en stilnet melodi. Sang fra sjelen, slipp meg ned. Jeg trenger en å sovne ved, Så får jeg en å våkne med.
Eggum skreiv opprinneleg sangen i 1974 på engelsk ("Alone, awake") og omsette han seinare til norsk. Kom fyrst ut med Wenche Myhre på albumet Wenche i 1976 og med Eggum sjølv på albumet En natt forbi i 1979.
Her kan du høyra ein flott versjon av sangen - og ein Eggum som innleiar på ein fabelaktig sjølvironisk måte.
Oppfølgjaren til Mentalisten er ei bra bok med spennande handling, intrikate problemstillingar og interessante karakterar. Men ho ville vore endå betre om ho ikkje hadde vore så omfangsrik.
Eg har mange av dei same innvendingane no som i samband med forrige bok: Enkelte sidehistoriar er lite relevante og gjer at boka tidvis vert opplevd som langdryg og treg. Dessutan vert dette med Vincent - og spesielt Mina - sine tvangshandlingar og -tankar nok ein gong overforklart og utbrodert.
Når det er sagt: eg er blitt såpass kjent med - og interessert i - duoen Vincent og Mina og deira liv, forhold og utfordringar, at eg heilt sikkert kjem til å lesa neste (og siste) bok (som nyleg er utkommen på svensk).
Handlinga er ganske fæl. Det handlar om bortføringar og drap - på barn. Det er heldigvis ingen detaljerte skildringar av kva borna vert utsette for, men eg tykkjer det er på sin plass å advara sensitive lesarar om tematikken.
Som tittelen syner handlar det også om sekter og om korleis slike lukka grupper fungerer. Det er ikkje tvil om at forfattarane har vore inspirert av verkelege sekter og hendingar, men ver merksam på at det er dradd vel langt, - til det grufulle, ekstreme og sære.
Ein liten gut vert bortført av ein ukjent person i ein barnehage i Stockholm. Mina og teamet hennar vert raskt involvert då det viser seg at det er mange likskapar med ei anna bortføring året før - som enda på ein tragisk måte. Etter kvart kjem puslespelet, kodeknekkinga og etterforskinga i gang. Hjernen bak brotsverka har nemleg lagt ut spor i form av kodar som består av såpass ulike ting som sjakk, lego, vatn og hestar(!) Så spesielt er det heile at Mina meiner at Vincent må involverast. Andre i gruppa er skeptiske, men med sine analytiske evner og nerdete kunnskapar er Vincent rett mann. Sidan han er så "tilbakeståande" i sosiale samanhengar er samarbeidet med Mina ein viktig faktor for å komma vidare i etterforskinga. Mina har på si side problem med fysisk nærleik, og som sagt innleiingsvis tek desse maniane hennar veldig stor plass i boka.
Samstundes pågår det ein kamp mot klokka. Det hastar veldig, for alt tyder på at fleire barn og familiar er i fare. Gjerningspersonen er noko heilt for seg sjølv - og hen er ikkje åleine. For å setja i gang eit så omfattande "verk" må vedkommande ha hatt hjelp. Men frå kven? Korleis? Og kva kan vera motivet?
I tillegg til dei to hovudpersonane vert lesaren kjent med dei andre i etterforskargruppa; Ruben, Peder, Christer, Julia og nykommaren Adam. Eg tykkjer det er interessant å lesa om kor ulike dei er, kor samstemte dei er, kva utfordringar dei har, om deira sterke og svake sider og korleis dynamikken i gruppa endrar seg undervegs i etterforskinga.
Handlinga er gudskjelov ikkje særleg realistisk, men historia heng saman og dei fleste trådane vert nøsta opp i. Eg tippa faktisk rett gjerningsperson, ikkje ut frå hendingar og skildringar, men ut frå korleis handlinga i boka er bygd opp (eg kan ikkje forklara det på nokon annan møte utan å avsløra for mykje). Oppklaringa er på ein måte overraskande, men løysinga er forståeleg og på sett og vis logisk, om enn ikkje heilt truverdig.
Eg både las sjølv og lytta til boka. Om du har høve til det, vil eg anbefala å gjera det same. For å halda styr på namn og personar og for oversikten sin del er det ein fordel å lesa sjølv, og for framdrifta sin del er det greitt å høyra lydbok.
Krimhausten har starta bra - og her kjem ein ny samleomtale.
Krimsjangeren rommar mengder av stilartar og undersjangrar og dei tre bøkene nedanfor er ulike i stil, form og innhald. Ein kan likevel leggja merke til fellesnemnaren her; at dei er korte. Og kort er (som oftast) godt etter mi meining; (altfor) ofte er krimromanar (altfor) omfattande.
Farvel, Farah Diba av Karin Fossum Cappelen Damm 2023 315 sider Lånt papirbok privat
Eg har alltid høge forventningar til ei ny bok frå ein av våre beste (krim)forfattarar, og denne gongen vart forventningane i høgste grad innfridde. Den tredje boka i serien om Eddie Feber kan godt lesast åleine.
Åttebarnsfaren Feber er sympatisk, empatisk og klok - og vert i denne historia djupt engasjert i saka om ein sakna seksåring. Lesaren veit frå fyrste stund at vesle Kandis er blitt bortført av ein eldre mann. Kva er motivet bak ei slik handling? Parallelt får me følgja Feber og kollega Margot si etterforsking. Klarar dei å finna Kandis før det er for seint?
Medan ein les kjenner ein på ein undertone av ubehag og uro. Fossum formidlar tankane til offer, gjerningsperson, pårørande og etterforskarar på ein overbevisande måte. Farvel Farah Diba er ei bok som "var med meg" lenge etter fullført lesing - noko som er eit kvalitetsstempel. Terningkast 5.
Nattens bok av Jørgen Brekke Gyldendal 2023 294 sider Lånt ebok BookBites
Dette er ein frittståande krimthriller, originalt komponert og med eit fiffig plott. Kanskje litt for fiffig og originalt. Eg opplever boka som rotete sidan det er så mange hopp fram og tilbake i tid og rom. Sjølv om det kjem forholdvis tydeleg fram kven som har forteljarstemme og kortid det skjer, tykkjer eg at desse hoppa forstyrrar framdrifta.
Språket er flytande og personskildringane tydelege, og boka byr elles på både spenning og overraskande tvistar. Litt vel usannsynleg til tider, men det funkar. Terningkast 4.
Sjette bok om Bogart Bull, ein etterforskar-serie som er både underhaldande og velskriven.
Handlinga i Haiene er lagt til Mallorca, der forfattaren er busett. Utgangspunktet er eit særdeles mystisk likfunn; ei ung kvinne som har vore sakna i fleire år. Kven har drept henne? Kvar har ho vore i den tida ho var sakna? Og kva med mannen som har sona ei lang fengselsstraff for å ha drepe henne - for lenge sidan?
Historia er godt samanskrudd, men så veldig spennande og engasjerande vart det aldri. Terningkast 4-.
Påbyrja i juli, fullført i august: Jens Henrik Jensen - Kullmannen - Dansk krim - Lånt lydbok BookBites Espen Skjerven - Kleptokratiet - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Lest i august: Jan Ove Ekeberg - Vikingtiden på 200 sider - Dokumentar - Lyd Storytel Tomm Kristiansen - Cape Town i regnbuens tid - Dokumentar - Lyd Storytel Karin Fossum - Farvel Farah Diba - Norsk krim - Lånt papirbok privat Åsne Seierstad - Afghanerne - Dokumentar - Lyd Storytel Jørgen Brekke - Nattens bok - Norsk krim - Lånt ebok BookBites David Baldacci - Konspirasjonen - Amerikansk krim - Lyd Storytel Lucinda Riley - Mordene på Fleat House - Britisk krim - Lyd Storytel Øistein Borge - Haiene - Norsk krim - Lånt ebok BookBites
Påbyrja i august, fullførast i september: Camilla Läckberg og Henrik Fexeus - Sekten - Svensk krim - Lyd Storytel + Lånt papirbok privat Thomas Bagger - Mannen i tre deler - Dansk krim - Lånt papirbok privat
Månadens høgdepunkt: To svært gode dokumentarar (Seierstad og Kristiansen, om hhv Afghanistan og Sør-Afrika) og ein svært god krimthriller (Fossum).
Månadens nedtur: Kullmannen. Nina Portland-serien held på langt nær same kvalitet som Oxen-serien av same forfattar. I tillegg Fleat House, men den hadde eg ærleg talt ikkje så høge forventningar til.
Elles kan ein legga merke til at det vert færre og færre papirbøker. Ebøkene er ikkje akkurat i ferd med å erstatta papirbøkene for meg, men hittil i år har eg lese like mange e- og papirbøker. Lydbok er likevel det formatet eg brukar aller mest.
Korleis er det å bu i Noreg og sjå "unorsk" ut? Kva skal til for å bli norsk nok? I kva grad vert utanlandskadopterte utsette for rasisme?
Diktsamlinga Kvit, norsk mann handlar om identitet og røtter, om rasisme, framandgjering og utanforskap. Brynjulf Jung Tjønn (f. 1980 i Seoul, oppvaksen i Feios i Vik kommune) er adoptert og har nok kjent og tenkt mykje på slike problemstillingar og utfordringar. I samlinga finn me eit gripande og sterkt dikt som handar om Arve Beheim Karlsen.
I april 1999 vart Arve jaga over ei gangbru i Sogndal. Bak han kom to unge menn som ropte "drep denne negeren". Eit par dagar etter vart den indiskfødde 17-åringen funne drukna i Sogndalselva.
Tjønn har uttalt til Sogn Avis at dødsfallet til Arve endra livet hans og at det har prega skrivinga hans:
"Før Arve døde var Sogn ein fredeleg og harmonisk plass for meg. Men brått skjønte eg at her er det ikkje trygt for slike som meg. Og eg trur mange adopterte kan ha følt på det same, men vore veldig åleine om det."
Forfattaren Lucinda Riley - dronninga av underhaldningsromanar - har selt 13 millionar bøker på verdensbasis og ufattelege nær 2 millionar bøker her i landet. Det er den populære serien De syv søstre som står for mesteparten av desse høge salstala. Forfattaren døydde i 2021 og den avsluttande åttande boka i serien vart skriven ferdig av sonen hennar, Harry Whittaker.
I tillegg til den nesten ferdige sisteboka etterlot Riley seg eit fullført upublisert manus - ein kriminalroman. Boka skal ha blitt skriven i 2006 og har altså blitt liggjande i skrivebordskuffen (eller noko liknande) - og det hadde ikkje gjort noko om ho hadde blitt liggjande der, for å sei det slik. Men det er jo forståeleg at arvingar og forlag gjerne vil tena enno meir pengar på ein eksisterande suksess.
Underhaldningsromar og -seriar av typen feelgood passar ikkje for meg, så Mordene på Fleat House er den fyrste boka eg har lese av denne forfattaren. Den fyrste og truleg også den siste. Eg vil tru at boka passar for folk som likar kosekrim/ "damekrim" og dei andre bøkene til Riley, men eg trur òg at for "normale" krimlesarar er dette for tregt, for langdrygt og for uinteressant. Det vart det i alle fall for meg.
Egentleg er eg stor fan av britisk krim og har lese mengder med slike bøker opp gjennom åra. Det er vidare tydeleg at det har nok også Riley sjølv gjort, for det er mykje her som har likskapar med - og element frå - klassisk britisk krim. Men her er det mange fleire element eg forbind med feelgood-sjangeren. Her er klisjèar, melodrama, snobberi og føleri. Her er alfor mange folk som oppfører seg merkeleg, gjer uforståelege val, handlar underleg og uttalar seg kunstig og løgnaktig. Hovudpersonen Jazz er forsåvidt sympatisk, men også ho er ganske "eindimensjonal".
Handlinga er lagt til ein engelsk privat internatskule i eit miljø som er gjenkjennbart frå ulike krimseriar. Ein elev ved skulen vert funnen død. Den tragiske hendinga har tilsynelatande ei naturleg forklaring, men ei nærare undersøking tyder på at dødsårsaka er noko anna. Dermed kjem vår heltinne, den unge (og vakre, sjølvsagt) etterforskaren Jazz Hunter, på bana. Ho har eit vanskeleg samlivsbrot bak seg og har vore ute av arbeidslivet ei tid. Etterforskinga rundt dødsfallet på Fleat House vert såleis ein slags ny start for henne. Så tek ein person sjølvmord i det same miljøet, kan det ha ein samanheng? (Vel - det er ein kriminalroman, sjølvsagt er det ein samanheng). I andre handlingstrådar får lesaren innblikk i andre hemmelegheiter, mystiske hendingar, uklare forbindelsar og merkelege forsvinningar. Og så skjer det eit nytt mord. Og alt heng saman med alt. Sjølvsagt.
Livet er for kort til å lesa middelmådig krim, og eg tykkjer det er vanskeleg å anbefala denne boka. Det vart aldri skikkeleg spennande og eg vart aldri skikkeleg engasjert. Eg hadde neppe fullført boka om eg hadde lese ho sjølv, men sidan eg valde lydbok vart boka likevel fullført og utlest, rettare sagt ferdighøyrt. Anne Ryg si behagelege stemme bidro til fullføringa.
Mordene på Fleat House er ikkje direkte dårleg, og eg skjønnar at plottet er brukbart og at forfattaren var ein bra forteljar. Men alt utanomsnakket kjedar og irriterer meg. Historia om hovudpersonen sin far og sjukdommen hans er t.d. for utbroderande og har lite med det øvrige innhaldet å gjera. Det same gjeld Jazz sitt problematiske forhold til eks'en. Ei strammare redigering ville gjort boka fleire hakk betre.
VG sin anmeldar gir boka terningkast 5 og Dagbladet 4, noko som for meg er ganske uforståeleg. Dersom ho var skriven av ein ukjent debutant ville eg (kanskje) ikkje vore så streng og gitt eit svakt terningkast 4. Men når det handlar om ein verdenskjent og populær forfattar som har selt i bøtter og spann vert ein sjølvsagt meir kritisk. Etter mitt syn er dette ein høgst ordinær krim og konklusjonen min er ein blank 3'ar.
Odd Nordstoga (f.1972) er ein allsidig og folkeleg artist som lagar vakre melodiar og fine tekstar. Han slo gjennom med albumet 'Luring' i 2004. Her finn me m.a. Kveldssong for deg og meg (tekst Ragnar Hovland) - ein sang som den gongen vart ein kjempehit for folk i alle aldrar.
Teksten nedanfor er henta frå albumet 'Heim te mor' som kom ut i 2006. Dagane er ein knallfin sang og samstundes er det eit vakkert og lågmælt kjærleiksdikt.
Dagane
Ein gong kom kjærteiken heilt av seg sjølv, og kvar dag den var av sølv. For du gylte kvar ein augneblink med hugen fri, og blenda var eg med på reisa di
Dagar som sand ut av hendene renn. Om du tvilar, ja, så kjenn. Den eine som den andre ut i vinden fer, og tida som me har den reiser der.
Lov meg å vera hjå meg all din dag. Ja, det lova me i lag. Så gav eg deg ein ring, ja det var lettvint gjort. Så luska og den dagen stille bort Så langt Så langt Så langt som vinden greier å jaga bylgjene blå; der skal eg fylgje deg, min venn. Der skal me finne dei igjen.
Og ute luskar styggen og skiljer deg frå meg. Og visste me, så hadde me nok kome oss i veg. Og eg ha’ bore deg på armen gjenom skog og over fjell.
Og du ha’ halde meg i handa gjennom juv og myrke gjel. Og eg ha’ strekt meg etter deg og du ha’ strekt deg etter meg Så langt Så langt Så langt som sola greier å fylgje bylgjene blå;
der skal eg fylgje deg, min venn. Der skal me finne dei igjen
Ingen stor sak dette, og det betyr absolutt ingenting for andre. På bloggen er eg min eigen redaktør og kan egentleg skriva det eg vil. Men altså:
Eg innrømmer det. Eg har gjennom fleire år her på bloggen brukt feil verbbøying av å lesa. Det gjekk for alvor opp for meg då eg såg denne teikninga på nettsida nynorsksenteret.no.
Eg hugsar det godt; eg spurde meg sjølv då eg skreiv ein av dei fyrste blogginnlegga: Heiter det har lest eller har lese? (I det som no vel heiter 'perfektum'?) Av ein eller annan grunn bestemte eg meg for å bruka har lest. Og eg har som prinsipp å vera kosekvent når eg skriv - og sjølv om eg angra så har eg halde fram med har lest.
Samstundes er eg veldig oppteken av språk, nynorsk og rettskriving.
Så dette har skurra.
Det har skurra meir og meir faktisk - og no har eg bestemt meg for å ombestemma meg.
Verbet lese/lesa har svak bøying på bokmål og sterk bøying på nynorsk:
Egentleg ynskjer eg å skriva korrekt og konservativt nynorsk (me, ikkje vi og a-endingar i infinitiv osv.) - for det ligg nærast dialekten min. Når eg har lese ut ei bok seier eg at eg har lese boka - ikkje lest boka.
Konklusjon:
Frå no av skal eg skriva
eg har lese du har lese han/ho har lese de har lese me har lese dei har lese
men eg kjem ikkje til å retta på gamle blogginnlegg. Dei får stå slik som dei står.
Til sist eit sitat frå nynorsksenteret som nesten vart som ei "trøyst" for meg:
Nynorsken har ein større rikdom av former enn bokmålet, og me blir lett påverka av bokmålet, sidan det er så synleg i samfunnet. Men det er ingen grunn til å la seg skremma. Ein og annan bøyingsfeil er ikkje det som avgjer om du skriv god eller dårleg nynorsk, det er setningsbygnaden.
